4 environmental 'heresies' | Stewart Brand

Tłumaczenie: Olga Osińska Korekta: Paweł Matus

Because of what I'm about to say,

Z uwagi na to, o czym zaraz będę mówił,

I really should establish my green credentials.

naprawdę powinienem określić swoje ekoreferencje.

When I was a small boy, I took my pledge

Kiedy byłem małym chłopcem, jako Amerykanin przysiągłem

as an American, to save and faithfully defend from waste

oszczędzać naturalne zasoby mojego kraju

the natural resources of my country,

i wiernie je bronić przed roztrwonieniem.

its air, soil and minerals, its forests, waters and wildlife.

Jego powietrze, gleby, minerały, lasy, wody i dzikie zwierzęta.

And I've stuck to that.

I trzymam się tego do dziś.

Stanford, I majored in ecology and evolution.

Ukończyłem uniwersytet Stanforda, gdzie studiowałem ekologię i ewolucję.

1968, I put out the Whole Earth Catalog. Was "mister natural" for a while.

Od 1968 r. wydawałem katalog eko-produktów "Whole Earth Catalog". Byłem też "misterem eko".

And then worked for the Jerry Brown administration.

Później pracowałem dla rządu Jerry'ego Browna.

The Brown administration, and a bunch of my friends,

Razem z nimi i grupą moich znajomych

basically leveled the energy efficiency of California,

ustabilizowaliśmy zużycie energii w Kalifornii,

so it's the same now, 30 years later,

które po 30 latach jest takie samo,

even though our economy has gone up 80 percent, per capita.

mimo że nasza gospodarka wzrosła średnio o 80%.

And we are putting out less greenhouse gasses than any other state.

Ponadto produkujemy mniej gazów cieplarnianych niż jakikolwiek inny stan.

California is basically the equivalent of Europe, in this.

Pod tym względem Kalifornia jest odpowiednikiem Europy.

This year, Whole Earth Catalog has a supplement that I'll preview today,

Tegoroczny katalog "Whole Earth Catalog" zawiera dodatek

called Whole Earth Discipline.

pt. "Whole Earth Discipline", który dziś przedstawię.

The dominant demographic event of our time

Dominującym zjawiskiem demograficznym naszych czasów

is this screamingly rapid urbanization

jest błyskawicznie postępująca urbanizacja.

that we have going on.

Do połowy tego wieku

By mid-century we'll be about 80 percent urban,

urbanizacja sięgnie 80 procent.

and that's mostly in the developing world,

A większości dzieje się tak

where that's happening.

w krajach rozwijających się.

It's interesting, because history is driven to a large degree

To ciekawe, ponieważ w znacznym stopniu motorem napędzającym historię

by the size of cities.

jest wielkość miast.

The developing world now has all of the biggest cities,

W krajach rozwijających się znajdują się wszystkie największe miasta.

and they are developing three times faster than the developed countries,

Co więcej, rozrastają się trzy razy szybciej niż kraje rozwinięte.

and nine times bigger.

I są dziewięć razy większe.

It's qualitatively different.

To nowa jakość.

They are the drivers of history, as we see by looking at history.

Jak pokazuje historia, te nowe miasta mają decydujący wpływ na jej bieg.

1,000 years ago this is what the world looked like.

Tysiąc lat temu świat wyglądał tak.

Well we now have a distribution of urban power

No cóż, obecnie rozmieszczenie terenów zurbanizowanych

similar to what we had 1,000 years ago.

jest podobne do tego sprzed 10 wieków.

In other words, the rise of the West,

Innymi słowy, rozkwit Zachodu,

dramatic as it was, is over.

jakkolwiek gwałtowny, należy do przeszłości.

The aggregate numbers are absolutely overwhelming:

Statystki są absolutnie zdumiewające.

1.3 million people a week coming to town,

1,3 miliona osób tygodniowo, dekada po dekadzie,

decade after decade.

wprowadza się do miast.

What's really going on?

Co się tak naprawdę dzieje?

Well, what's going on is the villages of the world are emptying out.

Cóż, dzieje się to, że wioski na całym świecie pustoszeją.

