The sexual deception of orchids - Anne Gaskett

Çeviri: Beril Marhan Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

The world’s largest orchid grows several meters tall.

Dünyanın en büyük orkidesi birkaç metre uzunluğundadır.

The tiniest is practically invisible.

En küçüğü ise neredeyse görünmezdir.

Some bloom high up in trees,

Bazıları ağaçların üstünde çiçek açarken

while others live underground.

diğerleri yerin altında yaşar.

All in, there are around 28,000 species of orchid on earth –

Dünyada toplam 28.000 orkide türü var.

about as many as all the bird, mammal and reptile species combined.

Neredeyse tüm kuşların, memelilerin ve sürügenlerin toplamı kadar.

They grow all over the world,

Hayal edilebilecek tüm renklere,

bearing every imaginable colour, shape, and pattern.

şekillere ve desene bürünerek dünyanın her tarafında büyürler.

And there’s a cunning purpose behind these elaborate displays:

Bu ayrıntılı görüntünün ardında kurnaz bir amaç yatar.

many orchids trick insects,

Birçok orkide bazen böcekleri

sometimes even into having sex with them.

onlarla seks yapmaları için kandırır.

Like other flowers,

Diğer çiçekler gibi birçok orkide,

most orchids need to attract insects

polenlerini toplamaları

to gather their pollen and carry it between plants.

ve bitkiler arasında dağıtmaları için böceklere ihtiyaç duyar.

But unlike most flowers,

Fakat

which attract a range of pollinators with sweet nectar,

polen taşıyıcıları tatlı nektarları ile cezbeden diğer çiçeklerin aksine

these masters of deception deploy other tactics–

aldatma ustası orkideler bir böceğin eşi gibi davranmak,

like pretending to be an insect’s mate,

çekici kokular salmak

letting off alluring scents,

ve diğer türlerin görünüşünü taklit etmek gibi

and mimicking the appearance of other species.

başka taktikler kullanır.

One of their most intriguing methods is sexual deception.

En şaşırtıcı metodlarından biri cinsel aldatmadır.

Through a combination of sexy shapes and pheromones,

Bir dizi seksi şekil ve feromon yardımı ile

orchids convince insects to mate with them.

orkideler, böcekleri onlarla çiftleşmeleri için ikna eder.

Take the bee orchid,

Arı orkidesini ele alalım.

whose petals look almost exactly like the velvety body of a bee.

Taç yaprakları tıpkı bir arının kadifemsi vücuduna benzer.

This disguise is so convincing that male bees land on the orchid

Kılık değiştirme o kadar inandırıcıdır ki erkek arılar orkideye konar

and try to have sex with it,

ve onunla seks yapmaya çalışır,

picking up pollen as they go.

giderken polenleri de götürürler.

Other orchids have evolved contrasting colours and ultraviolet spots–

Diğer orkideler çelişen renkler ve insanlara görünmezken

invisible to humans but irresistible to insects.

böceklerin dayanamadığı morötesi noktalar geliştirdi.

Still others have tactile ‘love-handles’

Yine bazıları böceklerin döllenme için tam olarak

that ensure insects are positioned precisely for pollination.

pozisyon almasını sağlayan temassal aşk saplarına sahip.

When a male wasp lands on the hammer orchid, for example,

Örneğin erkek bir eşek arısı çekiç orkidesine konduğunda

his enthusiastic mating motion flips a hinge in the flower,

onun hevesli çiftleşme güdüsü çiçeğin içindeki eklemleri çevirir

forcing his body into the pollen.

ve vücudunu polene doğru zorlar.

At the next flower he visits,

Ziyaret ettiği bir sonraki çiçekte

that same hinge pushes his pollen-covered body onto the stigma,

aynı eklem onun polen kaplı vücudunu dişicik başına zorlayıp

fertilizing it.

döllemesini sağlar.

Some orchids make such convincing mates

Bazı orkideler o kadar inandırıcı bir eş olurlar ki

that insects even ejaculate on them,

böcekler üzerlerine boşalır

wasting valuable sperm.

ve değerli spermlerini harcarlar.

But the most vital component of sexual deception is scent:

Fakat cinsel aldatmacanın en önemli noktası kokudur.

orchids mimic the precise scent of a single insect species.

Orkideler belli bir böcek türünün tıpatıp aynı kokusunu taklit edebilir.

