The spear-wielding stork who revolutionized science - Lucy Cooke

Translator: Minh-Hung Nguyen Reviewer: Nhu PHAM

In May of 1822, Count Christian Ludwig von Bothmer

Tháng 5 năm 1882, Bá tước Công giáo Ludwig von Bothmer

shot down a stork over his castle grounds in North Germany.

bắn rơi một con cò bay ngang lâu đài của ông ở Bắc Đức.

However, he wasn’t the first person to hunt that specific bird.

Tuy nhiên, ông không phải là người đầu tiên săn nó.

Upon recovering the stork,

Khi tìm thấy con cò,

von Bothmer found it impaled by a yard long wooden spear.

von Bothmer thấy nó đã bị một cây giáo gỗ dài cỡ một mét đâm xuyên.

A local professor determined the weapon was African in origin,

Một giáo sư địa phương cho rằng cây giáo có nguồn gốc từ Châu Phi,

suggesting that somehow, this stork was speared in Africa

gợi ý rằng bằng cách nào đó, con cò đã bị xiên ở Châu Phi,

and then flew over 2,500 kilometers to the count’s castle.

rồi bay hơn 2.500 cây số đến lâu đài của Bá tước.

Chuyến bay lạ lùng này không chỉ là bằng chứng cho sự kiên cường của cò

This astonishing flight wasn’t just evidence of the stork’s resilience.

It was an essential clue in a mystery that plagued scientists for centuries:

mà còn là một đầu mối quan trọng cho một bí ẩn

đã làm đau đầu các nhà khoa học suốt hàng thế kỉ:

the seasonal disappearance of birds.

sự biến mất theo mùa của loài chim.

Ancient naturalists had various theories to explain the annual vanishing act

Các nhà nghiên cứu tự nhiên thời cổ đại đã có các giả thuyết

để giải thích cho hành động biến mất hàng năm

we now know as migration.

mà ngày nay, ta gọi là di cư.

Aristotle himself proposed three particularly popular ideas.

Aristotle đã đề xuất ba ý tưởng đặc biệt nổi tiếng.

One theory was that birds transformed into different bodies that suited the season.

Một giả thiết cho rằng chim biến thành cơ thể khác để phù hợp với mùa.

For example, summer time garden warblers

Ví dụ, chim chích vườn vào mùa hè

were believed to transform into black caps every winter.

được cho là biến đổi màu lông thành đen mỗi mùa đông.

In reality these are two distinct species— similar in shape and size,

Trong thực tế, đây là hai loài riêng biệt— giống nhau về hình dáng và kích thước,

but never appearing at the same time.

nhưng không bao giờ xuất hiện cùng lúc.

Over the following centuries, birds were said to morph into humans,

Qua nhiều thế kỉ, chim đã được cho là biến thành con người,

plants, and even the timbers of ships.

cây cỏ, thậm chí là gỗ đóng tàu.

This last transmutation was especially popular with many Christian clergy.

Sự biến đổi cuối đặc biệt nổi trội trong giới tu sĩ Cơ Đốc giáo.

If barnacle geese were truly made of wood,

Nếu ngỗng đen má trắng được làm bằng gỗ,

they could be deemed vegetarian and enjoyed during meatless fasts.

họ có thể cho việc ăn nó là ăn chay và tận hưởng trong thời gian nhịn thịt.

Aristotle’s second and even more enduring hypothesis was that birds hibernate.

Giả thuyết thứ hai của Aristotle và là giả thuyết tồn tại lâu nhất

là chim ngủ đông.

This isn’t so far-fetched.

Điều này không quá sai.

Some species do enter short,

Một số loài chim có

deep sleeps which lower their heart rates and metabolisms.

những giấc ngủ ngắn và sâu trong khi nhịp tim và quá trình trao đổi chất giảm.

And there’s at least one truly hibernating bird:

Và có ít nhất một loài thực sự ngủ đông:

the common poorwill sleeps out winters in the deserts of North America.

Chim common poorwill ngủ đông giữa sa mạc ở Bắc Mĩ.

But researchers were proposing much more outlandish forms of hibernation

Nhưng các nhà nghiên cứu đã đề xuất dạng ngủ đông còn kì lạ hơn

well into the 19th century.

vào thế kỉ thứ 19.

Barn swallows were said to remove their feathers and hibernate in holes,

Nhạn bụng trắng được cho là rụng đi lớp lông vũ và ngủ đông trong những cái lỗ,

hay ngủ xuyên mùa đông ở dưới đáy hồ hay đáy sông.

or sleep through the winter at the bottom of lakes and rivers.

Aristotle’s final theory was much more reasonable,

Giả thuyết cuối cùng của Aristotle nghe hợp lý hơn nhiều,

and resembled something like realistic migration.

và tương tự như một cuộc di cư thực sự.