Subsistence farming is drying up basically.

Rolnictwo samozaopatrzeniowe w zasadzie zanika.

People are following opportunity into town.

Dzieje się tak, ponieważ ludzie

And this is why.

szukają lepszego życia w miastach.

I used to have a very romantic idea about villages,

Dawniej życie na wsi wydawało mi się idyllą.

and it's because I never lived in one.

To dlatego, że zawsze mieszkałem w mieście.

(Laughter)

(śmiech)

Because in town --

Ponieważ w miastach --

this is the bustling squatter city

oto tętniące życiem slumsy

of Kibera, near Nairobi --

w Kiberze, niedaleko Nairobi --

they see action. They see opportunity.

ludzie widzą, że coś się dzieje, że są szanse.

They see a cash economy that they were not able to participate in

Widzą gospodarkę gotówkową, w której nie mogli brać udziału

back in the subsistence farm.

uprawiając swoje niewielkie pola.

As you go around these places there's plenty of aesthetics.

Przechadzka po tych miejscach pozwala dostrzec sporo piękna.

There is plenty going on.

Dużo się tam dzieje.

They are poor, but they are intensely urban. And they are intensely creative.

Miejsca te są biedne, ale mocno zurbanizowane, a mieszkańcy są niezmiernie kreatywni.

The aggregate numbers now

Według ogólnoświatowych statystyk,

are that basically squatters,

to w zasadzie slumsy -- cały miliard tych slumsów --

all one billion of them, are building the urban world,

tworzą zurbanizowany świat.

which means they're building the world --

Oznacza to, że budują świat.

personally, one by one, family by family,

Osobiście, pojedyncze osoby, rodziny,

clan by clan, neighborhood by neighborhood.

klany, sąsiedztwa.

They start flimsy and they get substantial as time goes by.

Na początku wątłe, z czasem rozrastają się.

They even build their own infrastructure.

Tworzą nawet własną infrastrukturę.

Well, steal their own infrastructure, at first.

No cóż, z początku ją kradną.

Cable TV, water, the whole gamut, all gets stolen.

Telewizja kablowa, woda, wszystko jest kradzione.

And then gradually gentrifies.

Następnie poziom zamożności wzrasta.

It is not the case that slums undermine prosperity,

Slumsy wcale nie przeciwdziałają dobrobytowi.

not the working slums; they help create prosperity.

Sprawne slumsy pomagają go tworzyć.

So in a town like Mumbai, which is half slums,

Miasto takie jak Bombaj, z którego połowa to slumsy,

it's 1/6th of the GDP of India.

wytwarza 1/6 PKB Indii.

Social capital in the slums is at its most urban and dense.

Kapitał społeczny w slumsach odznacza się ogromną gęstością i zurbanizowaniem.

These people are valuable as a group.

Ludzie ci, jako grupa, są bardzo cenni.

And that's how they work.

A oto jak pracują.

There is a lot of people who think about all these poor people,

Wielu myśli o tych biednych ludziach:

"Oh there's terrible things. We've got to fix their housing."

"Ojej, to straszne, musimy dać im dach nad głową".

It used to be, "Oh we've got to get them phone service."

Dawniej myślano: "Ojej, musimy zbudować im sieć telefoniczną".

Now they're showing us how they do their phone service.

Teraz oni pokazują nam, jak sami ją budują.

Famine mostly is a rural event now.

Obecnie głód występuje głównie na terenach wiejskich.

There are things they care about.

Są rzeczy, na których im zależy.

And this is where we can help.

I w tym właśnie możemy pomóc,

And the nations they're in can help.

podobnie jak kraje, których są częścią.

And they are helping each other solve these issues.

I pomagają sobie nawzajem rozwiązać te problemy.

And you go to a nice dense place like this slum in Mumbai.

Udajesz się do ładnego, ludnego miejsca, jak ten slums w Bombaju.

You look at that lane on the right.

Patrzysz na tamtą uliczkę po prawej

And you can ask, "Okay what's going on there?"

i możesz zapytać: "No dobra, co się tu dzieje?".

The answer is, "Everything."

