Louise Fresco on feeding the whole world

Tłumaczenie: Bartosz Michałowski Korekta: Krystian Aparta

I'm not at all a cook.

Nie jestem kucharką.

So don't fear, this is not going to be a cooking demonstration.

Więc nie bójcie się -- to nie będzie pokaz gotowania.

But I do want to talk to you about something

Opowiem Wam o czymś,

that I think is dear to all of us.

co wydaje mi się ważne dla wszystkich.

And that is bread -- something which is as simple

Chcę Wam opowiedzieć o chlebie --

as our basic, most fundamental human staple.

podstawie naszej diety.

And I think few of us spend the day

Myślę, że niewiele jest wśród nas osób,

without eating bread in some form.

które nie jadłyby codziennie chleba w jakiejś postaci.

Unless you're on one of these Californian low-carb diets,

Pieczywo to norma, nie tylko w diecie zachodniej --

bread is standard.

chyba że odchudzacie się i unikacie węglowodanów.

Bread is not only standard in the Western diet.

chyba że odchudzacie się i unikacie węglowodanów.

As I will show to you, it is actually

Pokażę Wam, że na chlebie

the mainstay of modern life.

opiera się nowoczesny styl życia.

So I'm going to bake bread for you.

Zamierzam upiec dla Was chleb.

In the meantime I'm also talking to you,

W tym czasie będę dalej mówiła.

so my life is going to be complicated. Bear with me.

To może być trudne i mam nadzieję, że mi wybaczycie.

First of all, a little bit of audience participation.

Zacznijmy od krótkiego głosowania wśród publiczności.

I have two loaves of bread here.

Mam tutaj dwa bochenki chleba.

One is a supermarket standard:

Jeden to typowy chleb z supermarketu:

white bread, pre-packaged,

biały, paczkowany.

which I'm told is called a Wonderbread.

Nazywa się ponoć Wonderbread [= Chleb-Cud].

(Laughter)

(Śmiech)

I didn't know this word until I arrived.

Nie znałam wcześniej tego słowa.

And this is more or less,

A tutaj mam chleb pełnoziarnisty, wyrabiany ręcznie

a whole-meal, handmade,

A tutaj mam chleb pełnoziarnisty, wyrabiany ręcznie

small-bakery loaf of bread.

w małej lokalnej piekarni.

Here we go. I want to see a show of hands.

Głosujemy. Chcę zobaczyć Wasze ręce.

Who prefers the whole-meal bread?

Kto woli chleb pełnoziarnisty?

Okay let me do this differently. Is anybody preferring the Wonderbread at all?

Może inaczej. Czy ktokolwiek woli chleb z supermarketu?

(Laughter)

(Śmiech)

I have two tentative male hands.

Widzę dwie niepewne, męskie dłonie.

(Laughter)

(Śmiech)

Okay, now the question is really,

Musimy zastanowić się, skąd taki wybór.

why is this so?

Musimy zastanowić się, skąd taki wybór.

And I think it is because

Myślę, że wszyscy czujemy, że ten rodzaj chleba

we feel that this kind of bread

Myślę, że wszyscy czujemy, że ten rodzaj chleba

really is about authenticity.

jest prawdziwszy.

It's about a traditional way of living.

Odzwierciedla tradycyjny styl życia.

A way that is perhaps more real, more honest.

Styl życia, które prawdopodobnie jest prawdziwszy, szczerszy.

This is an image from Tuscany, where we feel

To zdjęcie z Toskanii, gdzie rolnictwo wciąż wydaje się piękne.

agriculture is still about beauty.

To zdjęcie z Toskanii, gdzie rolnictwo wciąż wydaje się piękne.

And life is really, too.

I życie również jest piękne.

And this is about good taste, good traditions.

Pokazuje nam dobry smak, dobre tradycje.

Why do we have this image?

Skąd takie odczucia?

Why do we feel that this is more true than this?

Dlaczego uważamy, że to jest prawdziwsze od tego?

Well I think it has a lot to do with our history.

Myślę, że ma to związek z naszą historią.

