Language around gender and identity evolves (and always has) | Archie Crowley

Transcriber:

Tłumaczenie: Martyna Selke Korekta: Paulina Kaniewska

Jestem lingwiszczem.

Lingwiszcza badają język.

Robimy to na różne sposoby.

I am a linguist.

Niektórzy skupiają się na wymowie poszczególnych dźwięków.

Linguists study language.

Inni patrzą na budowę zdań.

And we do this in a lot of different ways.

Jeszcze inni zastanawiają się, jak język różni się w zależności od miejsca.

Some linguists study how we pronounce certain sounds.

To tylko parę przykładów.

Others look at how we build sentences.

Mnie najbardziej ciekawią

ludzkie przekonania na temat języka

And some study how language varies from place to place,

i to, jak wpływają one na sposób jego używania.

just to name a few.

But what I'm really interested in

Każde z nas ma głęboko żywione przekonania na temat języka,

is what people think and believe about language

jak choćby to, że jedne języki są piękniejsze od innych,

and how these beliefs affect the way we use it.

albo że niektóre sposoby używania języka są poprawniejsze.

All of us have deeply held beliefs about language

such as the belief that some languages are more beautiful than others

Lingwiszcza jednak wiedzą,

że zwykle te przekonania dotyczą nie tyle samego języka,

or that some ways of using language are more correct.

co rzeczywistości społecznej.

And as most linguists know,

these beliefs are often less about language itself

Jestem lingwiszczem

i osobą niebinarną,

and more about what we believe about the social world around us.

co znaczy, że nie identyfikuję się ani jako mężczyzna, ani jako kobieta.

So I’m a linguist,

and I'm also a nonbinary person,

Należę do szerszej społeczności osób transpłciowych.

which means I don't identify as a man or a woman.

Moje pierwsze kontakty z innymi osobami trans

I also identify as a member of a broader transgender community.

przypominały naukę nowego języka

i, jako lingwiszcze, byłom tym bardzo podekscytowane.

When I first started getting connected to other transgender people,

Był to zupełnie nowy sposób, w jaki mogłom się wyrażać

it was like learning a whole new language

i komunikować innym, kim się czuję.

and the linguist part of me was really excited.

Zaczęłom rozmawiać z przyjaciółmi i rodziną o tym,

There was a whole new way of talking about my relationship with myself

and a new clear way to communicate that to other people.

czym jest dla mnie transpłciowość i niebinarność,

And then I started having conversations with my friends and family

jak te słowa odnoszą się do mnie

about what it meant for me to be trans and nonbinary,

i dlaczego korzystam z obydwu.

Wyjaśniłom też, jak powinni się do mnie zwracać.

what those words meant to me specifically,

and why I would use both of them.

Dla niektórych oznaczało to konkretne zmiany.

I also clarified the correct words they could use when referring to me.

Na przykład niektóre osoby,

które wcześniej zwracały się do nas per “dziewczyny” lub “panie”,

For some of them, this meant some very specific changes.

zaczęły używać nienacechowanych płciowo form typu “znajomi” czy “przyjaciele”.

For example, some of my friends

who are used to talking about our friend group as “ladies” or “girls”

Moi rodzice obecnie mówią, że mają trzy pociechy.

switched to nongendered terms like “friends” or “pals.”

Syna, córkę i dziecko.

And my parents can now tell people that their three kids are their son,

Wszyscy musieli zmienić zaimki, których wobec mnie używają.

their daughter and their child.

Moje zaimki to “they” i “them”,

And all of them would have to switch the pronouns they used to refer to me.

czyli “they” jako forma liczby pojedynczej.

