How animals and plants are evolving in cities | Menno Schilthuizen

Transcriber: Ivana Korom Reviewer: Krystian Aparta

Translator: Hiwa Foundation Reviewer: Hiwa Foundation II

This is where I grew up.

لێرە گەورەبووم.

A small village near the city of Rotterdam

گوندێکی بچووک نزیک شاری رۆتەردام

in the Netherlands.

لە هۆڵەندا.

In the 1970s and 1980s, when I was a teenager,

لە جەفتاکان و هەشتاکاندا، کاتێک هەرزەکار بووم،

this area was still a quiet place.

ئەم ناوچەیە هێشتا شوێنێکی بێدەنگ بوو.

It was full of farms and fields and swampland,

پڕبوو لە کێڵگە و دەشت و زۆنگاو، و

and I spent my free time there, enjoying myself,

کاتەکانم لێرە بەسەر ئەبرد، چێژم لێ ئەبینی،

painting oil paintings like this one,

وێنەی زەیتی لەمەم ئەکێشا،

collecting wildflowers, bird-watching

گوڵی کێویم کۆئەکردەوە، سەیری باڵندەم ئەکرد، و

and also collecting insects.

هەروەها مێرووشم کۆئەکردەوە.

And this was one of my prized finds.

ئەمەش یەکێک بوو لە دۆزینەوە بەنرخەکانی ئەو کاتەم.

This is a very special beetle,

جۆرە قالوونچەیەکی تایبەت،

an amazing beetle called an ant beetle.

قالوونچەیەکی سەرسوڕهێنەر پێی ئەوترێت قالوونچەی مێروولە.

And this is a kind of beetle that lives its entire life

ئەمەش جۆرێکە لە قالوونچە کە تەواوی ژیانی بەسەر ئەبات

inside an ant's nest.

لەناو هێلانەی مێرووێکا.

It has evolved to speak ant.

پەرەی سەندووە بۆ ئەوەی ئاخاوتنی لەگەڵ مێروولەشدا هەبێت.

It's using the same chemical signals,

هەمان ئاماژەی کیمیایی بەکارئەهێنێت،

the same smells as the ants do, for communicating,

هەمان بۆنی مێروولەکان ئەکات، بۆ پەیوەندیکردن، و

and right now, this beetle is telling this worker ant,

ئێستا لێرەیا، ئەم قالوونچەیە بەم مێروولە کرێکارە ئەڵێت،

"Hey, I'm also a worker ant,

"هێی، منیش مێروولەی کرێکارم،

I'm hungry, please feed me."

برسیمە، تکایە خواردنم بەرێ."

And the ant complies,

مێروولەکەش وەڵام ئەیاتەوە،

because the beetle is using the same chemicals.

چونکە قالوونچەکە هەمان ماددەی کیمیایی بەکارئەهێنێت.

Over these millions of years,

بەدرێژایی ئەم چەند ملیۆن ساڵە،

this beetle has evolved a way to live inside an ant society.

قالوونچەکە پەرەی بە ڕێگایەک یاوە بۆ ژیان لەناو کۆمەڵگای مێروولەیا.

Over the years,

بەدرێژایی ساڵەکان،

when I was living in that village,

کاتێک لەناو ئەم گووندەیا ئەژیام،

I collected 20,000 different beetles,

٢٠ هەزار قالوونچەی جیاجیام کۆکردەوە، و

and I built a collection of pinned beetles.

کۆکراوەیەکی قالوونچەی وشککراوم بنیاتنا. و

And this got me interested, at a very early age, in evolution.

ئەمەش لە قۆناغێکی زۆر زوودا وایلێکردم سەرنجم بۆ پەرەسەندن بچێت.

How do all those different forms, how does all this diversity come about?

چۆن ئەو شێوە هەمەجۆرانە، چۆن ئەو فرەچەشنییە درووستبووە؟

So I became an evolutionary biologist,

بۆیە بووم بە زیندەوەرزانی پەرەسەندن،

like Charles Darwin.