Odpowiedź brzmi: "Wszystko".

This is better than a mall. It's much denser.

Jest jeszcze lepiej niż w supermarkecie. Jest dużo więcej ludzi.

It's much more interactive.

Dużo więcej interakcji.

And the scale is terrific.

A skala jest niesamowita.

The main event is, these are not people crushed by poverty.

Najistotniejsze jest to, że nie są to ludzie przytłoczeni biedą.

These are people busy getting out of poverty

To są ludzie zajęci wydostawaniem się z niej

just as fast as they can.

tak szybko jak się da.

They're helping each other do it.

Pomagają sobie w tym nawzajem.

They're doing it through an outlaw thing,

Robią to poza prawem,

the informal economy.

poprzez gospodarkę nieformalną.

The informal economy, it's sort of like dark energy in astrophysics:

Gospodarka nieformalna jest trochę jak ciemna energia w astrofizyce:

it's not supposed to be there, but it's huge.

nie powinna istnieć, ale jej ilość jest ogromna.

We don't understand how it works yet, but we have to.

Jeszcze nie wiemy, jak działa, ale musimy do tego dojść.

Furthermore, people in the informal economy,

Ludzie tworzący tę nieformalną gospodarkę,

the gray economy --

tę szarą strefę,

as time goes by,

na przestrzeni czasu doświadczają bezprawia

crime is happening around them. And they can join the criminal world,

i mogą dołączyć do tego bezprawia

or they can join the legitimate world.

lub do świata przestrzegającego prawa.

We should be able to make that choice

Powinniśmy ułatwić im wybór

easier for them to get toward the legitimate world,

świata, gdzie przestrzega się prawa.

because if we don't, they will go toward the criminal world.

W przeciwnym przypadku skierują się w stronę bezprawia.

There's all kinds of activity.

Miejsca te są pełne przeróżnej działalności.

In Dharavi the slum performs not only

W Dharavi slumsy dostarczają usługi

a lot of services for itself,

nie tylko dla siebie samych,

but it performs services for the city at large.

ale również dla całego miasta.

And one of the main events are these ad-hoc schools.

Niemałą rolę odgrywają spontanicznie tworzone szkoły.

Parents pool their money to hire some local teachers

Rodzice składają się, aby zatrudnić lokalnych nauczycieli

to a private, tiny, unofficial school.

w małej, prywatnej i nieoficjalnej szkole.

Education is more possible in the cities, and that changes the world.

W miastach jest większa szansa na edukację. A to zmienia świat.

So you see some interesting, typical, urban things.

Widzimy pewne interesujące, typowo miejskie zjawiska,

So one thing slammed up against another,

które zderzają się ze sobą,

such as in Sao Paulo here.

jak tu w Sao Paulo.

That's what cities do. That's how they create value,

To właśnie robią miasta. Tak tworzą wartość --

is by slamming things together.

zderzając ze sobą zjawiska.

In this case, supply right next to demand.

W tym wypadku podaż istnieje tuż obok popytu.

So the maids and the gardeners and the guards

Pokojówki, ogrodnicy i strażnicy,

that live in this lively part of town on the left

którzy mieszkają w tej pełnej życia części miasta po lewej,

walk to work, in the boring, rich neighborhood.

chodzą do pracy w nudnej, bogatej dzielnicy.

Proximity is amazing.

Bliskość jest zdumiewająca.

We are learning about how dense proximity can be.

Jesteśmy w trakcie poznawania, jak wielka może być.

Connectivity between the city and the country

Łączność pomiędzy miastem i wsią

is what's going to keep the country good,

zapewni dobry stan wsi,

because the city has interesting ways of doing things.

ponieważ miasta mają ciekawe rozwiązania.

This is what makes cities --

Oto, co sprawia, że miasta --

(Applause)

(oklaski)

this is what makes cities so green in the developing world.

Oto, co sprawia, że miasta krajów rozwijających się są takie zielone:

Because people leave the poverty trap, an ecological disaster

ludzie wydostają się z pułapki nędzy, z ekologicznej katastrofy,

of subsistence farms, and head to town.

jaką jest rolnictwo samozaopatrzeniowe, i udają się do miast.

