How I made friends with reality | Emily Levine

Tłumaczenie: Ewa Trzcionkowska Korekta: Agnieszka Fijałkowska

I'm going to first tell you something that in my grandmother

Na początek powiem wam coś, co u mojej babci

would've elicited a five-oy alarm:

wywołałby alarm pięciu "oj".

"Oy-oy-oy-oy-oy."

"Oj-oj-oj-oj-oj".

(Laughter)

(Śmiech)

And here it is ... are you ready?

A jest to... Jesteście gotowi?

OK.

OK.

I have stage IV lung cancer.

Mam raka płuc w czwartym stopniu zaawansowania.

Oh, I know, "poor me."

Och wiem, "biedna ja".

I don't feel that way.

Ale ja tak się nie czuję.

I'm so OK with it.

Jestem z tym pogodzona.

And granted, I have certain advantages --

Ta sytuacja ma pewne zalety,

not everybody can take so cavalier an attitude.

nie każdy może przyjąć takie niefrasobliwe podejście.

I don't have young children.

Nie mam małych dzieci.

I have a grown daughter who's brilliant and happy and wonderful.

Mam dorosłą córkę, która jest cudowna, szczęśliwa i wspaniała.

I don't have huge financial stress.

Nie muszę martwić się o finanse.

My cancer isn't that aggressive.

Mój rak nie jest zbyt złośliwy.

It's kind of like the Democratic leadership --

Jest w sumie jak demokratyczny przywódca.

(Laughter)

(Śmiech)

not convinced it can win.

Nie jest przekonany, że wygra.

It's basically just sitting there,

Ogólnie rzecz biorąc siedzi sobie i czeka,

waiting for Goldman Sachs to give it some money.

aż Goldman Sachs da mu trochę kasy.

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Brawa)

Oh, and the best thing of all --

Najlepsze z tego wszystkiego jest to,

I have a major accomplishment under my belt.

że mam na koncie duże osiągnięcie.

Yes.

Tak.

I didn't even know it until someone tweeted me a year ago.

Rok temu jeszcze o tym nie wiedziałam, kiedy ktoś napisał do mnie na Twitterze.

And here's what they said:

A oto co napisali:

"You are responsible

"Jesteś odpowiedzialna

for the pussification of the American male."

za ocipienie amerykańskich samców"

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Brawa)

Not that I can take all the credit, but ...

Nie żebym zgarniała wszystkie zasługi, ale...

(Laughter)

(Śmiech)

But what if you don't have my advantages?

Ale co, jeśli nie macie moich zalet?

The only advice I can give you is to do what I did:

Jedyną radę jaką mogę wam dać, to zrobienie tego samego co ja.

make friends with reality.

Zaprzyjaźnijcie się z rzeczywistością.

You couldn't have a worse relationship with reality than I did.

Nie można mieć gorszych relacji z rzeczywistością niż te, które miałam ja.

From the get-go,

Nawet od samego początku

I wasn't even attracted to reality.

rzeczywistość mi się nie podobała.

If they'd had Tinder when I met reality,

Gdyby był Tinder w czasach, gdy spotkałam się z rzeczywistością,

I would have swiped left

przesunęłabym w lewo

and the whole thing would have been over.

i wszystko dawno by się skończyło.

(Laughter)

(Śmiech)

And reality and I --

Rzeczywistość i ja

we don't share the same values, the same goals --

nie mamy tych samych wartości, czy celów,

(Laughter)

(Śmiech)

To be honest, I don't have goals;

Szczerze mówiąc ja nie mam celów.

I have fantasies.

Mam fantazje.

They're exactly like goals but without the hard work.

A fantazje są dokładnie takie jak cele, tyle że bez wysiłku.

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Brawa)

I'm not a big fan of hard work,

Nie jestem wielką fanką wysiłku,

but you know reality --

ale wiecie jak jest.

it's either push, push, push, push, push

Trzeba iść do przodu, iść, iść, iść,

through its agent, the executive brain function --

za pomocą przedstawiciela rzeczywistości, funkcji wykonawczej mózgu.

one of the "yays" of dying:

Jedną z zalet śmierci jest fakt,

my executive brain function won't have me to kick around anymore.