Ci ludzie mnie kochają,

My correct pronouns are “they” and “them,”

ale wielu powiedziało mi, że niektóre z tych nowych form

also known as the singular they.

są dla nich za trudne, zbyt pogmatwane

And these people love me,

albo zbyt niegramatyczne, żeby mogli je stosować.

but many of them told me that some of these language changes

Te reakcje naprowadziły mnie na temat moich badań.

were too hard or too confusing

Istnieją powszechne,

or too ungrammatical for them to pick up.

ale krzywdzące i niesłuszne przekonania dotyczące języka,

These responses led me to the focus of my research.

które dla swoich zwolenników

There are commonly held,

stanowią barierę przed budowaniem i wzmacnianiem relacji

yet harmful and incorrect beliefs about language

z osobami transpłciowymi w ich otoczeniu,

that for the people who hold these beliefs,

nawet mimo dobrych chęci.

act as barriers to building and strengthening relationships

Opowiem wam o kilku z takich przekonań

with the transgender people in their families and communities,

z nadzieją, że otworzymy się na kreatywność językową

even if they want to do so.

i pozwolimy, żeby język nas do siebie zbliżył.

Today, I'm going to walk you through some of these beliefs

Być może odnajdziecie w nich własne doświadczenia,

in the hope that we can embrace creativity in our language

and allow language to bring us closer together.

ale bez względu na wszystko

mam nadzieję, że wyciągniecie coś dla siebie z tych rozważań

You might see your own beliefs reflected in these experiences in some way,

i pójdziecie z nową wiedzą w świat.

but no matter what,

I żeby było jasne,

I hope that I can share with you some linguistic insights

to może być dobra zabawa.

Dowiadywanie się nowych rzeczy o języku sprawia mi radość

that you can put into your back pocket

and take with you out into the world.

i mam nadzieję, że dla was też okaże się frajdą.

And I just want to be super clear.

Pamiętacie, jak mówiłom, że dla niektórych znajomych i członków rodziny

This can be fun.

Learning about language brings me joy,

and I hope that it can bring you more joy too.

przestawienie się na “they” i “them” było trudne,

jak narzekali, że to zbyt zagmatwane i niegramatyczne?

So do you remember how I said that for some of my friends and family

learning how to use the singular they was really hard,

Oto pierwsze z częstych przekonań odnośnie do języka.

and they said it was too confusing or too ungrammatical for them to pick up.

“Gramatyka się nie zmienia”.

Well, this brings us to the first belief about language that people have.

Jako lingwiszcze ciągle się z nim spotykam.

Grammar rules don't change.

Wielu użytkowników języka myśli, że gramatyka jest, i tyle.

As a linguist, I see this belief a lot out in the world.

“W języku

liczy się tylko poprawność gramatyczna, której zasady są niezmienne”.

A lot of language users believe that grammar just is what it is.

Opowiem wam o XVII-wiecznym angielskim.

When it comes to language,

Jak się domyślacie,

what's grammatical is what matters.

You can't change it.

ludzie mówili wtedy inaczej niż obecnie.

Mówili na przykład “thou”, kiedy zwracali się do jednej osoby,

I want to tell you a story about English in the 1600s.

Back then, as you might imagine,

i “you”, kiedy mówili do kilku.

people spoke differently than we do today.

In particular, they used "thou" when addressing a single other person,

Z jakichś skomplikowanych, historycznych powodów,

których nie będziemy dziś omawiać,

and "you" when addressing more than one other person,

więc musicie mi w tym miejscu zaufać,

ludzie zaczęli używać “you”

But for some complex historical reasons

niezależnie od liczby adresatów.

that we don't have time to get into today,

so you'll just have to trust me as a linguist here,

I wielu osobom się to nie podobało.

but people started using "you" to address someone,

Zobaczcie, co do powiedzenia w tej sprawie miał Thomas Elwood.

regardless of how many people they were talking to.

Napisał tak,

“Wypaczona i błędna forma zwracania się w liczbie mnogiej

And people had a lot to say about this.

Take a look at what this guy, Thomas Elwood, had to say.

do pojedynczej osoby,

He wrote,

używanie “you” zamiast “thou”,

"The corrupt and unsound form of speaking in the plural number

czystej, prostej i jedynie słusznej formy liczby pojedynczej,

to a single person,

‘you’ to one instead of ‘thou,’

bez rozróżnienia: “thou” o jednostce i “you” o wielu...”

contrary to the pure, plain and single language of truth,

I tak dalej.

Jak widać,

zmiana zaimków była w XVII wieku wielkim wydarzeniem.