وەک چارلس داروین. و

And like Charles Darwin, I also soon became frustrated

وەک چارلس داروینیش، کەوتمە دڵەڕاوکێوە

by the fact that evolution is something that happened mostly in the past.

بەو ڕاستییەی پەرەسەندن شتێکە زیاتر لە ڕابردوودا ڕووی یاوە.

We study the patterns that we see today,

سەیری شێوەکانی ئەمڕۆ ئەکەین،

trying to understand the evolution that took place in the past,

هەوڵ ئەیەین لەو پەرەسەندنە تێبگەین کە لە ڕابردوودا بووە،

but we can never actually see it taking place in real time.

بەڵام ڕاستییەکەی هەرگیز نابینین لە کاتی ئێستامانا ڕووبات.

We cannot observe it.

ناتوانین بیبینین.

As Darwin himself already said,

وەک داروین پێشتر وتوێتی،

"We see nothing of these slow changes in progress,

"هیچ کام لەم گۆڕانکارییە خاوانە نابینین ڕووبات،

until the hand of time has marked the lapse of ages."

هەتا ئەوکاتەی دەستی کات لەدەستچوونی ساڵەکان نیشانە ئەکات."

Or do we?

یان لەوانەیە بیبینین؟

Over the past few decades,

بەدرێژایی دەیەکانی پێشوو،

evolutionary biologists have come to realize that sometimes,

زیندەوەرزانەکانی بواری پەرەسەندن گەشتنە درک کردن بەوەی هەندێک جار،

evolution proceeds much faster and it can actually be observed,

پەرەسەندن زۆر خێراتر ڕووئەیات و ئەکرێت چاودێری بکرێت،

especially when the environment changes drastically

بەتایبەتی کاتێک ژینگە گۆڕانکارییەکی بەرچاو بەخۆیەوە ئەبینێت و

and the need to adapt is great.

پێویستی گونجاندن زۆر گەورە ئەبێت.

And of course, these days,

بێگومان لەم سەردەمەیا،

great environmental changes are usually caused by us.

گۆڕانکارییە ژینگەییە گەورەکان زۆربەی کات بەهۆی ئێمەوەیە.

We mow, we irrigate, we plow, we build,

گیا ئەکەین، ئاو ئەیەین، دەکێڵین، بنیات ئەنێین،

we pump greenhouse gases into the atmosphere

گازە زیانبەخشەکان دەرئەیەینە ناو بارگەی هەواوە

that change the climate.

کە کەشوهەوا ئەگۆڕێت.

We release exotic plants and animals

ڕووەک و گیانداری نامۆ بە شوێنێک

in places where they didn't live before,

ئەخەینە شوێنێک کە پێشتر لێی نەژیاوە، و

and we harvest fish and trees and game for our food and other needs.

ماسی ڕاو ئەکەین و درەخت ئەبڕینەوە و هەوڵ بۆ خواردن و پێویستییەکانی ترمان ئەیەین.

And all these environmental changes reach their epicenter in cities.

هەموو ئەم گۆڕانکارییە ژینگەییانەش لە ناوەڕاستی شارەکان ئەگەنە لووتکە.

Cities form a completely new habitat that we have created.

شارەکان لە ژینگەی تەواو نوێ کە درووستمان کردووە. و

And we clothe it in brick and concrete and glass and steel,

دای ئەپۆشین بە خشت و کۆنکرێت و شووشە و پۆڵا،

which are impervious surfaces

کە ڕووەکانی بە قورسی ئەبڕدرێن و

that plants can only root in with the greatest difficulty.

ڕووەکەکان زۆر بە ئەستەم جێگەی ڕەگەکانی خۆیانی تیا ئەکەنەوە.

Also in cities, we find the greatest concentrations

هەروەها لە شارەکاندا، زۆرترین چڕی

of chemical pollution,

پیسبوونی کیمیایی،

of artificial light and noise.

ڕووناکی دەستکرد و ژاوەژاو ئەدۆزینەوە.

