The surprising science of alpha males | Frans de Waal

Tłumaczenie: Aleksandra Bidzińska Korekta: Marta Konieczna

Well, I have known many alpha males in my life,

W życiu poznałem wiele samców alfa,

chimpanzee alpha males,

szympansów.

and I'm going to talk about what an alpha male is,

Opowiem wam, co oznacza być samcem alfa.

because I think we can all learn a lot from our close relatives

Sądzę, że możemy się dużo od nich nauczyć

where we have alpha males.

o samcach dominujących.

And as an example, I want to give you Amos, a male that I knew

Przykładem niech będzie dobrze znany mi Amos,

who was a young male and he was alpha male,

młody, bardzo popularny samiec alfa.

he was very popular,

but he got sick

Pewnego razu zachorował i stracił pozycję.

and he lost his position because, you know, chimpanzee males

Wiecie, że samce szympansów

they can spot from a mile away if you are weak

potrafią wyczuć słabość z odległości.

and they went for him,

Zaatakowali go, stracił pozycję.

and he lost his position, and then he got sicker and sicker

Potem zaczęło mu się pogarszać.

until at some point we had to isolate him.

Do tego stopnia, że musieliśmy go odizolować.

The group lived on a grassy island,

Stado żyło na trawiastej wyspie,

and we had to isolate him in a cage,

więc musieliśmy go umieścić w klatce.

but we cracked open the cage so that the rest of the chimps

Wejście było uchylone tak, że reszta grupy

still had access to him.

miała do niego dostęp.

And what happened was most touching.

Ich reakcja była wzruszająca.

Other chimps would bring food to him,

Inne szympansy przynosiły mu jedzenie,

they would bring wood wool to him,

gałęzie i liście,

which is this thing that they use to sleep in and build nests out of,

na których śpią i budują z nich gniazda.

and females would put the wood wool behind his back.

Samice wkładały to za jego plecy,

He was leaning heavily against the wall,

żeby wygodnie oparł się o ścianę.

and the way we do with pillows to patients in a hospital,

Tak jak poprawiamy poduszki chorym w szpitalu,

they were putting that stuff behind his back.

wkładały mu liście za plecy.

And I thought, this is the way to go for an alpha male.

Myślałem wtedy,

że tak się traktuje samca alfa.

He was loved and respected, and everyone was taking care of him,

Cieszył się szacunkiem, więc każdy o niego dbał.

and this is not always how it goes,

Ale nie jest to regułą,

because some males don't end so well when they lose their position.

ponieważ niektóre samce źle reagują na stratę pozycji.

So Amos was an example of a male who was liked as a leader,

Amos był przykładem dowódcy lubianego przez grupę.

and I think the term alpha male, if you look it up on the internet,

Jeśli wpiszecie w przeglądarkę frazę: "samiec alfa"

you will find all these business books that tell you how to be an alpha male,

znajdziecie dużo porad, jak wygryźć innych w drodze na szczyt

and what they mean is how to beat up others

i dać im do zrozumienia, kto tu rządzi.

and beat them over the head and let them know that you are boss

Powiedzieć im: "Nie zadzieraj ze mną".

and don't mess with me and so on.

And basically an alpha male for them is a bully.

Dlatego myślimy, że samiec alfa to agresor

And I really don't like that kind of description,

Bardzo tego nie lubię, bo częściowo odpowiadam

because I am actually partly responsible for the term "alpha male"

za definicję tego pojęcia.

because I wrote this book "Chimpanzee Politics,"

Ponieważ napisałem książkę "Chimpanzee Politics",

which was recommended by Newt Gingrich to freshmen congressmen.

która została polecona przez Newta Gingricha nowym kongresmenom.

I don't know what good it did, but he recommended that book to them,

Nie wiem dlaczego, ale została polecona.

and after that the term "alpha male" became very popular.

I termin "samiec alfa" stał się popularny.

But I think it is used in a mischaracterization.

Ale jest używany opacznie.

It's used in a very superficial way

Nadużywa się go w błędnym znaczeniu.

that doesn't relate to what a real alpha male is.