And when they're gone the natural environment

A gdy opuszczą wsie, środowisko naturalne

starts to come back very rapidly.

zaczyna się szybko odbudowywać.

And those who remain in the village can shift over to cash crops

A ci, którzy pozostali mogą zacząć sprzedawać żywność za gotówkę,

to send food to the new growing markets in town.

wysyłając ją na nowe, rozwijające się rynki w miastach.

So if you want to save a village, you do it with a good road,

Więc jeśli chcesz ocalić wioskę, wybuduj dobrą drogę

or with a good cell phone connection, and ideally some grid electrical power.

albo zapewnij dobrą łączność komórkową i najlepiej jeszcze energię elektryczną.

So the event is: we're a city planet. That just happened.

Rzecz w tym, że jesteśmy planetą miast. To się po prostu stało.

More than half.

W ponad 50 procentach.

The numbers are considerable. A billion live in the squatter cities now.

Liczby są pokaźne. Obecnie w slumsach żyje miliard ludzi.

Another billion is expected.

Oczekiwany jest kolejny miliard.

That's more than a sixth of humanity living a certain way.

To ponad 1/6 ludzkości, która żyje w ten sposób

And that will determine a lot of how we function.

i w znacznym stopniu wpłynie to na nasze funkcjonowanie.

Now, for us environmentalists,

Dla nas, ekologów, najbardziej ekologiczne

maybe the greenest thing about the cities is they diffuse the population bomb.

w miastach jest to, że rozbrajają bombę populacyjną.

People get into town.

Ludzie, którzy przenieśli się do miast

The immediately have fewer children.

natychmiast mają mniej dzieci.

They don't even have to get rich yet. Just the opportunity of

Nawet nie muszą jeszcze się wzbogacić. Sama możliwość

coming up in the world means they will have fewer, higher-quality kids,

osiągnięcia czegoś w życiu sprawia, że bedą mieli mniej dzieci,

and the birthrate goes down radically.

że będą one zdrowsze, a przyrost naturalny drastyczne zmaleje.

Very interesting side effect here,

Mamy tu bardzo ciekawy efekt uboczny.

here's a slide from Phillip Longman.

Oto slajd od Philipa Longmana,

Shows what is happening.

na którym widać co się dzieje.

As we have more and more old people, like me,

Mamy coraz więcej starych ludzi, jak ja,

and fewer and fewer babies.

i coraz mniej dzieci.

And they are regionally separated.

Do tego dochodzi podział regionalny.

What you're getting is a world which is

Otrzymujemy świat, który składa się ze

old folks, and old cities, going around doing things the old way,

starego społeczeństwa i starych miast, gdzie działa się wciąż tak samo.

in the north.

Tak jest na północy.

And young people in brand new cities they're inventing,

Zaś na południu, w nowo powstałych miastach, młodzi ludzie

doing new things, in the south.

robią nowe rzeczy.

Where do you think the action is going to be?

Gdzie, według was, będzie toczyć się akcja?

Shift of subject. Quickly drop by climate.

Zmiana tematu. Parę słów w kwestii klimatu.

The climate news, I'm sorry to say, is going to keep getting worse

Wiadomości o klimacie, przykro mi mówić, będą się pogarszać

than we think, faster than we think.

bardziej niż nam się wydaje, szybciej niż myślimy.

Climate is a profoundly complex, nonlinear system,

Klimat jest ogromnie skomplikowanym, nieliniowym układem,

full of runaway positive feedbacks,

pełnym niekontrolowanych sprzężeń zwrotnych dodatnich,

hidden thresholds and irrevocable tipping points.

ukrytych progów i nieodwracalnych punktów krytycznych.

Here's just a few samples.

Oto kilka przykładów.

We're going to keep being surprised. And almost all

Będziemy nieustannie zaskakiwani i prawie zawsze

the surprises are going to be bad ones.

będą to nieprzyjemne niespodzianki.