In the 10,000 years since agriculture evolved,

Przez dziesięć tysięcy lat, odkąd pojawiło się rolnictwo,

most of our ancestors have actually been agriculturalists

większość naszych przodków była rolnikami,

or they were closely related to food production.

lub była blisko związana z produkcją żywności.

And we have this mythical image

Nadal mam ten mityczny obraz

of how life was in rural areas in the past.

wiejskiego życia z przeszłości.

Art has helped us to maintain that kind of image.

Sztuka pomogła potrzymać tę wizję.

It was a mythical past.

To mit przeszłości.

Of course, the reality is quite different.

Rzeczywistość jest zupełnie inna.

These poor farmers

Ci biedni rolnicy wykorzystując zwierzęta gospodarskie

working the land by hand or with their animals,

Ci biedni rolnicy wykorzystując zwierzęta gospodarskie

had yield levels that are comparable

uzyskiwali zbiory porównywalne z obecnymi zbiorami

to the poorest farmers today in West Africa.

najbiedniejszych rolników w Afryce Zachodniej.

But we have, somehow,

Jednak, w jakiś sposób,

in the course of the last few centuries, or even decades,

w ciągu ostatni kilku stuleci lub nawet dekad

started to cultivate an image of

zaczęliśmy kultywować obraz

a mythical, rural agricultural past.

mitycznej, wiejskiej, rolniczej przeszłości.

It was only 200 years ago

Zaledwie 200 lat temu

that we had the advent of the Industrial Revolution.

rozpoczęła się rewolucja przemysłowa.

And while I'm starting to make some bread for you here,

Podczas gdy zaczynam piec dla Was chleb,

it's very important to understand

chciałabym podkreślić, jak ważne jest zrozumienie skutków tej rewolucji.

what that revolution did to us.

chciałabym podkreślić, jak ważne jest zrozumienie skutków tej rewolucji.

It brought us power. It brought us mechanization, fertilizers.

Ona dała nam siłę. Przyniosła mechanizację i nawozy.

And it actually drove up our yields.

W efekcie zwiększyła zbiory.

And even sort of horrible things, like picking beans by hand,

Teraz różne okropne prace, jak zbieranie fasoli,

can now be done automatically.

można wykonywać przy użyciu maszyn.

All that is a real, great improvement, as we shall see.

Jak zobaczymy, są to naprawdę ważne ulepszenia.

Of course we also, particularly in the last decade,

Oczywiście, w ciągu ostatniej dekady

managed to envelop the world

udało nam się otoczyć świat

in a dense chain of supermarkets,

ciasnym łańcuchem supermarketów,

in a chain of global trade.

łańcuchem światowego handlu.

And it means that you now eat products,

Dzięki temu możemy jeść produkty z każdego zakątka ziemi.

which can come from all around the world.

Dzięki temu możemy jeść produkty z każdego zakątka ziemi.

That is the reality of our modern life.

To część nowoczesnego życia.

Now you may prefer this loaf of bread.

Niektórzy wolą taki chleb.

Excuse my hands but this is how it is.

Ale -- wybaczcie brudne ręce --

But actually the real relevant bread,

w rzeczywistości to ten biały chleb jest istotny historycznie.

historically, is this white Wonder loaf.

w rzeczywistości to ten biały chleb jest istotny historycznie.

And don't despise the white bread

Nie gardźcie nim, ponieważ symbolizuje on fakt,

because it really, I think,

Nie gardźcie nim, ponieważ symbolizuje on fakt,

symbolizes the fact that bread and food

że chleb i żywność

have become plentiful and affordable to all.

stały się dostępne w przystępnej cenie.

And that is a feat that we

To osiągnięcie, z którego nie zdajemy sobie sprawy,

are not really conscious of that much.

To osiągnięcie, z którego nie zdajemy sobie sprawy,

But it has changed the world.

choć tak bardzo zmieniło świat.

This tiny bread that is tasteless in some ways

Choć chleb ten jest nieco mdły

and has a lot of problems

i ma wiele innych wad,

has changed the world.

zmienił nasz świat.

So what is happening?

