Anil Gupta: India's hidden hotbeds of invention

Translator: Chidanand Pathak Reviewer: Shantanu Pavgi

I bring to you

मी तुमच्यासाठी घेऊन आलो आहे,

a message from

- एक संदेश -

tens of thousands of people --

हजारो लोकांकडून,

in the villages, in the slums,

खेडयातल्या आणि झोपडपट्टीतल्या

in the hinterland of the country --

ज्यांनी या देशातल्या दूर्गम भागात

who have solved problems

अवघड प्रश्न सोडवले आहेत

through their own genius,

केवळ आपल्या बुद्धिमत्तेच्या जोरावर,

without any

बाहेरून कुठल्याही प्रकारची

outside help.

मदत न घेता.

When our home minister announces

काही आठवड्यापूर्वी जेव्हा आपल्या गृहमंत्र्यांनी

a few weeks ago

एक तृतियांश भारताबरोबर

a war on

युद्ध पुकारले तेव्हा

one third of India,

त्यांनी सांगितले जवळजवळ

about 200 districts that he mentioned

२०० जिल्ह्यांत कायदा सुव्यवस्था राखणे शक्य नाही.

were ungovernable,

(वरील वाक्याचा संदर्भ मूळ भाषण करणाऱ्याने दिलेला नाही)

he missed the point.

तेव्हा त्यांच्या हातून एक मुद्दा निसटला.

The point that we have been stressing

जो मुद्दा आम्ही गेली २१ वर्षे

for the last 21 years,

नेहमी मांडत आलो आहे.

the point that

हा मुद्दा की

people may be economically poor,

लोक अर्थिक दृष्टिने गरीब असतील,

but they're not poor in the mind.

पण ते बुद्धीने गरीब नाहीत.

In other words,

दुस-या शब्दांत सांगायचे तर,

the minds on the margin

आर्थिकदृष्ट्या गरिबी रेखेवर असलेली मनें (माणसे)

are not the marginal minds.

ही बौद्धिकदृष्ट्या गरीब नसतात (असतीलच असे नाही).

That is the message,

हा संदेश घेऊन

which we started 31 years ago.

आम्ही ३१ वर्षापूर्वी सुरुवात केली

And what did it start?

आणि त्यामुळे काय झाले?

Let me just tell you, briefly, my personal journey,

मी आता माझी जीवनयात्रा तुम्हाला थोडक्यात सांगतो,

which led me to come to this point.

ज्या यात्रेने मला या मुद्द्यापर्यंत पोचवले आहे.

In '85, '86, I was in Bangladesh

१९८५ ते १९८६ मध्ये मी बांग्लादेशमध्ये

advising the government and the research council there

तिथल्या सरकार आणी संशोधन संघटनेला मार्गदर्शन करण्यासाठी होतो.

how to help scientists work on the lands,

शास्त्रज्ञ लोकांना गरीब लोकांच्या जमिनीवर

on the fields of the poor people,

काम करण्यास कशी मदत करावी

and how to develop research technologies,

आणि त्यातून लोकांच्या ज्ञानावर आधारित

which are based on the knowledge of the people.

नविन संशोधन तंत्रज्ञानाचा विकास कसा करावा ह्यावर मी मार्गदर्शन केले.

I came back in '86.

मी १९८६ मध्ये (भारतात) परत आलो.

I had been tremendously invigorated

तिथल्या ज्ञानामुळे आणि त्या देशात मला सापडलेल्या प्रतिभेमुळे

by the knowledge and creativity that I found in that country,

माझ्यात प्रचंड उत्साह संचारला होता.

which had 60 percent landlessness

जिथे ६० टक्के भूमिहीनता आहे,

but amazing creativity.

पण आश्चर्यकारक सर्जनशीलता आहे.

I started looking at my own work:

(मग) मी माझ्या कामाचा विचार करू लागलो.

The work that I had done

जे काम मी

for the previous 10 years,

गेल्या १० वर्षांत केले होते,

almost every time,

आणि जवळजवळ प्रत्येक वेळी,

had instances of knowledge

त्यात असे ज्ञानांश होते

that people had shared.

जे इतर लोकांकडून आलेले होते.

Now, I was paid in dollars as a consultant,

मला सल्लागार म्हणून डॉलर्समध्ये पैसे मिळत होते,

and I looked at my income tax return

आणि मी माझ्या आयकर परतावा (रिटर्नवर) पाहिले

and tried to ask myself: "Is there a line in my return,

आणि स्वत:लाच विचारले:"यातली ती ओळ कुठे आहे,

which shows how much of this income has gone

जी अशा लोकांकडे गेलेले पैसे दाखवते,

to the people whose knowledge

ज्यांच्या ज्ञानामुळे

has made it possible?

हे शक्य झाले आहे?"

Was it because I'm brilliant

मी जास्त शहाणा आहे म्हणून

that I'm getting this reward, or because of the revolution?

मला हे बक्षीस मिळत आहे,

Is it that I write very well?

की मी फार चांगले लिहीतो म्हणून ?

Is it that I articulate very well?

का मी फार व्यवस्थित मुद्दे मांडतो म्हणून?

Is it that I analyze the data very well?

का मी माहिती फार काटेकोर विश्लेषण करू शकतो म्हणून?

Is it because I'm a professor, and, therefore,

का मी प्राध्यापक आहे म्हणून,

I must be entitled to this reward from society?"

मला समाजाकडून हे बक्षीस मिळते आहे?

I tried to convince myself that, "No, no,

मी मलाच समजावयाचा प्रयत्न केला, "नाही, नाही,

I have worked for the policy changes.

मी धोरण बदलांसाठी प्रयत्न केला आहे,

You know, the public policy will become

असं पहा, म्हणजे सामाजिक धोरण

more responsive to the needs of the poor,

जे गरीबांच्या गरजा भागवणारे बनेल,

and, therefore I think it's okay."

आणि सगळं काही ठीक चालू आहे अशी मी माझी समजूत घातली.

But it appeared to me

पण प्रत्यक्षात मला असे आढळले की

that all these years that I'd been working on exploitation --

इतकी वर्षे मी लोकांची फसवणूक/शोषण करतच काम करत आहे.

exploitation by landlords,

जशी फसवणूक/शोषण जमिनदारांकडून,

by moneylenders, by traders --

सावकार आणि मध्यास्थांकडून होत असते

gave me an insight that

ती बघितल्यावर मला असे जाणवले

probably I was also an exploiter,

की मी सुद्धा एक प्रकारे अशीच फसवणूक/शोषण करत आहे.

because there was no line in my income tax return

कारण माझ्या आयकर परतावा (रिटर्नवर) अशी कुठलीही ओळ नाही

which showed this income accrued

जी असे उत्पन्न दाखवते

because of the brilliance of the people --

जे लोकांच्या हुशारीने मिळाले आहे,

those people who have shared their knowledge and good faith and trust with me --

त्या लोकांनी माझ्यावर विश्वास ठेऊन मला चार ज्ञानाच्या गोष्टी सांगितल्या,

and nothing ever went back to them.

