Why the insect brain is so incredible - Anna Stöckl

Translator: Vi Phan Reviewer: Mỹ Bùi

The human brain is one of the most sophisticated organs in the world,

Não người là một trong những cơ quan phức tạp nhất trên Trái Đất

a supercomputer made of billions of neurons

1 siêu máy tính chế tạo từ hàng tỉ nơ ron

that processes and controls all of our senses, thoughts, and actions.

xử lý và kiểm soát tất cả giác quan, suy nghĩ và hành động của chúng ta.

But there was something Charles Darwin found even more impressive:

Nhưng điều ấn tượng hơn mà Charles Darwin đã tìm ra

the brain of an ant,

là não của loài kiến,

which he called one of the most marvelous atoms of matter in the world.

mà ông gọi là một trong những phân tử vật chất kì diệu nhất thế giới.

If you find it hard to believe that something so tiny

Nếu bạn thấy khó tin sao mà một loài vật bé tí như thế

could have a complex brain,

có thể có bộ não phức tạp,

you're not alone.

thì bạn không phải là người duy nhất

In his project to classify and describe all living things,

Trong dự án của mình, phân loại và mô tả các cá thể sống,

Swedish naturalist Carl Linnaeus assumed insects had no brains at all.

Nhà tự nhiên học Thụy Điển Carl Linnaeus cho rằng côn trùng không hề có não.

He was wrong, but understandably so.

Ông đã sai, nhưng cũng có thể hiểu được tại sao

Insect brains are not only miniscule,

Não côn trùng không chỉ rất nhỏ

but in many respects, they function differently than our own.

mà trong nhiều khía cạnh, chúng vận hành rất khác não người

One of the most noticeable differences

Một sự khác biệt dễ nhận ra,

is that an insect that loses its head can still walk,

là khi côn trùng mất đầu chúng vẫn có thể đi được,

scratch itself,

tự cào cấu,

breathe,

thở

and even fly.

và bay nữa.

This is because while our nervous system works like a monarchy,

Đó là bởi vì, hệ thần kinh chúng ta hoạt động như nền quân chủ,

with the brain calling the shots,

với bộ não là tổng tư lệnh

the insect nervous system works more like a decentralized federation.

thì hệ thần kinh côn trùng hoạt động giống 1 tổ hợp không phân cấp.

Many insect activities, like walking or breathing,

Nhiều hoạt động của côn trùng như đi hay thở,

are coordinated by clusters of neurons, also known as ganglia,

được điều phối bởi các cụm nơ ron, với tên gọi là hạch thần kinh,

along their bodies.

nằm dọc cơ thể chúng.

Together with the brain, these local ganglia form the insect nervous system.

Cùng với não, những hạch thần kinh cục bộ này hình thành nên hệ thần kinh.

While an insect can do a lot with just its local ganglia,

Dù côn trùng có thể làm nhiều việc chỉ với hạch này,

the brain is still crucial for its survival.

não vẫn đóng vai trò quan trọng cho sự sống còn của chúng.

An insect's brain lets it perceive the world through sight and smell.

Não của côn trùng cho phép chúng tiếp nhận thế giới qua thị và xúc giác.

It also chooses suitable mates,

cũng như lựa chọn bạn đời,

remembers locations of food sources and hives,

nhớ vị trí nguồn thức ăn, và tổ,

regulates communication,

điều phối việc giao tiếp,

and even coordinates navigation over huge distances.

và cả việc dò đường trong những cuộc hành trình xa

And this vast diversity of behaviors

Và sự phong phú trong hành vi này

is controlled by an organ the size of the head of a pin,

được kiểm soát bởi cơ quan chỉ bé bằng đầu cây kim

with less than one million neurons,

với chưa tới 1 triệu nơ ron,

compared to our 86 billion.

so với 86 tỷ nơ ron của não người.

But even though the insect brain is organized very differently from ours,

Dù não côn trùng rất khác não người

there are some striking similarities.

chúng cũng có những tương đồng thú vị

For example, most insects have smell detectors on their antennae,

Ví dụ, hầu hết côn trùng có cảm biến mùi ở râu,

similar to those found in human noses.

tương tự với cảm biến mùi ở mũi người.

And our primary olfactory brain regions look and function rather similarly,

Và vùng não khứu giác sơ cấp của người cũng có hình dáng và chức năng tương tự

với các cụm nơ ron của côn trùng tắt và mở vào thời điểm chính xác

with clusters of neurons activated and deactivated in precise timing

để giải mã những mùi cụ thể

to code for specific scents.

Các nhà khoa học rất ngạc nhiên bởi những sự tương đồng này

Scientists have been astonished by these similarities

bởi vì côn trùng và loài người là họ hàng rất xa.

because insects and humans are not very closely related.

In fact, our last common ancestor was a simple worm-like creature

Tổ tiên chung cuối cùng của người và côn trùng là loài sinh vật giống sâu đơn giản

that lived more than 500 million years ago.

sống hơn 500 triệu năm trước.

So how did we end up with such similar brain structures

Vậy vì sao mà cấu trúc não của chúng ta tương tự côn trùng đến thế

when our evolution took almost entirely different paths?

khi mà sự tiến hóa của chúng ta hầu như hoàn toàn khác biệt?

Scientists call this phenomenon convergent evolution.

Các nhà khoa học gọi đây là hiện tượng tiến hóa hội tụ.

It's the same principle behind birds, bats, and bees separately evolving wings.

Đây cũng là nguyên tắc đằng sau sự tiến hóa cánh của chim, dơi và ong.

Similar selective pressures can cause natural selection

Áp lực chọn lọc tương tự nhau có thể khiến chọn lọc tự nhiên

to favor the same evolutionary strategy

ưu tiên những chiến lược tiến hóa tương đồng

in species with vastly different evolutionary pasts.

trong các loài có nhiều khác biệt về quá khứ tiến hóa

By studying the comparison between insect and human brains,

Bằng việc nghiên cứu so sánh giữa não côn trùng và người,

scientists can thus understand which of our brain functions are unique,

các nhà khoa học có thể hiểu được phần nào của não người là độc đáo

và phần nào là giải pháp chung của các loài đối với vấn đề tiến hóa.

and which are general solutions to evolutionary problems.

But this is not the only reason scientists are fascinated by insect brains.

Nhưng đây không phải là lý do duy nhất các nhà khoa học hứng thú với não côn trùng.

Their small size and simplicity makes it easier to understand

Kích cỡ nhỏ và sự đơn giản của chúng giúp chúng ta dễ hiểu hơn

exactly how neurons work together in the brain.

cách thức nơ ron cùng hoạt động trong não

This is also valuable for engineers,

Điều này cũng có giá trị cho kỹ sư đang nghiên cứu

who study the insect brain to help design control systems

về não côn trùng nhằm thiết kế hệ thống kiểm soát

for everything from self-flying airplanes to tiny search-and-rescue roach bots.

tất tần tật từ máy bay tự lái đến robot tìm kiếm và cứu trợ nhỏ

So, size and complexity are not always the most impressive things.

Do đó, kích cỡ và sự phức tạp không phải là điều ấn tượng nhất

The next time you try to swat a fly,

Lần tới bạn đập 1 con ruồi

take a moment to marvel at the efficiency of its tiny nervous system

hãy chiêm ngưỡng sự hiệu quả của hệ thần kinh bé nhỏ đó

as it outsmarts your fancy brain.

khi nó thông minh hơn bộ não kì diệu của bạn.