Więc, co się dzieje?

Well the best way to look at that is to do a tiny bit of simplistic statistics.

By zrozumieć te zjawiska najlepiej przyjrzeć się statystyce.

With the advent of the Industrial Revolution

Z nadejściem rewolucji przemysłowej

with modernization of agriculture

i unowocześnieniem rolnictwa

in the last few decades, since the 1960s,

w okresie od lat 60. XX wieku,

food availability, per head, in this world,

dostępność żywności przypadającej na jedną osobę

has increased by 25 percent.

wzrosła o 25%.

And the world population in the meantime has doubled.

W tym czasie populacja Ziemi podwoiła się.

That means that we have now more food available

Obecnie mamy więcej żywności

than ever before in human history.

niż kiedykolwiek wcześniej w historii ludzkości.

And that is the result, directly,

Zawdzięczamy to tak skutecznym metodom

of being so successful

Zawdzięczamy to tak skutecznym metodom

at increasing the scale and volume of our production.

zwiększania produkcji rolnej.

And this is true, as you can see, for all countries,

Zjawisko to występuje wszędzie,

including the so-called developing countries.

również w tzw. krajach rozwijających się.

What happened to our bread in the meantime?

A co w tym okresie działo się z chlebem?

As food became plentiful here,

Wzrost dostępności żywności

it also meant that we were able to decrease

w krajach wysoko rozwiniętych

the number of people working in agriculture

umożliwił ograniczenie odsetka ludności pracującej w rolnictwie

to something like, on average, in the high income countries,

umożliwił ograniczenie odsetka ludności pracującej w rolnictwie

five percent or less of the population.

do około 5% populacji, a nawet mniej.

In the U.S. only one percent of the people are actually farmers.

W USA rolnicy stanowią zaledwie 1% ludności.

And it frees us all up to do other things --

Dzięki temu możemy zajmować się innymi rzeczami --

to sit at TED meetings and not to worry about our food.

siedzieć na konferencjach TED i nie martwić się o jedzenie.

That is, historically, a really unique situation.

W naszej historii jest to sytuacja wyjątkowa.

Never before has the responsibility to feed the world

Wyżywienie świata nie leżało nigdy

been in the hands of so few people.

w gestii tak niewielu ludzi.

And never before have so many people

I nigdy też tak wielu ludzi

been oblivious of that fact.

nie było nieświadomych tego faktu.

So as food became more plentiful, bread became cheaper.

Ponieważ mieliśmy coraz więcej żywności, chleb stawał się tańszy.

And as it became cheaper, bread manufacturers decided to add in all kinds of things.

Dlatego jego producenci postanowili dodać różne rzeczy.

We added in more sugar.

Dodano więcej cukru

We add in raisins and oil and milk

rodzynki, olej, mleko i wiele innych składników,

and all kinds of things to make bread,

tak aby zmienić chleb

from a simple food into kind of a support for calories.

z prostego pokarmu w źródło kalorii.

And today, bread now is associated with obesity,

Dzisiaj chleb jest kojarzony z otyłością,

which is very strange.

co jest bardzo dziwne.

It is the basic, most fundamental food

Przecież chleb jest podstawa naszej diety od 10 000 lat.

that we've had in the last ten thousand years.

Przecież chleb jest podstawa naszej diety od 10 000 lat.

Wheat is the most important crop -- the first crop we domesticated

Pszenica, pierwsza roślina uprawna, którą udomowiono,

and the most important crop we still grow today.

wciąż jest najważniejszym ze zbóż.

But this is now this strange concoction

Jednak obecnie chleb jest dziwną,

of high calories.

bogatą w kalorie mieszanką.

And that's not only true in this country,

Nie tylko tutaj, w tym kraju,

it is true all over the world.

ale na całym świecie.

Bread has migrated to tropical countries,

Pieczywo dotarł do krajów tropikalnych,

where the middle classes now eat French rolls and hamburgers

gdzie klasy średnie jedzą drożdżówki i hamburgery,

and where the commuters

a ludzie dojeżdżający do pracy

find bread much more handy to use

wybierają chleb, jako produkt poręczniejszy

than rice or cassava.

niż ryż czy maniok.

