Can we stop climate change by removing CO2 from the air? | Tim Kruger

Translator: Razaw Bor Reviewer: Daban Q Jaff

To avoid dangerous climate change,

بۆ ڕێگەگرتن لە مەترسیەکانی گۆڕانی ئاو و هەوا،

we're going to need to cut emissions rapidly.

دەبێت دەست بەجێ دەردانی گازە زیانبەخشەکان بوەستێنین.

That should be a pretty uncontentious statement,

دەبێت ئەمە وەک ڕاستیەکی حاشاهەڵنەگرى

certainly with this audience.

نەخوازراو مامەڵەی لەگەڵ بکرێت.

But here's something that's slightly more contentious:

حەقیقەتێکی تاڵترهەیە

it's not going to be enough.

دانپێدانی ئەم ڕاستیە بەس نیە.

We will munch our way through our remaining carbon budget

دەبێت ڕێژەی کەم کردنەوەی کاربۆن لە بەرگی هەوایی

for one and a half degrees

بە ڕێژەی 1.5 لە

in a few short years,

چەند ساڵی داهاتوو کەم بکەینەوە.

and the two degree budget

ڕێژەی دوو نمرەیتریش

in about two decades.

لە ٢٠ ساڵی داهاتوو.

We need to not only cut emissions extremely rapidly,

تەنها وەستانی خێرایی دەردانی گازە زیانبەخشەکان بەس نیە

we also need to take carbon dioxide out of the atmosphere.

دەبێت دوانە ئۆکسیدی کاربۆن لە بەرگی هەوایی زەوی دەربهێنین.

Thank you.

سوپاس.

(Laughter)

(پێکەنین)

I work assessing a whole range of these proposed techniques

هەڵسەنگاندنم بۆ کۆمەڵێک تەکنیکی پێشنیار کراو بۆ ئەم پرۆسەیە

to see if they can work.

کردووە بۆ ئەوەی بزانم کامەیان کاریگەرترن.

We could use plants to take CO2 out,

دەتوانین سود لە چاندنی دار و بار بۆ مژینی ببینین ،CO2

and then store it in trees,

و کاربۆن لە جەستەی دارەکان ،

in the soil, deep underground or in the oceans.

لە قوڵایی زەوی و زەریاکان بپارێزین.

We could build large machines, so-called artificial trees,

دەتوانین ئامێری گەورە، کە پێی دەوترێت داری دەست کرد،

that will scrub CO2 from the air.

بۆ مژینی گازی دوانەئۆکسیدی کاربۆن لە هەوا دروست بکەین.

For these ideas to be feasible,

بۆ ئەوەی ئەم بیرۆکانە شیاوی جێبەجێ کردن بن،

we need to understand whether they can be applied

دەبێت دڵنیا بین کە توانای خستنە کاری ئەم بیرۆکانەیامان هەیە

at a vast scale in a way that is safe, economic and socially acceptable.

بەشێوازێک کە مەترسیدار نەبێت، لە ڕووی ئابوری و کۆمەڵایەتیەوە پەسند کراو بێت.

All of these ideas come with tradeoffs.

ئەمانە هەموویان ئەگەرن.

None of them are perfect,

هێچ لەم ڕێگایانە بێ خەوش نین،

but many have potential.

بەڵام دەتوانن چارەسەر بن.

It's unlikely that any one of them will solve it on its own.

ئەستەمە هەر یەک لەم ڕێگەیانە بتوانن بەتەنها چارەسەری ئەم کێشەیە بکەن.

There is no silver bullet,

ڕێگاکە گوڵ ڕێژ نەکراوە،

but potentially together, they may form the silver buckshot

بەڵام هەموویان بەیەکەوە دەتوانن ڕێگە چارەیەک

that we need to stop climate change in its tracks.

بۆ وەستانی کاریگەریەکانی گۆڕانی ئاو و هەوا بدۆزینەوە.

I'm working independently on one particular idea

من بە تەنها ئیش لەسەر یەک بیرۆکە دەکەم

which uses natural gas to generate electricity

گازی سروشتی بۆ بەرهەمهێنانی کارەبا بەکاردەهێنێت

in a way that takes carbon dioxide out of the air.

بە شێوازێک کە گازی دوانەئۆکسیدی کاربۆنی هەوا هەڵدەمژێت.

