Language around gender and identity evolves (and always has) | Archie Crowley

Transcriber:

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

I am a linguist.

ကျွန်တော်က ဘာသာဗေဒပညာရှင်ပါ။

Linguists study language.

ဘာသာဗေဒပညာရှင်တွေက ဘာသာစကားကို လေ့လာတယ်။

And we do this in a lot of different ways.

ဒါကို မတူတဲ့ နည်းလမ်းများစွာနဲ့ ကျွန်တော်တို့ လေ့လာတယ်။

Some linguists study how we pronounce certain sounds.

ဘာသာဗေဒပညာရှင်တချို့က အသံတစ်ချို့ အသံထွက်ပုံကို လေ့လာတယ်။

Others look at how we build sentences.

အခြားသူတွေက ဝါကျတွေ တည်ဆောက်ပုံကို ကြည့်တယ်။

And some study how language varies from place to place,

တချို့က တစ်နေရာနဲ့တစ်နေရာ ဘာသာစကား ပြောင်းလဲတာကို လေ့လာတယ်။

just to name a few.

ဒါက အနည်းအကျဉ်းပဲ ပြောတာပါ။

But what I'm really interested in

ဒါပေမဲ့ တကယ် စိတ်ဝင်စားတာက

is what people think and believe about language

လူတွေ ဘာသာစကားနဲ့ပတ်သက်ပြီး ထင်ကြတာ၊ ယုံကြည်ကြတာနဲ့

and how these beliefs affect the way we use it.

ဒီယုံကြည်မှုတွေက ဘာသာစကား အသုံးပြုပုံကို သက်ရောက်စေပုံပါ။

All of us have deeply held beliefs about language

ဘာသာစကားနဲ့ပတ်သက်ပြီး အားလုံး နက်ရှိုင်းစွာ အယူရှိတာက

such as the belief that some languages are more beautiful than others

တချို့ဘာသာစကားတွေက အခြားဟာတွေထက် ပိုလှပတယ်

or that some ways of using language are more correct.

(သို့)ဘာသာစကားကို သုံးတဲ့ နည်းလမ်း တချို့က ပိုမှန်တယ်ဆိုတာမျိုးတွေပါ။

And as most linguists know,

ဘာသာဗေဒပညာရှင် အများစု သိတာက

these beliefs are often less about language itself

ဒီယုံကြည်မှုတွေဟာ မကြာခဏတော့ ဘာသာစကားကိုယ်၌ဆိုတာထက်

and more about what we believe about the social world around us.

ကျွန်တော်တို့ဝန်းကျင်က လူမှုလောကအကြောင်း ယုံကြည်တာနဲ့ ပိုပတ်သက်နေတာကိုပါ။

So I’m a linguist,

ဒီတော့ ကျွန်တော်ဟာ ဘာသာဗေဒပညာရှင်နဲ့

and I'm also a nonbinary person,

ဒွိလိင်မဟုတ်သူတစ်ယောက်လည်းဖြစ်ပါတယ်။

which means I don't identify as a man or a woman.

ဆိုလိုတာက ကျွန်တော်ဟ ကျား(သို့)မ အဖြစ် မခွဲခြားတာပါ။

I also identify as a member of a broader transgender community.

ကျွန်တော်ဟာ ပိုကျယ်ပြန့်တဲ့ သန္ဓေပြောင်း လူ့အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုရဲ့ အဖွဲ့ဝင်လည်းဖြစ်တယ်။

When I first started getting connected to other transgender people,

အခြား သန္ဓေပြောင်းထားသူတွေနဲ့ ပထမဆုံး စဆက်သွယ်မိတဲ့အခါ

it was like learning a whole new language

ဘာသာစကား အသစ်တစ်ခုလုံးကို သင်ယူတာမျိုးဖြစ်ခဲ့ပြီး

and the linguist part of me was really excited.

ကျွန်တော့ရဲ့ ဘာသာဗေဒပညာရှင်အပိုင်းက တကယ်ပဲ စိတ်လှုပ်ရှားခဲ့တယ်။

There was a whole new way of talking about my relationship with myself

ကိုယ်ကိုယ်တိုင်နဲ့ကိုယ့်ဆက်စပ်မှုအကြောင်း ပြောပြခြင်းရဲ့ နည်းလမ်းအသစ်တစ်ခုနဲ့

and a new clear way to communicate that to other people.

အခြားသူတွေကို ဆက်သွယ်ဖို့ ရှင်းလင်းတဲ့ နည်းလမ်းသစ်တစ်ခုပါ။

And then I started having conversations with my friends and family

ဒီနောက်မှာ ကျွန်တော့အတွက် သန္ဓေပြောင်းနဲ့ ဒွိလိင်မဖြစ်မှုက ဘာကိုဆိုလိုတာ၊ အထူးသဖြင့်

about what it meant for me to be trans and nonbinary,

ဒီစကားလုံးတွေက ကျွန်တော့အတွက် ဘာကိုဆို လိုတာ၊ဘာကြောင့် ဒီစကားလုံးနှစ်လုံးစလုံးကို

what those words meant to me specifically,

သုံးမယ်ဆိုတဲ့ အကြောင်းကို မိတ်ဆွေတွေ၊မိသားစုတွေနဲ့

and why I would use both of them.