‘thou’ to one and ‘you’ to more than one.”

And he goes on.

Ale jeśli śledziliście debaty na temat użycia angielskiego pojedynczego “they”,

Needless to say,

this change in pronouns was a big deal in the 1600s.

te argumenty mogą brzmieć znajomo.

Niewiele się różnią od narzekań

But actually, if you followed the debates about the singular they at all,

na “niegramatyczność zaimków”

these arguments might sound familiar to you.

używanych do mówienia o osobach transpłciowych i niebinarnych.

They're not that far off from the bickering we hear

Jednym z najczęstszych zastrzeżeń wobec pojedynczego “they”

about the so-called grammaticality of pronouns

jest to, że jako zaimek liczby mnogiej

used to talk about trans and nonbinary people.

nie może być jednocześnie zaimkiem liczby pojedynczej.

One of the most common complaints about the singular they

Ten sam zarzut podnoszono w przypadku “thou” i “you”.

is that if "they" is used to refer to people in the plural,

A jednak doszło do zmiany.

it can't also be used to talk about people in the singular,

which is exactly what they said about “thou” and “you.”

Gramatyka się zmienia

i to z różnych powodów.

But as we have seen, pronouns have changed.

Obecnie żyjemy w czasach takiej zmiany.

Our grammar rules do change

and for a lot of different reasons.

Wszystkie żywe języki będą się zmieniać,

a Thomasy Elwoodsy tego świata

And we're living through one of these shifts right now.

będą musiały się do tego dostosować,

bo setki lat później,

All living languages will continue to change,

to “you” jest uznawane za poprawną formę zwrotu do jednej osoby.

and the Thomas Elwoods of the world

will eventually have to get with the program

Nie dopuszczalną, a poprawną.

because hundreds of years later,

it's considered right to use "you" when addressing another person.

Drugim przekonaniem co do języka jest to,

że słowniki dostarczają oficjalnych, niezmiennych definicji słów.

Not just allowable, but right.

The second belief about language that people have

Czy w czasach szkolnych zdarzyło się wam zacząć wypracowanie od słów,

is that dictionaries provide official, unchanging definitions for words.

“Słownik definiuje historię jako...“?

When you were in school,

Jeśli tak, to o jaki słownik wam chodziło?

did you ever start an essay with a sentence like,

"The dictionary defines history as ..."

Słownik oksfordzki?

Słownik Merriama-Webstera?

Well, if you did, which dictionary were you talking about?

Słownik miejski Urban Dictionary?

Was it the Oxford English Dictionary?

Mieliście jakiś konkretny na myśli?

Was it Merriam Webster?

Który z nich cytowaliście?

Was it Urban Dictionary?

Słowniki często są uważane za autorytet językowy,

Did you even have a particular dictionary in mind?

a tymczasem ciągle się zmieniają.

Which one of these is “the dictionary?”

Teraz najlepsze.

Dictionaries are often thought of as the authority on language.

Słowniki nie dostarczają definicji słów.

But dictionaries, in fact, are changing all the time.

To żywe dokumenty,

And here's where our minds are really blown.

które śledzą, jak ludzie używają języka.

Dictionaries don't provide a single definition for words.

Język nie wywodzi się ze słowników,

Dictionaries are living documents

on pochodzi od ludzi,

that track how some people are using language.

a słowniki to dokumenty stanowiące jego kronikę.

Language doesn't originate in dictionaries.

Oto przykład.

Language originates with people

Obecnie używamy słowa “awful”,

and dictionaries are the documents that chronicle that language use.

kiedy mówimy o czymś złym lub okropnym,

Here's one example.

ale przed XIX wiekiem, “awful” miało przeciwne znaczenie.

We currently use the word "awful"

to talk about something that is bad or gross.

Używano go na określenie czegoś zasługującego na szacunek,

But before the 19th century, "awful" meant just the opposite.

godnego podziwu.

W połowie XX wieku

People used "awful" to talk about something

słowo “awesome” przejęło to pozytywne znaczenie,

that was deserving of respect

or full of awe.

a “awful” zyskało obecne, negatywne.

