The rights you might not realize you have - Shannon Odell

Tłumaczenie: Łukasz Izmaiłowski Korekta: Barbara Dzięcioł

Since 2015, an unprecedented movement has been sweeping courts around the world.

Od 2015 roku bezprecedensowy ruch ogarnia sądy na całym świecie.

Groups of young plaintiffs, some as young as 7,

Grupy młodych powodów, niektórzy w wieku zaledwie 7 lat,

are suing their governments for their inaction on tackling climate change.

pozywają swoje rządy za ich brak działania w walce ze zmianami klimatycznymi.

For example, in the winter of 2018,

Na przykład zimą 2018 roku

25 young Colombians, including Indigenous youths,

25 młodych Kolumbijczyków, również rdzennych, pozwało swój rząd

sued their government for failing to reduce deforestation in the Amazon

za brak ograniczenia wylesiania w Amazonii

and falling short on climate promises.

i niedotrzymanie obietnic klimatycznych.

This suit, as well as others,

Podczas tego pozwu, podobnie jak podczas innych,

argued that destructive environmental policies

padał argument, że destrukcyjna polityka środowiskowa

put the plaintiffs’ current and future lives at risk.

naraża obecne i przyszłe życie powodów na ryzyko.

Climate inaction violates their basic human rights—

Obojętność na zmiany klimatyczne narusza ich podstawowe prawa człowieka,

specifically the right to a healthy environment, health, food, and water.

w szczególności prawo do zdrowego środowiska, zdrowia, żywności i wody.

But what do human rights have to do with the environment?

Ale co prawa człowieka mają wspólnego ze środowiskiem?

Do you have the right to breathe clean air?

Czy mamy prawo oddychać czystym powietrzem?

To live in a world with white rhinos, polar bears, and lemur leaf frogs?

Żyć w świecie białych nosorożców, misiów polarnymi i chwytnic lemurowatych?

What about the right to mangroves and coral reefs?

A co z prawem do namorzynów i raf koralowych?

The first international document to outline human rights

Pierwszy międzynarodowy dokument przedstawiający prawa człowieka

was adopted by the newly-formed United Nations in 1948,

został przyjęty przez nowoutworzoną Organizację Narodów Zjednoczonych

against the backdrop of two world wars marked by countless atrocities

w 1948, na tle dwóch wojen światowych naznaczonych niezliczonymi okrucieństwami

and barbaric acts.

i barbarzyńskimi aktami.

This document, known as the Universal Declaration of Human Rights,

Dokument ten, znany jako Powszechna Deklaracja Praw Człowieka

or UDHR,

lub PDPC,

describes the inherent freedoms that belong to all people,

opisuje nieodłączne prawa, które należą do wszystkich ludzi,

no matter who they are or where they live, and which can't be granted or revoked.

bez względu na to, kim są, gdzie mieszkają i których nie można przyznać ani odwołać.

It establishes rights like freedom of thought,

Mówi o prawach takich jak wolność myśli, wolności

political liberties like the right to a fair trial,

polityczne, takie jak prawo do sprawiedliwego procesu,

and socioeconomic and cultural rights,

oraz prawa społeczno ekonomiczne i kulturowe,

like the right to adequate housing and healthcare.

takie jak prawo do adekwatnych warunków mieszkalnych i opieki zdrowotnej.

While the UDHR itself is non-binding,

Chociaż sama PDPC nie jest wiążąca,

its formation gave people an internationally recognized set

jej utworzenie dało ludziom uznany na całym świecie zestaw

of ethics and standards,

etyki i standardów

and laid the foundation for human rights law.

oraz położyło podwaliny pod akty prawne dotyczące praw człowieka.

And since 1948, these liberties have been woven into international treaties,

Od 1948 roku prawa te zostały wprowadzone w międzynarodowe traktaty,

constitutions, and laws,

konstytucje i prawa,

meaning that countries have opted to uphold and protect them.

co oznacza, że kraje zdecydowały się je przestrzegać i ich chronić.

As a result, countless individual human rights struggles and movements

W rezultacie, indywidualne walki o prawa człowieka i ruchy otrzymały legitymację

have been granted legitimacy and a legal basis for pursuing justice.

procesową i podstawę prawną do dążenia do sprawiedliwości.

The UDHR makes no mention of nature, biodiversity, or climate.

PDPC nie wspomina jednak o naturze, bioróżnorodności, ani klimacie.

These rights, instead, first took hold at the national level.

Zamiast tego prawa te wprowadzono po raz pierwszy na szczeblu krajowym.

Many countries within the Global South,

Wiele krajów na Globalnym Południu,

often influenced by Indigenous laws and worldviews,

często pod wpływem rdzennych praw i światopoglądów,

incorporated the right to a healthy environment into their constitutions

dołączyło prawo do zdrowego środowiska do swoich konstytucji

and regional treaties.

i traktatów regionalnych.

