A secret weapon against Zika and other mosquito-borne diseases | Nina Fedoroff

Tłumaczenie: Barbara Ławniczek Korekta: Rysia Wand

Zika fever:

Gorączka zika:

our newest dread disease.

najnowsza straszliwa choroba.

What is it? Where'd it come from?

Czym jest? Skąd się wzięła?

What do we do about it?

Co o niej wiemy?

Well for most adults, it's a relatively mild disease --

U większości dorosłych ma względnie łagodny przebieg:

a little fever, a little headache, joint pain, maybe a rash.

niewysoka gorączka, ból głowy, stawów, może wysypka.

In fact, most people who get it don't even know they've had it.

Tak naprawdę większość ludzi nawet nie wie, że choruje.

But the more we find out about the Zika virus

Ale im więcej wiemy o wirusie ziki,

the more terrifying it becomes.

tym bardziej on nas przeraża.

For example, doctors have noticed an uptick

Na przykład, po ostatnich epidemiach

zauważono wzrost zachorowań na zespół Guillain-Barrégo.

of something called Guillain-Barré syndrome in recent outbreaks.

In Guillain-Barré, your immune system attacks your nerve cells

W tym schorzeniu system odpornościowy atakuje komórki nerwowe,

it can partially or even totally paralyze you.

prowadząc do częściowego lub całkowitego paraliżu.

Fortunately, that's quite rare, and most people recover.

Na szczęście dzieje się to rzadko, a większość chorych wraca do zdrowia.

But if you're pregnant when you're infected

Lecz jeśli zachoruje kobieta w ciąży,

you're at risk of something terrible.

konsekwencje mogą być tragiczne:

Indeed, a child with a deformed head.

deformacja głowy dziecka.

Here's a normal baby.

Oto zdrowe niemowlę.

Here's that infant with what's called microcephaly.

A to niemowlę z mikrocefalią:

a brain in a head that's too small.

mózg w za małej głowie.

And there's no known cure.

Nie ma na to lekarstwa.

It was actually doctors in northeastern Brazil

To lekarze z północno-wschodniej Brazylii

who first noticed, just a year ago, after a Zika outbreak,

w zeszłym roku po epidemii ziki

that there was a peak in the incidence of microcephaly.

zauważyli wzrost przypadków mikrocefalii.

It took medical doctors another year

Kolejny rok zabrało im upewnienie się,

to be sure that it was caused by the Zika virus,

że odpowiada za to wirus ziki.

but they're now sure.

Teraz mają pewność.

And if you're a "bring on the evidence" type,

Jeśli domagacie się dowodów,

check out this publication.

znajdziecie je w tej publikacji.

So where did it come from, and how did it get here?

Skąd wziął się wirus ziki i jak tu trafił?

And it is here.

Bo jest tutaj.

Like many of our viruses, it came out of Africa,

Jak wiele innych wirusów, przybył z Afryki,

specifically the Zika forest in Uganda.

dokładnie z lasu Zika w Ugandzie.

Researchers at the nearby Yellow Fever Research Institute

Badacze z pobliskiego Instytutu Badań nad Żółtą Febrą

identified an unknown virus in a monkey in the Zika forest

znaleźli u małpy z lasu Zika nieznanego wirusa.

which is how it got its name.

Stąd jego nazwa.

The first human cases of Zika fever

Pierwsze zachorowania u ludzi

surfaced a few years later in Uganda-Tanzania.

zaobserwowano kilka lat później na granicy Ugandy z Tanzanią.

The virus then spread through West Africa

Wirus rozprzestrzenił się na Afrykę Zachodnią,

and east through equatorial Asia -- Pakistan, India, Malaysia, Indonesia.

a także na wschód, przez Azję równikową, Pakistan, Indie, Malezję po Indonezję.

But it was still mostly in monkeys and, of course, mosquitoes.

Nadal występował u małp i oczywiście u komarów.

In fact in the 60 years between the time it was first identified in 1947 and 2007

W zasadzie przez 60 lat od jego odkrycia w 1947 roku

there were only 13 reported cases of human Zika fever.

odnotowano tylko 13 przypadków zachorowań u ludzi.

And then something extraordinary happened on the tiny Micronesian Yap islands.

Aż coś dziwnego stało się w niewielkim stanie Yap w Mikronezji.

There was an outbreak that affected fully 75 percent of the population.

Tamtejsza epidemia dotknęła 75% populacji.

How did it get there? By air.

