Is there a difference between art and craft? - Laura Morelli

Có sự khác nhau giữa nghệ thuật và hàng thủ công không? - Laura Morelli

Translator: Lệ Anh Chiêm

When you hear the word art,

Khi nghe đến từ "nghệ thuật",

what comes to mind?

bạn nghĩ đến điều gì?

A painting, like the Mona Lisa,

Một bức tranh, như Mona Lisa,

or a famous sculpture or a building?

một bức điêu khắc nổi tiếng hay một công trình?

What about a vase or a quilt or a violin?

Còn chiếc bình hoa hoặc tấm chăn ga hay cây đàn violin thì sao?

Are those things art, too, or are they craft?

Chúng đều là nghệ thuật, hay chúng là hàng thủ công?

And what's the difference anyway?

Điều khác biệt ở đây là gì?

It turns out that the answer is not so simple.

Hóa ra câu trả lời không hề đơn giản.

A spoon or a saddle may be finely wrought,

Một cái muỗng hoặc yên xe có thể được gia công tinh vi,

while a monument may be, well, uninspired.

trong khi một công trình kiến trúc thì có lẽ thật vô vị.

Just as not every musical instrument is utilitarian,

Không giống như mỗi nhạc cụ mang tính thực dụng,

not every painting or statue is made for its own sake.

mỗi bức tranh hay bức tượng được tạo ra không vì lợi ích rõ ràng nào cả.

But if it's so tricky to separate art from craft,

Nhưng nếu quá phức tạp để tách nghệ thuật khỏi hàng thủ công,

then why do we distinguish objects in this way?

thì tại sao ta phân biệt chúng theo cách này?

You could say it's the result

Bạn sẽ nói đó là kết quả

of a dramatic historical turn of events.

của sự xoay chuyển lịch sử đầy kịch tính của các sự kiện.

It might seem obvious to us today

Điều này có vẻ rõ ràng đối với chúng ta ngày nay

to view people, such as da Vinci or Michelangelo,

khi xem xét con người, chẳng hạn Da Vinci hay Michelangelo,

as legendary artists,

như những họa sĩ huyền thoại,

and, of course, they possessed extraordinary talents,

tất nhiên, họ sở hữu những tài năng đặc biệt,

but they also happened to live in the right place

nhưng họ cũng đã sống tại đúng nơi

at the right time,

đúng thời điểm,

because shortly before their lifetimes

vì tóm lại là trước thời kì của họ

the concept of artists hardly existed.

khái niệm về họa sĩ gần như không tồn tại.

If you had chanced to step into a medieval European workshop,

Nếu bạn có cơ hội bước vào xưởng tranh thời Trung cổ Châu Âu,

you would have witnessed a similar scene,

bạn sẽ chứng kiến cảnh tương tự,

no matter whether the place belonged to

bất kể là nơi đó thuộc về

a stonemason, a goldsmith, a hatmaker,

thợ xây đá, thợ vàng, thợ làm nón,

or a fresco painter.

hay thợ sơn tường.

The master, following a strict set of guild statutes,

Người đứng đầu, tuân theo một bộ các quy tắc nghiêm ngặt của đoàn thể,

insured that apprentices and journeymen

bảo đảm những người học việc và thợ lành nghề

worked their way up the ranks

sẽ làm việc theo cách của họ để nâng cao tay nghề

over many years of practice

qua nhiều năm thực hành

and well-defined stages of accomplishment,

và các giai đoạn hoàn thành được xác định rõ ràng,

passing established traditions to the next generation.

truyền lại các truyền thống đã thiết lập cho thế hệ sau.

Patrons regarded these makers

Những người chủ xem những người làm

collectively rather than individually,

như tập thể thay vì xem họ như từng cá nhân,

and their works from Murano glass goblets,

và sản phẩm của họ, từ những chiếc ly thủy tinh Murano,

to Flemish lace,

đến ren Flemish,

were valued as symbols of social status,

được định giá như vật tượng trưng cho địa vị xã hội,

not only for their beauty,

không phải vì vẻ đẹp của nó,

but their adherence to a particular tradition.

mà là sự gắn liền của nó với một truyền thống nhất định.

And the customer who commissioned and paid for the work,

Và khách hàng trả tiền cho các tác phẩm,

whether it was a fine chair,

dù đó là một chiếc ghế cao cấp,

a stone sculpture, a gold necklace,

một bức điêu khắc bằng đá, một vòng cổ bằng vàng

or an entire building,

hay một tòa kiến trúc,

was more likely to get credit

thì nó đều có vẻ giá trị hơn

than those who designed or constructed it.

chính những người đã thiết kế và tạo nên nó.

It wasn't until around 1400

Mãi đến khoảng năm 1400

that people began to draw a line

khi con người bắt đầu vạch ra ranh giới

between art and craft.

giữa nghệ thuật và hàng thủ công.

In Florence, Italy,

Ở Florence, nước Ý,

a new cultural ideal that would later be called

một quan niệm văn hóa mới mà sau này được gọi là

Renaissance Humanism

Chủ nghĩa Nhân văn Phục hưng

was beginning to take form.

bắt đầu hình thành.

Florentine intellectuals began to spread the idea

Những nhà trí thức Florentine bắt đầu truyền bá ý tưởng

of reformulating classical Greek and Roman works,

về việc cải cách các tác phẩm cổ điển của Hy Lạp và La Mã,

while placing greater value on individual creativity

đồng thời đề cao giá trị về sự sáng tạo cá nhân

than collective production.

hơn là sản xuất tập thể.

A few brave painters,

Một số họa sĩ dũng cảm,

who for many centuries,

qua nhiều thế kỉ,

had been paid by the square foot,

được trả công dựa trên mét vuông sản phẩm,

successfully petitioned their patrons

đã thành công kiến nghị người chủ

to pay them on the basis of merit instead.

trả công cho họ dựa trên mức lao động tương xứng.

