The story behind your glasses - Eva Timothy

Transcriber: tom carter Reviewer: Bedirhan Cinar

Çeviri: Esra Çakmak Gözden geçirme: Can Boysan

Optics, or the enhancement of our natural vision,

Optik veya doğal görüşümüzün iyileştirilmesi,

son 500 yıldır bilim dünyasındaki en büyük katalizörlerden biri oldu.

has been one of the biggest catalysts for science over the past 500 years,

Interestingly, it wasn't scientific interest, but more practical matters that led to the initial advancements in optics,

İlginçtir ki optik alanındaki ilk gelişmeler,

bilimsel arayışlardan ziyade, daha çok pratik ihtiyaçlar neticesinde vuku buldu

starting around 1440 when Johannes Gutenberg invented his printing press.

ve 1440'lı yıllarda, Johannes Gutenberg'in matbaayı keşfetmesiyle başladı.

In short order, books, which had been a rarity,

Nadir bir nesne olan kitaplar,

bir çırpıda artık yaygın bir olguya dönüşüyordu.

were now becoming a widespread phenomenon.

All that new reading material meant more knowledge was circulating,

Bütün bu yeni okuma materyalleri, daha çok bilginin yayılması anlamına geliyordu.

but it also meant that more people were straining their eyes,

Ayrıca daha çok insanın, muhtemelen mum ışığında kitap okurken

likely as they read by candlelight.

gözlerini zorlaması anlamına da geliyordu.

And while spectacles had been invented in Italy around 1286,

Gözlük İtalya'da, 1286 civarında icat edilmiş olmasına karşın,

the need for reading glasses increased substantially.

okuma gözlüğüne duyulan ihtiyaç büyük oranda arttı.

Now that people could use lenses to see things more clearly,

İnsanlar artık daha net görebilmek için mercekleri kullanmaya başladıklarından,

they started wondering if vision could be enhanced to see things the human eye couldn't perceive by its own devices.

insan gözünün kendi donanımıyla algılayamayacağı şeyleri görebilmek için

görüşün geliştirilme ihtimallerini merak etmeye başladılar.

Robert Hooke pursued microscopy, and 1665 he published his findings of worlds inside worlds,

Robert Hooke mikroskobinin peşinden gitti

ve 1665'te "Micrographia" kitabında,

"hücre" adını verdiği evren içinde evren bulgularını paylaştı.

which he called "cells" in the book "Micrographia."

At the other end of the spectrum,

Spektrumun öteki ucunda,

Galileo innovated with telescopic lenses,

Galileo teleskopik mercekleri ortaya koydu

and in 1609, he had refined a telescope until he had an instrument powerful enough to see distant objects in the sky

ve 1609'da, kendisinden daha önce kimsenin ulaşamadığı netlikte,

gökyüzünde uzak bir nesneyi görebilecek kadar sağlam bir teleskop geliştirdi.

with an accuracy no one had before him.

He found that the moon had craters and mountains,

Ay'ın kraterleri ve dağları olduğunu,

that Jupiter had moons of its own, and the whole system governing the earth and space was brought into question.

Jüpiter'in kendine ait ayları olduğunu keşfetti

ve evren ile uzaya dair bütün sistem sorguya açık bir hâle geldi.

Not everyone was thrilled with all the things Galileo saw though.

Fakat Galileo'nun gördüğü şeyler herkesi heyecanlandırmamıştı.

For instance, it was taught at the time that the moon was a perfectly smooth sphere.

Mesela o dönemde Ay'ın müthiş pürüzsüz bir küre olduğu öğretiliyordu.

Yet here was visual proof that was awfully hard to discount.

Fakat artık göz ardı edilemeyecek kadar müthiş görsel kanıtlar mevcuttu.

