Could a blind eye regenerate? - David Davila

Liệu mắt mù có khả năng hồi phục? - David Davila

Translator: Ngoc-Anh Nguyen Reviewer: Nhu PHAM

Hãy tưởng tượng ngày qua ngày

Imagine that day by day,

your field of vision becomes slightly smaller,

thị lực của bạn trở nên kém đi,

narrowing or dimming

mọi thứ ngày càng mờ và nhỏ dần

until eventually you go completely blind.

cho đến khi bạn bị mù hoàn toàn.

We tend to think of blindness as something you're born with,

Chúng ta cứ nghĩ mù là một tật bẩm sinh,

but in fact, with many diseases like Retinitis pigmentosa

nhưng trên thực tế, giống như Viêm võng mạc sắc tố

and Usher syndrome,

và Hội chứng Usher,

blindness can start developing when you're a kid,

mù có thể phát triển từ khi bạn còn nhỏ,

or even when you're an adult.

thậm chí cả khi trưởng thành.

Both of these rare genetic diseases affect the retina,

Cả hai căn bệnh di truyền hiếm gặp này đều ảnh hưởng đến võng mạc,

the screen at the back of the eye that detects light and helps us see.

tấm màn ở phần cuối của mắt cảm nhận ánh sáng và giúp ta nhìn thấy.

Now imagine if the eye could regenerate itself

Giờ hãy tưởng tượng, nếu mắt có khả năng tự hồi phục,

so that a blind person could see again.

những người mù sẽ lại nhìn thấy ánh sáng.

To understand if that's possible, we need to grasp how the retina works

Để biết được tính khả thi của nó, hãy xem xét cơ chế hoạt động của võng mạc,

and what it has to do with a multitalented creature

đặc biệt là ở loài sinh vật đặc biệt

named the zebrafish.

có tên là Cá bơn sọc.

Võng mạc của người được cấu tạo từ nhiều lớp tế bào,

The human retina is made of different layers of cells,

with special neurons that live in the back of the eye

với nhiều nơ-ron đặc biệt nằm ở phần cuối của mắt,

called rod and cone photoreceptors.

gọi là tế bào cảm quang hình nón và tế bào cảm quang hình que.

Photoreceptors convert the light coming into your eye

Tế bào cảm quang chuyển ánh sáng truyền tới mắt người

into signals that the brain uses to generate vision.

thành tín hiệu mà não dùng để tạo ra thị lực.

People who have Usher syndrome and retinitis pigmentosa

Người mắc Hội chứng Usher và Viêm sắc tố võng mạc

experience a steady loss of these photoreceptors

dần mất đi các tế bào cảm quang này

until finally that screen in the eye can no longer detect light

cho tới khi võng mạc không còn khả năng cảm nhận ánh sáng

nor broadcast signals to the brain.

hay truyền tín hiệu về não nữa.

Unlike most of your body's cells, photoreceptors don't divide and multiply.

Không như các tế bào khác, tế bào cảm quang không thể phân chia và nhân đôi.

We're born with all the photoreceptors we'll ever have,

Chúng ta sinh ra với đầy đủ số tế bào cảm quang sẽ có trong đời,

which is why babies have such big eyes for their faces

đó là lý do tại sao trẻ sơ sinh thường có đôi mắt to

and part of why they're so cute.

và vì thế, chúng trông thật đáng yêu.

But that isn't the case for all animals.

Nhưng điều này không đúng với tất cả các loài.

Take the zebrafish, a master regenerator.

Điển hình là cá bơn sọc, một bậc thầy tái tạo.

It can grow back its skin, bones, heart and retina after they've been damaged.

Da, xương, tim và võng mạc của chúng có thể hồi phục sau khi bị thương.

If photoreceptors in the zebrafish retina are removed or killed by toxins,

Ở cá bơn sọc, nếu tế bào cảm quang bị mất hoặc bị chất độc phá hủy,

they just regenerate and rewire themselves to the brain to restore sight.

chúng sẽ được tái sinh và tự kết nối với não để hồi phục thị lực.

Các nhà khoa học đang nghiên cứu về năng lực siêu việt này

Scientists have been investigating this superpower

because zebrafish retina are also structured very much like human retina.

bởi cấu tạo võng mạc của cá bơn sọc cũng tương tự như ở người.

Scientists can even mimic the effects of disorders like Usher syndrome

Họ có thể thí nghiệm về ảnh hưởng và các rối loạn như Hội chứng Usher

or retinitis pigmentosa on the zebrafish eye.

hay Viêm võng mạc sắc tố trên mắt cá bơn sọc.

This allows them to see how zebrafish go about repairing their retinas

Điều này cho phép họ hiểu được cơ chế hồi phục võng mạc của chúng

so they might use similar tactics to fix human eyes one day, too.

từ đó, tìm ra cách chữa trị cho mắt người.

So what's behind the zebrafish's superpower?

Vậy, bí mật về năng lực đặc biệt này ở cá bơn sọc là gì?

The main players are sets of long cells that stretch across the retina

Đó là chuỗi tế bào dài căng khắp võng mạc

called Müller glia.

có tên là Muller glia.

When the photoreceptors are damaged, these cells transform,

Khi tế bào cảm quang bị tổn thương, tế bào này biến đổi

taking on a new character.

và đảm nhận vai trò mới.

They become less like Müller cells and more like stem cells,

Khi đó, chúng hoạt động như tế bào gốc

which can turn into any kind of cell.

và có thể biến đổi thành bất kỳ loại tế bào nào.

Then these long cells divide,

Rồi các tế bào dài này phân chia,

producing extras that will eventually grow into new photoreceptors,

phát triển, cuối cùng trở thành tế bào cảm quang mới,

travel to the back of the eye and rewire themselves into the brain.

di chuyển tới phần cuối của mắt và tự kết nối lại với não.

And now some researchers even think they've found the key to how this works

Hiện nay, một số nhà nghiên cứu cho rằng đã tìm ra bí mật của cơ chế

with the help of one of two chemicals that create activity in the brain

nhờ một trong hai chất sản sinh ra hoạt động trong não

called glutamate and aminoadipate.

tên là glutamate và aminoadipate.

In mouse eyes,

Ở mắt chuột,

these make the Müller glia divide and transform into photoreceptors,

các chất này giúp tế bào Muller phân chia, biến đổi thành tế bào cảm quang,

which then travel to the back of the retina,

và di chuyển tới cuối võng mạc,

like they're replenishing a failing army with new soldiers.

giống như việc tạo lập lại đội quân đã tan rã từ những người lính mới.

But remember, none of this has happened in our retinas yet,

Nhưng hãy nhớ, điều này vẫn chưa xảy ra với võng mạc của người,

so the question is how do we trigger this transformation of the Müller glia

vì thế, câu hỏi đặt ra là

làm thế nào kích thích tế bào Muller ở mắt người biến đổi?

in the human eye?

Làm thế nào kiểm soát hoàn toàn tiến trình này?

How can we fully control this process?

How do photoreceptors rewire themselves into the retina?

Làm thế nào để tế bào cảm quang tự kết nối lại với võng mạc?

And is it even possible to trigger this in humans?

Liệu điều này có thể xảy ra ở mắt người?

Or has this mechanism been lost over time in evolution?

Hay là cơ chế này đã bị mất đi trong quá trình tiến hóa?

Until we tease apart the origins of this ability,

Cho tới khi ta mổ xẻ được nó,

retinal regeneration will remain a mysterious superpower

thì sự tái sinh ở võng mạc của cá bơn sọc

of the common zebrafish.

vẫn còn là một năng lực bí ẩn.