Could a blind eye regenerate? - David Davila

Kör bir göz yenilenebilir mi? - David Davila

Çeviri: Elif Yıldırım Gözden geçirme: Ramazan Şen

Imagine that day by day,

Düşünün ki,

your field of vision becomes slightly smaller,

görüş açınız günden güne azalıyor,

narrowing or dimming

daralıyor veya kararıyor

until eventually you go completely blind.

ve sonunda tamamen kör oluyorsunuz.

We tend to think of blindness as something you're born with,

Körlüğün doğuştan geldiğini düşünürüz

but in fact, with many diseases like Retinitis pigmentosa

ama gerçekte,

tavuk karası veya Usher sendromu gibi birçok hastalıkta

and Usher syndrome,

blindness can start developing when you're a kid,

körlük çocukken

ve hatta yetişkinken bile başlayabilir.

or even when you're an adult.

Both of these rare genetic diseases affect the retina,

Bunlar retinayı etkileyen nadir hastalıklardır,

the screen at the back of the eye that detects light and helps us see.

gözün arkasındaki ışığı algılayan ve görmemize yardımcı olan tabaka.

Now imagine if the eye could regenerate itself

Şimdi gözün kendini yenileyebildiğini ve

so that a blind person could see again.

kör bir insanın tekrar görebildiğini hayal edin.

To understand if that's possible, we need to grasp how the retina works

Bunun mümkün olup olmadığını anlamak için retinanın nasıl çalıştığını

and what it has to do with a multitalented creature

ve bunun yetenekli zebra balığıyla ne ilgilisi olduğunu

named the zebrafish.

anlamamız gerekir.

İnsan retinası gözün arkasında yaşayan farklı hücre katmanları ile

The human retina is made of different layers of cells,

with special neurons that live in the back of the eye

çubuk ve koni adı verilen fotoreseptörlerden meydana gelmiştir.

called rod and cone photoreceptors.

Photoreceptors convert the light coming into your eye

Fotoreseptörler gözünüze gelen ışığı

into signals that the brain uses to generate vision.

beyninizin kullanabileceği sinyallere dönüştürür.

People who have Usher syndrome and retinitis pigmentosa

Usher sendromu ve tavuk karası hastalıklarına sahip olan insanlar

experience a steady loss of these photoreceptors

düzenli olarak fotoreseptörlerini kaybeder

until finally that screen in the eye can no longer detect light

ta ki gözdeki tabaka ışığı algılayamayana

nor broadcast signals to the brain.

ve beyne sinyal gönderemeyene dek.

Unlike most of your body's cells, photoreceptors don't divide and multiply.

Vücudunuzdaki pek çok hücrenin aksine fotoreseptörler bölünmez veya çoğalmaz.

We're born with all the photoreceptors we'll ever have,

Sahip olduğumuz bütün fotoreseptörler doğumdan itibaren bizimledir.

which is why babies have such big eyes for their faces

Bebeklerin gözlerinin büyük olmasının sebebi budur

and part of why they're so cute.

ve bu kadar tatlı olmalarının da.

But that isn't the case for all animals.

Hayvanlar dünyası için ise bu kural geçerli değildir.

Take the zebrafish, a master regenerator.

Örneğin zebra balığı, yenilenmenin ustası.

It can grow back its skin, bones, heart and retina after they've been damaged.

Hasar gördüğünde derisini, kemiklerini, kalbini ve retinasını yenileyebilir.

If photoreceptors in the zebrafish retina are removed or killed by toxins,

Eğer zebra balığının fotoreseptörleri çıkartılır veya toksinlerle yok edilirse,

they just regenerate and rewire themselves to the brain to restore sight.

yaptıkları sadece yenilenmek

ve görüşü tekrar sağlamak için beyinle bağlantıya geçmektir.

Bilim adamları son zamanlarda bu süpergücü araştırıyorlar,

Scientists have been investigating this superpower

because zebrafish retina are also structured very much like human retina.

çünkü zebra balığının retinası yapısal olarak insan retinasına benziyor.

Scientists can even mimic the effects of disorders like Usher syndrome

Bilim adamları aynı zamanda zebra balığının gözünde Usher sendromu

or retinitis pigmentosa on the zebrafish eye.

ve tavuk karası gibi hastalıkların etkilerini taklit de edebiliyorlar.

This allows them to see how zebrafish go about repairing their retinas

Bu da zebra balığının retinasını nasıl tamir ettiğini görmelerini sağlıyor,

so they might use similar tactics to fix human eyes one day, too.

böylece bir gün aynı taktikleri insan gözü üzerinde de kullanabilirler.

So what's behind the zebrafish's superpower?

Peki zebra balığının süper gücünün arkasında ne var?

The main players are sets of long cells that stretch across the retina

Ana oyuncular retina boyunca uzanan

ve Müller hücreleri olarak adlandırılan uzun hücrelerdir.

called Müller glia.

When the photoreceptors are damaged, these cells transform,

Fotoreseptörler zarar gördüklerinde bu hücreler değişir

taking on a new character.

ve yeni bir karaktere bürünürler.

They become less like Müller cells and more like stem cells,

Artık Müller hücrelerinden çok kök hücrelere benzerler

which can turn into any kind of cell.

ve istedikleri hücre formuna dönüşebilirler.

Then these long cells divide,

Sonra bu uzun hücreler bölünür,

producing extras that will eventually grow into new photoreceptors,

yeni fotoreseptörlere dönüşecek, gözün arkasına seyahat edecek

travel to the back of the eye and rewire themselves into the brain.

ve beyinle bağlantı kuracak ek hücreler üretirler.

And now some researchers even think they've found the key to how this works

Ve şimdi bir takım araştırmacılar işin sırrını bulduklarını düşünüyor,

with the help of one of two chemicals that create activity in the brain

beyinde faaliyet gösteren iki kimyasal yardımıyla;

called glutamate and aminoadipate.

glutamat ve aminoadipat.

In mouse eyes,

Farelerin gözlerinde,

these make the Müller glia divide and transform into photoreceptors,

Müller hücrelerinin bölünmesini ve fotoreseptörlere dönüşmesini,

sonra retinanın arkasına seyahat etmesini sağlayan bu kimyasallardır.

which then travel to the back of the retina,

like they're replenishing a failing army with new soldiers.

Kaybeden bir orduya yeni askerler ile takviye yapmak gibi.

But remember, none of this has happened in our retinas yet,

Fakat unutmayın, bunların hiçbiri henüz bizim retinamızda gerçekleşmiyor,

so the question is how do we trigger this transformation of the Müller glia

yani sormamız gereken asıl soru "Müller hücrelerinin bu değişimini

in the human eye?

insan gözünde nasıl tetikleriz?" olmalı.

How can we fully control this process?

Bu süreci nasıl kontrol ederiz?

How do photoreceptors rewire themselves into the retina?

Fotoreseptörlerin retinaya bağlanması nasıl sağlanır?

And is it even possible to trigger this in humans?

Ve insanlarda bunu tetiklemek en başından mümkün mü?

Or has this mechanism been lost over time in evolution?

Ya da bu mekanizma zaman içinde evrimle birlikte yok mu oldu?

Until we tease apart the origins of this ability,

Biz bu yeteneğin kökenlerini tam anlamıyla kavrayana kadar,

retinal regeneration will remain a mysterious superpower

retinal yenilenme zebra balığının

gizemli süper gücü olarak kalmaya devam edecek.

of the common zebrafish.