Jak wirus się tam dostał? Drogą powietrzną.

Today we have two billion commercial airline passengers.

Dziś dwa miliony pasażerów podróżuje samolotami.

An infected passenger can board a plane, fly halfway around the world

Osoba zarażona może wsiąść w samolot i przelecieć pół świata,

before developing symptoms -- if they develop symptoms at all.

zanim wystąpią objawy choroby, jeśli w ogóle wystąpią.

Then when they land, the local mosquitoes begin to bite them and spread the fever.

Po wylądowaniu zaczną gryźć ją komary, które rozniosą gorączkę.

Zika fever then next surfaced in 2013 in French Polynesia.

Zika pojawiła się znów w 2013 roku w Polinezji Francuskiej.

By December of that year, it was being transmitted locally by the mosquitoes.

Do grudnia tego samego roku roznosiły ją komary,

That led to an explosive outbreak in which almost 30,000 people were affected.

co doprowadziło do epidemii, w której zachorowało 30 000 osób.

From there it radiated around the Pacific.

Stamtąd przeniosła się nad Pacyfik,

There were outbreaks in the Cook Islands, in New Caledonia,

powodując zarażenia na Wyspach Cooka, w Nowej Kaledonii,

in Vanuatu, in the Solomon Islands

w Vanuatu, na Wyspach Salomona,

and almost all the way around to the coast of South America and Easter Island.

wzdłuż wybrzeży Ameryki Południowej i na Wyspie Wielkanocnej.

And then, in early 2015,

Na początku 2015 roku

there was an upsurge of cases of a dengue-like syndrome

zaobserwowano wzrost zachorowań na coś podobnego do dengi

in the city of Natal in northeastern Brazil.

w mieście Natal na północy Brazylii.

The virus wasn't dengue, it was Zika, and it spread rapidly --

Lecz to nie była denga tylko zika, która szybko się rozprzestrzeniała.

Recife down the coast, a big metropolitan center, soon became the epicenter.

Recife, duża metropolia na wybrzeżu, szybko stała się epicentrum.

Well people have speculated that it was 2014 World Cup soccer fans

Spekulowano, że to kibice futbolu, którzy przyjechali na Puchar Świata 2014,

that brought the virus into the country.

przywieźli wirusa do Brazylii.

But others have speculated that perhaps it was Pacific Islanders

Inni przypuszczali, że to mieszkańcy wysp Pacyfiku

participating in championship canoe races

uczestniczący w zawodach kajakowych w Rio

that were held in Rio that year that brought it in.

przywieźli wirusa.

Well today, this is only a year later.

Minął zaledwie rok.

The virus is being locally transmitted by mosquitoes

Wirus przenoszony jest przez komary

virtually throughout South America, Central America, Mexico

w Ameryce Południowej i Środkowej, w Meksyku

and the Caribbean Islands

i na Wyspach Kanaryjskich.

Until this year, the many thousands of cases

Do tego roku tysiące pacjentów, u których stwierdzono zikę w USA,

that have been diagnosed in the US were contracted elsewhere.

zaraziło się gdzie indziej.

But as of this summer, it's being transmitted locally in Miami.

Lecz tego lata wirus szerzy się na terenie Miami.

It's here.

Jest tutaj.

So what do we do about it?

Co z tym zrobimy?

Well, preventing infection

Zapobieganie infekcji

is either about protecting people or about eliminating the mosquitoes.

polega albo na ochronie ludzi, albo na wyeliminowaniu komarów.

Let's focus on people first.

Skupmy się najpierw na ludziach.

You can get vaccinated.

Można się zaszczepić.

You can not travel to Zika areas.

Można nie jeździć do obszarów występowania ziki.

Or you can cover up and apply insect repellent.

Można się zakrywać i używać środka na komary.

Getting vaccinated is not an option, because there isn't a vaccine yet

Szczepienie nie wchodzi w grę, bo nie ma jeszcze szczepionki

and there probably won't be for a couple of years.

i pewnie przez kilka lat nie będzie.

Staying home isn't a foolproof protection either

Pozostanie w domu też nie daje gwarancji,

because we now know that it can be sexually transmitted.

bo zika przenosi się również drogą płciową.

Covering up and applying insect repellent does work ...

Zakrywanie ciała i środek na komary działają,

until you forget.

póki się pamięta.

(Laughter)

(Śmiech)

So that leaves the mosquitoes, and here's how we control them now:

Zostają komary, a oto jak z nimi walczymy:

spraying insecticides.

rozpylamy środki owadobójcze.