This is possible because many insects and flowers

Bunun mümkün olmasının sebebi

produce simple organic compounds called hydrocarbons,

birçok böcek ve çiçek vücutlarını kurumaktan koruyan tabaka oluşturan

which form a layer that protects their bodies from drying out.

ve adı hidrokarbon olan basit organik bir bileşen üretir.

The precise blend of compounds in this layer is species-specific.

Bu tabakadaki bileşenlerin net karışımı türe özgüdür.

Its scent can double as a way for insects to attract potential mates,

Koku böcekler eşlerini etkileyebilsin diye iki katına çıkabilir.

known as a sex pheromone.

Seks feromonu olarak bilinir.

Over the course of many thousands of years,

Binlerce yıl boyunca, rastlantısal bileşen karışımları

random compound combinations have given some orchid species

bazı orkide türlerine belli bir böcek türü olarak

precisely the same signature scent as particular insect species.

tam aynı imza kokuyu verdi.

This matching scent allows them to attract male pollinators

Bu uyumlu koku onlara kendi dişileri kılığındaki çiçeklere

who fall over and over again

defalarca konan

for the flowers masquerading as females

erkek polen taşıyıcıları

of their own species.

etkileme fırsatı verir.

Sexual deception isn’t the only trick orchids have up their sleeves.

Cinsel aldatmaca orkidelerin tek numarası değil.

Their oldest scam is mimicking the shapes and colours

En eski numaraları tatlı nektar olmadan

of other nectar-producing flowers—

diğer nektar üreten çiçeklerin şekillerini

but without the sweet nectar.

ve renklerini taklit etmek.

Some orchids also masquerade as places where insects lay their eggs.

Bazı orkideler böceklerin yumurta bıraktığı yerleri taklit eder.

One species not only has the colour and appearance of rotting meat;

Bir tür sadece çürüyen etin rengine ve görüntüsüne sahip olmakla kalmayıp

it emits a scent of decay as well–

çürüme kokusu da yayar.

drawing in flies who deposit their eggs on the flower

Üzerine konan sinekler yumurtalarını bırakır

and unwittingly pollinate the plant.

ve bilmeden çiçeği döller.

Other orchids look and smell just like the fungi on which certain insects

Diğer orkideler

bazı böceklerin yumurtalarını bıraktığı küf gibi görünür ve kokar.

lay their eggs.

Where do all these bizarre adaptations come from?

Bütün bu tuhaf benzerlikler nereden geliyor?

Random genetic mutations in orchids may result in a trait–

Orkidelerdeki rastlantısal genetik mutasyonlar

like a scent or a shape–

koku ya da şekil gibi

that, by chance, matches the needs of a single insect species.

tesadüfen bir böcek türünün ihtiyaçlarıyla eşleşen özelliklere sebep olabilir.

The huge diversity within the insect world also increases the likelihood

Böcek dünyasındaki çeşitlilik

that an orchid will find a unique audience.

bir orkidenin kendine has kitle bulma ihtimalini de arttırır.

Able to make more seeds and offspring with the help of its dedicated pollinators,

Orkide kendini işine adamış polen toplayıcılarının yardımı ile

the orchid successfully reproduces in isolation,

daha fazla tohum ve yavru üreterek başarılı bir şekilde

and becomes a new species.

yalnız bir şekilde ürer ve yeni bir tür meydana gelir.

But because of their dependence on sometimes just one pollinator species,

Fakat bazen yalnız tek tür böcek türüne bağımlılıklarından dolayı

orchids are also vulnerable,

orkideler hassastır

and many quickly go extinct.

ve türleri kolay tükenir.

Over time, though,

Fakat zamanla

more orchid species have formed than died out,

ölmek yerine daha çok orkide türü oluştu.

and orchids are some of the most diverse flowering plants.

Orkideler en çeşitli çiçek açan bazı bitki türlerinden biri.

They have such exuberant and otherworldly shapes

O kadar canlı ve uhrevi şekilleri var ki

that they occasionally deceive human senses, too:

ara sıra insan algısını bile yanıltıyorlar.

In their petals we see what appear to be tiny, dancing people,

Yaparaklarının içinde küçük dans eden insanlara,

monkey’s faces, spiders,

maymun yüzüne, örümceklere

and even birds in flight.

ve uçan kuşlara benzer şeyler görürüz.