Huh? How does that work?

چی؟ ئەمە ڕێی تێدەچێت؟

So the Origen Power Process feeds natural gas into a fuel cell.

لە پڕۆژەی ئۆریجن پاوەر، گازی سروشتی بەکاردێت و دەکرێتە

About half the chemical energy is converted into electricity,

خانەی سوتەمەنی، نیوەی وزە کیمیاویەکە، دەگۆڕێت بۆ کارەبا و

and the remainder into heat,

نیوەکەیتر بۆ هێزی گەرمی دەگۆڕێت کە

which is used to break down limestone

کە بۆ تێکشکاندنی بەردی گەچ بەکاردێت

into lime and carbon dioxide.

و گەچ و دوانەئۆکسیدی کاربۆن بەرهەم دێت.

Now at this point, you're probably thinking that I'm nuts.

لەم قۆناغەدا، پێتان وایە شێتم.

It's actually generating carbon dioxide.

دوانەئۆکسیدی کاربۆن بەرهەمدێت.

But the key point is, all of the carbon dioxide generated,

بەڵام ئەوەی گرنگە، دوانەئۆکسیدی کاربۆنی بەرهەم هاتوو،

both from the fuel cell and from the lime kiln, is pure,

لە خانە سووتەمەنیەکان و بەردی گێچ، پاک و بێ زیانە،

and that's really important,

ئەمە زۆر گرنگە،

because it means you can either use that carbon dioxide

چونکە پێمان دەڵێت کە دەتوانێن دوانەئۆکسیدی کاربۆنەکە

or you can store it away deep underground at low cost.

بەکاربهێنین یان دەتوانین لە ژێر زەوی بە تێچووێکی کەم هەڵیبگرین.

And then the lime that you produce can be used in industrial processes,

و ئەو گەچەی کە بەرهەم دێت دەتوانرێت لە کاروباری بیناسازی بەکاربهێنرێت،

and in being used, it scrubs CO2 out of the air.

کە گازی زیانبەخشی دوانە ئۆکسیدی کاربۆنی هەوا هەڵدەمژێت.

Overall, the process is carbon negative.

کۆی گشتی پڕۆسەکە دژە دەردانی کاربۆنە.

It removes carbon dioxide from the air.

و کاربۆنی ناو بەرگی هەواش هەڵدەمژێت.

If you normally generate electricity from natural gas,

گەر بە شێوەیەکی ئاسایی کارەبا لە گازی سروشتی بەرهەم بهێنین،

you emit about 400 grams of CO2 into the air

بۆ هەر کیلۆواتێک لە ماوەی یەک کاتژمێردا نزیکەی 400 گرام گازی

for every kilowatt-hour.

دوانە ئۆکسیدی کاربۆن دەردەدەین.

With this process, that figure is minus 600.

بە هاوکاری ئەم پرۆسە تازەیە دەردان سالب 600ە.

ئێستاو مۆلیدەکانی بەرهەمهێانی کارەبا بەرپرسن لە دەردانی 1/4 ی

At the moment, power generation is responsible

for about a quarter of all carbon dioxide emissions.

گازی ژەهراوی دوانە ئۆکسیدی کاربۆن.

Hypothetically, if you replaced all power generation with this process,

ئەگەر گشت مۆلیدە ئاساییەکان بەم تەکنیکە نوێیەی بەرهەمهێنانی کارەبا بگۆڕین،

then you would not only eliminate all of the emissions from power generation

ڕێژەی ئەم گازە زیانبەخشانەی لە ئەنجامی کاری مۆلیدەکان دروست دەبن دەوەستێنین و

but you would start removing emissions from other sectors as well,

دەست بە هەڵمژینی گازە زیانبەخشەکانیش دەکەین،

potentially cutting 60 percent of overall carbon emissions.

دەتوانین ڕێژی ٦٠ لە سەدی دەردانی گازە ژەهراویەکان کۆتایی پێ بهێنین.

You could even use the lime

تەنانەت دەتوانین گەچ بۆ پاکردنەوەی

to add it directly to seawater to counteract ocean acidification,

ئاوی زەریاکان لە ترشەڵۆکەکان بەکاربهێنین،

one of the other issues that is caused by CO2 in the atmosphere.