The protective gear is necessary because these are toxic chemicals

Potrzeba do tego odzieży ochronnej, bo to toksyczne chemikalia,

that kill people as well as bugs.

zabijające tak owady, jak i ludzi.

Although it does take quite a lot more to kill a person than to kill a bug.

Choć człowiek wymagałby dużo większej dawki.

These are pictures from Brazil and Nicaragua.

Oto zdjęcia z Brazylii i Nikaragui.

But it looks the same in Miami, Florida.

Ale wygląda to tak samo w Miami na Florydzie.

And we of course can spray insecticides from planes.

Można też robić opryski z samolotu.

Last summer, mosquito control officials in Dorchester County, South Carolina,

W zeszłym roku władze hrabstwa Dorchester w Południowej Karolinie

authorized spraying of Naled, an insecticide,

zezwoliły na przeprowadzenie oprysku Naledem, środkiem owadobójczym,

early one morning, as recommended by the manufacturer.

wczesnym rankiem, zgodnie z zaleceniem producenta.

Later that day, a beekeeper told reporters

Tego samego dnia pszczelarka zgłosiła mediom,

that her bee yard looked like it had been nuked.

że jej pasieka wygląda jak po wybuchu bomby atomowej.

Oops.

Niedobrze.

Bees are the good guys.

Pszczoły są po naszej stronie.

The citizens of Florida protested, but spraying continued.

Obywatele Florydy protestowali, lecz oprysków nie przerwano.

Unfortunately, so did the increase in the number of Zika fever cases.

Niestety, zachorowań na zikę było coraz więcej,

That's because insecticides aren't very effective.

bo środki owadobójcze nie są zbyt skuteczne.

So are there any approaches that are perhaps more effective than spraying

Czy istnieje coś skuteczniejszego niż opryski,

but with less downsides than toxic chemicals?

bez chemicznych skutków ubocznych?

I'm a huge fan of biological controls,

Jestem gorącym zwolennikiem biologicznych środków ochrony.

and I share that view with Rachel Carson, author of "Silent Spring,"

Tak jak Rachel Carson, autorka "Milczącej wiosny",

the book that is credited with starting the environmental movement.

książki, która zaczęła ruch ochrony środowiska.

In this book she tells the story, as an example,

W swej książce przytacza przykład

of how a very nasty insect pest of livestock

metody eliminacji paskudnego owada

was eliminated in the last century.

w minionym stuleciu.

No one knows that extraordinary story today.

Nikt o tym dziś nie pamięta.

So Jack Block and I, when we were writing an editorial

Dlatego wraz z Jackiem Blockiem postanowiliśmy przypomnieć tę historię,

about the mosquito problem today, retold that story.

pisząc artykuł wstępny o problemie, jaki stwarzają komary.

And in capsule form, it's that pupae -- that's the immature form of the insect --

Poczwarki komara, czyli jego postacie niedorosłe,

were irradiated until they were sterile, grown to adulthood

napromieniowano, aż straciły płodność.

and then released from planes all over the Southwest,

Dorosłe osobniki zrzucano z samolotów

na południu USA, w Meksyku i Ameryce Środkowej,

the Southeast and down into Mexico and into Central America

literally by the hundreds of millions from little airplanes,

dosłownie milionami, z małych samolotów.

eventually eliminating that terrible insect pest

W ten sposób wyeliminowano tego szkodnika

for most of the Western Hemisphere.

z większości terenów na półkuli północnej.

Our real purpose in writing this editorial

Przez ten artykuł wstępny

was to introduce readers to how we can do that today --

chcieliśmy pokazać czytelnikom, jak można zrobić to dziś,

not with radiation but with our knowledge of genetics.

nie za pomocą promieniowania, ale genetyki.

Let me explain.

Już wyjaśniam.

This is the bad guy: Aedes aegypti.

Oto złoczyńca: Aedes aegypti.

It's the most common insect vector of diseases,

Najczęstszy nosiciel chorób,

not just Zika but dengue, Chikungunya, West Nile virus

nie tylko ziki, ale też dengi, czikungunii, gorączki zachodniego Nilu,

and that ancient plague, yellow fever.

i odwiecznej plagi - żółtej febry.

It's an urban mosquito,

To komar miejski

and it's the female that does the dirty work.

i to samica robi brudną robotę.

She bites to get a blood meal to feed her offspring.

