Why glass towers are bad for city life -- and what we need instead | Justin Davidson

Tłumaczenie: A. Konstancja Wiszniewska Korekta: Marta Konieczna

Imagine that when you walked in here this evening,

Wyobraźcie sobie: wchodzicie tu,

you discovered that everybody in the room looked almost exactly the same:

a wszyscy na sali wyglądają tak samo,

ageless, raceless,

bez wieku, bez rasy,

generically good-looking.

anonimowo atrakcyjni.

That person sitting right next to you

Życie wewnętrzne osoby siedzącej obok,

might have the most idiosyncratic inner life,

nawet najbardziej niezwykłe,

but you don't have a clue

pozostałoby zagadką,

because we're all wearing the same blank expression all the time.

bo widzielibyście tylko twarze bez wyrazu.

That is the kind of creepy transformation that is taking over cities,

Taka upiorna transformacja powoli opanowuje miasta,

only it applies to buildings, not people.

tyle że dotyczy budynków, a nie ludzi.

Cities are full of roughness and shadow,

Miasta pełne są chropowatości i cienia,

texture and color.

różnej faktury i koloru.

You can still find architectural surfaces of great individuality and character

Nadal można znaleźć płaszczyzny o indywidualnym charakterze

in apartment buildings in Riga

w budynkach mieszkalnych Rygi,

and Yemen,

Jemenu,

social housing in Vienna,

budynkach komunalnych Wiednia,

Hopi villages in Arizona,

w wioskach Hopi w Arizonie,

brownstones in New York,

kamienicach Nowego Jorku,

wooden houses in San Francisco.

drewnianych domach San Franciso.

These aren't palaces or cathedrals.

To nie pałace ani katedry,

These are just ordinary residences

tylko zwykłe budynki mieszkalne,

expressing the ordinary splendor of cities.

wyrażające zwyczajny splendor miasta.

And the reason they're like that is that the need for shelter

Dzieje się tak, bo potrzeba schronienia

is so bound up with the human desire for beauty.

wiąże się z ludzkim pragnieniem piękna.

Their rough surfaces give us a touchable city.

Szorstkie powierzchnie tworzą miasto, które można dotknąć,

Right? Streets that you can read

ulice, które można odczytać,

by running your fingers over brick and stone.

wodząc palcem po cegłach i kamieniu.

But that's getting harder to do,

Coraz trudniej to zrobić,

because cities are becoming smooth.

bo miasta stają się gładkie.

New downtowns sprout towers

W nowych centrach wyrastają wieże

that are almost always made of concrete and steel

niemal bez wyjątku z betonu i stali,

and covered in glass.

a pokryte szkłem.

You can look at skylines all over the world --

Porównajmy widnokrąg na całym świecie.

Houston,

Houston,

Guangzhou,

Guangzhou,

Frankfurt --

Frankfurt,

and you see the same army of high-gloss robots

ta sama armia błyszczących robotów

marching over the horizon.

maszeruje po widnokręgu.

Now, just think of everything we lose

Pomyście tylko, ile tracimy,

when architects stop using the full range of available materials.

gdy architekci nie wykorzystują całej gamy dostępnego budulca.

When we reject granite and limestone and sandstone

Odrzucając granit, wapień, piaskowiec,

and wood and copper and terra-cotta and brick

drewno, miedź, terakotę, cegłę,

and wattle and plaster,

plecionkę i gips,

we simplify architecture

upraszczamy architekturę

and we impoverish cities.

oraz zubożamy miasta.

It's as if you reduced all of the world's cuisines

To jakby sprowadzić kuchnie całego świata

down to airline food.

do posiłków na pokładzie samolotu.

(Laughter)

(Śmiech)

Chicken or pasta?

Kurczak czy makaron?

But worse still,

Co gorsza,

assemblies of glass towers like this one in Moscow

zespoły szklanych wież, jak ten w Moskwie,

suggest a disdain for the civic and communal aspects of urban living.

pokazują wzgardę dla społecznego aspektu życia w mieście.