Pominięte są faktyczne cechy samca alfa.

And so I'm here to explain what that is.

Dlatego chcę to dzisiaj wyjaśnić.

The term itself goes back actually much further.

Cofnijmy się do badań nad wilkami

It goes back to the '40s and '50s, research on wolves,

z lat 40. i 50., kiedy to powstała

and basically the definition is very simple.

bardzo prosta definicja.

The highest ranking male is the alpha male.

Dominujący samiec w grupie to samiec alfa.

The highest ranking female is the alpha female.

Dominująca samica - to samica alfa.

Every primate group has one alpha male, one alpha female,

U naczelnych w każdej grupie jest jeden samiec i jedna samica alfa.

not more than that, there's only one.

Nie więcej.

And I will explain how that goes.

Wyjaśnię dlaczego.

So first, the body language.

Po pierwsze: język ciała.

What you see here is two male chimpanzees who are the same size,

Widzimy dwóch samców tej samej wielkości.

but one is walking upright, has his hair up,

Jeden z nich jest wyprostowany, trzyma w ręku kamień.

has a big rock in his hand, and he's the alpha male.

To jest samiec alfa.

The other male is pant-grunting to him,

Drugi prezentuje postawę uległą, jakby się kłaniał.

is being submissive to him and bowing for him,

Taki rytuał obserwujemy kilka razy w ciągu dnia.

and that is the sort of ritual they need to go through many times a day

Muszą go powtarzać,

in order to have a stable relationship.

jeśli nie chcą zakłócić swoich relacji.

I'll show you a video from the field.

Pokażę wam teraz nagranie.

What you will see here is a female pant-grunting to an alpha male

Zobaczycie poddańcze zachowanie samicy

and you will see how that goes.

względem samca alfa.

Samica ustępuje przed zbliżającym się samcem.

The male is approaching,

she grunts at him.

(Chimpanzee grunts)

Chrząka na niego.

(chrząkanie szympansa)

He has all his hair up

Samiec ma nastroszoną sierść

and he displays.

i się popisuje.

I'm actually standing far too close.

Stałem stanowczo za blisko.

A chimpanzee is far stronger than I am,

Szympans był dużo silniejszy ode mnie

and I just was not very prudent, this particular video.

i nie byłoby rozsądne dłużej tam zostać.

So what you saw him do

Na pokazanym fragmencie widać,

is he was lifting himself up and standing on two legs,

że samiec się podciąga i staje na dwóch nogach,

and putting his arms out.

rozstawiając szeroko ręce.

That's called the bipedal swagger.

Nazywamy tą postawę "dwunożnym kozakiem".

It's a very common posture in high-ranking males,

Jest ona popularna u wysokich rangą samców

and it's very recognizable because humans do this kind of stuff.

i jest rozpoznawalna również wśród ludzi.

(Laughter)

(Śmiech)

Humans do this all the time.

Ludzie robią to ciągle.

And what I really like about this particular picture

To co lubię najbardziej tym zdjęciu,

is the two old guys to the side.

to ci panowie po bokach.

This is very chimpanzee.

To bardzo w stylu szympansów.

In chimpanzees,

Często widzimy starego samca

we have usually old males who are over the hill,

ponad innymi, który już nie może być osobnikiem alfa,

who cannot be alpha male themselves anymore,

but they start playing games and forming coalitions,

ale ustala strategie i koalicje

and behind the backs of others.

za plecami innych.

And they become extremely influential,

Jest bardzo wpływowy i można odnieść wrażenie,

and you may actually have old males

że stary samiec może więcej

who are more influential than the alpha male himself.

niż samiec alfa.

Just as an example,

Przykład:

the three males that I used to work with most

Trzy samce, z którymi pracowałem

at the Dutch zoo long ago, where I worked,

w Dutch Zoo lata temu.

and the middle male here is a 17-year-old alpha male.

Ten środkowy to 17-letni samiec alfa.