Gryzie, żeby nakarmić krwią potomstwo.

Males don't bite; they don't even have the mouth parts to bite.

Samce nie gryzą - nie mają nawet czym.

A little British company called Oxitec genetically modified that mosquito

Mała brytyjska firma Oxitec tak zmodyfikowała komara,

so that when it mates with a wild female, its eggs don't develop to adulthood.

że gdy zapłodni samicę, z ich jaj nie wylęgną się młode.

Let me show you.

Zobaczmy.

This is the normal reproductive cycle.

Oto normalny cykl rozrodczy.

Oxitec designed the mosquito so that when the male mates with the wild female

Oxitec tak zaprogramował komara, że gdy zapłodni samicę,

the eggs don't develop.

zarodki się nie rozwiną.

Sounds impossible?

Niemożliwe?

Well let me show you just diagrammatically how they do it.

Zobaczcie na diagramie, jak to się dzieje.

Now this represents the nucleus of a mosquito cell,

Oto jądro komórkowe komara,

and that tangle in the middle represents its genome,

a ta plątanina w środki to jego genom,

the sum total of its genes.

czyli suma jego genów.

Scientists added a single gene

Naukowcy dodali jeden gen,

that codes for a protein represented by this orange ball

kodujący białko zaznaczone pomarańczową kulką,

that feeds back on itself to keep cranking out more of that protein.

które daje sygnał do zwiększenia produkcji.

The extra copies, however, go and gum up the mosquitoes' genes,

Jednak dodatkowe białka blokują geny komara,

killing the organism.

zabijając go.

To keep it alive in the laboratory they use a compound called tetracycline.

Aby utrzymać go przy życiu w laboratorium, używa się związku zwanego tetracykliną.

Tetracycline shuts off that gene and allows normal development.

Tetracyklina wyłącza ten gen i pozwala na normalny rozwój.

They added another little wrinkle so that they could study what happens.

Dodali jeszcze jeden mały szczegół, by móc obserwować, co się dzieje:

And that is they added a gene that makes the insect glow under UV light

gen, który sprawia, że komary świecą w promieniach UV,

so that when they released it they could follow exactly how far it went

więc po wypuszczeniu można śledzić, jak daleko poleciały,

how long it lived and all of the kinds of data

jak długo żyły i zbierać inne dane

for a good scientific study.

do badań naukowych.

Now this is the pupal stage, and at this stage

Oto poczwarka.

W tym stadium samice są większe niż samce.

the females are larger than the males.

That allows them to sort them into the males and the females

To pozwala odróżnić samice od samców.

and they allow only the males to grow to adulthood.

Tylko samcom pozwala się osiągnąć postać dorosłą.

And let me remind you that males don't bite.

Przypominam - samce nie gryzą.

From there it's pretty simple.

Odtąd sprawa jest prosta:

They take beakers full of male mosquitoes,

biorą zlewki pełne samców komara,

load them into milk cartons, and drive around the city,

pakują do kartonów po mleku i rozwożą po mieście,

releasing them guided by GPS.

wypuszczają je, prowadzeni GPS-em.

Here's the mayor of a city releasing the first batch

Tutaj burmistrz wypuszcza pierwszą partię

of what they call the "friendly Aedes."

"Przyjaznych Aedów".

Now I wish I could tell you this is an American city, but it's not.

Chciałabym móc powiedzieć, że to USA, lecz nie.

It's Piracicaba, Brazil.

To Piracicaba w Brazylii.

The amazing thing is that in just a year

Co zdumiewające, zaledwie w rok

it brought down the cases of dengue by 91 percent.

zachorowalność na dengę spadła o 91%.

That's better than any insecticide spraying can do.

Takiego wyniku nie osiągnie żaden środek owadobójczy.

So why aren't we using this remarkable biological control in the US?

Dlaczego nie używa się tak skutecznych metod biologicznych w USA?

That's because it's a GMO: a genetically modified organism.

Bo to GMO: organizmy modyfikowane genetycznie.

Notice the subtitle here says if the FDA would let them

Zauważmy podpis mówiący,

że gdyby Agencja Żywności i Leków się zgodziła,

they could do the same thing here, when Zika arrives.

mogliby zrobić to samo z ziką w USA.

And of course it has arrived.

I oczywiście zika się pojawiła.

So now I have to tell you the short form

Opowiem wam pokrótce

of the long, torturous story of GM regulation in the US

długą i pokrętną historię regulacji dotyczących GMO w USA.