And we find wild mixtures of plants and animals

تێکەڵەیەکی شێتانەی ڕووەکەکان و گیاندارەکانی

from all over the world that live in the city,

سەرانسەری جیهان ئەدۆزینەوە کە لە شارەکەیا ئەژین،

because they have escaped from the gardening

چونکە ڕایانکردووە لە کێڵگەکان و

and aquarium and pet trade.

حەوزەکان و بازرگانی گیاندارە ماڵییەکان.

And what does a species do

جۆرە بوونەوەرەکانیش چی ئەکەن

when it lives in a completely changed environment?

کاتێک لە ژینگەیەکی تەواو گۆڕدراودا ئەژین؟

Well, many, of course, go, sadly, extinct.

بەداخەوە زۆرێک، لەناو ئەچن.

But the ones that don't go extinct,

بەڵام ئەوانەی لەناو ناچن،

they adapt in spectacular ways.

بەشێوەیەکی سەرسوڕهێنەر خۆیان ئەگونجێنن.

Biologists these days are beginning to realize

زیندەوەرزانەکانی ئێستا خەریکە درک بەوە ئەکەن

that cities are today's pressure cookers of evolution.

کە شارەکان مەنجەڵی بووخاری پەرەسەندنی ئەم سەردەمەن.

These are places where wild animals and plants

ئەمانە شوێنەکانن کە ئاژەڵ و ڕووەکە کێوییەکان

are evolving under our eyes very rapidly

زۆر بەخێرایی بەدیار چاومانەوە پەرە ئەستێنن

to suit these new, urban conditions.

بۆ خۆگونجاندن لەگەڵ، ئەم هەلومەرجە نوێیانە.

Exactly like the ant beetle did millions of years ago,

هەر وەک چۆن قالونچەی مێروولە ملیۆنەها ساڵ لەمەوبەر کردوێتی،

when it moved inside an ant colony.

کاتێک چۆتە ناو شارە مێروولەییەکەوە.

We now find animals and plants that have moved inside the human colony

ئێستا ئاژەڵەکان و ڕووەکەکان ئەبینین کە هاتوونەتە ناو شارەکانی مرۆڤەوە و

and are adapting to our cities.

خۆیان لەگەڵ شارەکانمان ئەگونجێنن.

And in doing so,

بە کردنی ئەوەش،

we're also beginning to realize

خەریکە درک بەوە ئەکەین

that evolution can actually proceed very fast.

کە پەرەسەندن لە ڕاستیدا ئەکرێت خێرا بەرەوپێش بچێت.

It does not always take the long lapse of ages;

هەمووکات پێویستی بە ماوەیەکی زۆر نابێت؛

it can happen under our very eyes.

دەکرێت بەدیار چاوی خۆمانەوە ڕووبات.

This, for example, is the white-footed mouse.

ئەمە، بۆ نموونە، مشکی پێ سپییە.

This is a native mammal from the area around New York,

ئەمە شیردەرێکە کە بنەچەکەی ناوچەکانی چواردەوری نیو یۆرکە، و

and more than 400 years ago, before the city was built,

زیاتر لە ٤٠٠ ساڵ لەمەوبەر، پێش بنیاتنانی شار،

this mouse lived everywhere.

ئەم مشکە لە هەموو شوێنێک ژیاوە.

But these days, they are stuck in little islands of green,

بەڵام ئەم ماوەیە، لە دوورگەیەکی سەوزی بچووک گیریان خواردووە،

the city's parks, surrounded by a sea of tarmac and traffic.

پارکەکانی شار، چواردەور گیراو بە دەریایەک لە تەلار و شەقامەکان.

A bit like a modern-day version of Darwin's finches on the Galapagos.

کەمێک لە باڵندە فنسەکەی دورگەی گالاپاگۆسی داروین ئەچێت بەڵام بۆ ئەم سەردەمە.

And like Darwin's finches,

وەک فنسەکانی داروینیش،

the mice in each separate park have started evolving,

مشکەکانی هەر پارکێک بەجیا دەستیانکردووە بە پەرەسەندن،

have started to become different from each other.

جیاوازییان بۆ درووستبووە لەگەڵ یەکتری.