Right? Buildings like these are intended to enrich their owners and tenants,

Budynki mają wzbogacić właścicieli i wynajmujących,

but not necessarily the lives of the rest of us,

ale niekoniecznie życie nas, całej reszty,

those of us who navigate the spaces between the buildings.

która chodzi w przestrzeni między budynkami,

And we expect to do so for free.

oczekując, że nie musi za to płacić.

Shiny towers are an invasive species

Lśniące wieże to gatunek inwazyjny,

and they are choking our cities and killing off public space.

który dławi nasze miasta i zabija publiczną przestrzeń.

We tend to think of a facade as being like makeup,

Postrzegamy fasadę jak makijaż,

a decorative layer applied at the end to a building that's effectively complete.

warstwę dekoracyjną kładzioną na ukończonym budynku.

But just because a facade is superficial

Jednak fakt, że fasada jest płytka,

doesn't mean it's not also deep.

nie oznacza, że nie jest również głęboka.

Let me give you an example

Dam przykład,

of how a city's surfaces affect the way we live in it.

jak płaszczyzny miasta wpływają na styl życia.

When I visited Salamanca in Spain,

Kiedy byłem w Salamance w Hiszpanii,

I gravitated to the Plaza Mayor

ciągnęło mnie do Plaza Mayor,

at all hours of the day.

o różnych porach dnia.

Early in the morning, sunlight rakes the facades,

Wczesnym rankiem światło słoneczne przeczesuje fasady,

sharpening shadows,

wyostrzając cienie,

and at night, lamplight segments the buildings

a w nocy lampy uliczne rozdzielają budynki

into hundreds of distinct areas,

na setki osobnych części,

balconies and windows and arcades,

balkonów, okien i arkad,

each one a separate pocket of visual activity.

z których każda to odrębny zakątek działań wizualnych.

That detail and depth, that glamour

Te szczegóły, głębia i czar

gives the plaza a theatrical quality.

przemieniają plac w coś na kształt teatru,

It becomes a stage where the generations can meet.

Plac staje się sceną, gdzie spotykają się pokolenia.

You have teenagers sprawling on the pavers,

Nastolatki rozsiadają się na kamieniach,

seniors monopolizing the benches,

seniorzy monopolizują ławki,

and real life starts to look like an opera set.

a realne życie wygląda jak scena z opery.

The curtain goes up on Salamanca.

Salamanka podnosi kurtynę.

So just because I'm talking about the exteriors of buildings,

Mówię o zewnętrzu budynków,

not form, not function, not structure,

a nie ich formie, funkcji czy strukturze,

even so those surfaces give texture to our lives,

ale nawet te płaszczyzny nadają naszemu życiu kształt,

because buildings create the spaces around them,

bo budynki stwarzają wokół siebie przestrzeń,

and those spaces can draw people in

a przestrzeń albo przyciąga ludzi,

or push them away.

albo ich odpycha.

And the difference often has to do with the quality of those exteriors.

Różnica często wiąże się z jakością tego zewnętrza.

So one contemporary equivalent of the Plaza Mayor in Salamanca

Współczesnym odpowiednikiem Plaza Mayor w Salamance

is the Place de la Défense in Paris,

jest Place de la Défense w Paryżu,

a windswept, glass-walled open space

smagana wiatrem, otoczona szklanymi ścianami otwarta przestrzeń,

that office workers hurry through

przez którą pracownicy biur pędzą

on the way from the metro to their cubicles

ze stacji metra do swoich dziupli,

but otherwise spend as little time in as possible.

poza tym spędzając tam jak najmniej czasu.

In the early 1980s, the architect Philip Johnson

Na początku lat 80. architekt Philip Johnson

tried to recreate a gracious European plaza in Pittsburgh.

spróbował w Pittsburghu odtworzyć pełen wdzięku europejski plac.