စတင် စကားဝိုင်းတွေဖွဲ့ခဲ့တယ်။

I also clarified the correct words they could use when referring to me.

ကျွန်တော့ကို ရည်ညွှန်းတဲ့အခါ သုံးနိုင်တဲ့ စကားလုံးမှန်တွေကိုပါ ရှင်းအောင်လုပ်တယ်။

For some of them, this meant some very specific changes.

သူတို့ထဲက တချို့အတွက်တော့ ဒါက အလွန် တိကျတဲ့ အပြောင်းအလဲတချို့ကို ဆိုလိုတာပါ။

For example, some of my friends

ဥပမာ “အမျိုးသမီးတွေ“(သို့) “မိန်းကလေးတွေ“အဖြစ်

who are used to talking about our friend group as “ladies” or “girls”

ကျွန်တော်တို့ အုပ်စုအကြောင်း ပြောခဲ့ဖူးတဲ့ မိတ်ဆွေတချို့က

switched to nongendered terms like “friends” or “pals.”

“မိတ်ဆွေတွေ“(သို့) “ဘော်ဒါတွေ“လိုမျိုး ကျား၊မ မခွဲတဲ့ စကားရပ်တွေကို ပြောင်းကြတယ်။

And my parents can now tell people that their three kids are their son,

အခုဆို ကျွန်တော့မိဘတွေဟာ သူတို့ရဲ့ ကလေးတွေဟာ သူတို့ရဲ့ သား၊ သူတို့ရဲ့သမီးနဲ့

their daughter and their child.

သူတို့ရဲ့ကလေးလို့ လူတွေကို ပြောနိုင်တယ်။

And all of them would have to switch the pronouns they used to refer to me.

သူတို့အားလုံးက ကျွန်တော့ကိုရည်ညွှန်းဖူးတဲ့ နာမ်စားတွေကို ပြောင်းဖို့တော့ လိုလိမ့်မယ်။

My correct pronouns are “they” and “them,”

ကျွန်တော့ နာမ်စားမှန်တွေက “သူတို့“နဲ့ “သူတို့ကို“ပါ၊

also known as the singular they.

ဧကဝုစ် သူတို့လို့ပါ သိကြတယ်။

And these people love me,

ဒီလူတွေက ကျွန်တော့ကို ချစ်တယ်ပေမဲ့

but many of them told me that some of these language changes

သူတို့ထဲက အတော်များများကတော့ ဒီဘာသာစကား ပြောင်းလဲမှုတချို့ဟာ

were too hard or too confusing

သူတို့အတွက် ထိတွေ့ကျွမ်းဝင်ဖို့ ခက်လွန်းတယ်(သို့) စိတ်ရှုပ်စရာ၊

or too ungrammatical for them to pick up.

သဒ္ဒါနည်းမကျလွန်းဘူးလို့ ကျွန်တော့ကို ပြောတယ်။

These responses led me to the focus of my research.

ဒီတုံ့ပြန်မှုတွေက ကျွန်တော့သုတေသနရဲ့ အာရုံစိုက်မှုဆီ ဦးတည်စေခဲ့တယ်။

There are commonly held,

ဒီတွေက အများအားဖြင့် စွဲကိုင်ထားပေမဲ့

yet harmful and incorrect beliefs about language

ဘာသာစကားနဲ့ပတ်သက်ပြီး ထိခိုက်နစ်နာပြီး မမှန်ကန်တဲ့ ယုံကြည်မှုတွေပါ။

that for the people who hold these beliefs,

ဒီအယူအဆတွေကို စွဲကိုင်ထားသူတွေအတွက်

act as barriers to building and strengthening relationships

သူတို့ရဲ့မိသားစုတွေ၊လူမှုရပ်ရွာတွေအတွင်းက သန္ဓေပြောင်းထားသူတွေအတူ

with the transgender people in their families and communities,

ဆက်ဆံရေးတွေ တည်ဆောက်တာ၊ တည့်မတ်ပေးရာမှာ သူတို့ လုပ်ချင်တယ်ဆိုတောင်

even if they want to do so.

အတားအဆီးတွေအဖြစ် လုပ်ဆောင်တာပါ။

Today, I'm going to walk you through some of these beliefs

ဒီနေ့ ဘာသာစကားထဲက ဖန်တီးနိုင်မှုကို လက်ခံယုံကြည်ပြီး ဘာသာစကားက

in the hope that we can embrace creativity in our language

ကျွန်တော်တို့ကို အတူ ပိုနီးစပ်ခွင့် ပေးနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ မျှော်လင့်ချက်နဲ့

and allow language to bring us closer together.

ယုံကြည်မှုတချို့ကို သင်တို့ကို လမ်းညွှန်ပေးမှာပါ။

You might see your own beliefs reflected in these experiences in some way,

သင့်တို့ယုံကြည်ချက်တွေဟာ တစ်နည်းနည်းနဲ့ ဒီအတွေ့အကြုံတွေမှာ ထင်ဟပ်နိုင်လောက်ပေမဲ့

but no matter what,

ဘာပဲဖြစ်နေနေ

I hope that I can share with you some linguistic insights

သင်တို့ ဆောင်ထားပြီး ကမ္ဘာထဲကို ယူဆောင်နိုင်တဲ့

that you can put into your back pocket

ဘာသာဗေဒဆိုင်ရာ ထိုးထွင်းအမြင်တချို့ကို

and take with you out into the world.