And this is my colleague, Jason Munshi-South,

ئەمەش هاوپیشەکەمە جەسون مونشی-ساوس،

from Fordham University,

لە زانکۆی فۆردهامەوە،

who is studying this process.

کە لێکۆڵینەوە لەم پرۆسەیە ئەکات.

He is studying the DNA of the white-footed mice

توێژینەوە لەسەر دی ئێن ئەی مشکە قاچ سپییەکانی

in New York City's parks,

پارکەکانی نیو یۆرک ئەکات، و

and trying to understand how they are beginning to evolve

هەوڵئەیات تێبگات لەوەی چۆن خەریکە دەستئەکەن بە پەرەسەندن

in that archipelago of islands.

لەو کۆمەڵە پارکەیا. و

And he's using a kind of DNA fingerprinting, and he says,

جۆرێک لە شوێن پەنجەی دی ئێن ئەی بەکارئەهێنێت، و ئەڵێت،

"If somebody gives me a mouse,

"ئەگەر کەسێک مشکێکم باتێ،

doesn't tell me where it's from,

پێمنەڵێت کە هی کوێیە،

just by looking at its DNA,

تەنیا بە سەیرکردنی دی ئێن ئەیەکەی،

I can tell exactly from which park it comes."

ئەتوانم بڵێم لە کام پارکەوە هاتووە."

That's how different they have become.

هێندە جیاوازی درووست بووە لە نێوانیاندا.

And Jason has also discovered that those changes,

جەیسنیش بۆی دەرکەوتووە کە ئەو گۆڕانکارییانە،

these evolutionary changes,

ئەم گۆڕانکاری پەرەسەندنانە،

are not random, they mean something.

هەڕەمەکی نین، واتای شتێک ئەیەن.

For example, in Central Park,

بۆ نموونە، پارکی ناوەند،

we find that the mice have evolved genes

ئەبینین مشکەکان پەرەیان بە جۆرە جینێک یاوە

that allow them to deal with very fatty food.

یارمەتیان ئەیات خواردنی زۆر چەور هەرس بکەن.

Human food.

خواردنی مرۆڤ.

Twenty-five million people visit Central Park each year.

هەموو ساڵێک بیست و پێنج ملیۆن کەس سەردانی پارکی ناوەند ئەکەن.

It's the most heavily visited park in North America.

زۆرترین سەردانکەری هەیە لەناو پارکەکانی باکوری ئەمریکا. و

And those people leave behind snack food

ئەو خەڵکەش دوای خۆیان خواردنی سووک و

and peanuts and junk food,

عەلی بابا و خواردنی خێراش بەجێئەهێڵن، و

and the mice have started feeding on that,

مشکەکانیش دەستیانکردووە بە خواردنی ئەوانە، و

and it's a completely different diet than what they're used to,

خواردنێکی تەواو جیاوازە لەوەی ڕاهاتبوون لەسەری، و

and over the years,

بە تێپەڕبوونی ساڵەکان،

they have evolved to suit this very fatty, very human diet.

پەرەیان سەندووە بۆ خۆگونجاندن لەگەڵ ئەم خواردنە چەورەی مرۆڤەکان.

And this is another city slicker animal.

ئەمەش گیاندارێکی فێڵبازی تری شارەکانە.

This is the European garden snail.

لولوپێچی ناو باخی ئەوروپی.

A very common snail,

لولوپێچێکی بڵاوە،

it comes in all kinds of color variations,

بە ڕەنگی هەمەجۆر هەیە،

ranging from pale yellow to dark brown.

لە زەردی کاڵەوە هەتا قاوەیی تۆخ.

And those colors are completely determined

ئەم ڕەنگانەش بە تەواوەتی دیاریکراون

by the snail's DNA.

بە دی ئێن ئەی لولوپێچەکە.

And those colors also determine the heat management of the snail

ئەو ڕەنگانەش ئەبنە هۆی دیاریکردنی مامەڵەکردنی لولوپێچەکەی

that lives inside that shell.

