The first asteroid ever discovered - Carrie Nugent

Translator: Tân Nguyễn Reviewer: Nhu PHAM

"Săn tìm tiểu hành tinh là trách nhiệm của chúng ta với phần còn lại của thế giới."

Vào buổi tối ngày 1/1/1801,

On the night of January 1, 1801,

Giuseppe Piazzi, a priest in Palermo, Italy,

Giuseppe Piazzi, một linh mục ở Palermo, Ý,

was mapping the stars in the sky.

đang vẽ lại bản đồ các ngôi sao trên bầu trời.

Over three nights, he'd look at and draw the same set of stars,

Ba đêm liền, ông đã quan sát và vẽ lại đúng một nhóm các ngôi sao,

carefully measuring their relative positions.

cẩn thận đo đạc vị trí tương đối giữa chúng.

That night, he measured the stars.

Tối đó, ông đã đo lường các ngôi sao.

The next night, he measured them again.

Tối sau đó, ông đo lại một lần nữa.

To his surprise, one had moved.

Thật bất ngờ, một ngôi sao đã di chuyển.

The third night, the peculiar star had moved again.

Đêm thứ ba, ngôi sao kì lạ đó lại di chuyển một lần nữa.

This meant it couldn't be a star at all.

Nghĩa là đó không phải là một ngôi sao.

It was something new, the first asteroid ever discovered,

Nó là một thứ gì mới, một tiểu hành tinh đầu tiên được phát hiện,

which Piazzi eventually named Ceres.

được Piazzi đặt tên là Ceres.

Asteroids are bits of rock and metal that orbit the Sun.

Tiểu hành tinh được cấu tạo từ đá và kim loại, xoay xung quanh Mặt Trời.

At over 900 kilometers across, Ceres is a very large asteroid.

Nhìn từ khoảng cách hơn 900km, Ceres là một tiểu hành tinh rất lớn.

Nhưng nhìn từ một kính viễn vọng, như của Piazzi,

But through a telescope, like Piazzi's,

Ceres looked like a pinpoint of light similar to a star.

Ceres chỉ như một đốm sáng như một ngôi sao.

In fact, the word asteroid means star-like.

Từ "asteroid" có nghĩa là "giống như sao".

Bạn có thể thấy điểm khác biệt giữa ngôi sao

You can tell the difference between stars

and asteroids by the way they move across the sky.

và các tiểu hành tinh qua cách chúng di chuyển trên bầu trời.

Of course, Piazzi knew none of that at the time,

Tất nhiên, vào thời điểm đó, Piazzi không biết những điều này

just that he had discovered something new.

vì đó là điều mới mẻ mà ông vừa khám phá.

To learn about Ceres,

Để hiểu về Ceres, ông cần phải theo dõi chuyển động của nó trên bầu trời

Piazzi needed to track its motion across the sky

and then calculate its orbit around the Sun.

sau đó, tính toán quỹ đạo của nó quanh Mặt Trời.

So each clear night, Piazzi trained his telescope to the heavens.

Nên vào mỗi tối rõ trời, Piazzi hướng kính viễn vọng lên trời.

Night after night, he made careful measurements

Ngày qua ngày, ông đo đạc hết sức cẩn thận

until finally, he couldn't.

cho đến khi không thể làm được nữa.

The Sun got in the way.

Mặt Trời đã chắn mất tầm nhìn.

When Piazzi first spotted Ceres, it was here, and the Earth was here.

Khi Piazzi lần đầu tiên thấy Ceres, ở đây, và Trái Đất ở đây.

As he tracked it each night, the Earth and Ceres moved like this

Theo thời gian dõi theo nó mỗi tối, Trái Đất và Ceres di chuyển như thế này

until Ceres was here.

cho đến khi Ceres ở đây.

And that meant that Ceres was only in the sky when it was daytime on Earth.

Nghĩa là Ceres chỉ ở trên bầu trời vào ban ngày trên Trái Đất.

During the day, bright sunlight made this small asteroid impossible to see.

Ban ngày, ánh sáng Mặt Trời khiến ta không thể nhìn thấy tiểu hành tinh này.

Astronomers needed to calculate Ceres's orbit.

Các nhà thiên văn học phải tính toán quỹ đạo của Ceres.

This would let them predict where it was going to be

Điều này giúp họ dự đoán được nó sẽ ở đâu

in the vast night sky on any given night.

trong biển trời đêm rộng lớn vào một tối bất kỳ.

But the calculations were grueling and the results imprecise.

Tuy nhiên, việc tính toán rất khó khăn và kết quả thì không chính xác.

Many astronomers searched for Ceres,

Rất nhiều nhà thiên văn học đã tìm kiếm Ceres,

but not knowing exactly where to look, no one could find it.

nhưng lại không biết chính xác nơi cần tìm và không ai tìm thấy.

Luckily, a hardworking mathematician named Carl Friedrich Gauss

May mắn thay, một nhà toán học cần cù tên là Carl Friedrich Gauss

heard about the lost asteroid.

đã nghe về tiểu hành tinh mất tích này.

He thought it was an exciting puzzle and went to work.

Ông nghĩ nó là một bài toán thú vị và bắt tay vào việc.

When he realized he didn't have the mathematical methods he needed,

Khi nhận ra không có một công thức toán học mà mình cần,

he invented new ones that we still use today.