In the US, there are three agencies that regulate genetically modified organisms:

Mamy tu trzy agencje regulujące GMO:

the FDA, the Food and Drug Administration,

FDA - Agencję Leków i Żywności,

the EPA, the Environmental Protection Agency,

EPA - Agencję Ochrony Środowiska

and the USDA, US Department of Agriculture.

oraz USDA - Departament Rolnictwa USA.

Took these folks two years to decide that it would be the FDA

Dwa lata zabrała im decyzja, że to FDA zajmie się

that would regulate the genetically modified mosquito.

genetycznie zmodyfikowanymi komarami

And they would do it as a new animal drug, if that makes any sense.

traktując je jako nowy lek dla zwierząt, choć brzmi to jak nonsens.

Took them another five years going back and forth and back and forth

Trzeba było kolejnych pięciu lat, by przekonać FDA,

to convince the FDA that this would not harm people,

że ta metoda nie szkodzi ludziom

and it would not harm the environment.

ani środowisku naturalnemu.

They finally gave them, this summer, permission to run a little test

W końcu tego lata zdobyli pozwolenie na przeprowadzenie małego testu

in the Florida Keys,

w Keys na Florydzie,

where they had been invited years earlier when they Keys had an outbreak of dengue.

gdzie zaproszono ich rok wcześniej podczas wybuchu dengi.

Would that it were that easy.

Teraz już z górki, co?

When the local residents heard

Kiedy mieszkańcy dowiedzieli się,

that there would be genetically modified mosquitoes tested in their community

że w okolicy odbędą się testy genetycznie zmodyfikowanych komarów,

some of them began to organize protests.

zaczęli organizować protesty.

They even organized a petition on the internet with this cuddly logo,

Zorganizowali nawet petycję w internecie z tym milusim logo,

which eventually accumulated some 160,000 signatures

pod którą zebrano 160 000 podpisów.

And they demanded a referendum

Zażądali referendum,

which will be conducted in just a couple of weeks

które zostanie przeprowadzone za kilka tygodni,

about whether the trials would be permitted at all.

co do tego, czy testy w ogóle się odbędą.

Well it's Miami that really needs these better ways of controlling insects.

To Miami naprawdę potrzebuje lepszych metod walki z owadami.

And there the attitudes are changing.

Tam nastroje się zmieniają.

In fact, very recently a bipartisan group of more than 60 legislators

Niedawno ponadpartyjna grupa ponad 60 prawodawców

wrote to HHS Secretary Sylvia Burwell

napisała do Sylwii Burwell, sekretarz Departamentu Zdrowia,

asking that she, at the Federal level, expedite access for Florida

z prośbą o ułatwienie Florydzie dostępu do tej technologii

to this new technology.

na szczeblu federalnym.

So the bottom line is this:

Wniosek jest następujący:

biological control of harmful insects

biologiczna kontrola szkodliwych owadów

can be both more effective and very much more environmentally friendly

jest skuteczniejsza i mniej szkodliwa dla środowiska

than using insecticides, which are toxic chemicals.

niż środki owadobójcze, które są substancjami toksycznymi.

That was true in Rachel Carson's time; it's true today.

Co było prawdą w czasach Rachel Carson, jest prawdą i dziś.

What's different is that we have enormously more information

Dziś jednak mamy dużo większą wiedzę

about genetics than we had then,

o genetyce niż wtedy,

and therefore more ability to use that information

więc możemy wykorzystać tę wiedzę

to affect these biological controls.

w mechanizmach kontroli biologicznej.

And I hope that what I've done is aroused your curiosity enough

Mam nadzieję, że wzbudziłam waszą ciekawość na tyle,

to start your own inquiry -- not into just GM mosquitoes

byście zaczęli szukać informacji, nie tylko o zmodyfikowanych komarach,

but to the other genetically modified organisms that are so controversial today.

ale o innych GMO, które budzą dziś tak wielkie kontrowersje.

I think if you do that, and you dig down through all of the misinformation,

Myślę, że jeśli przebrniecie przez cały ten szum informacyjny

and the marketing

i chwyty marketingowe

on the part of the organic food industry and the Greenpeaces

producentów żywności ekologicznej i różnych Greenpeace'ów

and find the science, the accurate science,

i dotrzecie do nauki, która za tym stoi,

you'll be surprised and pleased.

będziecie szczerze i pozytywnie zaskoczeni.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)