This is PPG Place,

Oto kompleks PPG Place,

a half acre of open space encircled by commercial buildings

pół akra otwartej przestrzeni otoczonej biurowcami

made of mirrored glass.

z lustrzanego szkła.

And he ornamented those buildings with metal trim and bays

Architekt ozdobił budynki elementami metalowymi, wykuszami

and Gothic turrets

i gotyckimi wieżyczkami,

which really pop on the skyline.

zdobiącymi panoramę miasta.

But at ground level,

Ale na dole

the plaza feels like a black glass cage.

czujesz się jak w czarnej klatce ze szkła.

I mean, sure, in summertime

Wiadomo, w lecie

kids are running back and forth through the fountain

dzieciaki biegają przez fontannę,

and there's ice-skating in the winter,

a w zimie jest ślizgawka,

but it lacks the informality of a leisurely hangout.

ale brakuje nieformalnej atmosfery przyjemnego miejsca spotkań,

It's just not the sort of place you really want to just hang out and chat.

gdzie można pobyć i pogadać.

Public spaces thrive or fail for many different reasons.

Sukces lub porażka przestrzeni publicznej wynika z wielu powodów.

Architecture is only one,

Architektura to tylko jeden,

but it's an important one.

ale ważny powód.

Some recent plazas

Niektóre nowe place,

like Federation Square in Melbourne

jak Federation Square w Melbourne

or Superkilen in Copenhagen

lub Superkilen w Kopenhadze,

succeed because they combine old and new,

cieszą się powodzeniem, bo łączą stare i nowe,

rough and smooth,

szorstkie i gładkie,

neutral and bright colors,

kolory neutralne i jaskrawe,

and because they don't rely excessively on glass.

i nie polegają przesadnie na szkle.

Now, I'm not against glass.

Nie jestem przeciwnikiem szkła.

It's an ancient and versatile material.

To starożytny i uniwersalny materiał,

It's easy to manufacture and transport

łatwy w produkcji, transporcie,

and install and replace

instalacji i wymianie,

and clean.

do tego czysty.

It comes in everything from enormous, ultraclear sheets

Może mieć różną postać, od ogromnych, przezroczystych tafli

to translucent bricks.

po półprzezroczyste cegły.

New coatings make it change mood

Nowa powłoka sprawia, że zmienia nastrój

in the shifting light.

w zmiennym świetle.

In expensive cities like New York, it has the magical power

W miastach tak drogich jak Nowy Jork, szkło ma magiczną moc

of being able to multiply real estate values by allowing views,

pomnażania wartości nieruchomości, dając widoki,

which is really the only commodity that developers have to offer

jedyny artykuł, jaki pozwala deweloperom

to justify those surreal prices.

usprawiedliwić nieziemskie ceny.

In the middle of the 19th century,

W połowie XIX wieku,

with the construction of the Crystal Palace in London,

wraz z budową Kryształowego Palacu w Londynie,

glass leapt to the top of the list of quintessentially modern substances.

szkło wskoczyło na szczyt listy tworzyw, które są kwintesencją nowoczesności.

By the mid-20th century,

Do połowy XX wieku

it had come to dominate the downtowns of some American cities,

zdominowało śródmieścia wielu miast USA,

largely through some really spectacular office buildings

głównie dzięki spektakularnym biurowcom,

like Lever House in midtown Manhattan, designed by Skidmore, Owings and Merrill.

jak Lever House na Manhattanie, projektu Skidmore'a, Owingsa i Merrilla.

Eventually, the technology advanced to the point

Technologia doszła do punktu,

where architects could design structures so transparent

gdy architekci mogli projektować budowle tak przezroczyste,

they practically disappear.

że praktycznie znikały.

And along the way,

Przy okazji,

glass became the default material of the high-rise city,

szkło stało się domyślnym budulcem miasta wysokich budynków,

and there's a very powerful reason for that.

i jest ku temu ważna przyczyna.