မျှဝေနိုင်မယ်လို့ မျှော်လင့်တယ်။

And I just want to be super clear.

ကျွန်တော်က လုံးဝ ရှင်းလင်းစေချင်တာပါ။

This can be fun.

ဒါက ရယ်စရာကောင်းနိုင်တယ်။

Learning about language brings me joy,

ဘာသာစကားအကြောင်း သင်ယူတာက ပျော်ရွှင်မှုဖြစ်စေပြီး

and I hope that it can bring you more joy too.

သင့်တို့ဆီပါ ပျော်ရွှင်မှု ယူလာပေးမယ်လို့ မျှော်လင့်တယ်။

So do you remember how I said that for some of my friends and family

ဒီတော့ မိတ်ဆွေတချို့နဲ့ မိသားစုအတွက် ဧကဝုစ် သူတို့ကို အသုံးပြုပုံကို သင်ယူတာက

learning how to use the singular they was really hard,

တကယ် ခက်ခဲပြီး ထိတွေ့ကျွမ်းကျင်ဖို့ သူတို့အတွက်

and they said it was too confusing or too ungrammatical for them to pick up.

စိတ်ရှုပ်စရာနဲ့ သဒ္ဒါနည်း မကျလွန်းဘူးလို့ ပြောခဲ့တာကို သတိရပါ။

Well, this brings us to the first belief about language that people have.

ဒါက လူတွေမှာရှိတဲ့ ဘာသာစကားနဲ့ပတ်သက်တဲ့ ပထမယုံကြည်မှုဆီ ကျွန်တော်တို့ကိုခေါ်လာတယ်။

Grammar rules don't change.

သဒ္ဒါစည်းမျဉ်းတွေ မပြောင်းပါဘူး။

As a linguist, I see this belief a lot out in the world.

ဘာသာဗေဒပညာရှင်အနေနဲ့ ကမ္ဘာမှာ အများကြီးရှိ တဲ့ ဒီယုံကြည်မှုကို ကျွန်တော် နားလည်တယ်။

A lot of language users believe that grammar just is what it is.

သဒ္ဒါဟာ သူ့အတိုင်းသူရှိနေတယ်လို့ ဘာသာစကား သုံးစွဲသူ အများအပြားက ယုံကြည်တယ်။

When it comes to language,

ဘာသာစကားလို့ဆိုတဲ့အခါ

what's grammatical is what matters.

သဒ္ဒါနည်းကျတယ်ဆိုတာက အရေးပါတာပါ။

You can't change it.

ဒါကို ပြောင်းလို့မရဘူး။

I want to tell you a story about English in the 1600s.

၁၆၀၀ လွန်နှစ်တွေက အင်္ဂလိပ်စာ ပုံပြင်တစ်ပုဒ်ကို ပြောပြချင်တယ်။

Back then, as you might imagine,

အဲဒီအချိန်က သင် စိတ်ကူးမိလောက်သလို

people spoke differently than we do today.

လူတွေဟာ ယနေ့ ကျွန်တော်တို့ထက် ကွဲပြားစွာ ပြောခဲ့ကြတယ်။

In particular, they used "thou" when addressing a single other person,

အထူးသဖြင့် ဧကဝုစ် အခြားသူကို ခေါ်တဲ့အခါ “thou’ ကို သုံးခဲ့ပြီး

and "you" when addressing more than one other person,

တစ်ယောက်ထက်ပိုတဲ့ အခြားသူကို ခေါ်တဲ့အခါ “you” လို့ သုံးခဲ့ကြတယ်။

But for some complex historical reasons

ဒါပေမဲ့ ဒီနေ့ ရှုပ်ထွေးတဲ့ သမိုင်းဆိုင်ရာ

that we don't have time to get into today,

အကြောင်းပြချက်တွေ ရှင်းပြဖို့ အချိန်မရှိတော့

so you'll just have to trust me as a linguist here,

ဘာသာဗေဒပညာရှင်အနေနဲ့ ကျွန်တော့ကို ယုံရမှာပါ။

but people started using "you" to address someone,

ဒါပေမဲ့ တစ်စုံတစ်ယောက်ကို ခေါ်ဖို့ “you” ကို လူတွေ စသုံးတယ်။

regardless of how many people they were talking to.

လူဘယ်နှယောက်ကို သူတို့ စကားပြောနေနေနေပါ။

And people had a lot to say about this.

လူတွေမှာ ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီး ပြောစရာ အများကြီးရှိခဲ့တယ်။

Take a look at what this guy, Thomas Elwood, had to say.

