The other "Golden Rule" - David L. Hu

Çeviri: Muhammed Önel Gözden geçirme: Can Boysan

A cat’s bladder can only store a golf ball’s worth of urine.

Bir kedinin idrar kesesi ancak bir golf topu hacminde idrar depolayabilir.

For humans, it’s a coffee mug and for elephants, a kitchen trash can.

Bu, insanlar için bir kahve kupası ve filler için bir çöp tenekesidir.

An elephant’s bladder is 400 times the size of a cat’s,

Bir filin idrar kesesi bir kedininkinin 400 katıdır.

but it doesn’t take an elephant 400 times longer to pee.

Ancak bir filin çişini yapması 400 kat daha uzun sürmez.

So, how does this work?

Öyleyse bu nasıl mümkün olabiliyor?

The answer lies in what scientists call the “Other Golden Rule.”

Cevap bilim insanlarının “Diğer Altın Kural” dediği şeyde saklı.

It applies to mammals, which pee out some of their wastes in a yellowy liquid.

Bunu, atıklarından bazılarını sarımsı bir çişle atan memelilerde görmek mümkün.

Other classes of animals use different systems and methods to excrete waste.

Diğer sınıflardaki hayvanlar farklı sistem ve yöntemler kullanarak boşaltım yaparlar.

The Rule describes how urinary organs and forces change with body size,

Kural, boşaltım organ ve kuvvetlerinin

vücut boyutuyla nasıl değiştiğini açıklıyor.

enabling a range of mammals to achieve similarly rapid relief.

Bu, bir dizi memelinin benzer şekilde hızlı rahatlamaya ulaşmasını sağlıyor.

There are two main factors contributing to urination speed:

İdrar çıkarma hızını etkileyen iki ana faktör var:

bladder pressure and gravity.

mesane basıncı ve yer çekimi.

Bladder pressure is created when mammals contract their muscles

Mesane basıncı, idrarı dışarı atma amacıyla

memeliler kaslarını kastıklarında meydana gelir.

to squeeze urine out.

This pressure is equal to the applied muscular force per unit area but,

Bu basınç, birim alana uygulanan kas kuvvetine eşittir

since these factors scale proportionally,

fakat bu faktörler orantılı olarak ayarlandığı için

bladder pressure doesn’t actually change much depending on body size.

mesane basıncı aslında vücut boyutuna bağlı olarak fazla değişmez.

Meanwhile, the effects of gravity do vary across species.

Bu arada, yer çekimi etkisi türler arasında farklılık gösterir.

Mammals have a pipe-like organ called the urethra

Memeliler üretra denilen boru şeklinde bir organa sahiptir.

that transports urine from a higher elevation to a lower one—

Bu, idrarı yüksek seviyeden düşük seviyeye,

specifically, from the bladder down to where urine exits the body.

yani, idrar kesesinden idrarın vücudu terk ettiği yere taşır.

In doing so, the urethra harnesses the power of Torricelli’s Law,

Böylelikle üretra, akış hızının konteynır yüksekliğiyle arttığını söyleyen

which states that flow rate increases with container height.

Toriçelli Yasası'nın gücünü kullanır.

Take these two containers holding the same volume of liquid.

Aynı hacimde sıvı tutabilen bu iki şişeyi ele alalım.

When identically punctured at the bottom,

Aynı şekilde tabanlarından delindiğinde

the vertical container drains nearly twice as fast.

dikey doğrultudaki şişe neredeyse iki kat daha hızlı boşalır.

This is because the water’s falling from a greater elevation difference.

Bunun sebebi, suyun daha büyük seviye farkıyla dökülmesi.

By transporting urine from high to low, the urethra has a similar effect.

İdrarı yüksek seviyeden düşük seviyeye taşıyan üretra benzer etkiye sahip.

The urethra is probably not perfectly vertical,

Üretra muhtemelen mükemmel derecede dikey değil.

so its length doesn’t tell us exactly how far the urine falls.

Bu yüzden uzunluğu bize idrarın ne kadar yüksekten aktığını tam olarak söylemez.

However, it’s a good approximation.