From your standpoint this means

Z waszego punktu widzenia oznacza to

a great increase in climate refugees

znaczny wzrost liczby uchodźców klimatycznych

over the coming decades,

w nadchodzących dekadach,

and what goes along with that, which is resource wars

a co za tym idzie -- wojnę o zasoby

and chaos wars,

i chaos,

as we're seeing in Darfur.

które widzimy np. w Darfurze.

That's what drought does.

Takie są skutki suszy.

It brings carrying capacity down,

Obniża ona pojemność środowiska,

and there's not enough carrying capacity

która jest niewystarczająca, aby

to support the people. And then you're in trouble.

utrzymać ludzi, co oznacza kłopoty.

Shift to the power situation.

Przejdźmy do tematu energii.

Baseload electricity is what it takes to run a city,

Aby miasto, czy planeta miast, mogło funkcjonować, potrzebna jest

or a city planet.

pewna minimalna ilość energii elektrycznej.

So far there is only three sources of baseload electricity:

Jak dotąd mamy trzy źródła energii:

coal, some gas,

węgiel, trochę gazu,

nuclear and hydro.

atom i wodę.

Of those, only nuclear and hydro are green.

Z nich tylko energia atomowa i wodna są ekologiczne.

Coal is what is causing the climate problems.

Węgiel jest powodem problemów z klimatem.

And everyone will keep burning it

A wszyscy będą go nadal spalać,

because it's so cheap, until governments make it expensive.

gdyż jest tani, dopóki rząd nie nałoży wyższych opłat.

Wind and solar can't help, because so far we don't have a way to store that energy.

Energia wiatrowa i słoneczna nie pomogą, bo jeszcze nie umiemy ich magazynować.

So with hydro maxed out,

Więc przy maksymalnym wykorzystaniu wody

coal and lose the climate,

możemy wybrać węgiel i przegrać klimat,

or nuclear, which is the current operating low-carbon source,

lub energię atomową, obecnie funkcjonujące niskowęglowe źródło,

and maybe save the climate.

i być może ocalić klimat.

And if we can eventually get good solar in space,

Energia słoneczna pozyskiwana w kosmosie

that also could help.

też może pomóc.

Because remember, this is what drives the prosperity in the developing world

Bo pamiętajmy, że to napędza dobrobyt w krajach rozwijających się,

in the villages and in the cities.

w wioskach i miastach.

So, between coal and nuclear,

Spalanie węgla czy energia atomowa?

compare their waste products.

Porównajmy powstające odpady.

If all of the electricity you used in your lifetime was nuclear,

Gdyby cała elektryczność jaką zużywacie w ciągu życia była energią atomową,

the amount of waste that would be added up

łączna ilość zebranych odpadów

would fit in a Coke can.

zmieściłaby się w puszce po Coca-Coli.

Whereas a coal-burning plant,

W przypadku elektrowni węglowej,

a normal one gigawatt coal plant, burns 80 rail cars of coal a day,

normalna elektrownia o mocy 1 gigawata spala 80 wagonów węgla dziennie.

each car having 100 tons.

Każdy z nich to 100 ton,

And it puts 18 thousand tons

a do powietrza dostaje się

of carbon dioxide in the air.

18 tysięcy ton dwutlenku węgla.

So and then when you compare the lifetime emissions

A więc, porównując trwającą przez okres życia ludzkiego emisję

of these various energy forms,

tych różnych form energii,

nuclear is about even with solar and wind,

okazuje się, że energia atomowa prawie dorównuje słonecznej i wiatrowej,

and ahead of solar --

i wyprzedza słoneczną.

oh, I'm sorry -- with hydro and wind, and ahead of solar.

Oj, przepraszam. Dorównuje wodnej i wiatrowej, a wyprzedza słoneczną.

And does nuclear really compete with coal?

Ale czy naprawdę stanowi konkurencję dla węgla?

Just ask the coal miners in Australia.

Zapytajcie górników w Australii.

That's where you see some of the source,

Tam właśnie znajdziecie źródło,

not from my fellow environmentalists,

nie wśrod ekologów,

but from people who feel threatened by nuclear power.

ale wśród ludzi, którzy czują się zagrożeni energią atomową.