The male whom he is grooming on the side is twice as old,

Ten, którego iska, jest dwa razy starszy

and this old male has made him the leader.

i to on wypromował młodego przywódcę.

So you can imagine that that old male has an enormous amount of power,

Stąd wiemy, że starszy ma władzę nad innymi.

because he has made the alpha male alpha male.

Wypromował obecnego samca alfa.

The male on the right

Samiec z prawej strony

is individually the strongest male.

jest najsilniejszą jednostką.

In captivity, you can test it out,

W niewoli można to ławo zaobserwować.

and you can know that this male has no trouble with either one.

Dałby radę każdemu z samców z osobna.

He has only trouble with the combination of the two.

Ma z nimi problem, kiedy działają wspólnie.

And so the coalition formation that goes on in chimpanzee society

W świecie szympansów koalicje

makes it much more complex than you think.

są bardziej złożone niż myślimy.

It means, for example,

Oznacza to przykładowo,

that the smallest male in a group can be the alpha male.

że najmniejszy samiec w grupie może być przywódcą.

You don't need to be the biggest and strongest male.

Nie musi być największy czy najsilniejszy.

The smallest male, if he has the right friends and keeps them happy,

Najmniejszy, jeśli utrzymuje dobre stosunki z innymi

or he has female support,

albo ma wsparcie samic,

he can be the alpha male.

może stać się samcem alfa.

So the coalition system makes everything complex,

Koalicja sprawia, że wszystko działa.

and I'm always waiting here in the US

Zawsze czekam na wybory wstępne w USA,

for the primaries, the end of the primaries,

a raczej na ich końcówkę,

because that's a moment where you need to demonstrate unity.

bo to ten moment, kiedy pokazujesz koalicję.

Now let me first show you how the unity is shown in chimpanzees.

Najpierw zobaczmy, jak ją okazują szympansy.

What you see here is two males on the left

Po lewej widzimy dwa samce stojące razem.

who are standing together.

You also see the big canine teeth that they have.

Widzimy również eksponowane kły.

And they're standing together and they demonstrate to the rest of the group,

Stoją razem i mówią reszcie grupy:

"We are together. We are a unit."

"Jesteśmy razem. Wspieramy się".

The males on the right are walking together in synchrony.

Samce po prawej poruszają się synchronicznie.

That's another way of demonstrating that you are together.

Kolejny sposób na pokazanie porozumienia.

And so demonstrating unity is extremely important

Demonstrowanie jedności jest ważne w systemie koalicyjnym.

in a coalition system,

and as I said, in the primaries always I'm waiting for that moment

Wracając do wyborów,

zawsze na nie czekam,

because then you have two members of the same party

bo wtedy dwóch członków tej samej partii,

who have been fighting with each other,

którzy walczą ze sobą na co dzień,

and they need to come together at some moment.

w pewnym momencie muszą stanąć ramię w ramię.

And it leads to very awkward situations.

I mamy niezręczną sytuację.

People who don't like each other need to embrace each other

Ludzie, którzy się nie lubią, muszą podać sobie dłonie

and stand together,

i stanąć razem.

and that's absolutely essential for the unity of the party,

Jest to kluczowe dla zachowania spójności partii.

and if you don't do that, the party may fall apart.

Jeśli tego nie zrobią, partia może się rozpaść.

And so if it doesn't go well, like in this particular case --

Jeżeli coś pójdzie nie tak, jak tutaj...

(Laughter)

(Śmiech)

then the party is in deep doo-doo

wtedy partia ma problem.

because they have not demonstrated unity.

Ponieważ nie pokazali zjednoczenia.

So that's a very important part of the coalition system,

Jest to bardzo ważna część tego systemu

and that's something that we share between humans and chimpanzees.

i jest to coś, co dzielimy z szympansami.

Now, how do you become an alpha male?

Jak stać się samcem alfa?

First of all, you need to be impressive and intimidating

Po pierwsze trzeba imponować innym,

and demonstrate your vigor on occasion

popisywać się wigorem przy każdej okazji,

and show that you are very strong,

demonstrować siłę.

and there's all sorts of ways of doing that.