Soon, human rights advocates were calling on the rest of the world

Wkrótce po tym, zwolennicy praw człowieka wzywali resztę świata

and the United Nations to recognize this right as well.

i Organizację Narodów Zjednoczonych do uznania tego prawa.

Many argued that the very principles of the UDHR

Wielu ludzi było zdania, że same zasady PDPC

depend on access to healthy ecosystems.

zależą od dostępu do zdrowych ekosystemów.

Each year, millions of people die from air and water pollution.

Każdego roku miliony ludzi ginie z powodu zanieczyszczenia powietrza i wody.

Declining pollinator populations threaten basic food security.

Spadająca populacja zapylaczy zagraża podstawowemu bezpieczeństwu żywnościowemu.

And the loss of coastal habitats has left millions exposed to greater risks

A utrata siedlisk przybrzeżnych wystawiła miliony istnień na większe ryzyko

from destructive floods and hurricanes.

spowodowane niszczycielskimi powodziami i huraganami.

Protecting this right is more urgent now than ever before.

Ochrona tego prawa jest teraz bardziej potrzebna, niż kiedykolwiek wcześniej.

Climate change is causing more frequent heatwaves, longer droughts,

Zmiany klimatu powodują częstsze fale upałów, dłuższe susze

and more destructive wildfires.

i bardziej niszczycielskie pożary.

Without rapid and significant change, the planet is at risk of mass extinction,

Bez szybkich i znaczących zmian, planeta jest narażona na masowe wymieranie,

which could wipe out a quarter of the world’s biodiversity by 2100.

co może zniszczyć jedną czwartą wszystkich gatunków do 2100 roku.

Such losses to natural ecosystems would likely have disastrous knockoff effects,

Takie straty w ekosystemach naturalnych najpewniej miałyby katastrofalne skutki,

further threatening food supplies, destroying livelihoods,

problemy z zaopatrzeniem w żywność, niszcząc źródła utrzymania

and leaving humanity more vulnerable to disease.

i pozostawiając ludzkość bardziej podatną na choroby.

Thankfully, momentum is building.

Na szczęście tempo rośnie.

Today, over 150 countries and jurisdictions

Obecnie, ponad 150 krajów i jurysdykcji

have enshrined the right to a healthy environment into national legislation.

dodało prawo do zdrowego środowiska w ustawodawstwie krajowym.

On April 5th, 2018,

Piątego kwietnia 2018 r.

the Colombian Supreme Court ruled in favor of the young plaintiffs,

Kolumbijski Sąd Najwyższy orzekł,

finding that the government was legally obliged to reduce deforestation

że rząd jest prawnie zobowiązany do ograniczenia wylesiania

and greenhouse gas emissions

i emisji gazów cieplarnianych

in order to protect the rights of present and future generations.

w celu ochrony praw obecnych i przyszłych pokoleń.

This case and similar historic wins by young people

Ta sprawa, jak i podobne historyczne zwycięstwa młodych ludzi

in the courts of the Netherlands, Germany, and the US

w sądach Holandii, Niemiec i USA

has inspired others to take up the cause.

zainspirowały innych do podjęcia inicjatywy.

As of the summer of 2023,

Od lata 2023 roku na całym świecie

a wave of more than 2,000 human rights-based environmental cases

założono falę ponad 2000 spraw środowiskowych opartych

have been filed across the globe.

na prawach człowieka.

And this number is likely to grow.

I ta liczba prawdopodobnie będzie rosnąć.

In 2022, an overwhelming majority of UN General Assembly states came together

W 2022 roku przytłaczająca większość państw Zgromadzenia Ogólnego ONZ

to keep human rights aligned to a changing world

zebrała się, by zgrać prawa człowieka zgodne ze zmieniającym się światem,

by recognizing the right to a clean, healthy, and sustainable environment.

poprzez uznanie prawa do czystego, zdrowego i zrównoważonego środowiska.

It will take unprecedented global cooperation

Konieczna będzie niespotykanej globalnej współpracy,

to reduce greenhouse gas emissions, stop deforestation,

która będzie miała na celu zmniejszenie emisji gazów, powstrzymanie wylesiania

and keep our waterways clean.

i utrzymanie czystości zbiorników wodnych.

These court cases are a powerful first step to hold governments accountable

Te sprawy sądowe są krokiem w celu pociągnięcia rządów do odpowiedzialności

and to give future generations a better chance to breathe clean air,

i zapewnienia przyszłym pokoleniom szansy na oddychanie czystym powietrzem,

and live in a world with white rhinos, polar bears, and coral reefs

życie w świecie białych nosorożcy, misiów polarnych i raf koralowych

for years to come.

przez wiele lat.