Making sense of spelling - Gina Cooke

Ý nghĩa của việc đánh vần - Gina Cooke

Translator: Trang Pham Reviewer: Vi Phan

You've probably seen an email or an internet post

Bạn hẳn đã từng thấy một email hoặc bài post trên internet

about how weird and random English spelling seems to be.

về việc đánh vần tiếng Anh ngẫu nhiên và kỳ lạ đến thế nào

But what if I told you that it actually makes perfect sense?

Nếu tôi bảo bạn rằng nó thực sự rất có ý nghĩa thì sao nhỉ?

In fact, that's spelling's job:

Thực tế, đó là việc của đánh vần:

Making sense. Think of spelling a word

Làm rõ nghĩa. Hãy nghĩ tới việc đánh vần

as peeling back the layers of an onion.

như là bóc từng lớp của củ hành tây.

The first layer is a word's sense and meaning.

Lớp đầu tiên là ý và nghĩa của từ.

Often there are multiple layers of meaning.

Thường thì một từ có nhiều lớp nghĩa.

Another layer is the word's structure.

Lớp tiếp theo là cấu trúc từ.

Think of the center of the onion as a word's base element,

Hãy nghĩ đến lõi của củ hanh tây là yếu tố nền móng,

its essential kernel of meaning.

là ý nghĩa cốt lõi của từ.

A free-base element, like O-N-E,

một yếu tố không có nền móng, như O-N-E (một)

or T-W-O,

hay T-W-O (hai),

can stand on its own as a word,

có thể đứng riêng thành một từ,

like one, or two.

như là một, hay hai.

A bound base, like the R-U-P-T of "erupt" or "rupture"

Một gốc phụ thuộc R-U-P-T trong "erupt" hay "rupture".

needs another element in order to surface in a word.

cần yếu tố nữa để thành từ.

Two or more bases

Hai gốc từ hay nhiều hơn

give us compounds, like "twofold" or "someone" or "bankrupt."

cho ta từ ghép, như "twofold", "someone" hay "bankrupt".

Once we figure out a word's meaningful elements,

Khi ta đã khám phá được các thành phần của từ,

We can peel back its history to shed a little more light

ta có thể bóc các lớp lịch sử để biết thêm

on why it's spelled as it is.

tại sao từ lại đánh vần như thế.

The word "two," for example,

Ví dụ như từ "two" (hai)

needs its "W" in order to mark its connection

cần chữ "w" để có thể kết nối

to words like "twice," "twelve," "twenty,"

thành các từ như "twice", "twelve", "twenty"

"twin" and "between."

"twin" và "between" .

A word's history is another layer of the onion.

Lịch sử của từ là một lớp hành nữa.

With that understanding, let's investigate the word "one."

Hãy cùng xem từ "one" (một).

First we need to check in with what it means.

Hãy cùng xem từ này nghĩa là gì.

Unique, single, solitary.

Unique, single, solidarity.

"One's" historical layers include its relatives

Các lớp lịch sử của "one" bao gồm các từ tương tự

"only," "once," "eleven," and even "a,"

"only" (chỉ một), "once" (một lần), "eleven" (mười một) ngay cả "a" (một cái)

"an" and "any."

"an" (một cái) "any" (một)

But it's the morphological relatives -

Nhưng các họ hàng hình thái học

the ones that share the base O-N-E -

mà chia sẻ gốc từ O-N-E

That are really astonishing.

mới là những từ thú vị

There are the familiar ones, like "anyone,"

Có các họ hàng quen thuộc như "anyone"

and "one-track" and "oneself" - those are obvious.

"one-track" và "oneself" - là ví dụ hiển nhiên

But let's take a look at some unexpected derivations

Nhưng hãy cùng xem những biến thể khác biệt

of the word "one."

của từ "one"

The word "alone" is built from the prefix A-L plus the base O-N-E.

Từ "alone" (một mình) được ghép từ yếu tố A-L đi trước và gốc O-N-E

It's the same A-L prefix that we see

Cũng là tiền tố A-L trong

in "always," "already," "almighty" and "almost."

"always", "already", "almighty" và "almost" .

It means "all."

Nó có nghĩa là "all" (tất cả).

the word "alone" means "all one."

Từ "alone" có nghĩa là "all one".

It was misanalysed in the middle ages

Từ này bị phân tích nhầm ở thời trung cổ

as having the prefix "a," like in "asleep" and "awake" and "around,"

thành có tiền tố "a" như trong "asleep" và "awake" và "around"

and a new base was born: L-O-N-E,

và gốc từ mới được hình thành L-O-N-E

which then developed into its own family.

và hình thành nên nhánh riêng.

In the word "atone," we find the familiar preposition "at"

Trong từ "atone" (hối lỗi), ta tìm thấy giới từ "at"

compounded with the base O-N-E.

kết hợp với gốc từ O-N-E.

See, when we atone for something we've done wrong,

Khi ta atone (hối lỗi) với điều gì đó mà ta đã làm sai,

we attempt to make things whole again,

ta cố gắng làm điều ấy trọn vẹn,

to fix what's broken, to be at one again with whomever we hurt.

để sửa lỗi sai, ta làm lành (to be at one) với người mình gây tổn thương.

But here's perhaps the best one of all:

Đây có lẽ mới là ví dụ hay nhất:

the word "onion," which is also frequently derided as irregular

từ "onion" (hành tây) thường bị cười là bất quy tắc

or crazy, for its spelling of "uh" with an O.

hoặc là điên rồ vì đánh vần âm "uh" bằng chữ "o".

But again, if we look into the word's structure,

Nhưng nếu nhìn cấu trúc từ,

and its history, it's a mystery no more.

và lịch sử, thì từ này không còn là bí ẩn nữa.

When we look at the roots of an onion,

Nguồn gốc của từ hành tây,

we learn that it is written as O-N-E plus I-O-N,

ta thấy được là từ này viết bới O-N-E cộng với I-O-N,

the same suffix we find in "tension," "action," "union"

hậu tố như trong "tension", "action" , "union"

and thousands of other words in English.

và hàng ngàn từ khác trong tiếng Anh.

Unlike the many cloves in a head of garlic,

Khác với các nhánh của củ tỏi,

an onion has a single bulb.

hành chỉ có một.

It is marked by the state or condition of oneness.

Hành được đánh dấu bởi hiện trạng hay trạng thái có một.

Like an onion, English is one -

Như củ hành, tiếng Anh là một -

one single writing system shared across time and space.

hệ thống viết chung

qua thời gian và không gian.

Its structure and its history have many layers,

Cấu trúc và lịch sử có nhiều tầng lớp,

and peeling them apart can really add flavor to our language

và bóc tách từng lớp có thể tăng thêm hương vị cho ngôn ngữ

and spice up our understanding. See, spelling is never just about spelling,

và tăng khả năng cảm thụ. Thấy không, đánh vần đâu

chỉ đơn thuần là đánh vần.

but about how written words make sense.

mà còn về các từ viết ra có ý nghĩa thế nào.

It's almost enough to make you want to cry.

Nhiều lớp ý nghĩa đến mức có thể làm bạn muốn khóc.