że funkcja wykonawcza mózgu już nie będzie mną pomiatać.

(Laughter)

(Śmiech)

But something happened

Ale wydarzyło się coś,

that made me realize

dzięki czemu zdałam sobie sprawę,

that reality may not be reality.

że rzeczywistość może nie być rzeczywistością.

So what happened was,

Było tak.

because I basically wanted reality to leave me alone --

Chciałam żeby rzeczywistość zostawiła mnie w świętym spokoju.

but I wanted to be left alone in a nice house

Ale jednocześnie chciałam mieć ten święty spokój w ładnym domu,

with a Wolf range and Sub-Zero refrigerator ...

z kuchenką marki Wolf i lodówką Sub-Zero,

private yoga lessons --

prywatnymi lekcjami jogi.

I ended up with a development deal at Disney.

Wylądowałam w dziale rozwoju Disneya.

And one day I found myself in my new office

Pewnego dnia byłam w nowym biurze

on Two Dopey Drive --

przy ulicy Dwóch Gapciów.

(Laughter)

(Śmiech)

which reality thought I should be proud of ...

Rzeczywistość była zdania, że powinnam być dumna.

(Laughter)

(Śmiech)

And I'm staring at the present they sent me to celebrate my arrival --

Gapiłam się na prezent, który dostałam w celu uczczenia mojego przyjazdu.

not the Lalique vase or the grand piano I've heard of other people getting,

Nie na wazon Lalique'a, czy fortepian, który podobno niektórzy dostali,

but a three-foot-tall, stuffed Mickey Mouse

ale na prawie metrową, wypchaną Myszkę Miki

(Laughter)

(Śmiech)

with a catalog, in case I wanted to order some more stuff

z katalogiem, na wypadek gdybym chciała zamówić coś jeszcze,

that didn't jibe with my aesthetic.

co nie gryzłoby się z moją estetyką.

(Laughter)

(Śmiech)

And when I looked up in the catalog

Kiedy sprawdziłam w katalogu,

to see how much this three-foot-high mouse cost,

ile ta 90-centymetrowa mysz kosztuje,

here's how it was described ...

do której opisu użyto określenia...

"Life-sized."

"rzeczywistych rozmiarów".

(Laughter)

(Śmiech)

And that's when I knew.

Wtedy się zorientowałam.

Reality wasn't "reality."

Rzeczywistość nie była "rzeczywistością".

Reality was an imposter.

Rzeczywistość była oszustem.

So I dived into quantum physics and chaos theory

Zanurkowałam w świat fizyki kwantowej i teorii chaosu,

to try to find actual reality,

żeby spróbować znaleźć prawdziwą rzeczywistość

and I've just finished a movie --

i właśnie skończyłam film.

yes, finally finished --

Tak! Wreszcie skończyłam!

about all that,

Film o tym wszystkim,

so I won't go into it here,

nie będę się w to zagłębiać.

and anyway, it wasn't until after we shot the movie,

Po skończeniu filmu złamałam nogę.

when I broke my leg and then it didn't heal,

Nie chciała się wyleczyć,

so then they had to do another surgery a year later,

rok później musiałam mieć kolejną operację,

po której rekonwalescencja też zajęła rok,

and then that took a year --

two years in a wheelchair,

Dwa lata na wózku.

and that's when I came into contact with actual reality:

Właśnie wtedy zetknęłam się z prawdziwą rzeczywistością.

limits.

Z ograniczeniami.

Those very limits I'd spent my whole life denying

Te same ograniczenia, którym zaprzeczałam całe życie,

and pushing past and ignoring

którym umykałam i ignorowałam,

were real,

były prawdziwe

and I had to deal with them,

i musiałam się z nimi zmierzyć,

and they took imagination, creativity and my entire skill set.

poświęcając im wyobraźnię, kreatywność i umiejętności.