ဒီ Thomas Elwood ဆိုတဲ့လူ ပြောစရာရှိခဲ့တာကို ကြည့်ပါ။

He wrote,

သူ ရေးခဲ့တာက

"The corrupt and unsound form of speaking in the plural number

အများကိန်းကို တစ်ယောက်တည်းအဖြစ် thou အစား တစ်ယောက်ကို you လို့

to a single person,

ပြောဆိုခြင်းရဲ့ အမှားအယွင်းပါပြီး

‘you’ to one instead of ‘thou,’

ပေါ့သွပ်တဲ့ ပုံစံဟာ တစ်ခုကို thou တစ်ခုထက် ပိုတာကို you ဆိုတာက

contrary to the pure, plain and single language of truth,

တကယ့်ကို ရိုးရှင်းပြီး တစ်ခုတည်းဖြစ်တဲ့

‘thou’ to one and ‘you’ to more than one.”

အမှန်တရားရဲ့ ဘာသာစကားနဲ့ ဆန့်ကျင်ဘက်ပါ။”

And he goes on.

သူ ဆက်ပြောတယ်။

Needless to say,

ပြောစရာရာမလိုတာက

this change in pronouns was a big deal in the 1600s.

နာမ်စားတွေမှာ ပြောင်းလဲမှုက ၁၆၀၀ နှစ်လွန်တွေမှာ ရေးကြီးခွင်ကျယ်ဖြစ်ခဲ့တယ်။

But actually, if you followed the debates about the singular they at all,

ဒါပေမဲ့ တကယ်က ဧကဝုဒ် သူတို့ အကြောင်း ငြင်းခုံမှုတွေနောက်ကို လုံးလုံးလိုက်ခဲ့ရင်

these arguments might sound familiar to you.

ဒီငြင်းခုံမှုတွေဟာ သင့်အတွက် ရင်းနှီးနေနိုင်လောက်တယ်။

They're not that far off from the bickering we hear

ဒါတွေက သန္ဓေပြောင်းတွေနဲ့ ဒွိလိင်မဟုတ်တဲ့ လူတွေအကြောင်း

about the so-called grammaticality of pronouns

ပြောလေ့ရှိခဲ့တဲ့ နာမ်စားတွေရဲ့ သဒ္ဒါကျမှုလို့ ခေါ်တာတွေ

used to talk about trans and nonbinary people.

အကြောင်း ကြားရတဲ့ အငြင်းပွားမှုကနေ ဒီလောက် မဝေးဘူး။

One of the most common complaints about the singular they

ဧကဝုစ် သူတို့နဲ့ပတ်သက်ပြီး အတွေ့အများဆုံး မကျေနပ်ချက်တစ်ခုက

is that if "they" is used to refer to people in the plural,

“သူတို့“ကို လူတွေကို ဗဟုဝုစ်အဖြစ် ရည်ညွှန်းဖို့ သုံးတယ်ဆိုရင်

it can't also be used to talk about people in the singular,

ဒါကို လူတွေကို ဧကဝုစ်အဖြစ်ပါ ပြောဖို့ သုံးလို့မရနိုင်ဘူး၊

which is exactly what they said about “thou” and “you.”

ဒါက “thou” နဲ့ “you” အကြောင်း သူတို့ ပြောခဲ့တာ အတိအကျပါ။

But as we have seen, pronouns have changed.

ဒါပေမဲ့ မြင်ကြတဲ့အတိုင်း နာမ်စားတွေက ပြောင်းကုန်ပြီ။

Our grammar rules do change

သဒ္ဒါစည်းမျဉ်းတွေက ပြောင်းသွားတယ်၊

and for a lot of different reasons.

အကြောင်းပြချက်မျိုးစုံ များစွာအတွက်ပါ။

And we're living through one of these shifts right now.

လောလောဆယ် ကျွန်တော်တို့ဟာ ဒီပြောင်းလဲမှုတွေက တစ်ခုကို ဖြတ်သန်းနေတယ်။

All living languages will continue to change,

ရှင်သန်နေတဲ့ ဘာသာစကားအားလုံးက ဆက်ပြောင်းလဲနေမှာဖြစ်ပြီး

and the Thomas Elwoods of the world

ကမ္ဘာ့ရဲ့ Thomas Elwoods ဟာလည်း

will eventually have to get with the program

နောက်ဆုံးတော့ အခြေအနေနဲ့ လိုက်ဖက်ဖို့လိုလိမ့်မယ်။

because hundreds of years later,

ဘာလို့လဲဆိုတာ့ နောင် နှစ်ရာချီကြာတဲ့အခါ

it's considered right to use "you" when addressing another person.

နောက်လူတစ်ယောက်ကို ပြောတဲ့အခါ “you” ကို အသုံးပြုဖို့ မှန်တယ်လို့ ယူဆတာကြောင့်ပါ။

Not just allowable, but right.

ခွင့်ပြုရုံသာမဟုတ်ဘဲ မှန်ကိုမှန်တာပါ။

The second belief about language that people have

ဘာသာစကားနဲ့ပတ်သက်ပြီး လူတွေမှာရှိတဲ့ ဒုတိယ ယုံကြည်ချက်က

is that dictionaries provide official, unchanging definitions for words.

အဘိဓာန်တွေဟာ စကားလုံးတွေအတွက် တရားဝင်၊ မပြောင်းလဲတဲ့ အနက်တွေ ပေးတယ်ဆိုတာပါ။

When you were in school,

သင် ကျောင်းမှာတုန်းက

did you ever start an essay with a sentence like,

ဒီလိုမျိုး ဝါကျတစ်ခုနဲ့ စာစီစာကုံး တစ်ပုဒ်ကို စခဲ့ဖူးလား။

"The dictionary defines history as ..."