Jest wiele różnych sposobów, by to robić.

But other things that you need to do is you need to be generous.

Nie można również zapominać o wspaniałomyślności.

So, for example, males who go on a campaign

Przykładowo samiec,

który zamierza obalić lidera,

to dethrone the leader,

which may take two or three months

co może zająć mu trochę czasu,

where they're testing all the coalitions in the group,

bo musi sprawdzić wytrzymałość sojuszy,

they also become extremely generous.

również staje się bardzo szczodry.

They share food very easily with everyone.

Bardzo chętnie dzieli się jedzeniem ze stadem

Or they start to tickle the babies of the females.

albo zaczyna się bawić z młodymi.

They're normally, male chimpanzees, not particularly interested in infants,

Samce na co dzień nie są zainteresowane dziećmi,

but when they are campaigning like that,

ale jeśli okazują takie zachowania,

they get very interested in infants and they tickle them,

zaczynają się nimi interesować, łaskotać,

and they try to curry favor with the females.

wkradają się w laski samic.

(Laughter)

(Śmiech)

So in humans, of course,

Wśród ludzi zawsze intrygują mnie

I am always intrigued by these men who are candidates

kandydaci do wyborów, którzy trzymają dzieci w górze - jak tutaj.

and hold babies up like this.

This is not particularly something that babies like --

Niekoniecznie jest to lubiane przez dzieci.

(Laughter)

(Śmiech)

but since it is a signal to the rest of the world,

Ale jest to sygnał dla reszty świata,

they need to hold them in the air.

muszą je podnosić do góry.

And I was really intrigued by,

Bardzo mnie zainteresowała kobieta

when we had a female candidate in the last election,

startująca w ostatnich wyborach.

the way she held babies was more like this,

Trzymała dziecko w ten sposób,

which is what babies really like.

co dzieci bardzo lubią.

But she of course didn't need to send the message

Ona oczywiście nie musiała udowadniać,

that she could hold a baby without dropping it,

że potrafi bezpiecznie trzymać dziecko,

which was what the man was doing.

co starał się udowodnić mężczyzna.

So this is a very common tactic,

Jak widać jest to popularna taktyka,

and male chimpanzees,

również u szympansów, które poświęcają

they spend a lot of time currying favor with all sorts of parties

dużo czasu na tworzenie sojuszy,

when they are campaigning.

kiedy chcą konkurować z samcem alfa.

Now, what are the privileges and the costs

A jakie są przywileje i koszty

of being an alpha male?

bycia samcem alfa?

The biggest privilege is females.

Największym przywilejem są samice.

Food is really irrelevant.

Jedzenie jest nieistotne.

Male chimpanzees can go a week without food

Samce mogą tygodniami nie jeść,

if there's a female in estrus and they're sexually interested in her.

gdy w okolicy jest samica w rui i są nią zainteresowane.

Jedzenie jest podrzędne w stosunku do seksu.

Food is secondary to sex.

And so the male chimpanzees --

Biolodzy ewolucyjni oczywiście mają wytłumaczenie.

and we evolutionary biologists, of course, we have an explanation for this,

Dla samców szympansów

is that sex leads to reproduction,

ważniejsza jest reprodukcja,

and reproductive success is the measure of evolution.

która jest miarą sukcesu ewolucyjnego.

That's how everything evolves.

Jest przyczyną ewolucji.

And so if males can enhance their reproductive success

Jeśli samce mogą zwiększyć sukces reprodukcji

by being high ranking,

przez wyższą pozycję w stadzie,

you get automatically the ambition to be high ranking in the males.

oczywiście chcą zostać samcem alfa.

So that's the privilege.

Tyle o przywilejach. Teraz koszty.

The costs, one cost is of course

Po pierwsze musisz podtrzymywać

that you need to keep your partners happy.

zadowolenie partnerów sojuszu.

So if you come to power with the support of an old male,

Jeśli w dojściu do władzy pomógł stary samiec,

you need to let that old male mate with females.

musisz pozwolić mu obcować z samicami.