It turned out I was great at actual reality.

Okazało się, że świetnie sobie radzę z tą rzeczywistością.

I didn't just come to terms with it,

Nie przeszłam po tym do porządku dziennego.

I fell in love.

Zakochałam się.

And I should've known,

I powinnam była wiedzieć,

given my equally shaky relationship with the zeitgeist ...

biorąc pod uwagę mój równie chwiejny związek z duchem czasu...

I'll just say, if anyone is in the market for a Betamax --

Wtrącę tylko, czy ktoś reflektuje na magnetowid Betamax?

(Laughter)

(Śmiech)

I should have known that the moment I fell in love with reality,

Więc mogłam wiedzieć, że jak tylko zakocham się w rzeczywistości,

the rest of the country would decide to go in the opposite direction.

reszta kraju zdecyduje się pójść w przeciwnym kierunku.

(Laughter)

(Śmiech)

But I'm not here to talk about Trump or the alt-right or climate-change deniers

Ale nie przyszłam tutaj żeby mówić o Trumpie, alternatywnej prawicy,

zaprzeczaniu zmianom klimatycznym, czy nawet o producentach tej rzeczy,

or even the makers of this thing,

which I would have called a box,

którą ja nazwałabym pudełkiem,

except that right here, it says,

gdyby nie fakt, że jest tu napisane:

"This is not a box."

"To nie jest pudełko".

(Laughter)

(Śmiech)

They're gaslighting me.

Oni robią ze mnie wariata.

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Brawa)

But what I do want to talk about

Chcę opowiedzieć

is a personal challenge to reality

o osobistym wyzwaniu z rzeczywistością,

that I take personally,

które biorę bardzo do siebie.

and I want to preface it by saying that I absolutely love science.

Chcę je poprzedzić stwierdzeniem, że uwielbiam naukę.

I have this --

Mam, nie będąc naukowcem,

not a scientist myself --

but an uncanny ability to understand everything about science,

nieprawdopodobną umiejętność rozumienia wszystkiego, co jest z nią związane,

except the actual science --

poza samą nauką,

(Laughter)

(Śmiech)

which is math.

matematyką.

But the most outlandish concepts make sense to me.

Ale najbardziej odjechane pojęcia mają dla mnie sens.

The string theory;

Teoria strun.

the idea that all of reality emanates from the vibrations of these teeny --

Idea, że cała rzeczywistość powstaje z wibracji tych malutkich...

I call it "The Big Twang."

Ja nazywam to "Wielkim Brzdękiem",

(Laughter)

(Śmiech)

Wave-particle duality:

cząstek dualizmu korpuskularno-falowego.

the idea that one thing can manifest as two things ...

Idea, że jedna rzecz może przejawiać się jako dwie rzeczy...

you know?

Rozumiecie?

That a photon can manifest as a wave and a particle

Że foton może przejawiać się jako fala lub jako cząstka

coincided with my deepest intuitions

pokrywa się z moją własną intuicją,

that people are good and bad,

że ludzie są dobrzy i źli,

ideas are right and wrong.

koncepcje poprawne i niepoprawne,

Freud was right about penis envy

że Freud miał rację z zazdrością o penisa,

and he was wrong about who has it.

ale mylił się, u kogo występuje.

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Brawa)

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)

And then there's this slight variation on that,

Jest też pewien wariant tej teorii,

which is reality looks like two things,

według której rzeczywistość jest jak dwie rzeczy,

but it turns out to be the interaction of those two things,

ale tak naprawdę to interakcja tych dwóch rzeczy,

like space -- time,

tak jak przestrzeń i czas,

mass -- energy

masa i energia,

and life and death.

oraz życie i śmierć.

So I don't understand --

Więc nie rozumiem,

I simply just don't understand

najzwyczajniej w świecie nie rozumiem postawy ludzi

the mindset of people who are out to "defeat death" and "overcome death."

chcących "pokonać śmierć", "przezwyciężyć śmierć".

How do you do that?

Niby jak to się robi?

How do you defeat death without killing off life?