पण त्यांना त्यातून काहीच मिळाले नाही.

So much so, that much of my work till that time

एवढेच नाही तर त्यावेळी माझे बरेचसे काम

was in the English language.

इंग्लिश भाषेत होते.

The majority of the people from whom I learned didn't know English.

ज्या लोकांकडून मी शिकलो त्यातल्या ब-याच जणांना इंग्लिश येत नव्हते,

So what kind of a contributor was I?

तर मग मी कुठल्या पद्धतीने योगदान करीत होतो?

I was talking about social justice,

मी सामाजिक न्यायाबद्दल बोलत होतो,

and here I was, a professional

आणि इथे मी धंदेवाईक होतो

who was pursuing the most unjust act --

जो अन्याय करत होता,

of taking knowledge from the people, making them anonymous,

अन्याय लोकांकडून ज्ञान घेऊन त्यांना अनामिक बनवण्याचा,

getting rent from that knowledge

आणि त्यातून स्वतः मात्र उत्पन्न मिळवायचा

by sharing it and doing consultancy, writing papers and

ते पसरवून, सल्लागार म्हणून, शोधनिबंधांतून

publishing them in the papers,

आणि वर्तमानपत्रांतून छापून,

getting invited to the conferences,

अभ्यास परिषदांची आमंत्रणे मिळवून,

getting consultancies and whatever have you.

सल्लागारपदे मिळवून आणि विविध प्रकारे

So then, a dilemma rose in the mind that,

आणि मग माझ्या मनात द्वंद्व उभारले,

if I'm also an exploiter, then this is not right;

जर मीही फसवा असेन तर हे बरोबर नाही;

life cannot go on like that.

जीवन असे चालू शकत नाही.

And this was a moment of great pain and trauma

आणि तो क्षण अतिशय दुःखदायक आणि धक्कादायक होता.

because I couldn't live with it any longer.

कारण मी तसाच राहू शकलो नसतो.

So I did a review of

म्हणून मी परिक्षण केले,

ethical dilemma and value conflicts and management research,

संशोधनाचे

wrote, read about 100 papers.

१०० पर्यंत शोधनिबंध लिहिले, वाचले.

And I came to the conclusion that

आणि या अनुमानावर येऊन पोचलो की,

while dilemma is unique,

जरी मनातील द्विधा परिस्थिती नवीन नव्हती,

dilemma is not unique; the solution had to be unique.

तरी त्यावरचे उत्तर नवीन हवे आहे.

And one day -- I don't know what happened --

आणि एक दिवशी -- काय झाले कोणास ठाऊक --

while coming back from the office towards home,

कचेरीतून घरी येताना,

maybe I saw a honey bee

बहुतेक मी मधमाशी पाहिली,

or it occurred to my mind that if I only could be like the honey bee,

किंवा माझ्या मनात असे आले की मी जर ह्या मधमाशीसारखा झालो,

life would be wonderful.

तर जीवन एकदम जादूमयी होईल.

What the honey bee does: it pollinates,

मधमाशी काय करते, तर ती परागण करते,

takes nectar from the flower,

आणि मध गोळा करते,

pollinates another flower, cross-pollinates.

आणि दुसऱ्या फुलाचे परागण करते.

And when it takes the nectar,

आणि जेंव्हा ती मध घेते,

the flowers don't feel shortchanged.

तेव्हा फुलांना फसवणूक झाल्याचे वाटत नाही.

In fact, they invite the honey bees

खरं तर फुलंच मधमाश्यांना आपल्याकडे आकर्षित करतात,

through their colors,

आपल्या रंगांच्या माध्यमातून.

and the bees don't keep all the honey for themselves.

आणि मधमाश्या सगळा मध स्वतःकडे ठेवत नाहीत.

These are the three guiding principles of the Honey Bee Network:

आणि हीच हनी बी नेटवर्कची मार्गदर्शक तत्वे आहेत --

that whenever we learn something from people

की जेंव्हाजेंव्हा आपण लोकांकडून काही शिकतो

it must be shared with them in their language.

ते त्यांच्याच भाषेत परत पसरवले पाहिजे.

They must not remain anonymous.

आणि ते लोक अनामिक राहता कामा नयेत.

And I must tell you that after 20 years,

आणि मला हे सांगावे लागेल की २० वर्षांनंतर सुद्धा,

I have not made one percent of change

ह्या व्यवसायाच्या पद्धतीमध्ये मी एक टक्का सुद्धा

in the professional practice of this art.

बदल घडवू शकलेलो नाही आहे.

That is a great tragedy -- which I'm carrying still with me

हे कटू सत्य अजूनही तसेच आहे,

and I hope that all of you will carry this with you --

आणि मला वाटते की तुम्हालाही हे ऐकून दुःख होईल,

that the profession still legitimizes publication

की या व्यवसायात लोकांचे नाव न देता

of knowledge of people without attributing them

त्यांना अनामिक बनवून

by making them anonymous.

त्यांचे ज्ञान छापणे मान्य आहे.

The research guidelines of U.S. National Academy of Sciences

युएस नॅशनल अकॅडमीच्या,

or Research Councils of the U.K.

किंवा रिसर्च कौन्सिल ऑफ युकेच्या

or of Indian Councils of Science Research

किंवा भारतीय शास्त्रीय अनुसंधान परिषदेच्या संशोधन मार्गदर्शक तत्त्वांत

do not require

अशी कोठेही गरज नाही

that whatever you learn from people, you must share back with them.

की जे लोकांकडून तुम्ही शिकाल ते परत त्यांच्याबरोबर वाटले पाहिजे.

We are talking about an accountable society,

आपण एका जबाबदार समाजाबद्दल बोलत आहोत,

a society that is fair and just,

असा समाज जो खरा आणि न्यायी आहे.

and we don't even do justice in the knowledge market.

आणि ज्ञानाच्या बाजाराला आपण न्याय देतच नाही.

And India wants to be a knowledge society.

आणि भारताला ज्ञानावर आधारित समाज हवा आहे.

How will it be a knowledge society?

तो ज्ञानाधारित समाज अशा रितीने कसा बनेल?

So, obviously, you cannot have two principles of justice,

म्हणुन, खरतर, तुमच्याकडे न्यायाची दोन तत्त्वे असुन चालणार नाही,

one for yourself and one for others.

एक स्वतःसाठी आणि एक दुसर्यांसाठी.

It must be the same.

ते सर्वांसाठी एकच असले पाहिजे.

You cannot discriminate.

तुम्ही भेदभाव करू शकत नाही.

You cannot be in favor of your own values,

तुम्ही तुमची स्वतःची वेगळी बाजू घेऊ शकत नाही,

which are at a distance from

जी तुम्ही मांडत असलेल्या

the values that you espouse.

तत्वांपासून दूर आहे.

So, fairness to one and to the other

म्हणुन दोन लोकांसाठी वेगवेगळा न्याय

is not divisible.

असू शकत नाही.