Because as the world's populations converge on cities,

Gdy ludność skupia się w miastach,

the least fortunate pack into jerry-built shantytowns.

ci co mają mniej szczęścia zapełniają tanie dzielnice nędzy.

But hundreds of millions of people need apartments and places to work

Jednak setki milionów potrzebują mieszkań i miejsc pracy

in ever-larger buildings,

w coraz większych budynkach,

so it makes economic sense to put up towers

więc opłaca się budowanie wież

and wrap them in cheap and practical curtain walls.

i owijanie ich w tanie, praktyczne zasłony ścian.

But glass has a limited ability

Szkło ma jednak ograniczoną zdolność

to be expressive.

ekspresji.

This is a section of wall framing a plaza

Oto fragment ściany otaczającej plac

in the pre-Hispanic city of Mitla, in southern Mexico.

w prehiszpańskim mieście Mitla w południowym Meksyku.

Those 2,000-year-old carvings

Liczące 2000 lat płaskorzeźby

make it clear that this was a place of high ritual significance.

pokazują ważne rytualne znaczenie tego miejsca.

Today we look at those and we can see a historical and textural continuity

Patrząc dziś, widzimy ciągłość historii oraz spójność struktury

between those carvings, the mountains all around

łączące płaskorzeźby, góry wokół

and that church which is built on top of the ruins

i kościół zbudowany na szczycie ruin,

using stone plundered from the site.

przy użyciu splądrowanego stąd kamienia.

In nearby Oaxaca, even ordinary plaster buildings

W pobliskiej Oaxace nawet zwykłe gipsowe budynki

become canvasses for bright colors, political murals

stają się płótnem dla jaskrawych kolorów, murali politycznych

and sophisticated graphic arts.

i wyszukanej sztuki graficznej.

It's an intricate, communicative language

To zawiły, pełen przekazu język,

that an epidemic of glass would simply wipe out.

który epidemia szkła może unicestwić.

The good news is that architects and developers

Dobra wiadomość jest taka, że architekci i deweloperzy

have begun to rediscover the joys of texture

zaczęli odkrywać uroki struktury

without backing away from modernity.

bez odchodzenia od nowoczesności.

Some find innovative uses for old materials like brick

Niektórzy innowacyjnie używają tradycyjnego budulca, jak cegła

and terra-cotta.

i terakota.

Others invent new products like the molded panels that Snøhetta used

Inni wynajdują nowe produkty, np. formowane tafle, jakich użył Snøhetta,

to give the San Francisco Museum of Modern Art

żeby dać Muzeum Sztuki Nowoczesnej w San Francisco

that crinkly, sculptural quality.

fantazyjny rzeźbiarski charakter.

The architect Stefano Boeri even created living facades.

Architekt Stefano Boeri stworzył nawet żyjące fasady.

This is his Vertical Forest, a pair of apartment towers in Milan,

To jego Las Pionowy, para wieżowców mieszkalnych w Mediolanie,

whose most visible feature is greenery.

gdzie najbardziej widoczna jest zieleń.

And Boeri is designing a version of this for Nanjing in China.

Boeri projektuje kolejną wersję w Nanjing w Chinach.

And imagine if green facades were as ubiquitous as glass ones

Pomyście, gdyby zielone fasady były tak wszechobecne jak szklane,

how much cleaner the air in Chinese cities would become.

o ile czyściejsze byłoby powietrze chińskich miast.

But the truth is that these are mostly one-offs,

Jednak w większości to twory jednorazowe,

boutique projects,

projekty butikowe,

not easily reproduced at a global scale.

niełatwe w produkcji na skalę masową.

And that is the point.

O to właśnie chodzi.

When you use materials that have a local significance,

Wykorzystując materiały o lokalnym znaczeniu,

you prevent cities from all looking the same.

zapobiegamy upodobnianiu się miast.