So bread has become from a main staple,

Tak więc chleb stał się podstawą diety,

a source of calories

źródłem kalorii związanym z otyłością,

associated with obesity

źródłem kalorii związanym z otyłością,

and also a source of modernity,

ale również symbolem nowoczesności,

of modern life.

nowoczesnego życia.

And the whiter the bread, in many countries, the better it is.

W wielu krajach, im bielszy jest chleb, tym lepiej.

So this is the story of bread as we know it now.

To jest właśnie historia chleba.

But of course the price of mass production

Jednak produkcja masowa wymaga wielkiej skali.

has been that we moved large-scale.

Jednak produkcja masowa wymaga wielkiej skali.

And large-scale has meant destruction of many of our landscapes,

A to oznacza zniszczenie wielu krajobrazów,

destruction of biodiversity --

zniszczenie bioróżnorodności.

still a lonely emu here

Oto osamotniony emu, na ogrodzonym polu soi w Brazylii.

in the Brazilian cerrado soybean fields.

Oto osamotniony emu, na ogrodzonym polu soi w Brazylii.

The costs have been tremendous --

Koszty produkcji masowej

water pollution, all the things you know about, destruction of our habitats.

są dobrze znane – to zniszczenie naszego środowiska życia.

What we need to do is to go back to understanding what our food is about.

Musimy zrozumieć, jakie znaczenie ma żywność.

And this is where I have to query all of you.

Zadam wam parę pytań.

How many of you can actually tell wheat apart from other cereals?

Ilu z Was potrafi odróżnić pszenicę od innych zbóż?

How many of you actually can make a bread

Ilu potrafi upiec chleb w tradycyjny sposób,

in this way, without starting with a bread machine

bez używania specjalnej maszyny do wypieku

or just some kind of packaged flavor?

lub gotowej mieszanki składników?

Can you actually bake bread? Do you know how much a loaf of bread actually costs?

Potraficie upiec chleb? Wiele, ile kosztuje bochenek?

We have become very removed

Jesteśmy pozbawieni takiej wiedzy,

from what our bread really is,

Jesteśmy pozbawieni takiej wiedzy,

which, again, evolutionarily speaking,

co z perspektywy ewolucji

is very strange.

jest bardzo dziwne.

In fact not many of you know that

Prawdopodobnie wielu z Was nie wie,

our bread, of course, was not a European invention.

że chleb nie powstał w Europie.

It was invented by farmers in Iraq

Wymyślili go rolnicy w Iraku i Syrii.

and Syria in particular.

Wymyślili go rolnicy w Iraku i Syrii.

The tiny spike on the left to the center

Ten mały "szpikulec", drugi od lewej,

is actually the forefather of wheat.

jest przodkiem pszenicy.

This is where it all comes from,

To od niego wszystko się zaczęło.

and where these farmers who actually, ten thousand years ago,

To właśnie tam, dziesięć tysięcy lat temu rolnicy

put us on the road of bread.

rozpoczęli naszą przygodę z chlebem.

Now it is not surprising

Nie dziwi mnie,

that with this massification and large-scale production,

że w związku z masową produkcją chleba,

there is a counter-movement that emerged --

narodził się ruch przeciwstawny --

very much also here in California.

również tutaj, w Kalifornii.

The counter-movement says, "Let's go back to this.

Ten ruch mówi: "Cofnijmy się.

Let's go back to traditional farming.

Wróćmy do tradycyjnego rolnictwa.

Let's go back to small-scale, to farmers' markets,

Do produkcji na małą skalę, do lokalnych targów,

small bakeries and all that." Wonderful.

małych piekarni i wszystkiego, co się z tym wiąże."

Don't we all agree? I certainly agree.

Cudowne, prawda? Ja zgadzam się całkowicie.

I would love to go back to Tuscany

Wspaniale byłoby udać się do Toskanii,

to this kind of traditional setting,

do tego tradycyjnego stylu życia,

gastronomy, good food.

gastronomii, dobrego jedzenia.

