The rights you might not realize you have - Shannon Odell

Çeviri: esra kurul Gözden geçirme: Başak Gökdaş

Since 2015, an unprecedented movement has been sweeping courts around the world.

2015′ten bu yana eşi benzeri görülmemiş bir hareket,

dünya çapında mahkemeleri kasıp kavuruyor.

Groups of young plaintiffs, some as young as 7,

Bazıları 7 yaşında kadar genç olan genç davacı grupları,

are suing their governments for their inaction on tackling climate change.

İklim değişikliğiyle mücadelede eylemsizlik nedeniyle

hükümetlerine dava açıyorlar.

For example, in the winter of 2018,

Örneğin 2018 kışında,

25 young Colombians, including Indigenous youths,

Yerli gençlerin de aralarında bulunduğu 25 genç Kolombiyalı,

sued their government for failing to reduce deforestation in the Amazon

Amazon’daki ormansızlaşmayı azaltmadığı

ve iklim vaatlerini yerine getirmediği için hükümetlerine dava açtı.

and falling short on climate promises.

This suit, as well as others,

Bu dava, diğerleri gibi,

argued that destructive environmental policies

yıkıcı çevre politikalarının davacıların

put the plaintiffs’ current and future lives at risk.

mevcut ve gelecekteki hayatlarını riske attığını savundu.

Climate inaction violates their basic human rights—

İklim eylemsizliği temel insan haklarını -

specifically the right to a healthy environment, health, food, and water.

özellikle sağlıklı bir çevre, sağlık, gıda ve su hakkını ihlal ediyor.

But what do human rights have to do with the environment?

İnsan haklarının çevre ile ne ilgisi var?

Do you have the right to breathe clean air?

Temiz hava soluma hakkınız var mı?

To live in a world with white rhinos, polar bears, and lemur leaf frogs?

Beyaz gergedanların, kutup ayılarının ve lemur yaprak kurbağalarının olduğu

bir dünyada yaşamak mı?

What about the right to mangroves and coral reefs?

Mangrov ve mercan resifleri haklarına ne dersiniz?

The first international document to outline human rights

İnsan haklarının ana hatlarını çizen ilk uluslararası belge,

was adopted by the newly-formed United Nations in 1948,

sayısız vahşet ve barbarca eylemlerin damgasını vurduğu iki dünya

against the backdrop of two world wars marked by countless atrocities

savaşının ortasında, 1948′de yeni kurulan Birleşmiş Milletler tarafından

and barbaric acts.

kabul edildi.

This document, known as the Universal Declaration of Human Rights,

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi

or UDHR,

veya İHEB olarak bilinen bu belge,

describes the inherent freedoms that belong to all people,

kim olursa olsun, nerede yaşarsa yaşasın, tüm insanlara ait olan,

no matter who they are or where they live, and which can't be granted or revoked.

verilemez veya geri alınamaz, doğuştan gelen özgürlükleri tanımlar.

It establishes rights like freedom of thought,

Düşünce özgürlüğü,

political liberties like the right to a fair trial,

adil yargılama hakkı gibi siyasi özgürlükler

and socioeconomic and cultural rights,

ve yeterli barınma ve sağlık hizmeti hakkı gibi

like the right to adequate housing and healthcare.

sosyoekonomik ve kültürel haklar gibi hakları belirler.

While the UDHR itself is non-binding,

İHEB’nin kendisi bağlayıcı olmasa da

its formation gave people an internationally recognized set

oluşumu insanlara uluslararası düzeyde tanınan bir dizi

of ethics and standards,

etik ve standart kazandırdı

and laid the foundation for human rights law.

ve insan hakları hukukunun temelini attı.

And since 1948, these liberties have been woven into international treaties,

Ve 1948′den beri, bu özgürlükler uluslararası anlaşmalara,

constitutions, and laws,

anayasalara ve yasalara dokundu,

meaning that countries have opted to uphold and protect them.

yani ülkeler onları desteklemeyi ve korumayı seçtiler.

As a result, countless individual human rights struggles and movements

Sonuç olarak, sayısız bireysel insan hakları mücadelesi ve hareketi

have been granted legitimacy and a legal basis for pursuing justice.

adaleti sağlamak için meşruiyet ve yasal bir temel sağlanmıştır.

The UDHR makes no mention of nature, biodiversity, or climate.

İHEB’de doğadan, biyolojik çeşitlilikten veya iklimden bahsedilmiyor.

These rights, instead, first took hold at the national level.

Bunun yerine bu haklar önce ulusal düzeyde ele geçirildi.

Many countries within the Global South,

Küresel Güney'deki birçok ülke,

often influenced by Indigenous laws and worldviews,

çoğunlukla Yerli yasalardan ve dünya görüşlerinden etkilenip,

incorporated the right to a healthy environment into their constitutions

sağlıklı bir çevre hakkını anayasalarına ve bölgesel anlaşmalarına

and regional treaties.

dahil ettiler.

