The networked beauty of forests - Suzanne Simard

Orman ağlarının güzelliği - Suzanne Simard

Çeviri: Eren Gokce Gözden geçirme: Meric Aydonat

I was walking my mountain the other day,

Geçen gün dağda yürüyordum

and I was feeling really at home with the forest.

ve kendimi gerçekten rahat hissediyordum.

And I was so grateful to it

Ormanların ağları meydana getiren

for showing me that forests are built on relationships

ilişkilerden oluştuğunu bana gösterdiği için

which form networks,

ona minnettardım,

like these beautiful river networks.

bu güzel nehir ağları gibi.

And I thought,

Şöyle düşündüm,

"Wow, forests are just like human families."

"Harika, ormanlar da aynı insan aileleri gibi!"

And I was so taken by the beauty of this idea

Bu fikrin güzelliğiyle öylesine

that I fell and I crashed down on the ground,

kendimden geçmiştim ki, düşüp yere kapaklandım

and I hit my head on this new stump.

ve o yeni kütüğe kafamı çarptım.

And I was so angry!

Öylesine kızmıştım ki!

Then, I was so heartbroken

Sonra kalbim çok kırıldı,

because there was a whole family of trees cut down.

çünkü bütün bir ağaç kümesi kesilmişti.

Thing is, where I'm from in Western Canada,

Olan şu ki, memleketim olan Batı Kanada'da

there's clearcuts like this hidden everywhere,

her yerde bunun gibi gizli açılmalar var

and it wasn't until Google Earth starting sending images,

ve Google Earth bunun gibi görüntüler yollamaya

like this,

başlamadan önce,

that we realized the whole world

tüm dünyanın bizim eskiden kalma

was wiping its noses on our old-growth forests.

ağaçlarımıza burunlarını sildiklerini fark etmedik.

Did you know

Dünyanın dört bir tarafındaki

that deforestation like this around the world

ormanların bunun gibi yok olmasının

causes more greenhouse gas emissions

bütün tren, uçak ve otomobillerin toplamından

than all the trains, planes and automobiles combined?

daha fazla sera gazı salınımına sebep olduğunu biliyor muydunuz?

Yeah, I'm really upset about this,

Evet, bu konuda çok mutsuzum,

but I'm also really hopeful

ama aynı zamanda umutluyum.

because I've also discovered in my research

Çünkü araştırmamda orman ağlarının

that forest networks are organized

aynı bizim nöral ağlarımız ve

in the same way as our own neural networks

sosyal ağlarımız gibi organize

and our social networks.

olduğunu keşfettim.

And I believe that if we can learn to integrate these into a whole

İnanıyorum ki, eğer bunları bir bütün olarak entegre etmeyi öğrenebilirsek,

that we can change this dangerous pathway of global warming

bu tehlikeli küresel ısınmanın gidişatını değiştirebiliriz,

because I believe we are wired for healing.

çünkü iyileşmek için yaratıldığımıza inanıyorum.

So, here's the science:

İşte bunun bilimi:

The most ancient of these networks

Bu ağların en eskisi

is this below-ground fungal network, or mushroom network.

yeraltındaki mantarsı ağ veya mantar ağı.

And it evolved over a billion years ago

Bir milyar yıl önce,

to allow organisms to migrate from the ocean onto the land.

organizmaların okyanustan karaya göç etmesini sağlamak için evrim geçirdi.

And eventually, they got together with plants

Sonunda, bitkilerle bu ortak yaşamda

in this symbiosis.

bir araya geldiler.

And this allowed plants to photosynthesize,

Bu olay da bitkilerin fotosentez yapmasına olanak verdi,

pulling CO2, which is our biggest greenhouse gas,

en büyük sera gazımız olan karbondioksiti

out of the atmosphere and giving off oxygen,

atmosferden alıp, nefes almamızı

which allows us to breathe

sağlayan oksijeni vererek

and actually allowed humans to eventually evolve.

ve sonunda da aslında insanların evrim geçirmesini sağladı.

Now, we call this symbiosis a mycorrhiza,

Biz bu ortak yaşama mycorrhiza (kökmantar) adını veriyoruz,

myco for fungus, rrhiza for root.

myco mantar, rrhiza kök demektir.

So, the fungus and root get together,

Mantar ve kök bir araya gelirler

and they trade for mutual benefit.

ve ortak faydaları için alışveriş yaparlar.

Now, all trees in all forests all over the world

Dünyanın her tarafındaki bütün ormanlarda bulunan tüm ağaçların

depend on these mycorrhizas for their very survival.

hayatta kalmaları bu kökmantara bağlıdır.

They can't live without them.

Onlarsız yaşayamazlar.

And the way it works

Olay şu şekilde olur,

is that a seed falls on the forest floor,

bir tohum orman tabanına düşer,

it germinates,

filizlenir,

it sends a root down into the soil,

toprağın içine kök gönderir

and it starts sending out chemical signals

ve mantarlara köklerine doğru büyümeleri için

to the fungi to grow towards the root.

kimyasal sinyaller göndermeye başlar.