If you don't do that, that old male is going to get mad at you,

Jeśli tego nie zrobisz, wścieknie się

and you're going to lose him as a partner.

i utracisz jego poparcie.

So there's a transaction going on.

Także musisz o tym pamiętać.

If you become alpha male this way, you need to keep your partners happy.

Jeśli to jest droga do władzy,

musisz zadowalać sojuszników.

And so that's one of the costs.

To jest jeden z kosztów.

The second cost is that everyone wants your position.

Kolejny to konkurencja innych samców.

Alpha male position is a very important position,

Pozycja samca alfa jest bardzo pożądana

and everyone wants to take it from you,

i każdy chce cię wygryźć,

and so you constantly have to watch your back.

więc musisz być ostrożny.

You have to be extremely vigilant.

Stać się czujny.

For example, you have to disrupt the coalitions of others

Musisz zburzyć koalicje innych samców,

and that's what male chimpanzees do quite a bit.

co często się zdarza wśród szympansów.

Divide and rule strategies, they have.

Stosują strategię "dziel i rządź".

And so that's a very stressful situation, and we actually have data on this.

Jest to bardzo stresujące i mamy na to dowód.

The data comes from the field,

Zebraliśmy dane od pawianów,

from baboons not chimpanzees in this case,

tym razem nie szympansów.

where they did fecal samples on the baboons

Pobraliśmy próbki kału

and they analyzed them for glucocorticoids.

i zbadaliśmy zawartość glikokortykoidów.

And what you see here is a graph

Na wykresie widać zależność:

where you see that the lower ranking the male baboon is,

im niższa pozycja samca w stadzie,

the higher is his cortisol level

tym wyższy poziom kortyzolu

in the feces,

w kale.

but the alpha male, as you see,

Jednak samiec alfa ma taki sam poziom kortyzolu,

has just as high a level as the lowest-ranking males,

jak najniższe rangą samce.

and so you may think that being alpha male is nice and dandy and is wonderful,

Wydaje się, że bycie samcem alfa to coś wspaniałego,

but it's actually a very stressful position,

jednak jest to bardzo stresująca pozycja

and we can demonstrate that physiologically.

z psychologicznego punktu widzenia.

Now, what are the obligations?

Teraz trochę o zobowiązaniach.

And here, for me, it gets really interesting,

Tu zaczyna się robić ciekawie.

and it deviates very much from your typical image of the alpha male.

Widzimy rozbieżność z typowym obrazem samca alfa.

The alpha male has two sorts of obligations.

Ma on dwa rodzaje zobowiązań.

One is to keep the peace in the group.

Jedno to trzymanie porządku w grupie.

We call that the control role,

Mówimy, że sprawuje kontrolę,

to control fights in the group,

pilnuje, by nie było walk.

and the second is to be the most empathic,

Drugie zobowiązanie jest bardziej empatyczne,

the consoler in chief, basically, of the nation, so to speak.

jest głównym pocieszycielem grupy.

So first of all, keeping the peace.

Po pierwsze utrzymuje spokój.

This is a male who stops a fight between two females.

Mamy tu samca rozdzielającego samice.

Two females on the left and the right

Dwie samice po lewej i po prawej

have been screaming and yelling at each other over food,

kłóciły się o jedzenie,

because food is very important for the females,

bo jedzenie jest bardzo ważne dla samic.

and so he stops the fight between them and stands between them like this.

Więc stanął między nimi, jak widać na zdjęciu.

And it's very interesting to me that alpha males, when they do this,

Co ciekawe w takich sytuacjach samiec afa

they become impartial.

nie opowiada się za żadną ze stron.

They don't support their mom or their best buddy.

Nie wspiera mamy czy najlepszego znajomego.

No, no, they stop fights,

Nie, po prostu zatrzymuje walkę.

and they come up for the underdog in general.

Żadna strona konfliktu nie wygrywa.

And this makes them extremely popular in the group,

Przyczynia się to do popularności samca,

because they provide security

ponieważ ochrania również

for the lowest-ranking members of the group.

osobniki niższe rangą.