Jak pokonuje się śmierć bez zabijania życia?

It doesn't make sense to me.

Dla mnie nie ma to sensu.

I also have to say,

Muszę też przyznać,

I find it incredibly ungrateful.

że wydaje mi się to być bardzo niewdzięczne.

I mean, you're given this extraordinary gift --

Dostajesz ten wspaniały dar,

life --

życie,

but it's as if you had asked Santa for a Rolls-Royce Silver Shadow

ale zachowujesz się jakbyś poprosił Mikołaja o Rolls-Royce'a Silver Shadow,

and you had gotten a salad spinner instead.

a dostał wirówkę do sałaty.

You know, it's the beef --

Wiecie, jak to jest z wołowiną.

the beef with it is that it comes with an expiration date.

Ma datę przydatności do spożycia,

Death is the deal breaker.

ale to śmierć jest zerwaniem umowy.

I don't get that.

Nie czaję tego.

I don't understand --

Nie rozumiem.

to me, it's disrespectful.

Dla mnie to brak szacunku.

It's disrespectful to nature.

Brak szacunku do natury.

The idea that we're going to dominate nature,

Pomysł, że zdominujemy naturę,

we're going to master nature,

że zawładniemy naturą,

nature is too weak to withstand our intellect --

że natura jest zbyt słaba, by oprzeć się naszemu intelektowi.

no, I don't think so.

Nie, nie sądzę.

I think if you've actually read quantum physics as I have --

Myślę, że jeśli naprawdę studiowaliście fizykę kwantową, jak ja,

well, I read an email from someone who'd read it, but --

no dobra, przeczytałam maila od kogoś, kto ją studiował, ale..

(Laughter)

(Śmiech)

You have to understand

Musicie zrozumieć,

that we don't live in Newton's clockwork universe anymore.

że nie żyjemy już w świecie koncepcji wielkiego zegara Newtona.

We live in a banana peel universe,

Żyjemy we wszechświecie skórki bananowej.

and we won't ever be able to know everything

Nigdy nie będziemy w stanie wiedzieć wszystkiego

or control everything

lub kontrolować wszystkiego,

or predict everything.

lub wszystko przewidzieć.

Nature is like a self-driving car.

Natura jest jak autonomiczny samochód.

The best we can be is like the old woman in that joke --

Najlepsze, co możemy zrobić to to, co stara kobieta w dowcipie.

I don't know if you've heard it.

Nie wiem, czy go znacie.

An old woman is driving

Stara kobieta prowadzi samochód,

with her middle-aged daughter in the passenger seat,

z córką w średnim wieku na fotelu pasażera.

and the mother goes right through a red light.

Przejeżdża na czerwonym świetle.

And the daughter doesn't want to say anything that makes it sound like,

Córka nie chce powiedzieć niczego, co zabrzmiałoby jak:

"You're too old to drive,"

"Jesteś za stara, by prowadzić",

so she didn't say anything.

więc nie mówi nic.

And then the mother goes through a second red light,

Za chwilę sytuacja powtarza się na kolejnych światłach,

and the daughter, as tactfully as possible,

więc córka najtaktowniej, jak tylko się da mówi:

says, "Mom, are you aware

"Mamo, masz świadomość,

that you just went through two red lights?"

że dwa razy przejechałaś na czerwonym?"

And the mother says, "Oh, am I driving?"

Matka na to: "To ja prowadzę?"

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Brawa)

So ...

Więc...

and now, I'm going to take a mental leap,

teraz zrobię pewien mentalny skok,

which is easy for me because I'm the Evel Knievel of mental leaps;

co będzie dla mnie łatwizną, bo jestem Evelem Knievelem mentalnych skoków.

my license plate says,

Napis na mojej tablicy rejestracyjnej to:

"Cogito, ergo zoom."

"Cogito, ergo zoom".