Well the good news is that

Na szczęście jest dobra wiadomość:

the developing world, but frankly, the whole world,

rozwijający się świat, a tak naprawdę cały świat,

is busy building, and starting to build, nuclear reactors.

jest zajęty budową lub zaczyna budować reaktory atomowe.

This is good for the atmosphere.

To dobry znak dla atomosfery

It's good for their prosperity.

i dla dobrobytu ludzi.

I want to point out one interesting thing,

Chciałbym zwrócić uwagę na jedną, interesującą rzecz:

which is that environmentalists like the thing we call micropower.

ekolodzy lubią coś, co nazywamy mikro energią.

It's supposed to be, I don't know, local solar and wind and cogeneration,

Mają to być, no nie wiem, lokalne zasoby energii słonecznej i wiatrowej,

and good things like that.

kogeneracja oraz inne podobne, dobre rzeczy.

But frankly micro-reactors which are just now coming on,

Ale szczerze mówiąc, mikroreaktory, które właśnie powstają,

might serve even better.

mogą być jeszcze lepsze.

The Russians, who started this, are building floating reactors,

Rosjanie, którzy to zapoczątkowali, budują pływające reaktory

for their new passage, where the ice is melting, north of Russia.

na potrzeby nowego kanału u północnych wybrzeży Rosji.

And they're selling these floating reactors,

I sprzedają te pływające reaktory,

only 35 megawatts, to developing countries.

mające moc tylko 35 megawatów, krajom rozwijającym się.

Here's the design of an early one from Toshiba.

Oto projekt jednego z pierwszych modeli firmy Toshiba.

It's interesting, say, to take a 25-megawatt,

To ciekawe, jak wypada porównanie 25 megawatów,

25 million watts,

25 milionów watów,

and you compare it to the standard big iron

ze standardowymi olbrzymami

of an ordinary Westinghouse or Ariva,

produkowanymi przez takie firmy jak Westinghouse lub Areva,

which is 1.2, 1.6 billion watts.

o mocy 1,2 czy 1,6 miliardów watów.

These things are way smaller. They're much more adaptable.

Te reaktory są dużo mniejsze i bardziej wszechstronne.

Here's an American design from Lawrence Livermore Lab.

Oto projekt amerykański z instytutu badawczego Lawrence Livermore Lab.

Here's another American design that came out

Tutaj kolejny, który powstał w Los Alamos

of Los Alamos, and is now commercial.

i jest obecnie dostępny w sprzedaży.

Almost all of these are not only small, they are proliferation-proof.

Prawie wszystkie są niewielkie i nie nadają się na broń.

They're typically buried in the ground.

Zwykle zakopuje się je w ziemi,

And the innovation is moving very rapidly.

a udoskonalanie posuwa się w bardzo szybkim tempie.

So I think microreactors is going to be important for the future.

Uważam więc, że mikroreaktory będą ważnym elementem przyszłości.

In terms of proliferation,

Jeśli chodzi o rozprzestrzenianie broni masowej zagłady,

nuclear energy has done more

energia atomowa przyczyniła się bardziej

to dismantle nuclear weapons than any other activity.

do rozbrojenia broni nuklearnej niż cokolwiek innego.

And that's why 10 percent of the electricity in this room,

Właśnie dlatego 10% elektryczności w tej sali,

20 percent of electricity

a może nawet nawet 20%,

in this room is probably nuclear.

pochodzi z elektrowni atomowej.

Half of that is coming from dismantled warheads from Russia,

Połowa z tego pochodzi z rozbrojonych rosyjskich głowic nuklearnych.

soon to be joined by our dismantled warheads.

Wkrótce dołączą do tego rozbrojone amerykańskie głowice.

And so I would like to see the GNEP program,

Oczekuję na szybki postęp programu Światowego Partnerstwa Energii Jądrowej,

that was developed in the Bush administration, go forward aggressively.

opracowanego przez rząd Busha (ang. GNEP).

And I was glad to see that president Obama

Cieszę się też, że prezydent Obama

supported the nuclear fuel bank strategy

wyraził poprawcie dla banku paliw atomowych

when he spoke in Prague the other week.

podczas swojego wystąpienia w Pradze.