ناو قاوغەکە بۆ ئەو گەرمایە.

For example, a snail that sits in the sunlight,

بۆ نموونە، لولوپێچێک کە لەبەر خۆرایە،

in the bright sun,

لەبەر خۆرهەتاوا،

if it has a pale yellow shell,

قاوغێکی زەردی کاڵی هەیە،

it doesn't heat up as much as a snail that sits inside a dark brown shell.

هێندەی ئەو لولوپێچە گەرم نابێت کە لەناو قاوغێکی قاوەیی تۆخایە.

Just like when you're sitting in a white car, you stay cooler

هەر وەک چۆن کاتێک لەناو ئوتومبێلێکی سپیدا ئەبیت، کەمتر گەرم ئەبێت

than when you're sitting inside a black car.

وەک لەوکاتەی لەناو ئوتومبێلێکی ڕەشا ئەبیت.

Now there is a phenomenon called the urban heat islands,

دیاردەیەک هەیە پێی ئەوترێت دوورگەکانی گەرمی شارەکان،

which means that in the center of a big city,

واتا لە ناوەڕاستی شارێکی گەورەیا،

the temperature can be several degrees higher

پلەی گەرمی دەکرێت چەند پلەیەک گەرمتر بێت

than outside of the big city.

لە دەرەوەی شارە گەورەکە.

That has to do with the fact

ئەوەش پەیوەندی هەیە بەو ڕاستییەی

that you have these concentrations of millions of people,

چڕی چەندین ملیۆن کەست هەیە، و

and all their activities and their machineries,

لەگەڵ هەموو چالاکییەکانیان و ئامێرەکانی بەکاریئەهێنن،

they generate heat.

گەرمی درووست ئەکەن.

Also, the wind is blocked by the tall buildings,

هەروەها، تەلارە بەرزەکان ڕێگا لە با ئەگرن، و

and all the steel and brick and concrete absorb the solar heat

هەروەها پۆڵا و خشت و کۆنکرێت گەرمی خۆر هەڵئەمژن و

and they radiate it out at night.

بە شەو گەرمییەکە ئەیەنەوە.

So you get this bubble of hot air in the center of a big city,

بۆیە ئەم بڵقی هەوا گەرمەت ئەبێت لە ناوەڕاستی شارێکی گەورەیا، و

and my students and I figured that maybe those garden snails,

خۆم و خوێندکارەکانمان بیرمان کردەوە کە ئەم لولوپێچی باخانە،

with their variable shells,

بە قاوغە هەمەجۆرەکانیانەوە،

are adapting to the urban heat islands.

خۆیان ئەگونجێنن لەگەڵ گەرمی ناو شار.

Maybe in the center of a city,

لەوانەیە لە ناوەڕاستی شارەکە،

we find that the shell color is evolving

ببینین ڕەنگی قاوغەکە پەرە ئەستێنێت

in a direction to reduce overheating of the snails.

بە ئاراستەی کەمکردنەوەی زیاد گەرمبوونی لولوپێچەکان.

And to study this, we started a citizen-science project.

بۆ لێکۆڵینەوە لەسەر ئەمەش، دەستمان کرد بە پرۆژەیەکی زانستی بە بەشداری دانیشتووان.

We built a free smartphone app,

ئەپێکی مۆبایلی بێبەرامبەرمان درووستکرد،

which allowed people all over the Netherlands

کە ڕێگەی ئەیا بە خەڵک لە هەموو هۆڵەندایا

to take pictures of snails in their garden, in their street,

وێنەی لولوپێچەکان بگرن لە باخەکانیان، لەسەر شەقامەکانیان،

also in the countryside,

هەروەها قەراغ شارەکانیان، و

and upload them to a citizen science web platform.

بیخەنە ناو پێگەی ئینتەرنێتی زانستی دانیشتووان.

And over a year, we got 10,000 pictures

بەدرێژایی ساڵێکیش، ١٠ هەزار ڕەسمی

of snails that had been photographed in the Netherlands,

لولوپێچەکانمان پێگەشت کە وێنەیان گیرابوو لە هۆڵەندا، و

and when we started analyzing the results,

کاتێک دەستمانکرد بە شیکردنەوەی ئەنجامەکان،

we found that indeed, our suspicions were confirmed.