Z czasem znalazło to odzwierciedlenie w słownikach.

And in the mid-1900s,

"awesome" was the word that took up these positive meanings

To tylko jeden przykład, jak definicje i znaczenia zmieniają się z biegiem lat.

and "awful" switched to the negative one we have today.

And dictionaries over time reflected that.

Żeby za tym nadążyć, słowniki są stale aktualizowane.

This is just one example of how definitions and meanings

Mam nadzieję, że idea zmian w języku nie jest wam już taka obca.

have changed over time.

And to keep up with it, how dictionaries are updated all the time.

Ale nie chodzi mi tu o język w ogólności,

So I hope you're starting to feel a little more comfortable

tylko o język, który ma wpływ na osoby trans.

with the idea of changing language.

Zaimki są tylko częścią języka jako takiego

But of course, I'm not just talking about language in general.

i tylko częścią języka ważnego dla osób transpłciowych.

I'm talking about language as it is impactful for trans people.

Równie ważne są określenia tożsamości,

And pronouns are only one part of language,

których jako osoby trans używamy wobec siebie,

and they're only one part of language that's important for trans people.

czyli trans mężczyzna, trans kobieta, osoba niebinarna czy genderqueer.

Also important are the identity terms

that trans people use to talk about ourselves,

Niektóre z tych słów widnieją w słownikach

such as trans man, trans woman, nonbinary or gender queer.

od dzisiątek lat,

a niektóre są co roku dodawane.

And some of these words have been documented in dictionaries

Dzieje się tak, bo słowniki starają się nadążyć za ludźmi,

for decades now

którzy używają języka kreatywnie.

and others are still being added year after year.

And that's because dictionaries are working to keep up with us,

Być może myślicie teraz,

“Ale każda osoba trans ma inne słowo,

the people who are using language creatively.

którym chce być określana.

So at this point, you might be thinking,

Prawie na każdym kroku można się pomylić, wyjść na ignoranta

"But Archie, it seems like every trans person has a different word

albo zranić czyjeś uczucia.

they want me to use for them.

Czy jest coś, co mogę zapamiętać

There are so many opportunities for me to mess up or to look ignorant

i bez obaw wykorzystywać podczas rozmowy z osobą trans?“.

or to hurt someone's feelings.

What is something I can memorize

I tu pojawia się trzecie częste przekonanie na temat języka.

and reliably employ when talking to the trans people in my life?"

“Nie można wymyślać nowych słów”.

Well, that brings us to the third belief about language that people have.

A przecież cały czas to robimy.

Oto jeden z moich ulubionych przykładów.

“Oficjalnym” słowem określającym matkę twojej matki

You can't just make up words.

albo matkę twojego ojca jest “babcia”.

Folks, people do this all the time.

Here's one of my favorite examples.

Zapytałom ostatnio znajomych,

jak zwracają się do swoich babć.

The "official" term for your mother's mother

or your father's mother is grandmother.

Nie złości nas, gdy czyjaś babcia chce być nazywana bunią,

I recently polled my friends

choć ty na swoją wołasz “babuszka”.

and asked them what they call their grandmothers.

Po prostu zapamiętujemy i przechodzimy nad tym do porządku dziennego,

We don't get frustrated if your friend's grandma goes by Meemaw

a nawet dajemy jej w prezencie koszulkę

and yours goes by Gigi.

We just make rather short work of it

and memorize it and move on getting to know her.

albo haftowaną poduszkę z preferowanym przez nią zwrotem.

In fact, we might even celebrate her by gifting her with a sweatshirt

Tak jak twoja babusia czy baba,

or an embroidered pillow that celebrates the name she has chosen for herself.

osoby trans mają prawo wybrać określenie, z którym się utożsamiają.

And just like your Nana and your grandma,

Proces ustalania języka tożsamości

trans people have every right to choose their own identifying language.

jest dla osób transpłciowych kluczowy.

W wywiadach wiele osób trans mówiło mi, że znalezienie nowego słownictwa

The process of determining self-identifying language

było istotnym krokiem do zrozumienia własnej tożsamości.

is crucial for trans people.