One more subject. Genetically engineered food crops,

Jeszcze jeden temat. Moim zdaniem jako biologa,

in my view, as a biologist,

nie ma żadnego powodu, aby genetycznie modyfikowana żywność

have no reason to be controversial.

była tematem kontrowersyjnym.

My fellow environmentalists, on this subject,

Opinie moich kolegów ekologów na ten temat

have been irrational, anti-scientific, and very harmful.

były nieracjonalne, nienaukowe i bardzo szkodliwe.

Despite their best efforts,

Mimo ich usilnych starań,

genetically engineered crops are the most

genetycznie modyfikowane rośliny uprawne

rapidly successful agricultural innovation in history.

to najskuteczniejsza innowacja rolna w historii.

They're good for the environment because they enable no-till farming,

Są przyjazne dla środowiska, gdyż umożliwiają uprawę zerową,

which leaves the soil in place,

która nie narusza gleby

getting healthier from year to year --

i wzbogaca ją z roku na rok.

slso keeps less carbon dioxide going from the soil

Ponadto zapobiegają także przedostawaniu się

into the atmosphere.

dwutlenku węgla z gleby do atmosfery.

They reduce pesticide use.

Redukują wykorzystanie pestycydów

And they increase yield, which allows you to have your

oraz dają większe plony,

agricultural area be smaller,

co pozwala na zmniejszenie uprawianego areału

and therefore more wild area is freed up.

i udostępnia więcej przestrzeni dla dzikich roślin i zwierząt.

By the way, this map from 2006

Przy okazji, ta mapa z 2006 roku

is out of date because it shows Africa

jest nieaktualna, ponieważ przedstawia Afrykę

still under the thumb of Greenpeace,

ciągle w rękach organizacji Greenpeace

and Friends of the Earth from Europe,

i europejskiej organizacji Friends of the Earth.

and they're finally getting out from under that.

Obecnie Afryce udaje się uwalniać od ich wpływu,

And biotech is moving rapidly in Africa, at last.

a biotechnologia może się w końcu szybko tam rozwijać.

This is a moral issue.

To jest kwestia etyczna.

The Nuffield Council on Bioethics

Rada ds. Bioetyki Nuffield

met on this issue twice in great detail

spotkała się dwukrotnie, aby tę kwestię dokładnie przedyskutować,

and said it is a moral imperative

i zadecydowała, że zapewnienie łatwego dostępu do

to make genetically engineered crops readily available.

roślin genetycznie modyfikowanych powinno być imperatywem moralnym.

Speaking of imperatives, geoengineering is taboo now,

Mówiąc o imperatywach, geoinżyniera to obecnie tabu,

especially in government circles,

szczególnie w kręgach rządowych,

though I think there was a DARPA meeting on it a couple of weeks ago,

choć zdaje się, że parę tygodni temu odbyło się zebranie DARPA w tej sprawie.

but it will be on your plate --

Jednakże GMO trafi na wasze talerze,

not this year but pretty soon,

może nie w tym roku, ale wkrótce.

because some harsh realizations are coming along.

Nadchodzi czas stawienia czoła nieprzyjemnym faktom.

This is a list of them.

Oto ich lista.

Basically the news is going to keep getting more scary.

Ogólnie wiadomości będą coraz gorsze.

There will be events,

Będą takie wydarzenia,

like 35,000 people dying of a heat wave,

jak fala gorąca, podczas której jakiś czas temu

which happened a while back.

zginęło 35 tys. osób.

Like cyclones coming up toward Bangladesh.

Czy jak cyklony zbliżające się do Bangladeszu

Like wars over water,

lub wojna o wodę,

such as in the Indus.

jak ta na rzece Indus.

And as those events keep happening

Po każdym takim wydarzeniu będziemy pytać:

we're going to say, "Okay, what can we do about that really?"

"No dobrze, ale co możemy na to poradzić?".

But there's this little problem with geoengineering:

Jednak z geoinżynierią jest mały problem.

what body is going to decide

Jaka organizacja będzie decydować?

who gets to engineer? How much they do? Where they do it?