بۆمان دەرکەوت کە بێگومان، گومانەکانمان لەجێی خۆی بووە.

In the center of the urban heat islands,

لە ناوەڕاستی ناوچەقی گەرمی شارەکان،

we find that the snails have evolved more yellow, more lighter-colored shells.

بۆمان دەرکەوت لولوپێچەکان پەرەیان بە قاوغی زەرد و کاڵتر یاوە.

Now the city snail and the Manhattan mouse

ئێستا لولوپێچی شار و مشکی مانهاتن

are just two examples of a growing list of animals and plants

تەنیا دوو نموونەن بۆ لیستێکی زۆری گیاندارەکان و ڕووەکەکانی

that have evolved to suit this new habitat,

پەرەیان سەندووە بۆ خۆگونجاندن لەگەڵ ئەم ژینگە نوێیە،

this city habitat that we have created.

ئەم ژینگەی شارەی درووستمان کردووە. و

And in a book that I've written about this subject,

لە کتێبێکا کە نوسیومە لەسەر ئەم بابەتە،

the subject of urban evolution,

بابەتی پەرەسەندنی ناو شارەکان،

I give many more examples.

چەندین نموونەی ترم یاوە.

For example, weeds that have evolved seeds

بۆ نموونە، ڕووەکەکان پەرەیان بە تۆوێک یاوە

that are better at germinating on the pavement.

کە باشتر ئەڕوێن لەسەر شۆستەکان.

Grasshoppers that have evolved a song

کوولەکانی پەرەیان بە گۆرانییەک یاوە

that has a higher pitch when they live close to noisy traffic.

کە زیکەی بەرزتر ئەبێت کاتێک نزیک ئەبێت لە ژاوە ژاوی ناو شارەکانەوە.

Mosquitoes that have evolved to feed on the blood of human commuters

مێشوولەکانی پەرەیان سەندووە بۆ خواردن لەسەر خوێنی مرۆڤەکانی

inside metro stations.

بەناو وێستگەکانی میترۆیا هاتوچۆ ئەکەن.

And even the common city pigeon

تەنانەت کۆترە باوەکەی شاریش

that has evolved ways to detox themselves

پەرەیان بە ڕێگایەک یاوە بۆ پاککردنەوەی خۆیان

from heavy-metal pollution by putting it in their feathers.

لە ژینگەپیسبوونی کانزا قورسەکان بەوەی بیخەنە ناو پەڕەکانیان.

Biologists like myself, all over the world,

زیندەوەرزانەکانی وەک خۆم، لە سەرانسەری جیهاندا،

are becoming interested in this fascinating process

هەتا دێت زیاتر سەرنجیان ئەچێت بەلای ئەم پرۆسە سەرسوڕهێنەرانەی

of urban evolution.

پەرەسەندنی ناو شارەکان.

We are realizing that we're really at a unique event

درک بەوە ئەکەین کە بەڕاستی لە ڕووداوێکی تایبەتداین

in the history of life on earth.

لە مێژووی ژیان لەسەر زەوی.

A completely new ecosystem

سیستمێکی ژینگەیی تەواو نوێ

that is evolving and adapting to a habitat that we have created.

کە پەرە ئەستێنێت و خۆی ئەگونجێنێت لەگەڵ ژینگەکانی درووستمان کردووە.

And not just academics --

تەنیا لەڕووی ئەکادیمیشەوە نا --

we're also beginning to enlist the millions of pairs of hands

خەریکین بە خستنە کاری ئەو ملیۆنەها دەست و

and ears and eyes that are present in the city.

گوێ و چاوانەی لەناو شارەکانان.