Soon, human rights advocates were calling on the rest of the world

Kısa süre sonra insan hakları savunucuları dünyanın geri kalanını

and the United Nations to recognize this right as well.

ve Birleşmiş Milletler'i de bu hakkı tanımaya çağırdılar.

Many argued that the very principles of the UDHR

Birçoğu, İHEB ilkelerinin sağlıklı ekosistemlere erişime

depend on access to healthy ecosystems.

bağlı olduğunu savundu.

Each year, millions of people die from air and water pollution.

Her yıl milyonlarca insan hava ve su kirliliğinden ölüyor.

Declining pollinator populations threaten basic food security.

Tozlayıcı popülasyonlarının azalması temel gıda güvenliğini tehdit ediyor.

And the loss of coastal habitats has left millions exposed to greater risks

Kıyı habitatlarının kaybı, milyonlarca insanı yıkıcı sel ve kasırgalardan

from destructive floods and hurricanes.

kaynaklanan daha büyük risklere maruz bıraktı.

Protecting this right is more urgent now than ever before.

Bu hakkı korumak şu anda daha önce hiç olmadığı kadar acil.

Climate change is causing more frequent heatwaves, longer droughts,

İklim değişikliği daha sık sıcak hava dalgalarına, daha uzun kuraklıklara

and more destructive wildfires.

ve daha yıkıcı orman yangınlarına neden oluyor.

Without rapid and significant change, the planet is at risk of mass extinction,

Hızlı ve önemli bir değişim olmazsa

gezegen, 2100 yılına kadar dünyadaki biyolojik çeşitliliğin

which could wipe out a quarter of the world’s biodiversity by 2100.

dörtte birini yok edebilecek kitlesel yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır.

Such losses to natural ecosystems would likely have disastrous knockoff effects,

Doğal ekosistemlere yönelik bu tür kayıpların,

further threatening food supplies, destroying livelihoods,

gıda kaynaklarını daha da tehdit edecek, geçim kaynaklarını yok edecek

and leaving humanity more vulnerable to disease.

ve insanlığı hastalıklara karşı daha savunmasız bırakacaktır.

Thankfully, momentum is building.

Neyse ki momentum artıyor.

Today, over 150 countries and jurisdictions

Bugün 150′den fazla ülke ve yargı,

have enshrined the right to a healthy environment into national legislation.

sağlıklı bir çevre hakkına ulusal mevzuatta yer vermiştir.

On April 5th, 2018,

5 Nisan 2018′de

the Colombian Supreme Court ruled in favor of the young plaintiffs,

Kolombiya Yüksek Mahkemesi, hükümetin mevcut ve gelecek nesillerin haklarını

korumak için yasal olarak ormansızlaşmayı

finding that the government was legally obliged to reduce deforestation

ve sera gazı emisyonlarını azaltmak zorunda olduğunu

and greenhouse gas emissions

in order to protect the rights of present and future generations.

tespit ederek genç davacılar lehine karar verdi.

This case and similar historic wins by young people

Bu dava ve Hollanda, Almanya ve ABD mahkemelerinde

in the courts of the Netherlands, Germany, and the US

gençlerin elde ettiği benzer tarihi kazanımlar, diğerlerine de

has inspired others to take up the cause.

bu davayı üstlenme konusunda ilham verdi.

As of the summer of 2023,

2023 yazı itibariyle,

a wave of more than 2,000 human rights-based environmental cases

dünya genelinde 2.000′den fazla insan hakları temelli

have been filed across the globe.

çevre davası açılmış durumda.

And this number is likely to grow.

Ve bu sayının artması muhtemeldir.

In 2022, an overwhelming majority of UN General Assembly states came together

2022′de BM Genel Kurulundaki devletlerin ezici bir çoğunluğu,

to keep human rights aligned to a changing world

temiz, sağlıklı ve sürdürülebilir bir çevre hakkını tanıyarak

by recognizing the right to a clean, healthy, and sustainable environment.

insan haklarını değişen dünyaya uygun tutmak için bir araya geldi.

It will take unprecedented global cooperation

Sera gazı emisyonlarını azaltmak,

ormansızlaşmayı durdurmak ve su yollarımızı temiz tutmak için

to reduce greenhouse gas emissions, stop deforestation,

benzeri görülmemiş bir küresel işbirliği gerekecek.

and keep our waterways clean.

These court cases are a powerful first step to hold governments accountable

Bu mahkeme davaları, hükümetleri sorumlu tutmak ve gelecek nesillere

and to give future generations a better chance to breathe clean air,

temiz hava solumak ve beyaz gergedanların, kutup ayılarının ve mercan kayalıklarının

and live in a world with white rhinos, polar bears, and coral reefs

olduğu bir dünyada önümüzdeki yıllarda yaşamak için daha iyi bir şans vermek için

for years to come.

güçlü bir ilk adımdır.