But this is a fallacy.

Ale to rozumowanie fałszywe.

And the fallacy comes from idealizing

Jego błąd polega na idealizacji

a past that we have forgotten about.

przeszłości, o której już zapomnieliśmy.

If we do this, if we want to stay with traditional small-scale farming

Powrót do tradycyjnego rolnictwa na małą skalę,

we are going, actually, to relegate

oznaczałby skazanie na biedę

these poor farmers and their husbands --

tych rolników i ich rodziny,

among whom I have lived for many years,

z którymi przez wiele lat pracowałam

working without electricity and water, to try to improve their food production --

nad ulepszeniem produkcji żywności, bez prądu i wody.

we relegate them to poverty.

nad ulepszeniem produkcji żywności, bez prądu i wody.

What they want are implements

Oni potrzebują narzędzi,

to increase their production:

które zwiększą produkcję --

something to fertilize the soil,

użyźnią glebę,

something to protect their crop and to bring it to a market.

ochronią zbiory i pomogą przetransportować je na targ.

We cannot just think that small-scale

Powrót do produkcji na małą skalę

is the solution to the world food problem.

Powrót do produkcji na małą skalę

It's a luxury solution for us who can afford it,

jest luksusowym rozwiązaniem, jedynie dla tych,

if you want to afford it.

którzy mogą na nie sobie pozwolić.

In fact we do not want this poor woman

Nie chcemy przecież, żeby ta biedna kobieta

to work the land like this.

pracowała na polu w ten sposób.

If we say just small-scale production,

Powrót do produkcji na małą skalę,

as is the tendency here,

Powrót do produkcji na małą skalę, 212 00:10:01,000 --> 00:10:04,000 oznaczałby powrót do produktów lokalnych,

to go back to local food means that a poor man like Hans Rosling

to powrót do lokalnie wyprodukowanej żywności oznacza,

cannot even eat oranges anymore

a biedny Hans Rosling nie mógłby skosztować pomarańczy,

because in Scandinavia we don't have oranges.

gdyż nie rosną one w Skandynawii.

So local food production is out.

Jest to więc złe rozwiązanie.

But also we do not want

Nie chcemy skazywać na biedę

to relegate to poverty in the rural areas.

mieszkańców obszarów wiejskich,

And we do not want to relegate

ani skazywać na głód

the urban poor to starvation.

biednych mieszkańców miast.

So we must find other solutions.

Musimy znaleźć inne rozwiązania.

One of our problems is that world food production

Światowa produkcja żywności

needs to increase very rapidly --

musi jednak wzrastać --

doubling by about 2030.

podwoić się do roku 2030.

The main driver of that is actually meat.

Wzrost ten motywuje głównie mięso.

And meat consumption in Southeast Asia and China in particular

Spożycie mięsa w Azji Południowo-Wschodniej, szczególnie w Chinach,

is what drives the prices of cereals.

wywiera silny wpływ na ceny zbóż.

That need for animal protein is going to continue.

Popyt na białko zwierzęce z pewnością się utrzyma.

We can discuss alternatives in another talk, perhaps one day,

Oczywiście istnieją alternatywy dla mięsa,

but this is our driving force.

ale nie to nas dziś interesuje.

So what can we do?

Zatem, co możemy zrobić?

Can we find a solution to produce more?

Czy możliwe jest zwiększenie produkcji żywności?

Yes. But we need mechanization.

Tak. Ale potrzebujemy mechanizacji rolnictwa.

And I'm making a real plea here.

Chciałabym z tego miejsca wygłosić apel.

I feel so strongly that you cannot ask a small farmer

Jestem przekonana, że nie można oczekiwać od rolnika,

to work the land and bend over to grow a hectare of rice,

by pracował na roli, zginając się 150 000 razy,

150,000 times, just to plant a crop and weed it.

co jest konieczne by posadzić i wypielić hektar ryżu.

You cannot ask people to work under these conditions.

Nie można wymagać pracy w takich warunkach.