Look at this picture.

या चित्राकडे पाहा.

Can you tell me where has it been taken from,

हे कोठे घेतले आहे सांगू शकाल का,

and what is it meant for? Anybody?

आणि कशासाठी घेतले आहे?

I'm a professor; I must quiz you. (Laughter)

मी प्राध्यापक आहे; मी तुम्हाला प्रश्न विचारू शकतो.

Anybody? Any guess at all?

कोणी आहे? काही कल्पना?

Pardon? (Audience Member: Rajasthan.)

माफ करा?? (प्रेक्षक : राजस्थान)

Anil Gupta: But what has it been used for? What has it been used for?

पण हे कशासाठी वापरले आहे ?

(Murmuring)

(कुजबुज)

Pardon?

माफ करा??

You know, you're so right. We must give him a hand,

तुम्हाला माहिती आहे का, तुम्ही एकदम बरोबर आहात, यांच्यासाठी टाळ्या झाल्या पाहिजेत.

because this man knows how insensitive our government is.

कारण या माणसाला माहिती आहे आमचे सरकार किती निर्दयी आहे ते.

Look at this. This is the site of the government of India.

हे पाहा. हे संकेतस्थळ आहे भारत सरकारचे.

It invites tourists

हे प्रवाश्यांना बोलावते,

to see the shame of our country.

आमच्या देशातील लाजिरवाणी परिस्थिती पाहण्यासाठी.

I'm so sorry to say that.

मला हे सांगताना वाईट वाटत आहे.

Is this a beautiful picture

आता हे सुंदर चित्र आहे --

or is it a terrible picture?

की खराब चित्र आहे?

It depends upon how you look at the life of the people.

हे तुम्ही लोकांच्या जीवनाकडे कसे पाहता त्यावर अवलंबून आहे.

If this woman has to carry water on her head

जर ह्या स्त्रीला मैलोन्मैल डोक्यावरून पाणी घेऊन

for miles and miles and miles,

जावे लागत असेल,

you cannot be celebrating that.

तर तुम्ही ते चित्र आनंदी आहे असे म्हणू शकत नाही.

We should be doing something about it.

आपण त्यासाठी काहीतरी केले पाहिजे.

And let me tell you, with all the science and technology at our command,

आणि मला हेही सांगूदे. आपल्या हातात शास्त्र आणि तंत्रज्ञान असुनही

millions of women still carry water on their heads.

लाखो महिला अजुनही डोक्यावरून पाणी वाहतात.

And we do not ask this question.

आणि आपण हा प्रश्न विचारत नाही (किंवा त्याचा विचारही करत नाही).

You must have taken tea in the morning.

तुम्ही सकाळी चहा घेतला असेल.

Think for a minute.

एक मिनीट विचार करा.

The leaves of the tea, plucked from the bushes;

चहाची पाने झाडावरून खुडतात.

you know what the action is? The action is:

ते कसे करतात ठाऊक आहे तुम्हाला :

The lady picks up a few leaves, puts them in the basket on the backside.

ती महिला काही पाने खुडते आणि मागच्या बुट्टीत टाकते.

Just do it 10 times;

असे फक्त दहावेळा करा;

you will realize the pain in this shoulder.

(आणी) तुम्हाला या खांद्यातले दुखणे कळेल.

And she does it a few thousand times

आणि ती हे काही हजार वेळा करते -

every day.

ते ही दररोज.

The rice that you ate in the lunch, and you will eat today,

तुम्ही जेवणात जो भात खाल्ला आणि जो आज तुम्ही खाल,

is transplanted by women

तो लाखो महिलांनी

bending in a very awkward posture,

विचीत्र पद्धतीने वाकून,

millions of them,

आणि त्यांचे पाय पाण्यात बुडवून

every season, in the paddy season,

पेरलेला असतो.

when they transplant paddy

जेंव्हा अशाप्रकारे त्या भाताची पेरणी करतात

with their feet in the water.

तेव्हा पाय सतत पाण्यात असल्याने

And feet in the water will develop fungus,

त्यांच्या पायावर बुरशी येते,

infections,

रोग संक्रमण / जखम होते,

and that infection pains

आणि ते दुखते,

because then other insects bite that point.

कारण त्याठिकाणी किडे चावतात.

And every year,

आणि प्रत्येक वर्षी,

99.9 percent of the paddy is transplanted manually.

९९.९ टक्के भाताची पेरणी माणसांकडून होते.

No machines have been developed.

कोणतेही यंत्र त्यासाठी विकसित झालेले नाही.

So the silence of scientists,

आणि शास्त्रज्ञांच्या, तंत्रज्ञांच्या,

of technologists, of public policy makers,

सार्वजनिक नीतिकारांच्या

of the change agent, drew our attention that this is not on, this is not on;

ह्या विषयातील निश्क्रीयतेकडे आमचे लक्ष वळले. हे असे चालणार नाही, चालणार नाही,

this is not the way society will work.

समाज अशा पद्धतीने चालू शकत नाही.

This is not what our parliament would do. You know,

आणि ह्याची आम्हाला कल्पना आहे की आमची संसद हे करणार नाही

we have a program for employment:

आमच्याकडे रोजगार योजना आहे -

One hundred, 250 million people

25 कोटी लोकांना

have to be given jobs for 100 days by this great country.

१०० दिवसांसाठी नोकरी या महान देशात दिली जाते,

Doing what? Breaking stones, digging earth.

कशासाठी? तर दगड तोडण्यासाठी, जमिन खणण्यासाठी.

So we asked a question to the parliament:

म्हणुन आम्ही संसदेत प्रश्न विचारला,

Do poor have heads?

की गरीबांना डोकी आहेत की नाहीत?

Do poor have legs, mouth and hands, but no head?

की त्यांना फक्त पाय, हात आणि तोंडे आहेत पण डोकी नाहीत?

So Honey Bee Network builds upon the resource in which poor people are rich.

म्हणुन हनी बी नेटवर्क अशा साधनांवर बांधली आहे ज्यात गरीब ही श्रीमंत आहेत.

And what has happened?

आणि काय झाले?

An anonymous, faceless, nameless person

अनामिक, चेहरा नसलेला, नाव नसलेला माणूस

gets in contact with the network,

अशा जाळ्यात, अर्थात इतर लोकांच्या, संपर्कात येतो

and then gets an identity.

आणि त्याला स्वत:चे अस्तित्व, ओळख मिळते.

This is what Honey Bee Network is about.

हनी बी नेटवर्क म्हणजे हेच आहे.

And this network grew voluntarily,

आणि हे जाळे (नेटवर्क) आपोआप वाढले,

continues to be voluntary,

आणि अजुनही स्वयंसेवी पद्धतीनेच चालते.

and has tried to map the minds

आणि लाखो लोकांच्या मनांना (कल्पनांना)

of millions of people

जोडण्याचा प्रयत्न करते, ज्यात

of our country and other parts of the world who are creative.

आपल्या देशातील आणि बाहेरील प्रतिभावंत / सर्जनशील लोक आहेत.