I hope you're willing to come with me on this,

Mam nadzieję, że zgodzicie się tu ze mną.

but my real problem with the mindset that is so out to defeat death

Moim największym problemem z nastawieniem pokonania śmierci jest to,

is if you're anti-death,

że jeśli jesteś przeciwko śmierci,

which to me translates as anti-life,

dla mnie jesteś przeciwko życiu,

which to me translates as anti-nature,

czyli jesteś też przeciwko naturze,

it also translates to me as anti-woman,

co oznacza też, że jesteś przeciwko kobietom,

because women have long been identified with nature.

bo kobiety od dawna utożsamia się z naturą.

And my source on this is Hannah Arendt,

Moim źródłem wiedzy w tej kwestii jest Hannah Arendt,

the German philosopher who wrote a book called "The Human Condition."

niemiecka filozof, która napisała książkę "Kondycja ludzka".

And in it, she says that classically,

Mówi w niej, że pracę tradycyjnie

work is associated with men.

utożsamia się z człowiekiem.

Work is what comes out of the head;

Praca jest czymś, co pochodzi z głowy,

it's what we invent,

co wymyślamy,

it's what we create,

co tworzymy,

it's how we leave our mark upon the world.

co zostawiamy po sobie na świecie.

Whereas labor is associated with the body.

Z kolei wysiłek utożsamia się z ciałem.

It's associated with the people who perform labor

Z ludźmi, którzy go wykonują

or undergo labor.

lub go znoszą.

So to me,

Więc dla mnie

the mindset that denies that,

postawa, która temu przeczy,

that denies that we're in sync with the biorhythms,

która przeczy temu, że jesteśmy w harmonii z biorytmami,

the cyclical rhythms of the universe,

cyklicznymi rytmami wszechświata,

does not create a hospitable environment for women

nie tworzy przyjaznego środowiska dla kobiet

or for people associated with labor,

czy dla ludzi utożsamianych z wysiłkiem,

which is to say,

a mianowicie,

people that we associate as descendants of slaves,

ludzi, których identyfikujemy jako potomków niewolników

or people who perform manual labor.

czy ludzi wykonujących pracę fizyczną.

So here's how it looks from a banana-peel-universe point of view,

Więc z punktu widzenia wszechświata skórki bananowej wygląda to tak,

from my mindset, which I call "Emily's universe."

jak też z nastawienia, które ja nazywam "Wszechświatem Emilii":

First of all,

Po pierwsze,

I am incredibly grateful for life,

jestem niesamowicie wdzięczna za życie,

but I don't want to be immortal.

ale nie chcę być nieśmiertelna.

I have no interest in having my name live on after me.

Nie pragnę żeby moje imię żyło dłużej niż ja.

In fact, I don't want it to,

Tak na prawdę, wcale tego nie chcę,

because it's been my observation

bo z moich obserwacji wynika,

that no matter how nice and how brilliant

że bez względu na to jak miły jesteś, czy jak błyskotliwy,

or how talented you are,

czy jak utalentowany,

50 years after you die, they turn on you.

50 lat po śmierci ludzie i tak zwrócą się przeciwko tobie.

(Laughter)

(Śmiech)

And I have actual proof of that.

Mam na to dowód.

A headline from the Los Angeles Times:

Nagłówek z "Los Angeles Times"

"Anne Frank: Not so nice after all."

"Anna Frank: Jednak wcale nie taka miła".

(Laughter)

(Śmiech)

Plus, I love being in sync

Kocham być w harmonii

with the cyclical rhythms of the universe.

z cyklicznymi rytmami wszechświata.

That's what's so extraordinary about life:

To jest tak niezwykłe w życiu:

it's a cycle of generation,

jest cyklem tworzenia,

degeneration,

niszczenia,

regeneration.

regeneracji.

"I" am just a collection of particles

"Ja" jestem tylko zgrupowaniem cząsteczek,

that is arranged into this pattern,

które ułożyły się w tej formie,

then will decompose and be available,

i które rozłożą się,

all of its constituent parts, to nature,

udostępnią swoje części składowe naturze

to reorganize into another pattern.

i będą mogły stworzyć inny wzór.

