The first asteroid ever discovered - Carrie Nugent

Tłumaczenie: Marta Konieczna Korekta: Rysia Wand

["Poszukiwanie planetoid to nasz obowiązek wobec reszty planety"]

[Carrie Nugent, "Łowcy Planetoid"]

On the night of January 1, 1801,

Nocą 1 stycznia 1801 roku

Giuseppe Piazzi, a priest in Palermo, Italy,

Giuseppe Piazzi, ksiądz z Palermo we Włoszech,

was mapping the stars in the sky.

tworzył mapę gwiazd.

Over three nights, he'd look at and draw the same set of stars,

Trzy noce z rzędu patrzył i rysował te same układy gwiazd,

carefully measuring their relative positions.

starannie mierząc ich pozycje względem siebie.

That night, he measured the stars.

Jednej nocy mierzył gwiazdy.

The next night, he measured them again.

Następnej zrobił to ponownie.

To his surprise, one had moved.

Ku jego zaskoczeniu, jedna się przesunęła.

The third night, the peculiar star had moved again.

Trzeciej nocy dziwna gwiazda znów zmieniła położenie.

This meant it couldn't be a star at all.

To oznaczało, że to nie może być gwiazda.

It was something new, the first asteroid ever discovered,

To było coś nowego, pierwsza odkryta planetoida.

which Piazzi eventually named Ceres.

Piazzi nazwał ją Ceres.

Asteroids are bits of rock and metal that orbit the Sun.

Planetoidy to kawałki skał i metalu krążące wokół Słońca.

At over 900 kilometers across, Ceres is a very large asteroid.

Mająca ponad 900 km średnicy Ceres to bardzo duża planetoida.

But through a telescope, like Piazzi's,

Ale przez teleskop Piazziego

Ceres looked like a pinpoint of light similar to a star.

Ceres wyglądała jak punkcik na niebie, jak każda inna gwiazda.

In fact, the word asteroid means star-like.

Planetoida znaczy tak właściwie "podobna do gwiazdy".

You can tell the difference between stars

Można odróżnić planetoidy od gwiazd

and asteroids by the way they move across the sky.

przez ich ruch na niebie.

Of course, Piazzi knew none of that at the time,

Piazzi nie miał o tym wówczas bladego pojęcia,

just that he had discovered something new.

wiedział tylko, że odkrył coś nowego.

To learn about Ceres,

Aby dowiedzieć się więcej o Ceres,

Piazzi needed to track its motion across the sky

Piazzi musiał śledzić jej ruch po niebie

and then calculate its orbit around the Sun.

i obliczyć jej orbitę okołosłoneczną.

So each clear night, Piazzi trained his telescope to the heavens.

Każdej czystej nocy Piazzi kierował teleskop w niebo.

Night after night, he made careful measurements

Noc w noc dokonywał ostrożnych pomiarów,

until finally, he couldn't.

aż musiał przestać.

The Sun got in the way.

Przeszkodziło mu Słońce.

When Piazzi first spotted Ceres, it was here, and the Earth was here.

Kiedy Piazzi zauważył Ceres pierwszy raz, była tutaj, a Ziemia była tutaj.

As he tracked it each night, the Earth and Ceres moved like this

W trakcie obserwacji oba ciała niebieskie przesuwały się,

until Ceres was here.

aż Ceres znalazła się tu.

And that meant that Ceres was only in the sky when it was daytime on Earth.

To oznaczało, że Ceres była na niebie tylko za dnia.

During the day, bright sunlight made this small asteroid impossible to see.

W dzień światło słoneczne sprawia, że maleńka planetka jest niewidoczna.

Astronomers needed to calculate Ceres's orbit.

Astronomowie musieli obliczyć orbitę Ceres.

This would let them predict where it was going to be

Dzięki temu mogli przewidzieć, gdzie pojawi się

in the vast night sky on any given night.

danej nocy na przepastnym, ciemnym niebie.

But the calculations were grueling and the results imprecise.

Ale obliczenia były żmudne, a wyniki niedokładne.

Many astronomers searched for Ceres,

Wielu astronomów szukało Ceres,

but not knowing exactly where to look, no one could find it.

ale nie wiedząc dokładnie, gdzie patrzeć, żaden nie potrafił jej znaleźć.

Luckily, a hardworking mathematician named Carl Friedrich Gauss

Na szczęście pracowity matematyk, Carl Friedrich Gauss,

heard about the lost asteroid.

usłyszał o zagubionej planetoidzie.

He thought it was an exciting puzzle and went to work.

Pomyślał, że to fascynująca zagadka, i wziął się do pracy.

