The networked beauty of forests - Suzanne Simard

Vẻ đẹp của khu rừng - Suzanne Simard

Translator: Linh Ngo Thi Hong Reviewer: Thuý Vũ

I was walking my mountain the other day,

Có một ngày, khi đang đi dạo trên núi,

and I was feeling really at home with the forest.

tôi cảm thấy khu rừng thân quen như ở nhà.

And I was so grateful to it

Tôi cảm thấy hứng thú khi biết rằng

for showing me that forests are built on relationships

các khu rừng hình thành từ các mối quan hệ

which form networks,

mối quan hệ tạo nên những mạng lưới,

like these beautiful river networks.

như hệ thống sông ngòi xinh đẹp này.

And I thought,

Rồi tôi nghĩ:

"Wow, forests are just like human families."

"Wow! Khu rừng cũng giống những gia đình của con người."

And I was so taken by the beauty of this idea

Tôi bị choáng ngợp bởi suy nghĩ đẹp đẽ này

that I fell and I crashed down on the ground,

tới nỗi ngã ra đất,

and I hit my head on this new stump.

va đầu vào gốc cây mới bị đốn.

And I was so angry!

Tôi thấy giận dữ,

Then, I was so heartbroken

rồi lại thấy đau lòng

because there was a whole family of trees cut down.

vì rất nhiều loại cây đã bị đốn hạ toàn bộ.

Thing is, where I'm from in Western Canada,

Ở Tây Canada, quê hương của tôi,

there's clearcuts like this hidden everywhere,

có những khoảng rừng trọc như thế này ẩn mình ở khắp nơi,

and it wasn't until Google Earth starting sending images,

nhưng chỉ đến khi Google Earth gửi những hình ảnh

like this,

như thế này

that we realized the whole world

thì chúng ta mới nhận ra cả thế giới

was wiping its noses on our old-growth forests.

những khu rừng nguyên sinh đang chảy máu

Did you know

Bạn có biết

that deforestation like this around the world

nạn phá rừng trên toàn thế giới

causes more greenhouse gas emissions

gây ra nhiều khí thải nhà kính hơn

than all the trains, planes and automobiles combined?

tất cả tàu hỏa, máy bay và xe hơi cộng lại?

Yeah, I'm really upset about this,

Vâng, tôi rất buồn vì điều này,

but I'm also really hopeful

nhưng tôi cũng hy vọng

because I've also discovered in my research

vì trong nghiên cứu của mình, tôi đã phát hiện ra rằng

that forest networks are organized

mạng lưới các khu rừng có tổ chức

in the same way as our own neural networks

giống với mạng lưới nơ-ron thần kinh và

and our social networks.

các mối quan hệ xã hội của chúng ta.

And I believe that if we can learn to integrate these into a whole

Tôi tin rằng nếu ta có thể học được cách kết hợp chúng thành một thể thống nhất

that we can change this dangerous pathway of global warming

ta có thể thay đổi sự nóng lên toàn cầu

because I believe we are wired for healing.

vì tôi tin rằng chúng ta ở đây để sửa chữa

So, here's the science:

Đây là những dữ kiện khoa học:

The most ancient of these networks

Trong số những hệ thống kể trên thì cổ xưa nhất

is this below-ground fungal network, or mushroom network.

là mạng lưới những loài nấm mọc trong lòng đất.

And it evolved over a billion years ago

Chúng tiến hóa cách đây hơn 1 tỉ năm,

to allow organisms to migrate from the ocean onto the land.

mở đường cho sự sống từ đại dương di chuyển lên đất liền.

And eventually, they got together with plants

Cuối cùng thì chúng chung sống với thực vật

in this symbiosis.

trong môi trường cộng sinh

And this allowed plants to photosynthesize,

Sự cộng sinh này giúp đám thực vật quang hợp,

pulling CO2, which is our biggest greenhouse gas,

hấp thu khí CO2, loại khí nhà kính có hàm lượng lớn nhất,

out of the atmosphere and giving off oxygen,

từ trong khí quyển và thải ra khí oxy

which allows us to breathe

mà chúng ta hít vào,

and actually allowed humans to eventually evolve.

và thực tế đã giúp nhân loại tiến hóa.

Now, we call this symbiosis a mycorrhiza,

Ngày nay, chúng ta gọi sự cộng sinh đó là nấm rễ (mycorrhiza),

myco for fungus, rrhiza for root.

myco nghĩa là nấm, rrhiza nghĩa là rễ.

So, the fungus and root get together,

Nấm và rễ cây chung sống với nhau,

and they trade for mutual benefit.

và tương hỗ nhau để cùng tồn tại.

Now, all trees in all forests all over the world

Ngày nay, toàn bộ cây cối trong tất cả các khu rừng trên thế giới

depend on these mycorrhizas for their very survival.

đều phụ thuộc vào nấm rễ cộng sinh để tồn tại.

They can't live without them.