“အဘိဓာန်သည် ...အဖြစ် သမိုင်းကို အနက်ဖွင့်သည်။”

Well, if you did, which dictionary were you talking about?

ကောင်းပြီ၊ စခဲ့ဖူးရင် ဘယ်အဘိဓာန်အကြောင်း သင် ပြောနေခဲ့တာလဲ။”

Was it the Oxford English Dictionary?

ဒါက Oxford English Dictionaryလား။

Was it Merriam Webster?

Urban Dictionary လား။

Was it Urban Dictionary?

Merriam Webster လား။

Did you even have a particular dictionary in mind?

စိတ်ထဲမှာ ထူးခြားတဲ့ အဘိဓာန်တစ်အုပ်တောင် ရှိနေလား။

Which one of these is “the dictionary?”

ဒါတွေထဲက ဘယ်တစ်ခုက “အဘိဓာန်“လဲ။

Dictionaries are often thought of as the authority on language.

အဘိဓာန်တွေကို ဘာသာစကားအပေါ်က အခွင့်အာဏာလို့ မကြာခဏ ယူဆကြတယ်။

But dictionaries, in fact, are changing all the time.

ဒါပေမဲ့ တကယ်တော့ အဘိဓာန်တွေဟာ တစ်ချိန်လုံး ပြောင်းလဲနေတာပါ။

And here's where our minds are really blown.

ဒီမှာတော့ အားလုံး အံ့အားသင့်စေတဲ့အရာပါ။

Dictionaries don't provide a single definition for words.

အဘိဓာန်တွေဟာ စကားလုံးတွေအတွက် အနက်ဖွင့်ဆိုချက်တစ်ခုတည်းကို မပေးဘူး။

Dictionaries are living documents

အဘိဓာန်တွေဟာ လူတွေ ဘာသာစကားကို

that track how some people are using language.

အသုံးပြုနေပုံကို ခြေရာခံတဲ့ ရှင်သန်နေတဲ့ မှတ်တမ်းမှတ်ရာတွေပါ။

Language doesn't originate in dictionaries.

ဘာသာစကားက အဘိဓာန်တွေထဲမှာ မပေါ်ပေါက်ဘူး။

Language originates with people

ဘာသာစကားက လူတွေနဲ့အတူ ပေါ်ပေါက်ပြီး

and dictionaries are the documents that chronicle that language use.

အဘိဓာန်တွေဟာ ဘာသာစကားက အသုံးကို မော်ကွန်းထိုးတဲ့ မှတ်တမ်းမှတ်ရာတွေပါ။

Here's one example.

ဒီမှာ နမူနာတစ်ခုပါ။

We currently use the word "awful"

“awful” ဆိုတဲ့ စကားလုံးကို ဆိုးတဲ့

to talk about something that is bad or gross.

(သို့) ရုန့်ရင်းတဲ့ တစ်ခုခုအကြောင်းကို ပြောဖို့ လက်ရှိ ကျွန်တော်တို့ သုံးကြတယ်။

But before the 19th century, "awful" meant just the opposite.

ဒါပေမဲ့ ၁၉ ရာစုမတိုင်မီက “awful” ဟာ ဆန့်ကျင်ဘက်ကိုသာ ဆိုလိုခဲ့တာပါ။

People used "awful" to talk about something

လေးစားထိုက်တဲ့(သို့) အံ့ဩစရာပြည့်နေတဲ့

that was deserving of respect

တစ်ခုခုအကြောင်းကို ပြောဖို့

or full of awe.

“awful” ကို လူတွေ အသုံးပြုခဲ့ကြတယ်။

And in the mid-1900s,

ဒါနဲ့ ၁၉၀၀ လွန် နှစ်တွေမှာ

"awesome" was the word that took up these positive meanings

ဒီအပြုသဘော အဓိပ္ပါယ်တွေကို “awesome” ဆိုတဲ့ စကားလုံးက နေရာယူခဲ့ပြီး

and "awful" switched to the negative one we have today.

“awful”ကို ဒီနေ့ ရှိနေတဲ့ အပျက်သဘော တစ်ခုအဖြစ် ပြောင်းလဲလိုက်တယ်။

And dictionaries over time reflected that.

နောက်ကြာလာတော့ အဘိဓာန်တွေက ဒါကို ထင်ဟပ်စေတယ်

This is just one example of how definitions and meanings

အဓိပ္ပါယ်တွေနဲ့ဖွင့်ဆိုချက်တွေက ကြာလာတဲ့အခါ

have changed over time.

ပြောင်းပုံရဲ့နမူနာတစ်ခုပါပဲ။

And to keep up with it, how dictionaries are updated all the time.

ဒါကို မီအောင်လိုက်ဖို့ အဘိဓာန်တွေကို တစ်ချိန်လုံး မွမ်းမံနေကြပုံပါ။

So I hope you're starting to feel a little more comfortable

ဘာသာစကား ပြောင်းလဲခြင်း အယူအဆနဲ့ ပတ်သက်ပြီး နည်းနည်းပိုပြီး

with the idea of changing language.