We need clever low-key mechanization

Potrzebujemy dobrych, prostych technologii,

that avoids the problems of the large-scale mechanization that we've had.

które pozwoliłyby uniknąć problemów produkcji na wielką skalę.

So what can we do?

Co możemy zrobić?

We must feed three billion people in cities.

Musimy wyżywić 3 miliardy ludzi w miastach.

We will not do that through small farmers' markets

Lokalne targi tutaj nie pomogą,

because these people have no small farmers' markets at their disposal.

ponieważ ci ludzie nie mają do nich dostępu.

They have low incomes. And they benefit

Są niezamożni. To oni korzystają z taniej,

from cheap, affordable, safe and diverse food.

łatwo dostępnej, zróżnicowanej, bezpiecznej żywności.

That's what we must aim for in the next 20 to 30 years.

Ten cel należy zrealizować w ciągu najbliższych 20-30 lat.

But yes there are some solutions.

I znane nam są już pewne rozwiązania.

And let me just do one simple conceptual thing:

Przedstawię kilka prostych zależności.

if I plot science as a proxy

Jeśli uznamy, że nauka odpowiada za

for control of the production process and scale.

kontrolę procesów produkcji i jej skali,

What you see is that we've started

widzimy, że rozwój rolnictwa

in the left-hand corner with traditional agriculture,

rozpoczął się w lewym, dolnym rogu jako rolnictwo tradycyjne,

which was sort of small-scale and low-control.

charakteryzujące się produkcją na małą skalę i małą kontrolą.

We've moved towards large-scale and very high control.

Potem nastąpiło przesunięcie ku produkcji na wielką skalę z dużą kontrolą.

What I want us to do is to keep up the science and even get more science in there

Chciałabym utrzymać, a nawet zwiększyć, rolę nauki,

but go to a kind of regional scale --

ale przejść do skali regionalnej --

not just in terms of the scale of the fields,

biorąc pod uwagę nie tylko powierzchnię pól,

but in terms of the entire food network.

ale cały system produkcji i dystrybucji żywności.

That's where we should move.

To cel, do którego powinniśmy dążyć.

And the ultimate may be, but it doesn't apply to cereals,

Ostatecznym efektem może być -- pomijając uprawę zbóż --

that we have entirely closed ecosystems --

rolnictwo w całkowicie zamkniętych ekosystemach --

the horticultural systems right at the top left-hand corner.

to te systemy uprawowe w lewym, górnym rogu.

So we need to think differently about agriculture science.

Musimy zmienić nasze myślenie o agronomii.

Agriculture science for most people -- and there are not many farmers

Dla osób, które nie są rolnikami,

among you here --

agronomia oznacza naukę zajmującą się

has this name of being bad,

agronomia oznacza naukę zajmującą się

of being about pollution, about large-scale,

zanieczyszczeniem, produkcją na wielką skalę,

about the destruction of the environment.

zniszczeniem środowiska naturalnego.

That is not necessary.

To może się zmienić.

We need more science and not less. And we need good science.

Potrzeba nam więcej, nie mniej, nauki. Ale dobrej nauki.

So what kind of science can we have?

Co rozumiem przez „naukę”?

Well first of all I think

Przede wszystkim wydaje mi się,

we can do much better on the existing technologies.

że istniejące technologie można wykorzystać lepiej.

Use biotechnology where useful,

Biotechnologia pomaga

particularly in pest and disease resistance.

szczególnie w zakresie odporności na szkodniki i choroby.

There are also robots, for example,

Istnieją roboty,

who can recognize weeds

które potrafią znaleźć chwasty

with a resolution of half an inch.

o długości pół cala.

We have much cleverer irrigation.

Potrzeba też dobrego nawadniania.

We do not need to spill the water if we don't want to.

Nie musimy rozlewać wody jeśli nie jest to konieczne.

And we need to think very dispassionately

Plusy i minusy produkcji na małą i dużą skalę

about the comparative advantages

Plusy i minusy produkcji na małą i dużą skalę

of small-scale and large-scale.

musimy rozważać bez emocji.

We need to think that land is multi-functional.

Pamiętajmy, że ziemia ma wiele zastosowań.