Upon finding moons around Jupiter, he also verified what Johannes Kepler had surmised:

Jüpiter'in etrafındaki ayları bulduktan sonra,

Johannes Kepler'in kanısını da doğruladı:

Dünya evrenin merkezinde değildi,

that the earth was not the center of the universe,

dispelling another central dogma of Galileo's day.

bu, Galileo'nun zamanındaki bir başka yerleşmiş dogmayı da çürütmüş oldu.

Then almost exactly a year after Galileo died,

Galileo'nun ölümünden neredeyse tam bir yıl sonra,

Isaac Newton was born.

Isaac Newton doğdu.

A lot that had been unknown was visible by now,

Bilinmeyen birçok şey artık görünür oldu

but much of it was simply the foundation for further questions.

fakat bunların çoğu, daha fazla sorunun temelini hazırlamıştı.

What was light anyway? And color, for that matter?

Işık neydi?

Peki ya renk neydi?

What were the laws that governed the earth, and the heavens?

Dünyayı ve cenneti kuşatan yasalar neydi?

And could we capture them through keen observation?

Derin gözlemlerle bunlara ulaşabilir miydik?

Newton experimented extensively with optics,

Newton optik alanında kapsamlı bir şekilde deneyler yaptı

and came to understand light as something of substance,

ve ışığın maddenin bir parçası olduğunu

and colors as components of light at different frequencies.

ve renklerin ışığın farklı frekanslardaki bileşenleri olduğunun farkına vardı.

Before Newton, people widely believed that the color was due to different amounts of light,

Newton'dan önce,

insanlar çoğunlukla rengin ışık yoğunluğu farkından kaynaklandığına inanıyorlardı,

with red being lots of light, and blue being mostly dark.

çok büyük orandaki ışığın, kırmızı ve karanlığın da mavi olduğu gibi.

Newton's prism experiments showed that white light could not only be broken into its component colors with one prism,

Newton'ın prizma deneyleri,

beyaz ışığın tek bir prizmayla bileşenlerine ayrılamayacağını

but that a second lens could recompose those colors back into white light again,

fakat ikinci bir merceğin,

bu renkleri tekrar beyaz ışık hâline getireceğini ortaya koydu,

thus showing that color was a matter of light's refraction rather than how light or dark it was.

böylece rengin ne kadar aydınlık veya karanlık olduğunu ortaya koymaktansa

ışığın kırılmasını ifade ettiğini gösterdi.

Newton's studies of optics led to the development of the reflecting telescope.

Newton'ın optik çalışmaları, aynalı teleskop keşfine yol açtı.

This, together with his study of planetary motion, led to his theory of gravitation,

Bu, gezegen hareketi çalışmasıyla birlikte

yer çekimi teorisinin doğuşunu hazırladı;

one of the world's greatest examples of learning to see something invisible

ki bu da görünür olan şeyler üzerindeki etkiyi gözlemleyerek

by observing its effect on things that are visible.

görünmez şeyleri görmeyi anlamanın en iyi örneklerinden biri.

So fast forward a few hundred years, and here we stand.

Birkaç yüzyıl ileriye sardığımızda işte bu noktadayız.

We've evolved from a single lens to optics that reveal the birth of a star in another galaxy,

Tek bir mercekten optiğe evrildik;

bu da bir başka galaksideki bir yıldızın doğuşunu

or a child developing in the womb,

veya rahimde çocuğun gelişimini

or an electron whirling around an atom.

veya bir elektronun atom etrafındaki dönüşünü ortaya koydu.

At a time when so much is visible, how we see the world around us matters even more than what we see.

Bunca şeyin görünür olduğu bir zamanda,

çevremizdeki dünyayı algılayış biçimimiz gördüklerimizden çok daha fazla mühim.

Will we see a world where everything important has already been discovered?

Önemli her şeyin çoktan keşfedildiği bir dünya mı göreceğiz,

Or will we see one in which yesterday's discoveries are but a doorway to the breakthroughs of tomorrow?

yoksa dünün keşiflerinin yarının çığır açan buluşları için

yalnızca bir başlangıç noktası olduğu bir dünya mı?