ông đã sáng chế ra một công thức mới mà ta vẫn sử dụng ngày nay.

He derived a new orbit and new predictions of where to look for Ceres.

Ông cho ra đời một quỹ đạo mới và một tiên đoán mới về nơi tìm Ceres.

Hungarian astronomer Baron Franz Xaver von Zach

Nhà thiên văn học người Hungary Baron Franz Xaver von Zach

searched for Ceres with Gauss's predictions.

đã tìm kiếm Ceres dựa theo sự tiên đoán của Gauss.

After weeks of frustrating clouds,

Sau nhiều tuần bị mây che,

von Zach finally had clear skies on December 31, 1801.

von Zach, cuối cùng, đã có một tối rõ trời vào ngày 31/12/1801.

He looked through his telescope and finally saw Ceres.

Ông nhìn qua kính viễn vọng và cuối cùng, đã tìm thấy Ceres.

We haven't lost track of it since.

Từ đó, chúng ta đã không để mất dấu nó .

Today, we've discovered hundreds of thousands of asteroids.

Ngày nay, chúng ta đã phát hiện hàng trăm ngàn tiểu hành tinh.

Many, including Ceres, orbit the Sun between Mars and Jupiter,

Rất nhiều, bao gồm Ceres, quay quanh Mặt Trời và nằm giữa sao Hỏa và sao Mộc,

while near-Earth asteroids orbit the Sun relatively close to Earth.

trong khi những cái khác xoay quanh Mặt Trời và tương đối gần với Trái Đất.

When we recorded this narration,

Khi chúng tôi thu âm video này,

astronomers had discovered 16,407 near-Earth asteroids,

các nhà thiên văn học đã phát hiện ra 16,407 tiểu hành tinh gần Trái Đất,

but since we find new asteroids all the time,

nhưng vì những tiểu hành tinh mới được tìm thấy vào mọi lúc,

that number will have grown by hundreds or thousands

con số đó sẽ tăng lên hàng trăm hoặc hàng ngàn

by the time you watch this.

tại thời điểm bạn đang xem video này.

Today, asteroid hunters use modern telescopes,

Ngày nay, những thợ săn tiểu hành tinh sử dụng kính viễn vọng tiên tiến,

including one in space.

bao gồm một cái trong không gian.

Computers analyze the images,

Máy tính sẽ phân tích hình ảnh, và con người sẽ kiểm tra đầu ra

and humans check the output

trước khi báo cáo việc quan sát cho trung tâm lưu trữ.

before reporting the asteroid observations to an archiving center.

Each discovered asteroid has its unique orbit measured.

Mỗi tiểu hành tinh được phát hiện có một cách đo quỹ đạo riêng.

An orbit lets astronomers predict where asteroids are going to be

Quỹ đạo giúp nhà thiên văn học dự đoán nơi mà tiểu hành tinh sẽ xuất hiện

at any given time.

ở một thời điểm bất kỳ.

Hầu hết quỹ đạo của các tiểu hành tinh đều có thể dự đoán trong khoảng 80 năm

Most asteroid trajectories can be predicted for about 80 years

though we can calculate where the best studied asteroids will be every day

do đó, ta có thể tính toán nơi tốt nhất để nghiên cứu tiểu hành tinh mỗi ngày

between now and 800 years into the future.

tại thời điểm hiện tại và trong 800 năm nữa.

We must keep searching for asteroids

Chúng ta phải tiếp tục tìm kiếm các tiểu hành tinh

in case there's one out there on a collision course with Earth.

đề phòng có một cái trên quỹ đạo va chạm với Trái Đất.

Astronomers don't only search for asteroids, though.

Nhưng không chỉ tìm kiếm các tiểu hành tinh,

các nhà thiên văn học còn tìm hiểu vì sao chúng lại được hình thành,

They also study them to learn how they formed,

what they're made of,

chúng làm từ gì và cho ta biết điều gì về hệ mặt trời này.

and what they can tell us about our solar system.

Today, we can do something that Piazzi could only dream of:

Ngày nay, chúng ta có thể làm những thứ mà Piazzi chỉ có thể mơ tới:

send spacecraft to study asteroids up close.

gửi phi thuyền để nghiên cứu tiểu hành tinh gần hơn.

One spacecraft called Dawn journeyed billions of kilometers

Một phi thuyền tên là Dawn đã du hành hàng tỉ cây số

over four years to the main asteroid belt.

trong vòng bốn năm để tới vành đai chính của tiểu hành tinh.

There, it visited Ceres and another asteroid, Vesta.

Ở đó, nó đã ghé thăm Ceres và một tiểu hành tinh khác, Vesta.

Dawn's stunning images transformed Piazzi's dot of light

Những bức ảnh đầy kinh ngạc của Dawn đã biến đốm sáng của Piazzi

into a spectacular landscape of craters,

thành một khung cảnh ngoạn mục của những vết lõm,

landslides,

những triền đồi, và những ngọn núi.

and mountains.

Tác giả bài giảng này là một diễn giả của TED

và là một thợ săn tiểu hành tinh toàn thời gian,

nói cách khác, cô ấy "khủng" **.

Carry đã viết một quyển sách cực kì thú vị về công việc của mình

và hào hứng khi thêm nó vào danh mục sách của TED-ed.

Cảm ơn vì đã xem và cảm ơn sự hỗ trợ của bạn.