It has different functions.

Pamiętajmy, że ziemia ma wiele zastosowań.

There are different ways in which we must use it --

Istnieją różne sposoby jej wykorzystania --

for residential, for nature, for agriculture purposes.

w celach mieszkaniowych, przyrodniczych i rolniczych.

And we also need to re-examine livestock.

Musimy także zastanowić się nad hodowlą zwierząt.

Go regional and go to urban food systems.

Stworzyć produkcję regionalną oraz miejską.

I want to see fish ponds in parking lots and basements.

Chcę zobaczyć stawy rybne w piwnicach i na parkingach,

I want to have horticulture

ogrody i szklarnie na dachach budynków mieszkalnych.

and greenhouses on top of residential areas.

ogrody i szklarnie na dachach budynków mieszkalnych.

And I want to use the energy that comes from those greenhouses

Chcę, byśmy używali energii pochodzącej z tych szklarni

and from the fermentation of crops

oraz z fermentacji upraw

to heat our residential areas.

do ogrzewania budynków.

There are all kinds of ways we can do it.

Istnieje wiele rozwiązań.

We cannot solve the world food problem

Rolnictwo biologiczne nie rozwiąże problemu wyżywienia świata.

by using biological agriculture.

Rolnictwo biologiczne nie rozwiąże problemu wyżywienia świata.

But we can do a lot more.

Możemy zrobić znacznie więcej.

And the main thing that I would really ask all of you

Najważniejszą rzeczą, o którą Was proszę, jest

as you go back to your countries, or as you stay here:

byście po powrocie do domu poprosili rząd swego kraju

ask your government for an integrated food policy.

o zintegrowaną politykę żywnościową.

Food is as important as energy,

Żywność jest równie ważna jak energia,

as security, as the environment.

bezpieczeństwo i środowisko.

Everything is linked together.

Wszystko jest ze sobą połączone.

So we can do that. In fact in a densely populated country

I możemy tego dokonać. W delcie Renu i Mozy,

like the River Delta, where I live in the Netherlands,

gęsto zaludnionym obszarze Holandii, gdzie mieszkam,

we have combined these functions.

udało się nam pogodzić te aspekty.

So this is not science fiction. We can combine things

To nie science fiction. Podejście całościowe

even in a social sense of making

możliwe jest nawet w wymiarze społecznym:

the rural areas more accessible to people --

można udostępnić tereny wiejskie,

to house, for example, the chronically sick.

na przykład budując tam sanatoria.

There is all kinds of things we can do.

Możemy zrobić bardzo wiele.

But there is something you must do. It's not enough for me to say,

Ale jest coś, co Wy musicie zrobić. Nie wystarczy powiedzieć

"Let's get more bold science into agriculture."

"Wprowadźmy do rolnictwa więcej nauki."

You must go back

Po powrocie do domu

and think about your own food chain.

zastanówcie się nad własnymi łańcuchami pokarmowymi.

Talk to farmers. When was the last time

Rozmawiajcie z rolnikami. Kiedy po raz ostatni

you went to a farm and talked to a farmer?

byliście w gospodarstwie rolnym?

Talk to people in restaurants.

Rozmawiajcie z ludźmi w restauracjach.

Understand where you are in the food chain,

Zrozumcie swoje miejsce w tym łańcuchu,

where your food comes from.

oraz skąd pochodzi żywność, którą jecie.

Understand that you are part

Zrozumcie, że jesteście częścią wielkiego łańcucha wydarzeń.

of this enormous chain of events.

Zrozumcie, że jesteście częścią wielkiego łańcucha wydarzeń.

And that frees you up to do other things.

Ta świadomość pozwoli wam na więcej.

And above all, to me, food is about respect.

Dla mnie najważniejszy jest szacunek do żywności.

It's about understanding, when you eat,

Zrozumienie, że w chwili, gdy jecie

that there are also many people who are still in this situation,

nadal istnieją ci, którzy zmagają się,

who are still struggling for their daily food.

by zdobyć codzienną porcję żywności.