They could be creative in terms of education,

ते शिक्षणाच्या बाबतीत प्रतिभावंत / सर्जनशील असतील;

they may be creative in terms of culture,

किंवा संस्कृतीच्या बाबतीत;

they may be creative in terms of institutions;

किंवा संस्थांच्या बाबतीत,

but a lot of our work is in the field of technological creativity,

पण आमचे जास्तितजास्त काम तंत्रज्ञानाच्या क्षेत्रात आहे,

the innovations,

नविन शोधांसंबंधात,

either in terms of contemporary innovations,

एकतर समकालीन शोधांबाबत,

or in terms of traditional knowledge.

किंवा पारंपरिक ज्ञानाबद्दल.

And it all begins with curiosity.

आणि हे सारे सुरू होते कुतूहुलापोटी, जिज्ञासेपोटी.

It all begins with curiosity.

सारे काही जिज्ञासेपासूनच सुरु होते

This person, whom we met -- and you will see it on the website,

हा आम्हाला भेटलेला मनुष्य, आणि हे तुम्ही संकेतस्थळावर सुद्धा पाहू शकाल,

www.sristi.org -- this tribal person,

सोशिदोतो आरजी, हा आदिवासी माणूस,

he had a wish.

ह्याची एक इच्छा होती.

And he said, "If my wish gets fulfilled" --

आणि तो म्हणाला, "माझी इच्छा पूर्ण झालीतर" --

somebody was sick and he had to monitor --

कोणीतरी आजारी होते आणि हा काळजी घेत होता --

"God, please cure him.

"देवा, याला कृपया बरे कर.

And if you cure him, I will get my wall painted."

आणि तू जर याला बरे केलेस, तर माझी भिंत मी रंगवेन."

And this is what he got painted.

आणि अशी त्याने ती रंगवून घेतली.

Somebody was talking yesterday about Maslowian hierarchy.

कोणीतरी काल मास्लोवियन श्रेणीरचने बद्दल बोलत होते.

There could be nothing more wrong than

गरजांच्या मास्लोवियन श्रेणीरचनेपेक्षा दुसरे काही

the Maslowian model of hierarchy of needs

चुकीचे असूच शकत नाही

because the poorest people in this country can get enlightenment.

कारण या देशातील गरीब लोकांनाही उद्बोधन होऊ शकतो.

Kabir, Rahim, all the great Sufi saints,

कबीर , रहिम, सगळे महान सुफी संत,

they were all poor people,

हे सगळे लोक गरीब होते,

and they had a great reason. (Applause)

आणि ह्यांच्याकडे महान तर्कशक्ती होती.

Please do not ever think that

कृपा करून असा जराही विचार करू नका की

only after meeting your physiological needs and other needs

फक्त तुमच्या शारीरिक व इतर गरजा भागवल्यावर

can you be thinking about your spiritual needs or your enlightenment.

तुम्ही तर्क शक्तीच्या आध्यात्मिक गरजा भागवण्याचा विचार करू शकता

Any person anywhere is capable

कुठलाही कोणताही माणूस

of rising to that highest point of attainment,

यशप्राप्तीचे शिखर गाठण्यास सक्षम असतो

only by the resolve that they have in their mind that they must achieve something.

काहीतरी करायचेच या आपल्या मनाच्या निश्चयाच्या आधारे.

Look at this.

हे पाहा

We saw it in Shodh Yatra. Every six months we walk

हे आम्ही पाहिले आमच्या शोध यात्रेमध्ये. सहा महिन्यातून एकदा

in different parts of the country.

आम्ही देशाच्या विविध भागातून फिरतो.

I've walked about 4,000 kilometers in the last 12 years.

मी गेल्या १२ वर्षांत अंदाजे ४००० किमी चाललो आहे.

So on the wayside

तर जाता जाता

we found these dung cakes,

आम्हाला शेणाच्या गोवरी दिसल्या.

which are used as a fuel.

त्या इंधन म्हणून वापरल्या जातात.

Now, this lady, on the wall of the dung cake heap,

ह्या स्त्रीने शेणाच्या गोवरीच्या ढिगाच्या भिंतीवर,

has made a painting.

हे चित्र रंगवले आहे.

That's the only space she could express her creativity.

त्या एकाच जागेवर ती तिची प्रतिभा / सर्जनशीलता दाखवु शकते.

And she's so marvelous.

आणि ती इतकी अफलातून आहे.

Look at this lady, Ram Timari Devi,

या स्त्रीकडे पाहा, राम तिमारी देवी,

on a grain bin. In Champaran, we had a Shodh Yatra

धान्याच्या कोठीवर चंपारण्यात, आमची एक सभा होती

and we were walking

आणि आम्ही अशा भागात चालत होतो

in the land where Gandhiji went

जेथे गांधीजी

to hear about the tragedy, pain

नीळ कामगारांचे

of indigo growers.

दुःख ऐकण्यासाठी गेले होते.

Bhabi Mahato in Purulia and Bankura.

बंकुराच्या पुरूलियामधील भाभी महातो

Look at what she has done.

यानी पाहा काय केले आहे.

The whole wall is her canvas. She's sitting there with a broom.

सगळी भिंत त्यांचा चित्रफलक आहे आणि त्या झाडू बरोबर तेथे बसल्या आहेत.

Is she an artisan or an artist?

त्या कलाकार आहेत की कलावंत ?

Obviously she's an artist; she's a creative person.

स्पष्टपणे त्या कलावंत आहेत; एक प्रतिभावंत / सर्जनशील व्यक्ती.

If we can create markets for these artists,

जर आपण यासाठी बाजारपेठ तयार करू शकलो,

we will not have to employ them for digging earth and breaking stones.

तर त्यांना खोदकाम किंवा खडीफोड करावी लागणार नाही.

They will be paid for what they are good at, not what they're bad at.

ज्या गोष्टीत ते चांगले आहेत त्यातून त्यांना पैसे मिळतील, ज्यात चांगले नाहीत त्यातून नाही

(Applause)

(टाळ्या)

Look at what Rojadeen has done.

आता बघुयात रोजादिन यांनी काय केले आहे.

In Motihari in Champaran,

मोतीहारी चंपारण्यात

there are a lot of people who sell tea on the shack

बरेच लोक टपरीवर चहा विकतात

and, obviously, there's a limited market for tea.

आणि चहाची बाजरपेठ मर्यादित आहे,

Every morning you have tea, as well as coffee.

प्रत्येक दिवशी सकाळी तुम्ही चहा कॉफी घेता.

So he thought, why don't I convert

तर त्यांनी विचार केला, आपण प्रेशर कुकरचे

a pressure cooker into a coffee machine?

कॉफी मशीन का नाही बनवायचे?

So this is a coffee machine. Just takes a few hundred rupees.

हे आहे ते कॉफी मशीन - काही शेकडा रुपयात तयार झालेले.

