Is there a difference between art and craft? - Laura Morelli

Czym różni się sztuka od rzemiosła? - Laura Morelli

Tłumaczenie: Marta Konieczna Korekta: Rysia Wand

When you hear the word art,

Kiedy słyszycie słowo "sztuka", co przychodzi wam na myśl?

what comes to mind?

A painting, like the Mona Lisa,

Obraz, taki jak Mona Lisa, czy słynna rzeźba lub budynek?

or a famous sculpture or a building?

What about a vase or a quilt or a violin?

A co z wazonem, pikowaną kołdrą, skrzypcami?

Are those things art, too, or are they craft?

Czy to też sztuka, czy raczej rzemiosło?

And what's the difference anyway?

Co je od siebie odróżnia?

It turns out that the answer is not so simple.

Okazuje się, że odpowiedź nie jest łatwa.

A spoon or a saddle may be finely wrought,

Łyżka lub siodło mogą być misternie zdobione,

while a monument may be, well, uninspired.

a pomnik może być bez polotu.

Just as not every musical instrument is utilitarian,

Nie każdy instrument ma cel użytkowy,

not every painting or statue is made for its own sake.

nie każdy obraz czy pomnik powstał jako sztuka dla sztuki.

But if it's so tricky to separate art from craft,

Jeśli tak trudno odróżnić sztukę od rzemiosła,

then why do we distinguish objects in this way?

dlaczego rozróżniamy rzeczy w ten sposób?

You could say it's the result

Można powiedzieć, że to wynik dramatycznego zwrotu w historii.

of a dramatic historical turn of events.

It might seem obvious to us today

Dziś wydaje nam się to oczywiste,

to view people, such as da Vinci or Michelangelo,

że Leonardo Da Vinci i Michał Anioł to legendarni artyści,

as legendary artists,

and, of course, they possessed extraordinary talents,

posiadający nadzwyczajne talenty,

but they also happened to live in the right place

ale mieli też szczęście żyć w odpowiednim miejscu i czasie.

at the right time,

because shortly before their lifetimes

Krótko przed ich urodzeniem

the concept of artists hardly existed.

pojęcie "artysty" prawie nie istniało.

If you had chanced to step into a medieval European workshop,

W dowolnym warsztacie średniowiecznej Europy

you would have witnessed a similar scene,

można było zobaczyć podobną scenę.

no matter whether the place belonged to

Nieważne, czy warsztat należał do kamieniarza,

a stonemason, a goldsmith, a hatmaker,

złotnika czy kapelusznika

or a fresco painter.

czy malarza fresków.

The master, following a strict set of guild statutes,

Mistrz, według ścisłych reguł gildii,

pilnował, żeby terminatorzy i czeladnicy

insured that apprentices and journeymen

worked their way up the ranks

doskonalili się przez lata praktyki

over many years of practice

and well-defined stages of accomplishment,

i zdobywali określone stopnie zaawansowania,

passing established traditions to the next generation.

przekazując tradycję kolejnym pokoleniom.

Patrons regarded these makers

Mecenasi traktowali ich

collectively rather than individually,

bardziej jako grupę niż indywidualnych twórców.

and their works from Murano glass goblets,

Ich prace, od kielichów z Murano, po flamandzkie koronki,

to Flemish lace,

were valued as symbols of social status,

były uważane za symbol statusu społecznego,

not only for their beauty,

nie tylko przez ich piękno, ale i za kontynuowanie tradycji.

but their adherence to a particular tradition.

And the customer who commissioned and paid for the work,

Klient, który zamawiał i opłacał pracę,

whether it was a fine chair,

czy było to piękne krzesło, rzeźba z kamienia, złoty naszyjnik

a stone sculpture, a gold necklace,

or an entire building,

czy cały budynek,

was more likely to get credit

zyskiwał więcej uznania niż projektanci czy budowniczy.

than those who designed or constructed it.

It wasn't until around 1400

Tak było do XV wieku.

that people began to draw a line

Wtedy zaczęto rozróżniać sztukę i rzemiosło.

between art and craft.

In Florence, Italy,

We włoskiej Florencji

a new cultural ideal that would later be called

zaczęła powstawać nowa idea kulturowa,

Renaissance Humanism

zwana humanizmem renesansowym.

was beginning to take form.

Florentine intellectuals began to spread the idea

Florenccy intelektualiści zaczęli szerzyć ideę

of reformulating classical Greek and Roman works,

ponownego sformułowania klasycznych greckich i rzymskich dzieł,

while placing greater value on individual creativity

oddając większą wartość indywidualnej twórczości

than collective production.

niż zbiorowej produkcji.

A few brave painters,

Kilku śmiałych malarzy,

who for many centuries,

którym przez wieki płacono za stopę kwadratową dzieła,

had been paid by the square foot,

successfully petitioned their patrons

namówiło swoich mecenasów do płacenia za wartość obrazu.

to pay them on the basis of merit instead.