And the kind of simplistic solutions that we sometimes have,

Pamiętajmy, że nazbyt uproszczone pomysły,

to think that doing everything by hand

np. że porzucenie technologii rozwiąże wszystkie problemy,

is going to be the solution,

np. że porzucenie technologii rozwiąże wszystkie problemy,

is really not morally justified.

nie są moralnie uzasadnione.

We need to help to lift them out of poverty.

Musimy pomóc ludziom wyjść z biedy.

We need to make them proud of being a farmer

Sprawić, by poczuli się dumni z bycia rolnikami,

because they allow us to survive.

ponieważ to dzięki nim my żyjemy.

Never before, as I said,

Jak mówiłam, nigdy wcześniej

has the responsibility for food

odpowiedzialność za wyżywienie świata

been in the hands of so few.

nie spoczywała w rękach tak nielicznej grupy.

And never before have we had the luxury

Teraz pozwalamy sobie uznać to za rzecz oczywistą,

of taking it for granted

Teraz pozwalamy sobie uznać to za rzecz oczywistą,

because it is now so cheap.

ponieważ żywność jest tak tania.

And I think there is nobody else who has expressed

Najlepiej kwestię tę ujął człowiek,

better, to me, the idea that food, in the end,

który powiedział, że w naszej tradycji żywność jest święta.

in our own tradition, is something holy.

który powiedział, że w naszej tradycji żywność jest święta.

It's not about nutrients and calories.

Nie chodzi tylko o składniki odżywcze i kalorie.

It's about sharing. It's about honesty. It's about identity.

Chodzi o dzielenie się, szczerość, tożsamość.

Who said this so beautifully was Mahatma Gandhi,

Słowa te wypowiedział Mahatma Gandhi,

75 years ago, when he spoke about bread.

75 lat temu, gdy mówił o chlebie.

He did not speak about rice, in India. He said,

Nie mówił o ryżu. Powiedział w Indiach:

"To those who have to go without two meals a day,

"Tym, którzy muszą obyć się bez dwóch posiłków dziennie,

God can only appear as bread."

Bóg może pojawić się tylko pod postacią chleba."

And so as I'm finishing my bread here --

Mój chleb już jest gotowy…

and I've been baking it, and I'll try not to burn my hands.

Postaram się nie sparzyć.

Let me share

Pozwólcie, że podzielę się nim

with those of you here in the first row.

z osobami w pierwszym rzędzie.

Let me share some of the food with you.

Pozwólcie mi podzielić się z Wami jedzeniem.

Take some of my bread.

Weźcie trochę chleba.

And as you eat it, and as you try it --

Jedząc go, smakując go --

please come and stand up.

podejdźcie, wstańcie.

Have some of it.

Weźcie trochę.

I want you to think that every bite connects you

Chciałabym, byście pomyśleli, że każdy kęs łączy Was

to the past and the future:

z przeszłością i z przyszłością,

to these anonymous farmers,

z anonimowymi rolnikami,

that first bred the first wheat varieties;

którzy uprawiali pierwsze odmiany pszenicy,

and to the farmers of today,

i ze współczesnymi rolnikami,

who've been making this. And you don't even know who they are.

którzy robią to samo i nadal są dla Was anonimowi.

Every meal you eat

Każdy posiłek, który zjadacie,

contains ingredients from all across the world.

zawiera składniki ze wszystkich stron świata.

Everything makes us so privileged,

Jesteśmy w uprzywilejowanej sytuacji --

that we can eat this food, that we don't struggle every day.

możemy jeść, nie walcząc o jedzenie.

And that, I think,

Uważam, że to sytuacja wyjątkowa z punktu widzenia ewolucji.

evolutionarily-speaking is unique.

Uważam, że to sytuacja wyjątkowa z punktu widzenia ewolucji.

We've never had that before.

Nigdy wcześniej nie było to możliwe.

So enjoy your bread.

Cieszcie się tym chlebem.

Eat it, and feel privileged.

Jedzcie i czujcie się uprzywilejowani.

Thank you very much.

Bardzo dziękuję.

(Applause)

(Brawa)