Copper has a long history in New York --

W Nowym Jorku miedż, choć ma długą historię,

the Statue of Liberty,

na przykład Statua Wolności

the crown of the Woolworth Building --

czy zwieńczenie budynku Woolworth,

but it fell out of fashion for a long time

wyszła z moda na długi czas,

until SHoP Architects used it to cover the American Copper Building,

dopóki nie użyli jej architekci z SHoP by pokryć American Copper Building,

a pair of twisting towers on the East River.

parę poskręcanych wież nad rzeką East River.

It's not even finished

Nie są nawet skończone,

and you can see the way sunset lights up that metallic facade,

a już widać, jak zachód słońca oświetla metalową fasadę,

which will weather to green as it ages.

która z czasem zzielenieje pod wpływem pogody.

Buildings can be like people.

Budynki są jak ludzie.

Their faces broadcast their experience.

Twarz odzwierciedla naszą historię.

And that's an important point,

To ważna kwestia,

because when glass ages,

bo kiedy szkło się starzeje,

you just replace it,

po prostu się je wymienia,

and the building looks pretty much the same way it did before

a budynek wygląda tak samo jak przedtem,

until eventually it's demolished.

aż w końcu się go burzy.

Almost all other materials have the ability

Niemal każdy inny materiał potrafi

to absorb infusions of history and memory,

nasiąknąć historią i wspomnieniami,

and project it into the present.

i przenieść je w teraźniejszość.

The firm Ennead

Firma Ennead

clad the Utah Natural History Museum in Salt Lake City in copper and zinc,

przykryła Muzeum Historii Naturalnej Utah w Salt Lake City miedzią i cynkiem,

ores that have been mined in the area for 150 years

rudami, który wydobywają tam od 150 lat,

and that also camouflage the building against the ochre hills

a które kamuflują budynek na tle wzgórz w barwie ochry,

so that you have a natural history museum

więc mamy muzeum historii naturalnej,

that reflects the region's natural history.

które odzwierciedla naturalną historię rejonu.

And when the Chinese Pritzker Prize winner Wang Shu

Kiedy Wang Shu, chiński laureat nagrody Pritzker Prize

was building a history museum in Ningbo,

budował muzeum historii w Ningbo,

he didn't just create a wrapper for the past,

nie tylko opakował historię,

he built memory right into the walls

ale wbudował w ściany pamięć,

by using brick and stones and shingles

używając cegieł, kamieni i kamyków

salvaged from villages that had been demolished.

ocalonych ze zburzonych wiosek.

Now, architects can use glass

Architekci mogą korzystać ze szkła

in equally lyrical and inventive ways.

w równie liryczny i innowacyjny sposób.

Here in New York, two buildings,

Tu w Nowym Jorku dwa budynki,

one by Jean Nouvel and this one by Frank Gehry

jeden autorstwa Jeana Nouvela a drugi Franka Gehry,

face off across West 19th Street,

stoją przedzielone West 19th Street,

and the play of reflections that they toss back and forth

a ich ciągła gra szklanych odbić

is like a symphony in light.

jest jak symfonia światła.

But when a city defaults to glass

Jeśli miasto zawsze wybiera szkło,

as it grows,

kiedy się rozrasta,

it becomes a hall of mirrors,

staje się salą luster,

disquieting and cold.

niepokojącą i zimną.

After all, cities are places of concentrated variety

Miasta skupiają różnorodność,

where the world's cultures and languages and lifestyles

są miejscem, gdzie kultura, języki i style życia z całego świata

come together and mingle.

stykają się i mieszają.

So rather than encase all that variety

Zamiast zamykać tę różnorodność

and diversity in buildings of crushing sameness,

i inność w budynkach porażająco jednakich,

we should have an architecture that honors the full range of the urban experience.

potrzebujemy chitektury, która uznaje pełną gamę możliwości miasta.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)