In my research,

Jak to ujęła jedna z osób badanych,

many trans people have shared that finding new vocabulary

“Język to jedna z najważniejszych prywatnych spraw,

was an important part of understanding their own identities.

bo opisywanie siebie innymi słowami

As one person I interviewed put it,

i znajdywanie tych, które mi odpowiadają,

"Language is one of the most important personal things

jest częścią bardzo ważnego procesu introspekcji.

because using different words to describe myself

and then finding something that feels good, feels right,

Pozwala on poskładać różne elementy tożsamości,

a w połączeniu z językiem dopasowanym do mnie

is a very introspective and important process.

odpowiedzieć na pytanie “kim jestem?“”.

With that process you can piece together,

Czasami preferowane słowa już istnieją.

with the language that you find out works best for you,

Dla mnie słowa trans i niebinarność są odpowiednie.

who am I?"

Sometimes the words that feel good are already out there.

Bywa jednak, że obowiązujący leksykon nie zawiera jeszcze

słów niezbędnych, żeby osoba trans poczuła się zrozumiana.

For me, the words trans and nonbinary just feel right.

Trzeba i warto tworzyć i redefiniować słowa,

But sometimes the common lexicon doesn’t yet hold

żeby lepiej odzwierciedlały, jak doświadczamy tożsamości płciowej.

the words that a person needs to feel properly understood.

Moja odpowiedź jest dość długa, ale tak,

And it's necessary and exciting to get to create and redefine words

istnieje magiczne słowo,

that better reflect our experience of gender.

które możecie łatwo zapamiętać.

So this is a very long answer, but, yes,

To najlepsza rada, jaką mogę wam dać,

I'm absolutely going to give you a magic word,

jeśli nie wiecie, jak zwracać się do osób transpłciowych.

something really easy you can memorize.

And I want you to think of this word

as the biggest piece of advice I could give you

“Pytajcie”.

Mogę być lingwiszczem i osobą transpłciową,

if you don't know what words to use for the trans people in your life.

i lingwiszczem, które pracuje z osobami transpłciowymi,

Ask.

ale nie jestem wyrocznią w kwestii słów, jakimi osoby transpłciowe w waszym życiu

I might be a linguist and a trans person

chcą być określane.

and a linguist who works with trans people,

but I'm no substitute for the actual trans people in your life

Jest większe prawdopodobieństwo, że kogoś zranicie, nie pytając

when it comes to what words to use for them.

albo zakładając coś z góry,

niż pytając.

And you're more likely to hurt someone's feelings by not asking

Preferowane słowa mogą się zmieniać,

więc po prostu pytajcie i się uczcie.

or assuming

than you are by asking.

Język jest potężnym narzędziem

And the words that a person uses might change.

pozwalającym wyjaśniać i określać naszą tożsamość

So just commit to asking and learning.

oraz budować wspierające relacje.

Language is a powerful tool

for explaining and claiming our own identities

Tym właśnie jest język. Narzędziem.

On służy nam,

and for building relationships that affirm and support us.

a nie my jemu.

Każde z nas, zarówno osoby trans, jak i cispłciowe,

But language is just that, a tool.

może używać języka tak, żeby lepiej rozumieć siebie

Language works for us,

not the other way around.

i szanować innych.

All of us, transgender and cisgender

Nie jesteśmy związani dotychczasowym znaczeniem słów,

can use language to understand ourselves

and to respect those around us.

ani tym, które z nich było pierwsze,

ani zasadami, których nas uczono.

We're not bound by what words have meant before,

Możemy zbadać własne przekonania

what order they might have come in

na temat języka

or what rules we have been taught.

i zaakceptować fakt, że język wciąż będzie się zmieniał.

We can consider the beliefs that we might have had

Możemy używać języka kreatywnie,

about how language works

budując tożsamości i relacje, które dają nam radość.

and recognize that language will continue to change.

Jest to nie tylko dopuszczalne.

And we can creatively use language

To jest słuszne.

Uwierzcie mi.

to build the identities and relationships that bring us joy.

And that's not just allowable.

It's right.

Believe me.