The story behind your glasses - Eva Timothy

Historia okularów - Eva Timothy

Transcriber: tom carter Reviewer: Bedirhan Cinar

Tłumaczenie: Małgorzata Bogacka Korekta: Rysia Wand

Optics, or the enhancement of our natural vision,

Optyka, czyli wzmocnienie naturalnego wzroku,

has been one of the biggest catalysts for science over the past 500 years,

była największym katalizatorem w nauce

przez ostatnie 500 lat.

Interestingly, it wasn't scientific interest, but more practical matters that led to the initial advancements in optics,

Bardziej niż zamiłowanie do nauki,

za jej rozwojem stoją względy praktyczne.

starting around 1440 when Johannes Gutenberg invented his printing press.

Zaczęło się około roku 1440,

kiedy Jan Gutenberg wynalazł prasę drukarską.

In short order, books, which had been a rarity,

Niebawem książki, które dotąd były rzadkością,

were now becoming a widespread phenomenon.

stały się teraz powszechnie dostępne.

All that new reading material meant more knowledge was circulating,

Nowe teksty zwiększyły dostęp do wiedzy,

but it also meant that more people were straining their eyes,

ale też coraz więcej ludzi nadwyrężało oczy,

likely as they read by candlelight.

pewnie od czytania przy świetle świec.

And while spectacles had been invented in Italy around 1286,

Pierwsze okulary wynaleziono

we Włoszech około 1286 roku,

the need for reading glasses increased substantially.

a zapotrzebowanie na nie znacząco wzrastało.

Now that people could use lenses to see things more clearly,

Mając już szkła do lepszego widzenia,

they started wondering if vision could be enhanced to see things the human eye couldn't perceive by its own devices.

zaczęto myśleć, jak wspomóc wzrok tak,

aby zobaczyć rzeczy

niewidoczne dla ludzkiego oka.

Robert Hooke pursued microscopy, and 1665 he published his findings of worlds inside worlds,

Robert Hooke zajmował się mikroskopią

i w 1665 opublikował swoje odkrycia

światów wewnątrz światów,

which he called "cells" in the book "Micrographia."

które nazwał ''komórkami''

w swojej książce ''Micrographia''.

At the other end of the spectrum,

Z drugiego końca Galileusz

Galileo innovated with telescopic lenses,

zmodyfikował soczewki teleskopowe

and in 1609, he had refined a telescope until he had an instrument powerful enough to see distant objects in the sky

i w 1609 ulepszył teleskop tak,

że uzyskał przyrząd

zdolny do obserwacji ciał niebieskich,

with an accuracy no one had before him.

z dokładnością, jakiej nie osiągnął nikt dotąd.

He found that the moon had craters and mountains,

Odkrył, że na księżycu są kratery i góry,

that Jupiter had moons of its own, and the whole system governing the earth and space was brought into question.

i że Jowisz ma własne księżyce.

Dotychczasowa kosmologia

została poddana w wątpliwość.

Nie wszystkich zachwycały odkrycia Galileusza.

Not everyone was thrilled with all the things Galileo saw though.

For instance, it was taught at the time that the moon was a perfectly smooth sphere.

Wówczas uczono, że powierzchnia księżyca

jest idealnie gładka.

Yet here was visual proof that was awfully hard to discount.

Jednak widoczne dowody

trudno było odrzucić.

Upon finding moons around Jupiter, he also verified what Johannes Kepler had surmised:

Odkrycie księżyców Jowisza

potwierdziły też domysły Johannesa Keplera,

that the earth was not the center of the universe,

że Ziemia nie jest centrum wszechświata,

dispelling another central dogma of Galileo's day.

obalając kolejny dogmat tamtych czasów.

Then almost exactly a year after Galileo died,

Niemal dokładnie rok po śmierci Galileusza

Isaac Newton was born.

urodził się Isaac Newton

A lot that had been unknown was visible by now,

Wiele nowych rzeczy można już było zobaczyć,

but much of it was simply the foundation for further questions.

jednak większość z nich

nasuwała tylko kolejne pytania.

What was light anyway? And color, for that matter?

Czym tak właściwie jest światło? A kolor?

Jakie prawa rządzą ziemią i niebem?

What were the laws that governed the earth, and the heavens?

And could we capture them through keen observation?

Czy możemy je zaobserwować?

Newton experimented extensively with optics,

Newton intensywnie eksperymentował z optyką

and came to understand light as something of substance,

i zrozumiał,

że światło jest czymś materialnym,

and colors as components of light at different frequencies.

a kolory to składniki o różnych częstotliwościach.

Before Newton, people widely believed that the color was due to different amounts of light,

Przed Newtonem powszechnie wierzono,

że kolor zależy od ilości światła,

with red being lots of light, and blue being mostly dark.

gdzie czerwony zawierał dużo światła,

a niebieski składał się głównie z ciemności.

Newton's prism experiments showed that white light could not only be broken into its component colors with one prism,

Eksperymenty Newtona z pryzmatem dowiodły,

że białe światło nie tylko można podzielić

na składowe kolory,

but that a second lens could recompose those colors back into white light again,

ale też że za pomocą drugiego pryzmatu

można je poskładać

z powrotem w białe światło.

thus showing that color was a matter of light's refraction rather than how light or dark it was.

Kolory pochodziły z załamania światła,

a nie z jego natężenia.

Badania Netwona nad optyką

Newton's studies of optics led to the development of the reflecting telescope.

zaowocowały stworzeniem teleskopu zwierciadłowego.

Wraz z badaniem ruchu planet,

This, together with his study of planetary motion, led to his theory of gravitation,

doprowadziło to do teorii grawitacji,

one of the world's greatest examples of learning to see something invisible

jednego z najlepszych przykładów,

jak odkryć coś niewidzialnego

przez obserwację zachowań rzeczy widzialnych.

by observing its effect on things that are visible.

So fast forward a few hundred years, and here we stand.

Przenieśmy się do dnia dzisiejszego.

We've evolved from a single lens to optics that reveal the birth of a star in another galaxy,

Od pojedynczych soczewek

do optyki, która pozwala zobaczyć

narodziny gwiazdy w innej galaktyce,

or a child developing in the womb,

dziecko rosnące w brzuchu matki,

or an electron whirling around an atom.

czy elektron okrążający atom.

At a time when so much is visible, how we see the world around us matters even more than what we see.

W czasach, gdy tak wiele można zobaczyć,

postrzeganie świata jest nawet ważniejsze

niż to, co widzimy.

Will we see a world where everything important has already been discovered?

Czy zobaczymy świat,

gdzie wszystko, co ważne

zostało już odkryte?

Or will we see one in which yesterday's discoveries are but a doorway to the breakthroughs of tomorrow?

Czy taki, w którym wczorajsze odkrycia

otwierają drzwi dla jutrzejszych przełomów?