And so they become impartial,

I one też się stają bezstronne,

which is an unusual condition for a chimpanzee to be in,

co jest nietypowe dla szympansów,

because they're usually very fond of their friends and so on,

bo na ogół wspierają przyjaciół.

and these alpha males who are good at this,

Charyzmatyczny samiec alfa

they can be very effective at keeping the peace in the group.

może z łatwością utrzymać spokój w grupie.

And the second thing they do is they show empathy for others.

Kolejną sprawą jest okazywanie empatii innym.

Now, I do an enormous amount of research on empathy,

Obecnie prowadzę dużo badań nad empatią,

and I don't have time to go into it,

ale nie ma czasu się w to zagłębiać.

but empathy is nowadays a topic that we study in rodents and dogs

Badania takie prowadzi się na gryzoniach,

psach, słoniach, naczelnych

and elephants and primates,

all sorts of animals.

i na wszystkich innych zwierzętach.

And what you see here is two bonobos.

Tu widzimy dwie samice bonobo.

The one in front

Ta odwrócona plecami

has been beaten up in a fight.

została pobita w walce.

The one in the back puts her arms around her and consoles her.

Druga otacza ją ramionami i pociesza.

This is also actually how we measure empathy in young children,

Tak możemy sprawdzić empatię małych dzieci,

by looking at how they respond to distressed individuals.

przez obserwowanie jak reagują na krzywdę innych.

And high-ranking males, they do a lot of this.

Wysoko postawione samce często tak reagują,

High-ranking males provide an enormous amount of comfort in the group,

zapewniając grupie komfort.

and they go to places where there are earthquakes

Odwiedzają miejsca zniszczone trzęsieniami ziemi

or hurricanes

czy huraganami,

and they provide comfort.

by okazać wsparcie.

The pope does this. The presidents do this.

Papież tak robi, prezydent.

All the leaders in the world have to do this job.

Każdy lider musi to robić.

The queen does it and so on.

Również królowa.

They all have to do this job,

Oni wszyscy muszą to robić,

so providing consolation, and that's a very important task.

by zapewnić wsparcie, to bardzo ważne.

And males who are good at these two,

Samce zapewniające obie te rzeczy:

keeping the peace and providing comfort,

spokój w grupie i komfort,

they become extremely popular leaders,

stają się popularnymi przywódcami,

and there's actually some self-interest involved in it.

ale mają w tym też swój interes.

They don't do it just for the group,

Nie robią tego tylko dla innych,

because it also stabilizes their position.

to również stabilizuje ich pozycję.

The more popular a male becomes as alpha male

Im bardziej samiec alfa stanie się popularny

and the more the rest of them respects them and looks up to them,

i im bardziej inni będą go wspierać,

the better their position is defended

tym bardziej ich pozycja będzie ugruntowana

in case it's going to be challenged by somebody else,

w momencie starcia z konkurencją.

because then, of course, the whole group is going to support that male

Oczywiście wszyscy będą wspierać tego samca,

because they want to keep a leader who is good for them.

chcąc utrzymać dobrego lidera.

So the group is usually very supportive of males who are good leaders,

Grupa głównie wspiera dobrych przywódców,

and it's not supportive at all of bullies.

a nie tych agresywnych.

And when bullies lose their position,

Gdy agresor zostanie pokonany,

they may end up in a very bad situation there.

może znaleźć się w nieciekawej sytuacji.

This is data actually on the consolation behavior.

Tu mamy dane z zachowań współczujących.

This is data on consolation in chimpanzees,

Z zachowań u szympansów.

and you see for the medium- and low-ranking individuals,

Widzimy u średnio i nisko postawionych osobników,

the females do more of it than the males.

że samice wykazują więcej współczucia niż samce.

This is basically the whole community.

Jest tak w całej społeczności.

And this is true for all the mammal studies on empathy

Odnosi się to do wszystkich ssaków,

is that females have more of it than males.

że samice są bardziej współczujące.

But look at the alpha male.