کە گرفتێکیتری زۆربوونی گازی دوانەئۆکسیدی کاربۆنە لە بەرگی هەوای زەوی.

In fact, you get more bang for your buck.

زۆر زیاتر لە تێچووەکەی بەدەست دەهێنین.

You absorb about twice as much carbon dioxide when you add it to seawater

گەر گەچ بخەینە ناو ئاوی زەریاکان نزیکەی دوو هێنە دوانە ئۆکسیدی کاربۆن هەڵدەمژن

as when you use it industrially.

وەک لەوەی لە بیناکاریدا بەکار بێت.

But this is where it gets really complicated.

بەڵام لێرە ئاڵۆز دەبێت.

While counteracting ocean acidification is a good thing,

لە کاتێک ڕووبەڕووبوونەوەی ترشەڵۆکی زەریاکان گرنگە،

بەڵام زانیاریمان سەبارەت کاریگەریە ژینگەییەکانی ئەم پرۆسەی ڕووبەڕووبونەوەیە نیە،

we don't fully understand what the environmental consequences are,

and so we need to assess whether this treatment

ئێمە دەبێت توێژینەوەی زیاتر بۆ وەڵامدانەوەی ئایا ئەم ڕێگەچارەیە

is actually better than the disease that it is seeking to cure.

لە بوونی گرفتەکە کاریگەرترە.

We need to put in place step-by-step governance

دەبێت هەنگاو بە هەنگاو

for experiments to assess this safely.

تاقیکردنەوە لە سەر سەلامەتی پرۆسەکە بکرێت.

And the scale:

ئامانجمان:

بۆ ڕووبەڕووبونەوەی گۆڕانە مەترسیدارەکانی ئاو و هەوا،

to avoid dangerous climate change,

we are going to need to remove trillions --

دەبێت چەندەها تڕلیۆن

and yes, that's trillions with a T --

،بەڵێ تڕلیۆن بە پیتی ت دەست پێ دەکات،

trillions of tons of carbon dioxide from the atmosphere in the decades ahead.

تڕلیۆن تۆن دوانەئۆکسیدی کاربۆن لە بەرگی هەوای زەوی لە چەند دەیەی داهاتوو هەڵبمژرێت.

It will cost a few percent of GDP -- think defense-sized expenditure,

تێچووی پڕۆژەکە ناگاتە بەشێکی کەمی گەشەی ساڵانەی ئابوری جیهان،

lots of industrial activity

هەڵی کار دەڕەخسێنێت

and inevitably harmful side effects.

و مرۆڤ لە مەترسی دەپارێزێت.

But if the scale seems enormous,

گەر ئامانجەکەمان گەورە بێتە بەر چاو،

it is only because of the scale of the problem

چونکە ڕێژەی ئەم گازە زیانبەخەشە

that we are seeking to solve.

لە بەرگی هەوایی زۆر زۆرە.

It's enormous as well.

بەشێوەیەکی سەرسوڕهێنەر گەورەیە.

We can no longer avoid these thorny issues.

چیتر ناکرێت ئەم گرفتە مەترسیدارانە پشت گوێ بخرێن.

We face risks whichever way we turn:

ڕوو لە هەر شوێنێک دەکەین دووچاری ئەم ئاریشەیە دەبین:

a world changed by climate change

بەهۆی کاریگەریەکانی گۆڕانی ئاو و هەوا جیهان گۆڕاوە

or a world changed by climate change and our efforts to counter climate change.

لەگەڵ ئەوەشدا هەوڵەکانمان بۆ ئەم کێشەیە گۆڕاوە.

Would that it were not so,

خۆزگە ئەم ڕاستیە ئاواژە دەبوو،

but we can no longer afford to close our eyes, block our ears,

بەڵام چیتر ناتوانین چاومان دابخەین و

and say la-la-la.

بڵین هیچ نیە.

We need to grow up and face the consequences of our actions.

دەبێت ژیر بین و خۆمان لە بەرپرسیاریەتی نەدزینەوە.

(Applause)

(چەپڵەڕێزان)

Does talk of curing climate change undermine the will to cut emissions?