And the fungus communicates back

Mantar da kendi sinyalleriyle

with its own signals,

cevap verir

and it says to the root,

ve köke şöyle der,

'You need to grow towards me and branch and soften.'

"Bana doğru büyümen, dallanman ve yumuşaman lazım."

And so by this communication,

Bu iletişim sayesinde,

they grow together into this magical symbiosis.

bu büyülü ortak yaşama doğru birlikte gelişirler.

And the way that symbiosis works

Bu ortak yaşam şöyle işler,

is the plant takes its hard-earned carbon from photosynthesis

bitki fotosentezle zor şartlarda elde ettiği karbonu

and brings it to the fungus

mantara verir,

because the fungus can't photosynthesize.

çünkü mantar fotosentez yapamaz.

And the fungus takes nutrients and water it gathers from the soil,

Mantar da topraktan bitki köklerinin üretemediği

where plant roots can't grow,

besinleri ve suyu alıp

and they give it to the plant.

bitkiye verir.

And so they're both benefiting in this cooperation.

Böylece her ikisi de, bu işbirliğinden fayda sağlar.

Now, as the fungus grows through the soil,

Mantar toprak içinde büyürken,

it starts linking plant and plant

bitkiyle bitkiyi ve ağaçla ağacı

and tree and tree together

birbirine bağlamaya başlar,

until the whole forest is linked together.

ta ki bütün orman birbirine bağlanıncaya kadar.

Did you know that a single tree

Tek bir ağacın aslında

can be literally linked up to hundreds of other trees

gözünüzle görebildiğiniz en uzak yere kadar

as far as the eye can see?

yüzlerce ağaçla bağlandığını biliyor muydunuz?

And as you're walking through the forest,

Ormanda yürürken

what you see, the trees, the roots, the mushrooms,

gördükleriniz, ağaçlar, kökler, mantarlar buz dağının

are just the tip of the iceberg.

sadece görünen kısmıdır.

Under a single footstep,

Tek bir adımın altında,

there are 300 miles of fungal cells

birbiri ardına kümelenmiş, maddeleri oraya buraya taşıyan 300 mil

stacked end on end moving stuff around.

uzunluğunda mantar hücresi bulunmaktadır.

And if you could look down into the ground,

Eğer yerin içine bakabilseydiniz,

it would be like this super highway

arabaların her yöne gittği

with cars going everywhere.

olağanüstü bir otoyol gibi görünürdü.

Now, all networks are made of nodes and links.

Evet, bütün ağlar düğüm ve bağlardan oluşur.

In forests, those nodes would be trees

Ormanlarda, bu düğümler ağaçlardır

and the links fungi.

ve bağlar da mantarlardır.

It's kind of like in your Facebook network,

Bir nevi Facebook ağınız gibidir,

where nodes would be friends

yani düğümler arkadaşlarınız

and links would be your friendships.

ve bağlar da arkadaşlıklarınızdır.

Now, we all know that some of those nodes,

Biliyoruz ki, bu düğümlerin veya

or friends,

arkadaşların bazıları

are busier than others,

diğerlerin daha meşguldür,

like that friend who is always sending out group messages.

her zaman grup mesajları yollayan bir arkadaş gibi.

Well, it's the same in forests,

İşte ormanlar da aynıdır

and these nodes in forests,

ve ormanlardaki o düğümler de.

we call them hubs,

Onlara merkez adını veririz.

they're the big trees in the forests

Onlar kökleri her yana yayılan

with roots going everywhere.

ormandaki büyük ağaçlardır.

Now, we also have learned

Aynı zamanda öğrendik ki,

that the systems organized around these hubs,

sistemler bu merkezler, bu büyük ve yaşlı

these big old trees,

ağaçlar etrafında kuruluyor.

so in forests, that's where the regeneration occurs.

Yani ormanlarda yenilenme burada oluyor.

In your Facebook network,

Facebook ağınızda belki partilerin

that might be how parties are organized,

düzenlenme şekli böyle, yani hep

around that hub that's always sending out the group messages.

grup mesajları atan bu merkez etrafında gerçekleşiyor.

We call those hubs in forests mother trees;

Ormanda bu merkezlere ana ağaçlar diyoruz;

they're the big old trees in the forest.

bunlar ormandaki büyük ve yaşlı ağaçlar.

And they fix the carbon in their leaves,

Karbonu yapraklarında üretip

and they send it down through their massive trunks

kocaman gövdelerinden aşağı

and into the networks all around them

çevrelerindeki ağa,

that are linked up to all the other trees

bağlı diğer bütün ağaçlara

and seedlings, the young ones,

ve fidelere, genç olanlara gönderirler,

and they start sending that carbon everywhere.

bu karbonu her yere göndermeye başlarlar.