When he realized he didn't have the mathematical methods he needed,

Zdał sobie sprawę, że brakuje mu niezbędnych matematycznych metod,

he invented new ones that we still use today.

wymyślił więc nowe, których używamy do dziś.

He derived a new orbit and new predictions of where to look for Ceres.

Wyprowadził nową orbitę i określił, gdzie szukać Ceres.

Hungarian astronomer Baron Franz Xaver von Zach

Węgierski astronom baron Franz Xaver von Zach

searched for Ceres with Gauss's predictions.

szukał Ceres za pomocą przewidywań Gaussa.

After weeks of frustrating clouds,

Po tygodniach irytującego zachmurzenia

von Zach finally had clear skies on December 31, 1801.

von Zach wreszcie zastał czyste niebo 31 grudnia 1801 roku.

He looked through his telescope and finally saw Ceres.

Spojrzał przez teleskop i wreszcie ujrzał Ceres.

We haven't lost track of it since.

Odtąd nie zgubiliśmy jej.

Today, we've discovered hundreds of thousands of asteroids.

Dziś odkrywamy setki tysięcy planetoid.

Many, including Ceres, orbit the Sun between Mars and Jupiter,

Wiele z nich, w tym Ceres, okrąża Słońce między Marsem a Jowiszem,

while near-Earth asteroids orbit the Sun relatively close to Earth.

a obiekty bliskie Ziemi okrążają Słońce blisko naszej planety.

When we recorded this narration,

W trakcie nagrywania tego filmu

astronomers had discovered 16,407 near-Earth asteroids,

astronomowie zdążyli odkryć 16 407 obiektów bliskich Ziemi,

but since we find new asteroids all the time,

ale ponieważ odkrywamy je bez przerwy,

that number will have grown by hundreds or thousands

ta liczba zwiększy się o setki a nawet tysiące

by the time you watch this.

w chwili, gdy obejrzysz to do końca.

Today, asteroid hunters use modern telescopes,

Dzisiejsi łowcy planetoid używają nowoczesnych teleskopów,

including one in space.

także kosmicznych.

Computers analyze the images,

Komputery analizują obrazy,

and humans check the output

a ludzie sprawdzają wyniki

before reporting the asteroid observations to an archiving center.

przed zgłoszeniem obserwacji do centrum archiwizacji.

Each discovered asteroid has its unique orbit measured.

Każdej odkrytej planetoidzie mierzy się jej wyjątkową orbitę.

An orbit lets astronomers predict where asteroids are going to be

Pozwala to przewidzieć położenie planetoidy

at any given time.

w dowolnym momencie.

Most asteroid trajectories can be predicted for about 80 years

Większość ich trajektorii można przewidzieć na około 80 lat,

though we can calculate where the best studied asteroids will be every day

ale trajektorie najlepiej zbadanych planetoid można oszacować

between now and 800 years into the future.

nawet na 800 lat wprzód.

We must keep searching for asteroids

Trzeba ich dalej poszukiwać,

in case there's one out there on a collision course with Earth.

na wypadek, gdyby któraś była na kursie kolizyjnym z Ziemią.

Astronomers don't only search for asteroids, though.

Astronomowie nie tylko ich poszukują.

They also study them to learn how they formed,

Badają je także pod kątem genezy,

what they're made of,

składu

and what they can tell us about our solar system.

oraz tego, co mogą powiedzieć o Układzie Słonecznym.

Today, we can do something that Piazzi could only dream of:

Dziś można dokonać czegoś, o czym Piazzi mógł jedynie marzyć.

send spacecraft to study asteroids up close.

Wysłać statek kosmiczny do badania planetoid z bliska.

One spacecraft called Dawn journeyed billions of kilometers

Statek Dawn przemierzył miliardy kilometrów

over four years to the main asteroid belt.

w ciągu czterech lat, aby dotrzeć do pasa planetoid.

There, it visited Ceres and another asteroid, Vesta.

Tam odwiedził Ceres i inną planetoidę, Westę.

Dawn's stunning images transformed Piazzi's dot of light

Zachwycające zdjęcia Dawn przekształciły punkcik na niebie Piazziego

into a spectacular landscape of craters,

w niesamowity krajobraz pełen kraterów,

landslides,

osuwisk

and mountains.

i gór.

Autorka jest prelegentką TED,

i pełnoetatowym łowcą asteroidów,

czyli niezłą agentką.

Carrie napisała fascynującą książkę o swojej pracy

którą z radością dodajemy do biblioteczki TED.

Dzięki za obejrzenie i wsparcie.