Chúng không thể sống thiếu sự cộng sinh

And the way it works

Sự cộng sinh bắt đầu như sau:

is that a seed falls on the forest floor,

một hạt giống rơi xuống nền đất rừng,

it germinates,

rồi nảy mầm,

it sends a root down into the soil,

và đâm rễ vào trong đất,

and it starts sending out chemical signals

sau đó nó bắt đầu gửi những tín hiệu hóa học

to the fungi to grow towards the root.

để mấy cây nấm vươn tới, bám vào rễ.

And the fungus communicates back

Và nấm phản hồi lại

with its own signals,

bằng tín hiệu của riêng mình,

and it says to the root,

nó nói với rễ cây,

'You need to grow towards me and branch and soften.'

'Cậu phải vươn tới chỗ tớ, và đâm nhánh và mềm hơn.'

And so by this communication,

Và cứ thế nhờ sự tương tác này,

they grow together into this magical symbiosis.

chúng vươn tới nhau trong hoạt động cộng sinh diệu kỳ này.

And the way that symbiosis works

Cách thức chúng hợp tác là

is the plant takes its hard-earned carbon from photosynthesis

thực vật lấy carbon từ quá trình quang hợp

and brings it to the fungus

và cung cấp cho nấm

because the fungus can't photosynthesize.

vì nấm không thể tự quang hợp.

And the fungus takes nutrients and water it gathers from the soil,

Đổi lại, nấm lấy chất dinh dưỡng và nước từ đất,

where plant roots can't grow,

ở những nơi mà rễ cây không thể xuống tới,

and they give it to the plant.

và cung cấp cho cây.

And so they're both benefiting in this cooperation.

Và thế là cả hai đều hưởng lợi từ sự hợp tác này.

Now, as the fungus grows through the soil,

Rồi khi nấm mọc lên mặt đất,

it starts linking plant and plant

nó bắt đầu kết nối

and tree and tree together

các cây lại với nhau

until the whole forest is linked together.

tới khi toàn bộ khu rừng đều được liên kết với nhau.

Did you know that a single tree

Bạn có biết một cái cây

can be literally linked up to hundreds of other trees

có thể nối với hàng trăm cây khác

as far as the eye can see?

trong phạm vi tầm mắt của chúng ta?

And as you're walking through the forest,

Khi bạn đi xuyên qua rừng,

what you see, the trees, the roots, the mushrooms,

những gì bạn nhìn thấy, cây cối, rễ cây, các loài nấm

are just the tip of the iceberg.

chỉ là bề nổi của khu rừng.

Under a single footstep,

Dưới mỗi bước chân bạn

there are 300 miles of fungal cells

là 300 dặm tế bào nấm trải dài

stacked end on end moving stuff around.

nằm san sát nhau đang di chuyển vật chất đi vòng vòng.

And if you could look down into the ground,

Và nếu bạn có thể nhìn xuyên qua lòng đất

it would be like this super highway

bạn sẽ thấy nó giống siêu xa lộ

with cars going everywhere.

nơi xe cộ chạy khắp nơi.

Now, all networks are made of nodes and links.

Mọi mạng lưới đều bao gồm các đầu nối và liên kết.

In forests, those nodes would be trees

Trong rừng, cây cối là các đầu nối

and the links fungi.

và nấm là đối tác liên kết.

It's kind of like in your Facebook network,

Nó cũng tựa như mạng xã hội Facebook,

where nodes would be friends

bạn bè là các đầu nối,

and links would be your friendships.

các liên kết là tình bạn.

Now, we all know that some of those nodes,

Chúng ta biết là một vài đầu nối,

or friends,

hay những người bạn

are busier than others,

luôn bận hơn người khác,

like that friend who is always sending out group messages.

chẳng hạn người bạn luôn gửi tin nhắn cho cả nhóm.

Well, it's the same in forests,

Trong rừng cũng vậy,

and these nodes in forests,

các đầu nối này,

we call them hubs,

ta gọi là các đầu nối trung tâm,

they're the big trees in the forests

là những cây to trong rừng,

with roots going everywhere.

rễ của chúng vươn tới mọi nơi.

Now, we also have learned

Giờ chúng ta đã biết

that the systems organized around these hubs,

hệ thống khu rừng vận hành quanh những cây trung tâm này,

these big old trees,

những cây cổ thụ này,

so in forests, that's where the regeneration occurs.

như vậy trong rừng, đó là nơi sản sinh thế hệ mới.

In your Facebook network,

Trên mạng Facebook của bạn,

mọi người thường tiệc tùng, hội họp

that might be how parties are organized,

around that hub that's always sending out the group messages.

quanh cái người lúc nào cũng nhắn tin cho cả hội.

We call those hubs in forests mother trees;

Trong rừng, ta gọi những đối tượng trung tâm ấy là các cây mẹ;

they're the big old trees in the forest.

chúng là các cây cổ thụ trong rừng.

And they fix the carbon in their leaves,

Chúng điều tiết lượng carbon trong lá

and they send it down through their massive trunks

rồi, thông qua các nhánh cây lớn, gửi xuống rễ

and into the networks all around them

đến mạng lưới sinh vật xung quanh,

that are linked up to all the other trees

nơi liên kết các cây xung quanh

and seedlings, the young ones,

các cây lớn và cây con khác,

and they start sending that carbon everywhere.

và gửi lượng carbon đó đi khắp nơi.