ئایا ویستی چارەسەری کاریگەریەکانی گۆڕانی ئاو و هەوا

بە مانای کەمکردنەوەی دەردانی گاز دێت؟

This is a real concern,

ئەمە زۆر گرنگە،

so we need to emphasize the paramount importance of reducing emissions

پێویستە بە ڕژدی ئیش لەسەر گرنگی وەستانی دەردانی گازە زیانبەخشەکان بکەین

and how speculative these ideas are.

بەبێ ڕەچاو کردنی کەموکوڕی ڕێگەچارەسەرکان.

But having done so, we still need to examine them.

لەگەڵ ئەوەشدا دەبێت کاریگەریەکانی ئەم ڕێگەچارەسەرانە ڕوون بکرێنەوە.

Can we cure climate change?

ئایا دەتوانین گۆڕانی ئاو وهەوا چارەسەر بکەین؟

I don't know, but we certainly can't if we don't try.

نازانم، بەڵام بە دڵنیایەوە ئەگەر هیچ نەکەین هیچ بە دەست ناهێنین.

We need ambition without arrogance.

ئێمە دەبێت خولیامان هەبێت و خۆنەویستانە کاربکەین.

We need the ambition to restore the atmosphere,

دەبێت خوولیای چارەسەری گرفتەکانی بەرگی هەوامان هەبێت،

to draw down carbon dioxide

لە بەرگی هەوا CO2 دەبێت ڕێژەی

back to a level that is compatible with a stable climate and healthy oceans.

بۆ ئاستێکی سروشتی و گونجاو لەگەڵ کەشێکی ئارام و تەندروستی زەریاکان بگێڕێنەوە.

This will be an enormous undertaking.

ئیشێکی هێجگار قورسە.

You could describe it as a cathedral project.

پڕۆژەیەکی زۆر گەورەیە.

Those involved at the outset

پێویستی بە پلاندانانە

may draft the plans and dig the foundations,

لەوانەیە پلانمان هەبێت و دەست بە بناغەش بکەین

but they will not raise the spire to its full height.

بەڵام گەر گونجاو نەبێت هەرگیز پلانەکە ناگاتە ئامانج.

That task, that privilege,

ئەم ئیشە و شەرەفە

belongs to our descendants.

بۆ نەوی دوای ئێمە بڕاوەتەوە.

None of us will see that day, but we must start in the hope

ئێمە ئەو ڕۆژە نابینین، بەڵام نابێت بێهیوا بین

that future generations will be able to finish the job.

کە نەوەی داهاتوو ئەم کێشەیە چارەسەر دەکەن.

So, do you want to change the world?

ویستی گۆڕینی جیهان هەیە؟

I don't.

من ئەم ویستەم نیە.

I do not seek the change the world,

بە نیازی گۆڕینی زەوی نیم،

but rather keep it as it's meant to be.

بەڵکو دەمەوێت بەو شێوەیە مانادار و بەنرخە بمێنێتەوە کە هەیە

Thank you.

سوپاس.

(Applause)

(چەپڵەڕێزان)

Chris Anderson: Thanks. I just want to ask you a couple of other questions.

کریس ئاندرسن: دەمەوێت چەند پرسیارێک بکەم.

Tell us a bit more about this idea of putting lime in the ocean.

زانیاری زیاترمان سەبارەت بە فڕێدانی گەچ بۆ ناو زەریاکان بۆ بخە ڕوو.

I mean, on the face of it, it's pretty compelling --

لە ڕاستیدا، ئەمە سەرنج ڕاکێشە

anti-ocean acidification --

دژە ترشی زەریاکان

and it absorbs more CO2.

هەڵدەمژێت. CO2 و گازی

You talked about, we need to do an experiment on this.

ووتت: دەبێت لێکۆڵینەوەی زیاتری لێ بکەین.

What would a responsible experiment look like?

ئایا لێکۆڵینەوەیەکی بێ زیان چۆنە؟ و چیە؟

Tim Kruger: So I think you need to do a series of experiments,

تیم : پێم وایە دەبێت زنجیرەیەک لێکۆڵینەوە لەم بارەیەوە بکرێت،

but you need to do them just very small stage-by-stage.

دەبێت هەنگا و بە هەنگاو و لەسەر نموونەی بچووک ئەنجامبدرێت.