Citizen scientists, schoolchildren --

دانیشتووانە زاناکان، منداڵە خوێندکارەکان --

together with them,

پێکەوە لەگەڵ ئەوان،

we are building a global observation network

تۆڕێکی چاودێری جیهانی بنیات ئەنێین

which allows us to watch this process of urban evolution taking place

کە یارمەتیمان ئەیات سەیری ڕوودانی ئەم پرۆسەی گەشەسەندنی ناو شارە بکەین

in real time.

لە کاتی ڕوودانیا.

And at the same time, this also makes it clear to people

لە هەمان کاتیشدا، ئەمە ڕوونیشی ئەکاتەوە بۆ خەڵک

that evolution is not just some abstract thing

کە پەرەسەندن تەنیا بابەتێکی ناو کتێبەکان نییە

that you need to travel to the Galapagos to study,

پێویست بکات بچیت بۆ گالاپاگۆس بۆ خوێندنی،

or that you need to be a paleontologist to understand what it is.

یان پێویست بکات بەوەی زانای پاشماوە بەردینەکان بیت بۆ تێگەشتن لێی.

It's a very ordinary biological process

پرۆسەیەکی بایۆلۆجی زۆر ئاساییە

that's taking place all the time, everywhere.

کە هەمووکات ڕووئەیات، لە هەموو شوێنێک.

In your backyard, in the street where you live,

لە حەوشەی پشتەوەتان، لە شەقامەکەی لێی ئەژین،

right outside of this theater.

ڕێک لە دەرەوەی ئەم شانۆیە.

But there is, of course, a flip side to my enthusiasm.

بەڵام بێگومان، دیوێکی تریش هەیە بۆ ئەم گڕووتینەم.

When I go back to the village where I grew up,

کاتێک ئەگەڕێمەوە بۆ گوندەکەی کە لێی گەورە بووم،

I no longer find those fields and swamps that I knew from my youth.

چیتر ئەو کێڵگە و زەلکاوانە نابینم کە بە گەنجی ئەمبینی.

The village has now been absorbed

گوندەکەم نووقم بۆتە ناو

by the growing conglomeration of Rotterdam,

گەشەکردنی شاری رۆتەردامەوە، و

and instead, I find shopping malls

لەجیاتی ئەوە، مۆڵی بازاڕکردن ئەبینم، و

and I find suburbs and bus lanes.

شەقام و گەڕەکەکان ئەبینم.

And many of the animals and plants that I was so accustomed to

زۆرێک لە ئاژەڵ و ڕووەکەکانی ڕاهاتبووم لەسەر بینینیان

have disappeared, including perhaps that ant beetle.

دیارنەماون، لەوانەیە بە قالونچەی مێروولەکەشەوە.

But I take comfort in the fact that the children growing up

بەڵام ئاسوودەییش ئەبینم لەو ڕاستیەی منداڵەکان گەورە ئەبن

in that village today

لە شوێنی ئەو گوندە

may no longer be experiencing that traditional nature

لەوانەیە چیتر ئەزموونی ئەو سرووشتە کۆنە نەکەن

that I grew up with,

کە من تیایدا گەورە بووم،

but they're surrounded by a new type of nature,

بەڵام جۆرێکی نوێی سرووشت چواردەوریان ئەگرێت،

a new type of ecosystem,

جۆرێکی نوێی ژینگە،

that, to them, might be just as exciting as the old type was to me.

کە لەوانەیە بۆ ئەوان سەرنجڕاکێش بێت وەک ژینگە کۆنەکان بۆ من.

They are living in a new, modern-day Galapagos.

لە گالاپاگۆسی سەردەمی نوێیا ئەژین. و

And by teaming up with citizen scientists

بە پێکەوەکارکردنیش لەگەڵ دانیشتووانە زاناکان و

and with evolutionary biologists like myself,

لەگەڵ زیندەوەرزانەکانی بواری پەرەسەندنی وەک من،

they might become the Darwins of the 21st century,

لەوانەیە ببن بە داروینەکانی سەدەی ٢١،

studying urban evolution.

بە توێژینەوە لەسەر پەرەسەندنی ناو شارەکان.

Thank you.

زۆر سوپاس.

(Applause)

(چەپڵەلێدان)