Within a single generation,

Chỉ trong vòng một thế hệ,

people's attitudes about objects and their makers

thái độ của con người về sản phẩm và những người tạo ra chúng

would shift dramatically,

đã thay đổi một cách đột ngột,

such that in 1550,

như vào năm 1550,

Giorgio Vasari,

Giorgio Vasari,

not incidentally a friend of Michelangelo,

không ngẫu nhiên lại là bạn của Michelangelo,

published an influential book called,

đã phát hành một cuốn sách có tầm ảnh hưởng mang tên

"Lives of the Most Excellent Painters, Sculptors and Architects,"

"Cuộc đời của những họa sĩ, nhà điêu khắc và kiến trúc sư xuất sắc nhất",

elevating these types of creators

giúp nâng cao nhận thức về những người sáng tạo này

to rock star status by sharing juicy biographical details.

lên đến hàng ngũ hạng sao bằng cách chia sẻ chi tiết tiểu sử thú vị.

In the mind of the public,

Trong suy nghĩ của công chúng,

painting, sculpture and architecture

tranh vẽ, điêu khắc và kiến trúc

were now considered art,

giờ đây đã được xem là nghệ thuật,

and their makers creative masterminds: artists.

và người tạo ra chúng sở hữu sức sáng tạo bậc thầy: là nghệ sĩ.

Meanwhile, those who maintained

Trong khi đó, những người duy trì

guild traditions and faithfully produced

truyền thống đoàn thể và trung thành sản xuất

candelsticks, ceramic vessels,

chân nến, gốm tàu,

gold jewelery or wrought iron gates,

trang sức vàng hoặc rèn cổng sắt,

would be known communally as artisans,

được biết đến chung chung là thợ thủ công,

and their works considered minor or decorative arts,

và các tác phẩm của họ được xem là thứ yếu hoặc nghệ thuật trang trí,

connoting an inferior status

hàm ý địa vị thấp

and solidifying the distinction

và củng cố cho sự phân biệt

between art and craft that still persists

giữa nghệ thuật và hàng thủ công vẫn luôn dai dẳng

in the Western world.

ở thế giới phương Tây.

So, if we consider a painting

Vì thế, nếu ta xem một bức tranh

by Rembrandt or Picasso art,

của Rembrandt hoặc Picasso,

then where does that leave an African mask?

thì mặt nạ châu Phi bỏ đi đâu?

A Chinese porclein vase?

Còn bình sứ Trung Quốc?

A Navajo rug?

Tấm thảm Navajo thì sao?

It turns out that in the history of art,

Hóa ra trong lịch sử nghệ thuật,

the value placed on innovation

giá trị của sự đổi mới

is the exception rather than the rule.

mang tính ngoại lệ hơn là tính quy tắc.

In many cultures of the world,

Trong nhiều nền văn hóa của thế giới,

the distinction between art and craft

sự khác biệt giữa nghệ thuật và hàng thủ công

has never existed.

chưa bao giờ tồn tại.

In fact, some works that might be considered craft,

Trên thực tế, một số sản phẩm được xem là hàng thủ công

a Peruvian rug,

như thảm của người Peru,

a Ming Dynasty vase,

bình hoa nhà Minh,

a totem pole,

cột tổ vật,

are considered the cultures' preeminent visual forms.

được xem là hình thức trực quan ưu việt của nền văn hóa.

When art historians of the 19th Century

Khi các nhà sử học nghệ thuật của thế kỉ 19

saw that the art of some non-Western cultures

nhận thấy nghệ thuật của một số nền văn hóa phi phương Tây

did not change for thousands of years,

không thay đổi qua hàng ngàn năm,

they classified the works as primitive,

họ đã phân loại các tác phẩm này vào hạng nghệ thuật thô sơ,

suggesting that their makers were incapable of innovating

cho rằng những người tạo ra chúng không có khả năng đổi mới

and therefore were not really artists.

nên không thật sự là các nghệ sĩ.

What they didn't realize was that

Nhưng họ đã không nhận ra rằng

these makers were not seeking to innovate at all.

chính những người chế tạo này cũng không tìm kiếm sự đổi mới.

The value of their works lay precisely

Giá trị các tác phẩm của họ nằm chính xác

in preserving visual traditions,

ở việc giữ gìn truyền thống thị giác

rather than in changing them.

hơn là thay đổi chúng.

In the last few decades, works such as

Trong những thập niên cuối, những tác phẩm như

quilts, ceramics and wood carvings

chăn ga, đồ gốm và chạm khắc gỗ

have become more prominently included

đã trở nên nổi bật hơn

in art history textbooks

trong các sách giáo khoa về lịch sử nghệ thuật

and displayed in museums

và tại các viện bảo tàng

alongside paintings and sculpture.

bên cạnh tranh vẽ và đồ điêu khắc.

So maybe it's time to dispense with vague terms

Vì vậy có lẽ đã đến lúc ta cần bỏ qua những thứ mơ hồ

like art and craft

như nghệ thuật và hàng thủ công

in favor of a word like visual arts

mà thiên về "nghệ thuật thị giác"

that encompasses a wider array of aesthetic production.

bao gồm một mảng rộng các sản phẩm mỹ thuật.

After all, if our appreciation of objects

Suy cho cùng, nếu đánh giá của chúng ta về các sản phẩm

and their makers is so conditioned

và những người thợ được quy định

by our culture and history,

bởi văn hóa và lịch sử của chúng ta,

then art and its definition

thì nghệ thuật và định nghĩa về nó

are truly in the eye of the beholder.

nằm chính trong con mắt của người nhìn.