နေသာထိုင်သာ ရှိလာတယ် မျှော်လင့်ပါတယ်။

But of course, I'm not just talking about language in general.

ဒါပေမဲ့ တကယ်က ကျွန်တော်က ဘာသာစကား အကြောင်း ယေဘုယျ ပြောရုံမဟုတ်ဘူး။

I'm talking about language as it is impactful for trans people.

ဒါက သန္ဓေပြောင်းထားသူတွေ အတွက် သက်ရောက်မှုရှိလို့ ပြောနေတာပါ။

And pronouns are only one part of language,

နာမ်စားတွေဟာ ဘာသာစကားရဲ့ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုသာဖြစ်ပြီး

and they're only one part of language that's important for trans people.

သန္ဓေပြောင်းထားသူတွေအတွက် အရေးပါတဲ့ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုသာဖြစ်တယ်။

Also important are the identity terms

သန္ဓေပြောင်းထားသူတွေ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ်

that trans people use to talk about ourselves,

ပြောဖို့ သုံးတဲ့ စကားရပ်တွေကို ဖော်ထုတ်ဖို့ အရေးပါတယ်။

such as trans man, trans woman, nonbinary or gender queer.

ဥပမာ သန္ဓေပြောင်း အမျိုးသား၊အမျိုးသမီး၊ ဒွိလိင်မဟုတ်သူ(သို့)လိင် တစ်မူထူးခြားသူပါ။

And some of these words have been documented in dictionaries

ဒီစကားလုံးတချို့ကို အဘိဓာန်တွေထဲမှာ မှတ်တမ်းတင်ထားတာ

for decades now

အခုဆို ဆယ်စုနှစ်တွေချီနေပြီး

and others are still being added year after year.

အခြားစကားလုံးတွေက တစ်နှစ်ပြီးတစ်နှစ် ထည့်သွင်းနေတုန်းပါ။

And that's because dictionaries are working to keep up with us,

ဘာလို့လဲဆိုတော့ အဘိဓာန်တွေဟာ ကျွန်တော်တို့ကို လိုက်မီဖို့ လုပ်နေပြီး

the people who are using language creatively.

လူတွေက ဘာသာစကားကို ဆန်းသစ်တီထွင်စွာ အသုံးပြုနေလို့ပါ။

So at this point, you might be thinking,

ဒီတော့ ဒီနေရာမှာ သင်တို့ တွေးနေလောက်တာက

"But Archie, it seems like every trans person has a different word

“ဒါပေမဲ့ Archie ဒါက သန္ဓေပြောင်းသူတိုင်း မှာ မတူတဲ့ စကားလုံးတစ်လုံး ရှိနေပုံရတယ်။

they want me to use for them.

သူတို့က သူတို့အတွက် သုံးစေချင်တယ်။

There are so many opportunities for me to mess up or to look ignorant

ရှုပ်ထွေးဖို့(သို့)မယဉ်ကျေးရာကျဖို့(သို့) တစ်ယောက်ယောက်ရဲ့ ခံစားချက်တွေကို

or to hurt someone's feelings.

ထိခိုက်စေဖို့ အခွင့်အလမ်းတွေ များလွန်းတယ်။

What is something I can memorize

ငါ့ဘဝထဲက သန္ဓေပြောင်းထားသူတွေကို စကားပြောတဲ့အခါ

and reliably employ when talking to the trans people in my life?"

ငါ အလွတ်မှတ်ပြီး စိတ်ချလက်ချ သုံးနိုင်တဲ့ တစ်ခုခုက ဘာများလဲ“ပေါ့။

Well, that brings us to the third belief about language that people have.

ဒါက လူတွေမှာရှိတဲ့ ဘာသာစကားနဲ့ ပတ်သက်ပြီး တတိယ ယုံကြည်မှုဆီ ခေါ်ဆောင်လာတယ်။

You can't just make up words.

သင်ဟာ စကားလုံးတွေချည်း ဖွဲ့စည်းလို့မရဘူး။

Folks, people do this all the time.

မိတ်ဆွေတို့၊ လူတွေဟာ ဒါကို တစ်ချိန်လုံး လုပ်တယ်။

Here's one of my favorite examples.

ဒီမှာ အကြိုက်ဆုံး နမူနာတွေထဲက တစ်ခုပါ။

The "official" term for your mother's mother

အမေ့ရဲ့ အမေအတွက်(သို့) အဖေ့ရဲ့အမေအတွက်

or your father's mother is grandmother.

“တရားဝင်” စကားရပ်က အဖွားပါ။

I recently polled my friends

မကြာသေးခင်က မိတ်ဆွေတွေကို

and asked them what they call their grandmothers.

စစ်တမ်းကောက်ပြီးအဖွားတွေကို ဘယ်လိုခေါ်လဲလို့ မေးခဲ့တယ်။

We don't get frustrated if your friend's grandma goes by Meemaw

သင့်မိတ်ဆွေရဲ့ အဖွားက Meemaw ဖြစ်နေပြီး သင့်အဖွားက Gigi ဖြစ်နေရင်

and yours goes by Gigi.

ကျွန်တော်တို့ စိတ်မပျက်မိကြဘူး။

We just make rather short work of it

ဒါအစား ဒါကို တိုအောင်လုပ်ပြီး

and memorize it and move on getting to know her.