In the same way, when you're trialing a new drug,

هاوشێوەی پڕۆسەی داهێنان و بەرهەمهێنانی دەرمان،

you wouldn't just go into human trials straight off.

نابێت ڕاستەوخۆ لەسەر مرۆڤ تاقیبکرێتەوە.

You would do a small experiment.

تاقیکردنەوەیەکی بچووک دەکەین.

And so the first things to do are experiments entirely on land,

تاقیکردنەوە سەرەتاییەکان لە سەر وشکانی ئەنجام دەدرێت،

in special containers, away from the environment.

لە ناو بارهەڵگرەکان، دوور لە ژینگە.

And then once you are confident that that can be done safely,

هەر کاتێک دڵنیا بووین کە هیچ مەترسیەکی نیە،

you move to the next stage.

دەگەینە قۆناغی داهاتوو. گەرلە مەترسیەکان

If you're not confident, you don't.

دڵنیا نەبین واز لە بیرۆکەیە دەهێنین.

But step by step.

هەنگاو بە هەنگاو.

CA: And who would fund such experiments?

کریس: کام لایەن پارە بۆ ئەم پڕۆژە تەرخان دەکات؟

Because they kind of impact the whole planet at some level.

چونکە کاریگەریەکانی لە گشت جیهان بەرچاو دەبێت.

Is that why nothing is happening on this?

ئایا بەهۆی بێ پارەییە کە تا ئێستا هیچتان نەکردووە؟

TK: So I think you can do small-scale experiments in national waters,

تیم: پێم وایە دەکرێت تاقیکردنەوەی بچووک لە سنوری ئاوە نێودەوڵەتیە بکەین،

and then it's probably the requirement of national funders to do that.

بۆیە دەبێت بەخشەرە نێودەوڵەتیەکان پارە بۆ ئەم تاقیکردنەوانە تەرخان بکەن.

But ultimately, if you wanted to counter ocean acidification in this way

بەڵام بۆ ڕووبەڕووبونەوەی ترش بوونی زەریاکان

on a global scale,

لە ئاستی جیهاندا،

you would need to do it in international waters,

پێویستە لە سنوری ئاوە نێودەوڵەتیەکان لە لایەن

and then you would need to have an international community working on it.

کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی پاڵپشتی بکرێت.

CA: Even in national waters, you know, the ocean's all connected.

کریس: تەنانەت ئاوە هەرێمیەکان، بە زەریا و ئاوە نێودەوڵەتیەکان بەستراونەتەوە.

That lime is going to get out there.

ئەم گەچە دەچێتە ئەوێش

And people feel outraged about doing experiments on the planet,

و خەڵک بەم جۆرە تاقیکردنەوانە قەڵس دەبن،

as we've heard.

،ئێمە تەنها بیستوومانە،

How do you counter that?

چۆن مامەڵە لەگەڵ ئەمە دەکەن؟

TK: I think you touch on something which is really important.

تیم: ئاماژەت بە شتێکی گرنگ کرد.

It's about a social license to operate.

پێویستمان بە مۆڵەتە تا تاقیکردنەوەکانمان ئەنجام بدەین.

And I think it may be that it is impossible to do,

بەڵام ئەمە ئەستەمە،

but we need to have the courage to try,

بەڵام دەبێت بوێر بین تا ئەم کارە بکەین،

to move this forward,

قۆڵی لێ هەڵ بکەین،

to see what we can do,

بزانین چیمان پێ دەکرێت،

and to engage openly.

و ڕاستەوخۆ کارەکە بکەین.

And we need to engage with people in a transparent way.

پێویستە بەبێ پێچ و پەنا مامەڵە لەگەڵ خەڵک بکەین.

We need to ask them beforehand.

پێویستە پێش هەر تاقیکردنەوەیەک ئاگاداریان بکەینەوە.

And I think if we ask them,

پێم وایە گەر داوای مۆڵەتیان لێ بکەین،

we have to be open to the possibility that the answer will come back,

نابێت ترسمان لە وەڵامی نەرێنەیی وەک:

"No, don't do it."

،نەخێر بوەستن، هەبێت.

CA: Thanks so much. That was really fascinating.

کریس: زۆر سوپاس. زۆر سەرنج ڕاکێش بوو.

TK: Thank you. (Applause)

تیم: سوپاس (چەپڵەڕێزان)