W ciągu jednego pokolenia

Within a single generation,

people's attitudes about objects and their makers

nastawienie do rzeczy i ich wytwórców

would shift dramatically,

zmieniło się diametralnie.

such that in 1550,

W 1550 roku Giorgio Vasari,

Giorgio Vasari,

not incidentally a friend of Michelangelo,

nieprzypadkowo przyjaciel Michała Anioła,

published an influential book called,

wydał wpływającą na umysły książkę:

"Lives of the Most Excellent Painters, Sculptors and Architects,"

"Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów",

elevating these types of creators

Podniósł tam twórców do rangi gwiazd rocka,

to rock star status by sharing juicy biographical details.

opisując pikantne szczegóły z ich życia.

In the mind of the public,

W opinii publicznej

painting, sculpture and architecture

malarstwo, rzeźba i architektura były odtąd uważane za sztukę,

were now considered art,

a ich twórcy za kreatywnych geniuszów,

and their makers creative masterminds: artists.

czyli artystów.

Meanwhile, those who maintained

Tymczasem ci, którzy posiedli tradycje gildii i wiernie produkowali

guild traditions and faithfully produced

candelsticks, ceramic vessels,

świeczniki, ceramiczne wazony, złotą biżuterię czy kute, żelazne bramy,

gold jewelery or wrought iron gates,

would be known communally as artisans,

byli nazywani rzemieślnikami.

and their works considered minor or decorative arts,

Ich praca była mniej doceniana, nazywana sztuką zdobniczą.

connoting an inferior status

Wiązało się to z niższym statusem i umacniało rozłam

and solidifying the distinction

between art and craft that still persists

między sztuką i rzemiosłem, który trwa do dziś w kulturze zachodniej.

in the Western world.

So, if we consider a painting

Jeśli weźmiemy pod uwagę

by Rembrandt or Picasso art,

obraz Rembrandta czy Picassa,

then where does that leave an African mask?

gdzie stawia to afrykańską maskę?

A Chinese porclein vase?

Chińską wazę?

A Navajo rug?

Pled Indian Navaho?

It turns out that in the history of art,

Okazuje się, że w historii sztuki

the value placed on innovation

wartość innowacji jest raczej wyjątkiem niż regułą.

is the exception rather than the rule.

In many cultures of the world,

W wielu kulturach na świecie

the distinction between art and craft

rozdział między sztuką a rzemiosłem nigdy nie istniał.

has never existed.

In fact, some works that might be considered craft,

Rzeczy, które można by uznać za rzemiosło,

a Peruvian rug,

peruwiański pled,

a Ming Dynasty vase,

waza z Dynastii Ming,

a totem pole,

słup totemowy

are considered the cultures' preeminent visual forms.

są uważane za wybitne przykłady sztuki wizualnej danej kultury.

When art historians of the 19th Century

Kiedy historycy sztuki z XIX wieku zobaczyli,

saw that the art of some non-Western cultures

że sztuka niektórych kultur niezachodnich

did not change for thousands of years,

nie zmieniła się od tysięcy lat,

they classified the works as primitive,

uznali ich dzieła za prymitywne,

suggesting that their makers were incapable of innovating

sugerując że ich twórcy nie umieli wymyślić nic nowego,

and therefore were not really artists.

więc tak naprawdę nie byli artystami.

What they didn't realize was that

Nie wiedzieli jednak,

these makers were not seeking to innovate at all.

że ci twórcy wcale nie szukali innowacji.

The value of their works lay precisely

Wartość ich pracy znajduje się właśnie

in preserving visual traditions,

w przechowywaniu tradycji wizualnej,

rather than in changing them.

a nie w zmienianiu jej.

In the last few decades, works such as

W ostatnich dekadach kołdry pikowane, ceramika czy rzeźby w drewnie

quilts, ceramics and wood carvings

have become more prominently included

częściej zjawiają się w podręcznikach historii sztuki

in art history textbooks

and displayed in museums

i w muzeach obok obrazów i rzeźb.

alongside paintings and sculpture.

So maybe it's time to dispense with vague terms

Czas rozprawić się z niejasnymi terminami:

sztuka i rzemiosło,

like art and craft

in favor of a word like visual arts

na korzyść określenia: sztuka wizualna,

that encompasses a wider array of aesthetic production.

która obejmuje szerszy zasięg wyrobów estetycznych.

After all, if our appreciation of objects

Poza tym, nasz zachwyt nad rzeczami

and their makers is so conditioned

i ich wykonawcami w dużym stopniu zależy od naszej kultury i historii.

by our culture and history,

then art and its definition

Tak więc sztuka i jej definicja

are truly in the eye of the beholder.

faktycznie zależą od punktu widzenia.