အလွတ်မှတ်ကာ သူ့ကို သိကျွမ်းလာဖို့ ဆက်လုပ်တယ်။

In fact, we might even celebrate her by gifting her with a sweatshirt

တကယ်တော့ ချွေးထိန်းအင်္ကျီတစ်ထည် လက်ဆောင် ပေးရင်တောင် သူ့ကို ဂုဏ်ပြုနိုင်လောက်တယ်၊

or an embroidered pillow that celebrates the name she has chosen for herself.

(သို့)သူကိုယ်တိုင် ရွေးထားတဲ့ သူ့နာမည်ကို ဂုဏ်ပြုတဲ့ ပန်းထိုး ခေါင်းအုံးတစ်လုံးပေါ့။

And just like your Nana and your grandma,

သင့် နာနာနဲ့ သင့်အဖွားလိုပဲ

trans people have every right to choose their own identifying language.

သန္ဓေပြောင်းတွေမှာ ကိုယ်ပိုင်ခွဲခြားခြင်း ဘာသာစကားကို ရွေးချယ်ဖို့ အခွင့်အရေးရှိတယ်။

The process of determining self-identifying language

ကိုယ်တိုင် ခွဲခြားခြင်း ဘာသာစကားကို ဆုံးဖြတ်တဲ့ ဒီလုပ်ငန်းစဉ်က

is crucial for trans people.

သန္ဓေပြောင်းသူတွေအတွက် အရေးပါတယ်။

In my research,

ကျွန်တော့ရဲ့ သုတေသနထဲမှာ

many trans people have shared that finding new vocabulary

သန္ဓေပြောင်းထားသူ အများအပြား တူညီနေတာက ဝေါဟာရအသစ် ရှာဖွေခြင်းဟာ

was an important part of understanding their own identities.

ကိုယ်ပိုင်လက္ခဏာတွေကို နားလည်ခြင်းရဲ့ အရေးပါတဲ့ အပိုင်းဖြစ်ခဲ့တယ်ဆိုတာပါ။

As one person I interviewed put it,

မေးမြန်းခဲ့တဲ့ လူတစ်ယောက် ပြောသလို

"Language is one of the most important personal things

“ဘာသာစကားဟာ အရေးအပါဆုံး ကိုယ်ပိုင်အရာတွေထဲက တစ်ခုဖြစ်တာက

because using different words to describe myself

ကိုယ်တိုင်ကို ရုပ်ဖော်ဖို့ မတူတဲ့ စကားလုံးတွေ

and then finding something that feels good, feels right,

သုံးတာနဲ့ နေလို့ထိုင်လို့ ကောင်းစေတာ တစ်ခုခုကို ရှာဖွေတာက

is a very introspective and important process.

မိမိကိုယ်မိမိ ပြန်လည်ဆန်းစစ်တဲ့၊ အရေးပါတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခုဖြစ်လို့ပါ။

With that process you can piece together,

ဒီလုပ်ငန်းစဉ်နဲ့အတူ အတူတူ သင် ဆက်စပ်နိုင်တာ၊

with the language that you find out works best for you,

ဘာသာစကားနဲ့အတူ သင့်အတွက် အကောင်းဆုံး လုပ်ဆောင်တယ်လို့ သင်တွေ့ရှိတာက

who am I?"

ငါ ဘယ်သူလဲ” ဆိုတာပါ“တဲ့။

Sometimes the words that feel good are already out there.

တစ်ခါတလေ နေလို့ထိုင်လို့ ကောင်းစေတဲ့ စကားလုံးတွေက ရှိနှင့်နေပြီးသားပါ။

For me, the words trans and nonbinary just feel right.

ကျွန်တော့အတွက်တော့ သန္ဓေပြောင်းနဲ့ ဒွိလိင်မဟုတ်မှုဟာ အဆင်ပြေပါတယ်။

But sometimes the common lexicon doesn’t yet hold

ဒါပေမဲ့ တစ်ခါတစ်လေ သုံးနေကျ အဘိဓာန်မှာ ကောင်းမွန်စွာ

the words that a person needs to feel properly understood.

နားလည်မှုရှိဖို့ လူတစ်ယောက် လိုအပ်တဲ့ စကားလုံးတွေ မပါသေးဘူး။

And it's necessary and exciting to get to create and redefine words

ကျား၊မဖြစ်မှုအတွေ့အကြုံကို ပိုကောင်းကောင်း ထင်ဟပ်တဲ့ စကားလုံးတွေကို ဖန်တီးပြီး

that better reflect our experience of gender.

အနက်ပြန်ဖွင့်ဖို့ လိုအပ်ပြီး စိတ်လှုပ်ရှားစရာပါ။

So this is a very long answer, but, yes,

ဒီတော့ ဒါက အလွန် ရှည်လျားတဲ့ အဖြေတစ်ဆိုပေမဲ့ ဟုတ်ပါတယ်။

I'm absolutely going to give you a magic word,

မှော်ဆန်တဲ့ စကားလုံးတစ်လုံး သင်တို့ကို လုံးဝ ပေးတော့မှာပါ။

something really easy you can memorize.