People bring their own cooker,

लोक त्यांचा स्वतःचा कुकर आणतात,

he attaches a valve and a steam pipe,

ते त्याला झडप आणि वाफेची नळी लावतात,

and now he gives you espresso coffee. (Laughter)

आणि तुम्हाला मिळते एस्प्रेसो कॉफी

Now, this is a real, affordable

आता हे खरे, परवडणारे

coffee percolator that works on gas.

कॉफी मशीन जे गॅसवर चालते.

(Applause)

(टाळ्या)

Look at what Sheikh Jahangir has done.

आता पाहा शेख जहांगीर यांनी काय केले आहे.

A lot of poor people do not have

बऱ्याच गरीब लोकांकडे

enough grains to get ground.

दळण्यासाठी पुरेसे धान्य नसते.

So this fellow is bringing

म्हणून हा माणूस

a flour-grinding machine on a two-wheeler.

पिठाची गिरणी दुचाकीवरून त्यांच्या घरापर्यंत नेतो

If you have 500 grams, 1000, one kilogram,

जर तुमच्याकडे अर्धा किलो, एक किलो धान्य असेल

he will grind it for it for you; the flourmill will not grind such a small quantity.

तर हे ते दळून देतील; सामान्य गिरणीवाला ते देणार नाही.

Please understand the problem of poor people.

कृपया गरीब लोकांचे प्रश्न लक्षात घ्या.

They have needs which

त्यांच्या ही गरजा आहेत

have to be met efficiently

ज्या कार्यक्षमतेने सोडवल्या पाहिजेत

in terms of energy, in terms of cost, in terms of quality.

उर्जा , किंमत आणि दर्जा यांच्या अनुषंगाने

They don't want second-standard, second-quality outputs.

त्यांना द्वितीय श्रेणीचे आणि द्वितीय दर्जाचे उत्पादन नको

But to be able to give them high-quality output

पण त्यांना चांगला दर्जाचा माल देण्यासाठी

you need to adapt technology to their needs.

.तंत्रज्ञान त्यांच्या गरजांच्या अनुरूप बदलले पाहिजे

And that is what Sheikh Jahangir did.

आणी तेच शेख जहांगीर यांनी केले.

But that's not enough, what he did. Look at what he did here.

पण ते एवढ्यावरच थांबले नाहीत. हे पाहा त्यांनी येथे काय केले.

If you have clothes, and you don't have enough time to wash them,

जर तुमच्याकडे मळके कपडे असतील पण धुण्यास वेळ नसेल,

he brought a washing machine

तर त्यानी लोकांच्या दरवाजात एका दुचाकीवरून

to your doorstep, mounted on a two-wheeler.

कपडे धुण्याचे यंत्र आणले.

So here's a model where

हा बघा त्याचा एक नमुना

a two-wheeler washing machine ...

दुचाकीवरून आणलेले कपडे धुण्याचे यंत्र..

He is washing your clothes and drying them at your doorstep.

ते तुमचे कपडे तुमच्या दारात कपडे धुतात आणि वाळवतात.

(Applause)

(टाळ्या)

You bring your water, you bring your soap,

तुम्ही तुमचे पाणी आणी साबण घेऊन यायचा

I wash the clothes for you. Charge 50 paisa, one rupee

आणि तुमचे कपडे ५० पैसे किंवा १ रुपया मध्ये

for you per lot,

धुवून दिले जातात.

and a new business model can emerge.

आणि व्यवसायाचा एक नवीन मार्ग निर्माण होतो

Now, what we need is, we need

आता आपल्याला गरज आहे,

people who will be able to scale them up.

ती याचा विस्तार करू शकणारया लोकांची.

Look at this.

हे पाहा,

It looks like a beautiful photograph.

हे एका सुंदर छायाचित्रासारखे दिसते आहे.

But you know what it is? Can anybody guess what it is?

तुम्हाला माहिती आहे हे काय आहे? कोणी सांगू शकेल?

Somebody from India would know, of course.

भारतातील कुणीही ओळखेल

It's a tawa.

हा एक तवा आहे.

It's a hot plate made of clay.

हा मातीपासून तयार केलेला आहे.

Now, what is the beauty in it?

आणि, यात सुंदरता कशात आहे?

When you have a non-stick pan,

तुमच्याकडील एका निर्लेप तव्याची

it costs about,

किंमत साधारणपणे

maybe, 250 rupees,

जवळजवळ २५० रू,

five dollars, six dollars.

पाच किंवा सहा डॉलर

This is less than a dollar

पण याची आहे एक डॉलर पेक्षाही कमी

and this is non-stick;

आणि हा निर्लेप अथवा न-चिकटणारा आहे.

it is coated with one of these

ह्यावर काही खाण्यायोग्य पदार्थांचे

food-grade materials.

आवरण दिलेले आहे

And the best part is that,

आणि सर्वात उत्तम गोष्ट म्हणजे

while you use a costly non-stick pan,

तुम्ही जेव्हा महागडा निर्लेप तवा वापरता

you eat the so-called Teflon

तेव्हा तुम्ही टेफ्लोन

or Teflon-like material

किंवा टेफ्लोन सदृश वस्तू खाता.

because after some time the stuff disappears. Where has it gone?

कारण काही काळाने ते नाहीसे होते . ते कुठे जाते?

It has gone in your stomach. It was not meant for that. (Laughter)

तर तुमच्या पोटात. ज्यासाठी ते नव्हते

You know? But here

पण इथे

in this clay hot plate,

या मातीच्या तव्यातून

it will never go into your stomach.

तुमच्या पोटात ते कधीच जाणार नाही

So it is better, it is safer;

म्हणून हे अधिक चांगले आणि सुरक्षित आहे

it is affordable, it is energy-efficient.

हे परवडणारे आणि उर्जेची बचत करणारे आहे

In other words, solutions by the poor people need not be cheaper,

दुसरया शब्दात सांगायचे तर, गरिबांनी शोधलेले उपाय दुय्यम दर्जाचे,

need not be, so-called, jugaad, need not be some kind of makeshift arrangement.

दुर्बोध, कामचलाऊ असायची गरज नाही

They have to be better, they have to be more efficient,

पण ते अधिक चांगले , कार्यक्षम असावेत .

they have to be affordable.

परवडणारे असावेत .

And that is what Mansukh Bhai Prajapati has done.

आणि मनसुखभाई प्रजापतीनी हेच केले आहे

He has designed this plate with a handle.

त्यांनी तव्याला एक मूठ बसविली

And now with one dollar,

आणि आता फक्त एक डॉलरला

you can afford a better alternative

तुम्हाला परवडणारा चांगला पर्याय

than the people market is offering you.

बाजारपेठेला दिला .

This lady, she developed

ही महिला. तिने विकसित केले

a herbal pesticide formulation.

एक कीटक नाशक औषध बनविण्याचे यंत्र

We filed the patent for her,

आम्ही तिच्यसाठी विशेषाधिकारा साठी (पेटंट) राष्ट्रीय संशोधन न्यास प्रतिष्ठान संस्थेमध्ये

the National Innovation Foundation.