Komu przypadnie wykonanie robót, w jakim zakresie i gdzie?

Because everybody is downstream,

Każda decyzja

downwind of whatever is done.

wpłynie na nas wszystkich.

And if we just taboo it completely

Jeżeli jednak na wszystko przykleimy łatkę tabu,

we could lose civilization.

możemy stracić cywilizację.

But if we just say "OK,

Jednak jeśli powiemy: "W porządku,

China, you're worried, you go ahead.

Chiny, macie obawy, to proszę bardzo,

You geoengineer your way. We'll geoengineer our way."

uprawiajcie geoinżynierię po swojemu, a my po swojemu",

That would be considered an act of war by both nations.

to byłoby to odebrane przez obydwie nacje jak wypowiedzenie wojny.

So this is very interesting diplomacy coming along.

Czekają nas bardzo interesujące zabiegi dyplomatyczne.

I should say, it is more practical than people think.

Moim zdaniem, geoinżynieria jest praktyczniejsza, niż ludzie myślą.

Here is an example that climatologists like a lot,

Oto ulubiony przykład klimatologów,

one of the dozens of geoengineering ideas.

jeden z wielu pomysłów geoinżynierii.

This one came from the sulfur dioxide

Ma swoje korzenie w dwutlenku siarki pochodzącym

from Mount Pinatubo in 1991 --

z erupcji wulkanu Pinatubo w 1991 roku,

cooled the earth by half a degree.

który ochłodził ziemię o pół stopnia.

There was so much ice in 1992, the following year,

W rok później, czyli w 1992 roku, było tyle lodu,

that there was a bumper crop of polar bear cubs

że nastąpił ogromny wysyp młodych niedźwiedzi polarnych,

who were known as the Pinatubo cubs.

znanych jako niedźwiadki Pinatubo.

To put sulfur dioxide in the stratosphere

Umieszczenie dwutlenku siarki w stratosferze

would cost on the order of a billion dollars a year.

kosztowałoby około miliard dolarów rocznie.

That's nothing, compared to all of the other

To nic w porównaniu do wszystkich innych działań,

things we may be trying to do about energy.

które próbujemy podjąć w zakresie energii.

Just to run by another one:

Krótko na temat innej strategii.

this is a plan to brighten the reflectance of ocean clouds,

Jest to plan zwiększenia współczynnika odbicia światła chmur oceanicznych

by atomizing seawater;

poprzez rozpylanie wody morskiej.

that would brighten the albedo of the whole planet.

Zwiększyłoby to albedo całej naszej planety.

A nice one, because it can happen

Inny, ciekawy, ponieważ wykonalny, projekt zakłada

lots of little ways in lots of little places,

realizację wielu niewielkich działań w wielu miejscach,

is by copying the ancient Amazon Indians

kopiując metody amazońskich indian,

who made good agricultural soil

którzy wzbogacali ziemię przez

by pyrolizing, smoldering, plant waste,

pirolizę, czyli spalanie beztlenowe, odpadów roślinnych.

and biochar fixes large quantities of carbon

A produkcja biowęgiela wiąże duże ilości węgla,

while it's improving the soil.

jednocześnie użyźniając glebę.

So here is where we are.

Oto, gdzie jesteśmy.

Nobel Prize-winning climatologist Paul Crutzen

Klimatolog i zdobywca nagrody Nobla Paul Crutzen

calls our geological era the Anthropocene,

nazwał naszą erę geologiczną, zdominową przez człowieka,

the human-dominated era. We are stuck

Antropocenem. Cała odpowiedzialność

with its obligations.

spoczywa na nas.

In the Whole Earth Catalog, my first words were,

Moje pierwsze słowa w katalogu "Whole Earth Catalog" brzmią:

"We are as Gods, and might as well get good at it."

"Jesteśmy bogami, więc równie dobrze moglibyśmy być w tym dobrzy".

The first words of Whole Earth Discipline

Pierwsze słowa w "Whole Earth Discipline" brzmią:

are, "We are as Gods, and have to get good at it."

"Jesteśmy bogami i musimy być w tym dobrzy".

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(oklaski)