အလွတ်မှတ်နိုင်တဲ့ တကယ့်ကို လွယ်ကူတဲ့တစ်ခုပါ။

And I want you to think of this word

ဒီစကားလုံးကို တွေးကြည့်စေချင်တယ်။

as the biggest piece of advice I could give you

သန္ဓေပြောင်းသူတွေအတွက် ဘယ်စကားလုံးတွေ သုံးရမှန်း

if you don't know what words to use for the trans people in your life.

မသိရင် ကျွန်တော်ပေးနိုင်တဲ့ အကြံဉာဏ်ရဲ့ အကြီးဆုံး အပိုင်းဖြစ်တာကြောင့်ပါ။

Ask.

မေးပါ။

I might be a linguist and a trans person

ကျွန်တော်ဟာ ဘာသာဗေဒပညာရှင်၊ သန္ဓေပြောင်းထားသူနဲ့

and a linguist who works with trans people,

သန္ဓေပြောင်းထားသူတွေနဲ့ အလုပ်လုပ်သူ ဖြစ်လောက်ပေမဲ့

but I'm no substitute for the actual trans people in your life

သင်တို့ဘဝထဲက တကယ့် သန္ဓေ ပြောင်းထားတဲ့လူတွေအတွက် ဘယ်စကားလုံးတွေ

when it comes to what words to use for them.

သုံးဖို့လို့ဆိုတဲ့အခါ ကျွန်တော်က အစားထိုးသူမဟုတ်ဘူး။

And you're more likely to hurt someone's feelings by not asking

မမေးခြင်း(သို့) ယူဆခြင်းက မေးခြင်းထက် လူတစ်ယောက်ရဲ့ခံစားချက်ကို

or assuming

ထိခိုက်ဖို့

than you are by asking.

ဖြစ်နိုင်ခြေပိုများတယ်။

And the words that a person uses might change.

လူတစ်ယောက် အသုံးပြုတဲ့ စကားလုံးတွေက ပြောင်းလဲနိုင်တယ်။

So just commit to asking and learning.

ဒီတော့ မေးတာနဲ့ သင်ယူတာကို ရည်စူးလုပ်ဆောင်ပါ။

Language is a powerful tool

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ကိုယ်ပိုင်လက္ခဏာတွေကို

for explaining and claiming our own identities

ရှင်းပြဖို့၊ တောင်းဆိုဖို့နဲ့ ကျွန်တော်တို့ကို အတည်ပြု၊ပံ့ပိုးပေးတဲ့

and for building relationships that affirm and support us.

ဆကိဆံရေးတွေ တည်ဆောကိဖို့အတွက် ဘာသာစကားဟာ အစွမ်းထက်တဲ့ ကိရိယာတစ်ခုပါ။

But language is just that, a tool.

ဒါပေမဲ့ ဘာသာစကားဟာ ကိရိယာတစ်ခုသက်သက်ပါ။

Language works for us,

ဒါက ကျွန်တော်တို့အတွက် အလုပ်လုပ်တယ်။

not the other way around.

အခြားနည်းလမ်း မဟုတ်ပါဘူး။

All of us, transgender and cisgender

ကျွန်တော်တို့အားလုံး သန္ဓေပြောင်းလိင်နဲ့ မွေးရာပါလိင်တွေဟာ

can use language to understand ourselves

ကျွန်တော်တို့ အချင်းချင်း နားလည်ဖို့နဲ့ ကိုယ့်ဝန်းကျင်က လူတွေကို

and to respect those around us.

လေးစားဖို့ ဘာသာစကားကို အသုံးပြုနိုင်တယ်။

We're not bound by what words have meant before,

အရင်က ဆိုလိုခဲ့တဲ့ စကားလုံးတွေ၊ ဒါတွေ ပါဝင်လာနိုင်လောက် အစဉ်(သို့)

what order they might have come in

ကျွန်တော်တို့ကို သင်ကြားထားတဲ့

or what rules we have been taught.

စည်းမျဉ်းတွေကြောင့် ကျွန်တော်တို့ ပိတ်မိမနေဘူး။

We can consider the beliefs that we might have had

ဘာသာစကား လုပ်ဆောင်ပုံနဲ့ပတ်သက်ပြီး ရှိနေနိုင်လောက်တဲ့

about how language works

ယုံကြည်မှုတွေကို ကို စဉ်းစားပြီး

and recognize that language will continue to change.

ဘာသာစကားဟာ ဆက်ပြီး ပြောင်းနေမယ်ဆိုတာကို အသိအမှတ်ပြုနိုင်တယ်။

And we can creatively use language

ကျွန်တော်တို့ဆီ ပျော်ရွှင်မှု ယူလာပေးတဲ့

to build the identities and relationships that bring us joy.

ကိုယ်ပိုင်လက္ခဏာတွေ၊ ဆက်ဆံရေးတွေ တည်ဆောက် ဖို့ ဘာသာစကားကို ဆန်းသစ်စွာ သုံးနိုင်တယ်။

And that's not just allowable.

ခွင့်ပြုပေးနိုင်တာတင် မဟုတ်ဘူး။

It's right.

ဒါက ရပိုင်ခွင့်ပါ။

Believe me.

ကျွန်တော့ကို ယုံကြည်ပါ။