अर्ज आखल केला आहे.

And who knows? Somebody will license this technology

आणि कुणास ठाऊक, कुणीतरी या शोधाचा परवाना घेईल

and develop marketable products,

आणि विकसित करेल एक विक्रीयोग्य उत्पादन

and she would get revenue.

आणि त्या महिलेला उत्पन्न मिळेल.

Now, let me mention one thing:

आता मला एक सांगू द्या

I think we need a polycentric model of development,

मला वाटते कि आपल्याला बहुकेंद्रीय विकसनाच्या प्रकल्पाची गरज आहे

where a large number of initiatives in different parts of the country,

जिथे मोठ्या प्रमाणावर पुढाकार घेऊन देशातील अनेक ठिकाणांचे

in different parts of the world,

आणि जगभरातील (संशोधक)

would solve the needs of locality

स्थानिकांच्या गरजांवर अतिशय कार्यक्षम आणि परिस्थितीशी जुळवून घेणाऱ्या

in a very efficient and adaptive manner.

पद्धतीने उपाय शोधतील.

Higher the local fit,

उपाय जितके स्थानिक परिस्थितीला योग्य असतात,

greater is the chance of scaling up.

तितकेच ते सर्वसमावेशक वाढीसाठी अनुकूल नसतात.

In the scaling up,

उत्पादनवाढीच्या वेळी

there's an inherent inadequacy

स्थानिक लोकांच्या गरजा

to match the needs of the local people,

विचारात घेतल्या जात नाहीत

point by point, with the supply that you're making.

आणि ही तडजोड केली जाते.

So why are people willing to adjust with that mismatch?

आणि मग ग्राहक ही तडजोड का स्वीकारतो?

Things can scale up, and they have scaled up.

उत्पादन वाढवता येते आणि वाढवले गेलेही आहे

For example, cell phones: We have 400 million cellphones in this country.

उदाहरणार्थ , मोबाईल फोन आपल्या देशात ४० कोटी मोबाईल फोन आहेत

Now, it is possible that I use only two buttons on the cellphone,

आता हे शक्य आहे कि मी मोबाईल फोनची फक्त दोनच बटणे आणि

only three options on the cellphone.

फक्त तीनच सुविधांचा वापर करतो

It has 300 options, I'm paying for 300; I'm using only three

पण त्यात असतात ३०० सुविधा आणि पर्याय. मी वापरतो तीन गोष्टी पण पैसे देतो तीनशेचे.

but I'm willing to live with it, therefore it is scaling up.

पण मी हे स्वीकारतो आणि म्हणून मोठ्या प्रमाणावर (उत्पादन) वाढवता येते

But if I had to get a match to match,

पण मला जर गरजे पुरते हवे असेल

obviously, I would need a different design of a cellphone.

तर अर्थातच वेगळ्या प्रकारचा आराखडा लागेल

So what we're saying is that scalability

म्हणून आम्ही असे म्हणतो कि वाढ

should not become an enemy of sustainability.

हि प्रचलित पर्यायांना मारक नसावी.

There must be a place in the world

जगात एक उचित वाव असावा

for solutions that are only relevant for a locality,

स्थानिक लोकांच्या गरजांना सुसंबद्ध उपायांसाठी

and yet, one can be able to fund them.

आणि तरीही वित्त पुरवठा करता आला पाहिजे

One of the greatest studies that we've been finding is

आमच्या एका अभ्यासात असे आढळले

that many times investors would ask this question --

कि गुंतवणूकदार असे विचारतात की

"What is a scalable model?" --

उत्पादन वाढीच्या काय योजना आहेत ?

as if the need of a community, which is only

जणू काही समाजाच्या

located in a space and time

स्थळ आणि काळापुरत्या मर्यादित गरजा

and has those needs only located in those places,

आणि ज्या गरजा त्या त्या ठीकाणापुरत्या आहेत, त्या विनामूल्य (अर्थात सुलभ रीतीने)

has no legitimate right to get them for free

भागवल्या जाण्याचा (समाजाला) कोणताही हक्क नाही.

because it's not part of a larger scale.

कारण मोठ्या प्रमाणावरील उत्पादनात त्यांचा भाग नाही

So either you sub-optimize your needs to a larger scale

त्यामुळे एक तर तुम्हाला तुमच्या गरजा मोठया उत्पादन क्षमतेसाठी बदलाव्या लागतात

or else you remain out.

किंवा (व्यवसायातून) बाहेर राहावे लागते.

Now, the eminent model, the long-tail model

आता एक प्रमुख प्रतिकृती (लाँग टेल)

tells you that small sales

असे दर्शविते कि छोट्या प्रमाणावरील विक्री,

of a large number of books, for example,

उदाराहाराणार्थ बऱ्याच पुस्तकांची

having only a few copies sold

पण प्रत्येकी कमी अशी विक्री सुद्धा

can still be a viable model.

फायदेशीर होऊ शकते

And we must find a mechanism where

आणि आपण अशी यंत्रणा निर्माण केली पाहिजे कि

people will pool in the portfolio, will invest in the portfolio,

अनेक जण एकत्र येतील, आणि अशा ठिकाणी गुंतवणूक करतील

where different innovations will go to

जिथे निरनिराळे शोध

a small number of people in their localities,

स्थानिकांच्या छोट्या समुदायाला उपलब्ध होतील

and yet, the overall platform of the model will become viable.

आणि तरीही ते व्यावसायिक दृष्ट्या फायदेशीर होईल.

Look at what he is doing.

हा पहा काय करतोय

Saidullah Sahib is an amazing man.

सैदुला साहेब एक आश्चर्य कारक व्यक्ती आहे.

At the age of 70,

वयाच्या ७० व्या वर्षी

he is linking up something very creative.

ते काहीतरी सर्जनशील काम करत आहेत.

(Music)

(पार्श्वसंगीत )

Saidullah Sahib: I couldn't wait for the boat.

सैदुला साहेब: मी नावेसाठी थांबू शकलो शकलो नाही

I had to meet my love.

मला माझ्या प्रेमिकेला भेटायचे होते

My desperation made me an innovator.

माझ्या अगतिकतेने मला शोधक संशोधक बनविले

Even love needs help from technology.

प्रेमालाही तंत्रज्ञानाची गरज असते

Innovation is the light of my wife, Noor.

नवीन शोध लावणे हा माझ्या बायकोचा, नूरचा अधिकार आहे

New inventions are the passion of my life.

नवीन शोध लावणे हे माझ्या आयुष्यातील उत्कटता आहे,

My technology.

माझे तंत्रज्ञान.

(Applause)

(टाळ्या)

AG: Saidulluh Sahib is

सैदुला साहेब आहेत

in Motihari, again in Champaran.

मोतीहारी, चम्पारण मधील

Wonderful human being,

एक आश्चर्यकारक व्यक्ती

but he stills sells, at this age,

पण ह्या वयातही ते

honey on a cycle to earn his livelihood,

उपजीविकेसाठी सायकल वरून मध विकतात.

because we haven't been able to convince the water park people,

कारण आम्ही जल-क्रीडा तलाव (चालविणाऱ्या)

the lake people, in [unclear] operations.