The more those seedlings are stressed out,

Cây con nào thiếu dưỡng chất

maybe from drought or shade,

do hạn hán hoặc thiếu ánh sáng,

the more the mother tree sends to them.

thì cây mẹ càng gửi nhiều carbon.

It's kind of like in your families,

Cũng giống như trong gia đình,

where if you're kind of stressed out,

khi bạn gặp nhiều áp lực,

mom and dad kick in and help you out a bit more, right?

thì cha mẹ sẽ quan tâm đến bạn nhiều hơn, đúng không?

Well, it's the same in forests.

Trong rừng cũng vậy.

The other thing that we've recently discovered

Gần đây, chúng ta cũng vừa phát hiện thêm một điều khác

is that mother trees will preferentially send

là cây mẹ ưu tiên gửi nhiều

more signals to her own kids, her own children.

tín hiệu hơn tới cây con của chính nó.

And then, this way she helps them do better,

Bằng cách này, nó hỗ trợ cây con

and then they survive more,

tồn tại và phát triển mạnh hơn,

and then they can pass their genes on to future generations.

và chúng có thể di truyền gien cho các thế hệ tương lai.

So, how natural selection works.

Đó là chọn lọc tự nhiên.

Now, the way these forests are organized

Cách thức tổ chức của những khu rừng này

makes them both resilient and vulnerable.

vừa là ưu điểm, lại vừa là nhược điểm.

They're resilient because there's many mother trees,

Ưu điểm là vì có nhiều cây mẹ

and there's many fungal species linking them together.

và nhiều loài nấm liên kết chúng với nhau.

And that network is really hard to break.

Và mạng lưới đó rất khó bị phá vỡ.

It's pretty darn tough.

Nó rất kiên cố.

But of course,

Nhưng tất nhiên,

we humans have figured out how to do that.

con người đã tìm ra cách.

And what we do is we take out the mother trees.

Cách đó là đốn hạ những cây mẹ.

And maybe taking one out won't make much difference

Nếu chỉ đốn hạ một cây thì không có gì khác biệt

but when you take more and more and more

nhưng nếu đốn hạ nhiều cây

and clearcut and more and more and more

tạo ra nhiều khoảng rừng trọc

that it can cause the system to collapse and fall down,

thì có thể phá hủy cả một hệ thống

like dominoes.

như những quân cờ domino.

And we can cross tipping points

Và chúng ta có thể vượt giới hạn

and cause more forest death and more global warming,

tàn phá các khu rừng và gây biến đổi khí hậu nhiều hơn,

and we're doing that.

chúng ta đang làm vậy rồi.

So what we do,

Vậy những gì ta làm,

our choices we make,

những quyết định ta đưa ra,

can lead us towards global heatlh or global sickness.

có thể dẫn cả thế giới tới sức khỏe hoặc bệnh tật.

We do have choices.

Chúng ta có quyền lựa chọn.

And I'm going to leave you with four ideas

Và tôi sẽ trình bày bốn ý tưởng

that I think are worth spreading.

mà tôi nghĩ đáng được chia sẻ.

First one:

Đầu tiên:

To love the forest

Để yêu rừng,

you have to go spend time in it.

bạn phải dành thời gian cho nó.

Go be in the forest, connect with it.

Hãy vào rừng, kết nối với rừng.

And then you'll fight hard enough to protect them.

Và rồi bạn sẽ tranh đấu tận cùng để bảo vệ chúng.

Second:

Thứ hai:

Learn how they work.

Hãy học cách chúng vận hành.

Learn how those networks link things together

Hãy học cách sự sống kết nối với nhau

in organized forests.

trong các khu rừng đó.

And to do that,

Và để làm vậy,

you gotta go out there take risks, make mistakes.

bạn phải chấp nhận mạo hiểm, phải dám sai sót.

Third:

Thứ ba:

Protect forests.

Bảo vệ những khu rừng.

They need you to do that

Chúng cần bạn

because they can't do it themselves.

vì chúng không thể tự vệ.

They're stuck in one spot.

Chúng bị kẹt ở một chỗ.

They can't run away from humans,

Chúng không thể chạy trốn con người,

and they can't run away from global warming.

và biến đổi khí hậu.

They need you.

Chúng cần bạn.

And finally,

Và cuối cùng

and most importantly,

cũng là điều quan trọng nhất,

use your own very clever, brilliant,

hãy dùng trí tuệ và các mối quan hệ

neural and social networks to create amazing messages,

của mình để truyền đi các thông điệp tuyệt vời

and spread the word that forests are worth saving

rằng các khu rừng cần được bảo vệ

because you're worth saving,

vì lợi ích của chính chúng ta.

and I believe that together

Tôi tin rằng khi ta đoàn kết

we're all wired for healing.

thì chúng ta sẽ được hàn gắn.