Proszę spojrzeć na samca alfa.

The alpha male does far more than anybody else.

On się angażuje najbardziej ze wszystkich.

And so that's the data on alpha males being the consoler in chief, basically.

Według danych jest najbardziej współczującą jednostką w stadzie.

The last thing I want to say is something about alpha females.

Na koniec chciałem omówić rolę samic alfa.

This is a picture of Mama, the alpha female in the Arnhem zoo

Na zdjęciu widzimy Mamę, samicę alfa z zoo w Arnhem,

where I used to work,

gdzie pracowałem.

who is now all over the internet,

Zdjęcie to jest wszędzie w internecie.

I think a hundred million clicks at the moment,

Film, na którym umiera w wieku 59 lat,

for a video of her dying at the age of 59,

ma sto tysięcy wyświetleń

which happened last year.

tylko w tym roku.

And Mama was an absolute centrum of the group.

Mama była centrum grupy.

So she was not physically capable of dominating the males.

Fizycznie nie była zdolna zdominować samców.

She ranked below the males, but she was the center of the community,

Miała niższą rangę niż samce, jednak była centrum społeczeństwa.

and if there was big trouble in the community,

Jeśli były problemy w grupie,

everyone would end up in the arms of Mama.

każdy chciał trafić w jej ramiona.

And so she was a very important figure.

Była ważną postacią.

And so I don't want to minimize the position of alpha females

Dlatego nie chcę pomijać roli samic alfa

in the chimpanzee group.

w grupie szympansów.

And then we have a species that is equally close to us

Jest to gatunek blisko spokrewniony z nami,

as the chimpanzee, the bonobo.

tak jak i bonobo, które często pomijamy.

We often forget about the bonobo, but the bonobos have a matriarchal society

W ich stadach panuje matriarchat, a osobnikiem dominującym

and the alpha individual is a female, generally.

jest samica.

Generally, it's a female who is at the top of the community,

Stoi ona na czele grupy.

Mamy mniej danych na temat, jak to się dzieje, że są na tej pozycji,

and we know much less about how this is done

and how they get to that position, and what they do with it,

i jak się zachowują.

because we know much less about bonobos in general.

Ogólnie wiemy dużo mniej o bonobo.

But I do want to emphasize

Chcę podkreślić,

that the alpha in a group doesn't need to be a male,

że przewodnikiem stada nie musi być samiec,

and that actually in one of our close relatives, it is a female.

i że w grupie blisko spokrewnionej z nami są to samice.

So the message I want to leave you with

Myśl, z którą chcę was zostawić to:

is that if you are looking at men in our society

jeśli widzicie mężczyznę w społeczeństwie,

who are the boss of, let's say,

który jest liderem

a family or a business or Washington or whatever,

rodziny, biznesu, Waszyngtonu, obojętne czego,

you call them alpha male,

i nazywacie go samcem alfa,

you should not insult chimpanzees

pamiętajcie, by nie obrażać szympansów

by using the wrong label.

przez błędną interpretację tego pojęcia.

(Laughter)

(Śmiech)

You should not call a bully an alpha male.

Nie nazywajcie agresora samcem alfa.

Someone who is big and strong and intimidates and insults everyone

Ktoś kto jest duży, silny, budzi strach i obraża innych

is not necessarily an alpha male.

niekoniecznie jest samcem alfa.

An alpha male has all sorts of qualities,

Samiec alfa posiada bogaty wachlarz umiejętności.

and I have seen bully alpha males in chimpanzees,

Widziałem agresywnych liderów wśród szympansów.

they do occur,

To się zdarza,

but most of the ones that we have

ale większość posiada

have leadership capacities

umiejętności przywódcze

and are integrated in their community,

i jest częścią społeczeństwa.

and, like Amos at the end,

Tak jak Amos

they are loved and respected,

są kochani i szanowani.

and so it's a very different situation than you may think.

Jest to sytuacja, której mogliście się nie spodziewać.

And I thank you.

Dziękuję za uwagę.

(Applause)

(Brawa)