आणि नगर पालिकेच्या लोकांना ह्याची उपयुक्तता पटवून देऊ शकलो नाही.

And we have not been able to convince the fire brigade people

आणि मुंबई, जिथे काही वर्षापूर्वी पूर आला होता

in Mumbai -- where there was a flood a few years ago

आणि लोकांना पाण्यातून २० किलो मीटर चालावे लागले

and people had to walk 20 kilometers, wading in the water --

अशा ठिकाणच्या अग्नीशमन दलाच्या लोकांना आम्ही हे पटवून देऊ शकलो नाही आहोत

that, look, you should have this cycle in your fire brigade office

कि हे बघा तुमच्या अग्नी शामक दलाच्या कार्यालयात अशी दुचाकी हवी

because you can then go to those lanes

जेणे करून तुम्ही गल्ली बोळातून जाऊ शकाल

where your buses will not go, where your transport will not go.

जिथे बस किंवा इतर वाहने जाणार नाहीत

So we have not yet cracked the problem

पण अजून तरी आम्ही ही समस्या सोडवू शकलो नाही आहोत जेणेकरून

of making it available as a rescue device,

हे बचावाचे साधन म्हणून उपलब्ध होईल

as a vending device during the floods in eastern India,

किंवा पूर्व भारतातील पुराच्या वेळी

when you have to deliver things to people

जेव्हा तुम्हाला निरनिराळ्या बेटांवरील अडकलेल्या लोकांना

in different islands

वस्तू वाटायच्या असतात

where they're marooned.

तेव्हाही याचा वापर होऊ शकतो.

But the idea has a merit. The idea has a merit.

या कल्पनेत नक्कीच गुणवत्ता आहे. नक्कीच आहे.

What has Appachan done? Appachan, unfortunately, is no more,

आता बघुयात अप्पाचन ने काय केले. दुर्दैवाने तो आता आपल्यात नाही.

but he has left behind a message.

पण त्याने एक संदेश मागे ठेवला आहे

A very powerful message

अतिशय शक्तीशाली संदेश.

Appachan: I watch the world wake up every day.

अप्पाचन: मी रोज जग जागे होताना पाहतो

(Music)

(संगीत)

It's not that a coconut fell on my head,

असे नाही कि माझ्या डोक्यावर एक नारळ पडला

and I came upon this idea.

आणि मला ही कल्पना सुचली

With no money to fund my studies,

शिक्षणासाठी पैसे नसताना

I scaled new heights.

मी नवीन उंची गाठली

Now, they call me the local Spiderman.

आता ते मला स्थानिक स्पायडरमन म्हणतात

My technology.

माझे तंत्रज्ञान

(Applause)

(टाळ्या)

AG: Many of you

आपल्यापैकी बरेच जण

might not realize and believe

विश्वास ठेवणार नाहीत

that we have sold this product internationally --

कि हे उत्पादन आम्ही परदेशात विकले

what I call a G2G model,

ज्याला मी G2G असे म्हणतो

grassroots to global.

स्थानिक तळापासून ते जगभर (grassroots to global)

And a professor in the University of Massachusetts,

आणि मासाचूसेट्स विद्यापीठाच्या प्राणीशास्त्र विभागातील

in the zoology department,

एका प्राध्यापिकेने

bought this climber because she wanted

झाडांच्या शेंड्यावरच्या जीव जंतूंच्या वैविध्यतेचा

to study the insect diversity

अभ्यास करण्यासठी

of the top of the tree canopy.

हे उपकरण विकत घेतले.

And this device makes it possible

आणि या उपकरणा मुळे जास्त संख्येने पाम च्या झाडावरचे

for her to take samples from a larger number of palms,

नमुने घेणे साध्य झाले आहे

rather than only a few,

नाही तर

because otherwise she had to make a big platform

तिला विटांचा ढीग बनवून त्यावर

and then climb her [unclear] would climb on that.

तिच्या संशोधक विद्यार्थ्याना त्यावर चढवावे लागले असते.

So, you know, we are advancing the frontiers of science.

बघा कि येथे आधुनिक वैज्ञानिक संशोधनातही ह्याचा कसा फायदा होत आहे.

Remya Jose has developed ...

रेम्या जोस ने विकसित केले आहे --

you can go to the YouTube and find India Innovates

तुम्ही यु ट्यूब वरील 'इंडिया ईनोवेटस (India Innovates)'

and then you will find these videos.

ह्या ठिकाणी वरील चित्रफिती पाहू शकाल.

Innovation by her when she was in class 10th:

तर रेम्या ने १० व्या इयत्तेत असताना केलेला एक अविष्कार पाहूयात:

a washing machine-cum-exercising machine.

एक कपडे धुण्याचे आणि व्यायामाचे यंत्र.

Mr. Kharai who is a physically challenged person,

श्री खराई जे शरीराने अपंग आहेत

one and a half foot height, only.

आणी उंची फक्त दीड फूट आहे,

But he has modified a two-wheeler so that he can get autonomy

पण त्यांनी दुचाकीत सुधारणा करून स्वायत्तता साधली आहे

and freedom and flexibility.

आणी स्वतःला इकते तिकडे फिरण्याचे स्वातंत्र्य प्राप्त करून घेतले.

This innovation is from the slums of Rio.

हा नाविन्यपूर्ण बदल रिओ च्या झोपडपट्टीतला आहे.

And this person, Mr. Ubirajara.

हे गृहस्थ श्री उबीराजरा,

We were talking about, my friends in Brazil,

आम्ही आमच्या ब्राझील मधील मित्रांबरोबर

how we scale up this model in China and Brazil.

बोलत होतो कि ह्या उत्पादनाची ब्राझील आणी चीन मध्ये वाढ कशी करता येईल,

And we have a very vibrant network in China, particularly,

आमचे विशेषकरून चीन मध्ये सबळ जाळे (नेटवर्क) आहे

but also emerging in Brazil and other parts of the world.

तसेच ब्राझील आणि जगातील इतर विकसनशील देशात सुद्धा.

This stand on the front wheel, you will not find on any cycle.

हा पुढच्या चाकांवरील सायकल स्टेंड तुम्हाला इतर कुठल्याही सायकलवर दिसणार नाही

India and China have the largest number of cycles.

भारत व चीन मध्ये सर्वात जास्त संख्येने सायकल आहेत

But this innovation emerged in Brazil.

पण हे नवीन साधन ब्राझील मध्ये निर्माण झाले

The point is, none of us should be parochial,

मुद्दा असा कि आपण संकुचित असता कामा नये.

none of us should be so nationalistic to believe

आपल्यापैकी कुणीही इतका राष्ट्रवादी नसावा-- असे वाटणारा

that all good ideas will come only from our country.