Ancak bu iyi bir tahmin.

The urethra’s diameter also affects flow rate.

Üretranın çapı da akış hızını etkiler.

When that vertical container’s exit hole has a larger diameter,

O dikey doğrultudaki şişenin çıkış deliği biraz daha geniş bir çapa sahipse

the water drains out even faster.

su daha hızlı tahliye olur.

The length and diameter of an animal’s urethra varies

Bir hayvanın üretrasının uzunluğu ve genişliği;

depending on its species and whether it has a penis or vagina.

türüne, penis veya vajinaya sahip olmasına bağlı olarak değişir.

For example, a female elephant has a meter-long urethra

Örneğin, dişi bir fil bir metre uzunluğunda,

with a thirty-five millimeter diameter.

otuz beş milimetre çapında bir üretraya sahiptir.

A person with a vagina has a urethra that is more than 20 times shorter

Vajinaya sahip bir insan 20 kattan daha çok kısa

and 5 times thinner.

ve 5 kat daha ince bir üretraya sahiptir.

The elephant’s longer, wider urethra is what allows it to urinate

Filin bir insanla benzer sürelerde idrar çıkarması

for a comparable amount of time as a human.

uzun ve geniş üretrası sayesinde mümkün.

Indeed, if an elephant had the urethra of a housecat,

Aslında bir fil, bir ev kedisinin üretrasına sahip olsaydı

it might take it about 2 hours to drain its bladder.

filin idrar kesesini boşaltması yaklaşık iki saati bulabilirdi.

It’s hypothesized that the Other Golden Rule

Diğer Altın Kural'ın korunduğu varsayılıyor.

is conserved because quicker pees may both reduce vulnerability to predators

Çünkü daha çabuk çiş yapmak

hem yırtıcılara karşı savunmasızlığı azaltabiliyor,

and flush out disease-causing pathogens.

hem de hastalığa sebep olan patojenleri uzaklaştırabiliyor.

But the Rule has limitations.

Ancak kuralın sınırlamaları var.

It’s only been shown to apply to non-aquatic mammals.

Kuralın sadece suda yaşamayan memelilerde geçerli olduğu ortaya konuldu.

And the Rule doesn’t apply to mammals under three kilograms.

Ayrıca kural üç kilogramın altındaki memeliler için geçerli değil.

They actually pee in droplets, not continuous streams,

Bu hayvanlar aslında kesintisiz bir akımdan ziyade,

damlalar halinde çiş yaparlar

because surface tension breaks up their tiny jets of urine.

çünkü yüzey gerilimi fışkırarak çıkan az miktardaki idrarlarını dağıtır.

Even within non-aquatic mammals above three kilograms,

Üç kilogramdan daha ağır olan suda yaşamayan memelilerde bile

different behaviors disrupt the Other Golden Rule.

farklı davranışlar Diğer Altın Kural'ı bozabilir.

Male dogs don’t always fully empty their bladders

Erkek köpekler her zaman mesanelerini tamamen boşaltmaz.

and will instead tinkle in short spurts to mark their territory.

Bunun yerine, kısa fışkırmalar halinde bölgelerini işaretlemek için çiş yaparlar.

Male pandas sometimes pee in handstands, marking bark higher up on trees

Erkek pandalar kokularını olası eşlere yaymak için

in order to broadcast their scent to potential mates.

bazen ağaç gövdesinin üst kısımlarını amuda kalkıp çiş yaparak işaretlerler.

Handstand pees take longer because urine must work against gravity.

Amuda kalkıp çiş yapma daha uzun sürer çünkü idrar yer çekimine karşı iş yapar.

Underwater pees are also lengthier

Suyun altında yapılan çiş de daha uzundur

because the external water pressure counteracts the internal forces

çünkü dış su basıncı, seviye farkıyla elde edilen

resulting from elevation difference.

iç kuvvetleri etkisizleştirir.

Whether it’s with the intensity of a fire hydrant or a squirt gun,

İster yangın musluğu veya su tabancası kuvvetinde olsun,

this system swiftly delivers our urine to the outside world.

bu sistem idrarımızı çabucak dış dünyaya bırakır.