However, this idea was also taken to extremes.

Nhưng mà ý tưởng này cũng xa vời vợi.

In 1666, the leading migration advocate was convinced that each winter,

Năm 1666, những người đứng đầu ủng hộ giả thuyết di cư tin rằng mỗi mùa đông,

birds flew to the moon.

chim lại bay đến mặt trăng.

It might seem strange that prominent researchers considered such bizarre ideas.

Có vẻ kỳ lạ khi các nhà nghiên cứu lỗi lạc lại cân nhắc những ý tưởng kỳ lạ như vậy.

But to be fair, the true story of migration

Công bằng mà nói, câu chuyện thực sự của việc di cư

may be even harder to believe than their wildest theories.

có thể còn khó tin hơn những giả thuyết viễn vông nhất của họ.

Roughly 20% of all bird species migrate each year,

Khoảng 20% ​​tổng số các loài chim di cư mỗi năm,

following warm weather and fresh food around the planet.

đi theo thời tiết ấm áp và thức ăn tươi sống trên khắp hành tinh.

For birds who spend their summers in the northern hemisphere,

Với những loài chim sống ở Bắc bán cầu vào mùa hạ,

this journey can span from 700 to over 17,000 kilometers,

hành trình này có thể kéo dài từ 700 đến hơn 17.000 cây số,

with some flights lasting as long as four months.

với một số chuyến bay kéo dài cả bốn tháng.

Birds who migrate across oceans may soar without stopping for over 100 hours.

Những loài chim di cư qua các đại dương có thể bay hơn 100 tiếng đồng hồ liên tục.

Sleeping and eating on the fly, they navigate the endless ocean

Chúng ngủ và ăn khi đang bay và băng qua đại dương vô tận

by the stars, wind currents, and Earth’s magnetic field.

theo dấu những ngôi sao, luồng gió và từ trường của Trái Đất.

Tracking the specifics of these epic expeditions is notoriously difficult.

Rất khó để theo dõi sát sao các cuộc di cư.

And while birds often take the most direct route possible,

Trong khi các loài chim thường bay theo đường trực tiếp nhất có thể,

storms and human development can alter their paths,

bão và sự phát triển của con người có thể làm thay đổi đường đi của chúng,

further complicating our attempts to chart migration.

khiến việc lập biểu đồ chim di cư càng thêm khó khăn.

Fortunately, Count von Bothmer’s stork offered physical proof

May thay, con cò của Bá tước von Bothmer không chỉ cung cấp

not only that European storks were migrating south for the winter,

bằng chứng vật lý cho việc cò châu Âu di cư về phía Nam vào mùa đông,

but also where they were migrating to.

mà còn cho biết nơi mà chúng di cư đến.

Ornithologists across the continent

Các nhà cầm điểu học khắp châu lục

were eager to map the trajectory of this flight,

đều hăng hái lập bản đồ di cư của chim,

including Johannes Thienemann.

kể cả Johannes Thienemann.

Owner of the world’s first permanent bird observatory,

Là chủ nhân của đài quan sát chim vĩnh cửu đầu tiên trên thế giới,

Thienemann was a major public advocate for the study of birds.

Thienemann là người ủng hộ công khai việc nghiên cứu các loài chim.

And to solve the field’s biggest mystery,

Và để giải đáp bí ẩn lớn nhất của lĩnh vực này,

he wrangled an army of volunteers from across Germany.

ông đã kêu gọi một đội quân tình nguyện từ khắp nước Đức.

His team used aluminum rings to tag the legs of two thousand storks

Đội quân của ông đã dùng vòng nhôm gắn thẻ vào chân của hai ngàn con cò

with unique numbers and the address of his offices.

với các mã số riêng và địa chỉ văn phòng của ông.

Then he advertised the initiative as widely as possible.

Sau đó, ông quảng bá sáng kiến này cho càng nhiều người biết càng tốt.

His hope was that word of the experiment would find its way to Africa,

Hi vọng của ông là thí nghiệm này sẽ được biến đến ở Châu Phi,

so people finding the tags would know to mail them back with more information.

để những ai kiếm được những chiếc thẻ sẽ biết

và gửi lại cho ông cùng với các thông tin.

Sure enough, from 1908 to 1913,

Chắc chắn rồi, từ 1908 đến 1913,

Thienemann received 178 rings, 48 of which had been found in Africa.

Thienemann đã nhận được 178 chiếc vòng,

trong đó có 48 chiếc vòng được tìm thấy ở Châu Phi.

Using this data, he plotted the first migration route ever discovered,

Dùng các dữ liệu này, ông đã khám ra ra con đường di cư đầu tiên

và khẳng định một cách rõ ràng rằng thực tế, cò không bay lên cung trăng.

and definitively established that storks were not, in fact, flying to the moon.