कि चांगल्या कल्पना फक्त आपल्याच देशात निर्माण होतील

No, we have to have the humility to learn

तर आपल्यात एक नम्रता असावी, शिकण्यासाठी

from knowledge of economically poor people, wherever they are.

ते कुठेही असलेल्या आर्थिक दृष्ट्या गरीब लोकांच्या ज्ञानातून सुद्धा मिळू शकते.

And look at this whole range of cycle-based innovations:

आणि पहा या दुचाकी सायकलवर आधारित बदलांच्या संपूर्ण व्याप्तीकडे

cycle that's a sprayer, cycle that

सायकल जी फवारणी (स्प्रे) करते,

generates energy from the shocks on the road.

रस्त्यावरील धक्क्यातून उर्जा निर्माण करते.

I can't change the condition of the road,

मला रस्त्यांची स्थिती बदलता येत नाही

but I can make the cycle run faster.

पण (त्या स्थितीचा वापर करून) मी सायकल जोरात चालवू तर शकतो.

That is what Kanak Das has done.

हेच कनकदासने केले.

And in South Africa,

आमच्यातील काही जण

we had taken our innovators,

दक्षिण आफ्रिकेमध्ये चार गोष्टी शिकण्यासाठी आणी शिकवण्यासाठी

and many of us had gone there share with the colleagues in South Africa

गेले होते. जेणेकरून नविन शोध आणि अविष्कार ह्यांचा

as to how innovation can become

लोकांच्या कष्टदायक जीवनातून मुक्तता करण्यासाठी

a means of liberation

कसा उपयोग होऊ शकतो

from the drudgery that people have.

हे समजून घेण्यासाठी.

And this is a donkey cart which they modified.

आणि ही एक गाढव-गाडी आहे ज्यात त्यांनी बदल केले आहेत

There's an axle here, of 30, 40 kg,

याला एक आस होता ३० , ४० किलो वजनाचा

serving no purpose.

ज्याचा काहीही उपयोग नव्हता.

Remove it, the cart needs one donkey less.

तो काढून टाका आणि गाडी ओढायला एक गाढव कामे लागेल.

This is in China. This girl needed a breathing apparatus.

हे चीन मधील उदाहरण , या मुलीला श्वासोश्वासासाठी उपकरण हवे होते

These three people in the village

खेड्यातील तीन लोक

sat down and decided to think,

ह्यावर विचार करण्यासाठी एकत्र बसले की,

"How do we elongate the life of this girl of our village?"

" या मुलीचे आयुष्य कसे लांबवता येईल ?"

They were not related to her, but they tried to find out,

ते तिचे नातेवाईक नव्हते, पण त्यांनी प्रयत्न केलाह्यावर उपाय शोधण्याचा

"How can we use ... "

त्यांनी कपडे धुण्याच्या यंत्राची नळी आणि

They used a cycle, they put together a breathing apparatus.

दुचाकी सायकल ह्याचा वापर करून एक श्वास घेण्यास मदत करणारे यंत्र बनवले.

And this breathing apparatus now saved the life,

आणि त्यामुळे या मुलीचे प्राण वाचले.

and she's very welcome.

तिने सुद्धा हा बदल आनंदाने स्वीकारला.

There's a whole range of innovations that we have.

आपल्याकडे अविष्कारांची व्याप्ती प्रचंड आहे.

A car, which runs on compressed air

एक मोटार गाडी संकोचन केलेल्या हवेवर चालते

with six paisa per kilometer.

सहा पैसे दर किलो मिटर प्रमाणे

Assam, Kanak Gogoi.

आसाम , कनक गोगोई

And you would not find this car in U.S. or Europe,

आणि ही गाडी तुम्हाला अमेरिका किंवा युरोप मध्ये दिसणार नाही

but this is available in India.

पण ही भारतात उपलब्ध आहे

Now, this lady, she used to do the winding of the yarn

आता ही महिला पोचमपल्ली साडी साठी

for Pochampally Saree.

सूत गुंडाळत असे

In one day, 18,000 times,

एका दिवसात १८००० वेळा

she had to do this winding

तिचे सूत गुंडाळणे चालायचे

to generate two sarees.

फक्त दोन साड्या बनवण्यसाठी.

This is what her son has done after seven years of struggle.

तिच्या मुलाने सात वर्षाच्या परिश्रमा नंतर काय केले पहा

She said, "Change your profession."

ती म्हणाली "तू व्यवसाय बदल"

He said, "I can't. This is the only thing I know, but I'll invent a machine,

तो म्हणाला " शक्य नाही . मला एव्हढीच गोष्ट येते. पण मी एक मशीन बनवू शकतो

which will solve your problem."

जे तुझा प्रश्न सोडवेल

And this is what he did, a sewing machine in Uttar Pradesh.

आणि त्याने हे बनविले - एक शिवण यंत्र. हे उत्तर प्रदेश मध्ये घडले.

So, this is what SRISTI is saying:

म्हणून सृष्टी म्हणते

"Give me a place to stand, and I will move the world."

"मला उभे राहायची संधी द्या आणि मी जग बदलून दाखवीन"

I will just tell you that we are also doing a competition among children

अजून एक सांगायचे म्हणजे आम्ही लहान मुलांसाठी सुद्धा

for creativity, a whole range of things.

एक प्रतीभाविकसन आणि सर्जनशीलतेच्या विकासासाठी स्पर्धा घेत आहोत.

We have sold things all over the world,

आम्ही जगभर वस्तू विकल्या आहेत -

from Ethiopia to Turkey to U.S. to wherever.

इथियोपिया , तुर्कस्तान , अमेरिका आणि अनेक ठिकाणी

Products have gone to the market, a few.

आमचे उत्पादन बाजारपेठेत पोचले आहे.

These are the people whose knowledge made

या लोकांच्या ज्ञानातून

this Herbavate cream for eczema possible.

हे वनौषधीपासून एक्झिमा साठी मलम बनवले आहे.

And here, a company which licensed this herbal pesticide

आणि ही संघटना (कंपनी), जिने वनौषधी पासून कीटक नाशक बनविण्याचा परवाना घेतला.

put a photograph of the innovator on the packing

तिने शोधकाचे छायाचित्र वेष्टनावर छापले

so that every time a user uses it,

ह्यामुळे जेव्हा जेव्हा हे ग्राहक वापरतो

it asks the user, "You can also be an innovator.

तेव्हा तेव्हा "तुम्ही सुद्धा शोधक होऊ शकता" असे सांगता येते.

If you have an idea, send it back to us."

तुमच्या जवळ काही कल्पना असेल तर आम्हाला सांगा

So, creativity counts, knowledge matters,

सर्जनशीलता मौलिक आहे, ज्ञान महत्त्वाचे आहे.

innovations transform, incentives inspire.

शोध बदल घडवून आणतो. प्रोत्साहन आणि प्रगती स्फूती निर्माण करते.

And incentives: not just material, but also non-material incentives.

जे फक्त भौतीकच नाही तर आंतरिक किंवा अध्यात्मिक असते.

Thank you.

धन्यवाद.

(Applause)

(टाळ्या)