To me, that is so exciting,

Mnie to bardzo ekscytuje i sprawia,

and it makes me even more grateful to be part of that process.

że jestem jeszcze wdzięczniejsza, za bycie częścią tego procesu.

You know,

Wiecie,

I look at death now from the point of view of a German biologist,

patrzę teraz na śmierć tak, jak patrzył na nią niemiecki biolog

Andreas Weber,

Andreas Weber,

who looks at it as part of the gift economy.

czyli jak na część ekonomii dawania.

You're given this enormous gift, life,

Dostajesz ten wielki dar, życie,

you enrich it as best you can,

wzbogacasz je najlepiej jak potrafisz,

and then you give it back.

a potem je oddajesz.

And, you know, Auntie Mame said, "Life is a banquet" --

Ciotka Mame powiedziała: "Życie jest bankietem".

well, I've eaten my fill.

Ja już się najadłam.

I have had an enormous appetite for life,

Miałam olbrzymi apetyt na życie,

I've consumed life,

skonsumowałam je,

but in death, I'm going to be consumed.

ale na łożu śmierci, to ja będę skonsumowana.

I'm going into the ground just the way I am,

Pogrzebią mnie taką, jaka jestem,

and there, I invite every microbe

a tam zaproszę każdego mikroba,

and detritus-er

detrytusa,

and decomposer

i destruenta,

to have their fill.

żeby się najadły.

I think they'll find me delicious.

Mam nadzieję, że będę dla nich palce lizać.

(Laughter)

(Śmiech)

I do.

Naprawdę.

So the best thing about my attitude, I think, is that it's real.

Najlepszą rzeczą w moim podejściu jest to, że myślę, że jest prawdziwe.

You can see it.

Możecie to zobaczyć.

You can observe it.

Możecie to zaobserwować.

It actually happens.

To się dzieje na prawdę.

Well, maybe not my enriching the gift,

Może nie moje wzbogacanie daru,

I don't know about that --

tu się nie wypowiem,

but my life has certainly been enriched by other people.

ale moje życie na pewno było wzbogacone ludźmi.

By TED,

Dzięki TED,

which introduced me to a whole network of people

poznałam całą masę ludzi,

who have enriched my life,

którzy wzbogacili moje życie,

including Tricia McGillis, my website designer,

włączając Tricię McGills, projektantkę mojej strony internetowej,

who's working with my wonderful daughter

która pracuje z moją wspaniałą córką,

to take my website and turn it into something

żebym na tej stronie

nie musiała robić nic poza pisaniem bloga.

where all I have to do is write a blog.

I don't have to use the executive brain function ...

Nie muszę używać funkcji wykonawczej mózgu...

Ha, ha, ha, I win!

Ha, ha, ha, wygrałam!

(Laughter)

(Śmiech)

And I am so grateful to you.

Jestem wam tak bardzo wdzięczna.

I don't want to say "the audience,"

Nie chcę powiedzieć "widowni",

because I don't really see it as we're two separate things.

bo tak na prawdę nie postrzegam nas jako dwa odrębne podmioty.

I think of it in terms of quantum physics, again.

Myślę o nas w kategoriach fizyki kwantowej.

And, you know, quantum physicists are not exactly sure what happens

Fizycy kwantowi nie są do końca pewni, co się dzieje,

when the wave becomes a particle.

gdy fala zamienia się w cząstkę.

There are different theories --

Są różne teorie,

the collapse of the wave function,

załamanie się funkcji falowej,

dekoherencja...

decoherence --

Ale wszyscy zgadzają się co do jednej rzeczy:

but they're all agreed on one thing:

that reality comes into being through an interaction.

że rzeczywistość pojawia się jako wynik interakcji.

(Voice breaking) So do you.

(Łamiącym się głosem) Wy też.

And every audience I've ever had,

Każda widownia, którą miałam,

past and present.

w przeszłości i obecnie.

Thank you so much for making my life real.

Dziękuję że uczyniliście moje życie prawdziwym.

(Applause)

(Brawa)

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)

Thank you.

Dziękuję.