The more those seedlings are stressed out,

Bu fideler, mesela kuraklık veya karanlık

maybe from drought or shade,

sebebiyle daha çok zorlandıklarında

the more the mother tree sends to them.

ana ağaç onlara daha fazla karbon gönderir.

It's kind of like in your families,

Bir nevi ailenizdeki gibi,

where if you're kind of stressed out,

yani eğer biraz zordaysanız,

mom and dad kick in and help you out a bit more, right?

anne ve babanız harekete geçip size daha çok yardım eder, değil mi?

Well, it's the same in forests.

İşte bu olay ağaçlarda da böyledir.

The other thing that we've recently discovered

Henüz keşfettiğimiz bir diğer şey de,

is that mother trees will preferentially send

ana ağaçların kendi çocuklarına, kendi evlatlarına

more signals to her own kids, her own children.

tercihen daha fazla sinyal gönderdiği.

And then, this way she helps them do better,

Böylece onların daha fazla iyileşmelerine yardım eder,

and then they survive more,

onlar da daha çok hayatta kalırlar

and then they can pass their genes on to future generations.

ve sonra genlerini gelecek kuşaklara aktarabilirler.

So, how natural selection works.

İşte doğal seleksiyon bu şekilde işler.

Now, the way these forests are organized

Ormanların organize olma şekli

makes them both resilient and vulnerable.

onları hem dayanıklı, hem de hassas yapar.

They're resilient because there's many mother trees,

Dayanıklıdırlar, çünkü pek çok ana ağaç

and there's many fungal species linking them together.

ve onları birbirine bağlayan birçok mantar türü vardır.

And that network is really hard to break.

Bu ağı koparmak gerçekten çok zordur.

It's pretty darn tough.

Bir hayli zor.

But of course,

Ama biz insanlar bunun

we humans have figured out how to do that.

nasıl yapılacağını tabii ki bulduk.

And what we do is we take out the mother trees.

Yaptığımız şey ana ağaçları çıkarmak.

And maybe taking one out won't make much difference

Belki bir tanesini çıkarmak fazla fark yaratmayacak,

but when you take more and more and more

ancak daha fazla çıkardıkça,

and clearcut and more and more and more

daha da fazla açtıkça,

that it can cause the system to collapse and fall down,

bu durum sistemin çöküşü ve bitişine sebep olabilir,

like dominoes.

tıpkı domino taşları gibi.

And we can cross tipping points

Eşik noktasını geçebilir,

and cause more forest death and more global warming,

daha fazla ormanın ölümüne ve küresel ısınmaya

and we're doing that.

sebep olabiliriz ve bunu yapıyoruz.

So what we do,

Yani yaptığımız şeyler,

our choices we make,

yaptığımız seçimler

can lead us towards global heatlh or global sickness.

bizi küresel sağlığa veya küresel hastalığa doğru götürebilir.

We do have choices.

Seçeneklerimiz var.

And I'm going to leave you with four ideas

Sizi yaymaya değer olduğunu düşündüğüm

that I think are worth spreading.

dört fikirle başbaşa bırakıyorum.

First one:

Birincisi:

To love the forest

Ormanı sevmek için,

you have to go spend time in it.

gidip içinde zaman harcamalısınız.

Go be in the forest, connect with it.

Ormana gidin, onunla bağlantı kurun.

And then you'll fight hard enough to protect them.

O zaman onu korumak için gerekli savaşı verirsiniz.

Second:

İkincisi:

Learn how they work.

Nasıl işlediklerini öğrenin.

Learn how those networks link things together

Düzenli ormanlarda bu ağların her şeyi

in organized forests.

nasıl birleştirdiğini öğrenin.

And to do that,

Bunun için de oraya

you gotta go out there take risks, make mistakes.

giderek, risk alıp hata yapmalısınız.

Third:

Üçüncüsü:

Protect forests.

Ormanları koruyun.

They need you to do that

Bunu yapmanıza ihtiyaçları var,

because they can't do it themselves.

çünkü kendileri yapamaz.

They're stuck in one spot.

Bir noktaya çakılmışlardır.

They can't run away from humans,

İnsanlardan kaçamazlar

and they can't run away from global warming.

ve küresel ısınmadan kaçamazlar.

They need you.

Size ihtiyaçları var.

And finally,

Son olarak

and most importantly,

ve en önemlisi,

use your own very clever, brilliant,

harika mesajlar yaratmak için kendi akıllı, zeki,

neural and social networks to create amazing messages,

nöral ve sosyal ağınızı kullanın

and spread the word that forests are worth saving

ve ormanların korunmaya değer olduğunu yayın,

because you're worth saving,

çünkü siz korunmaya değersiniz.

and I believe that together

İnanıyorum ki, hep beraber,

we're all wired for healing.

hepimiz iyileşmek için yaratılmışız.