The other "Golden Rule" - David L. Hu

Translator: Daban Q. Jaff Reviewer: Rastbêjê Çalî

A cat’s bladder can only store a golf ball’s worth of urine.

Mîzdana pisîkan tenê dikare bi qasî goga golfê mîzê depo bike.

For humans, it’s a coffee mug and for elephants, a kitchen trash can.

Ji bo mirovan, ew qedehek qehwê ye û ji bo fîlan, tenekeyeke çopa mitbexê ye.

An elephant’s bladder is 400 times the size of a cat’s,

Mîzdankê fîlan 400 caran hingî mîzdankê pisîka ne,

but it doesn’t take an elephant 400 times longer to pee.

lê ev fîlan 400 caran direngtir naxe ji bo mîztinê.

So, how does this work?

başe, ev çawa dixebite?

The answer lies in what scientists call the “Other Golden Rule.”

Bersiv derewe di ya ku zanyar jê re dibêjin "Rêsaya Zêrîn a Din".

It applies to mammals, which pee out some of their wastes in a yellowy liquid.

Ew ji memikan derbas dibe, ku hin bermayikên xwe di nav şilavek zer de derdixe.

Other classes of animals use different systems and methods to excrete waste.

Çînên heywanên din pergal û rêbazên cûda bikar tînin ji bo derxistina bermayikan.

The Rule describes how urinary organs and forces change with body size,

Rêzik diyar dike ka çawa organên mîzê û hêz bi mezinahiya laş diguherin,

enabling a range of mammals to achieve similarly rapid relief.

gengazkirina memikan ku bi heman rengî lezgîniyek zû bigihîje.

There are two main factors contributing to urination speed:

Du ajaên sereke hene ku beşdar dibin li leza mîz kirinê:

bladder pressure and gravity.

givaş û giraniya mîzdankê.

Bladder pressure is created when mammals contract their muscles

Zexta mîzdankê afirandî dema ku memik masûlkeyên xwe davêjin hev

to squeeze urine out.

ji bo derxistina mîzê.

This pressure is equal to the applied muscular force per unit area but,

Ev givaş wekhev e ji bo yekeyek e hêza herêmê tê bikar anîn lê,

since these factors scale proportionally,

ji ber ku ev faktor bi rêjeyî têne pîvan,

bladder pressure doesn’t actually change much depending on body size.

givaşa mîzdankê bi rastî li gorî mezinahiya laş pir nayê guhertin.

Meanwhile, the effects of gravity do vary across species.

Di vê navberê de, bandorên kêşkirinê li ser cûreyan diguherin.

Mammals have a pipe-like organ called the urethra

mamikan organek heye mîna boriyê ye ku jê re pêşborî tê gotin

that transports urine from a higher elevation to a lower one—

ku mîzê bar dike ji bilindahiyeke bilind ve ber bi ya jêrîn ve

specifically, from the bladder down to where urine exits the body.

bi taybetî, ji mîzdankê berjêr heya ku mîz ji laş derdikeve.

In doing so, the urethra harnesses the power of Torricelli’s Law,

Di vê yekê de, pêşborî hêza zagona Torricelli bikar tîne,

which states that flow rate increases with container height.

ku ew rêjeya herikînê diyar dike bi bilindbûna qalikan zêde dibe.

Take these two containers holding the same volume of liquid.

Van her du qalikan bigirin ku xwedan heman hijmara şilavê ne.

When identically punctured at the bottom,

Dema ku di binî de bi rengek wekhev hate çal kirin,

the vertical container drains nearly twice as fast.

qalik bi sitwiînî bi nizîkî du caran zûtir diqede.

This is because the water’s falling from a greater elevation difference.

ev Ji ber ku av dikeve ji cûdahiyeke bilindahî mezintir.

By transporting urine from high to low, the urethra has a similar effect.

Bi veguhastina mîzê ji jor ber bi jêr ve, bandora pêşboriyê jî bi heman rengî ye.

The urethra is probably not perfectly vertical,

pêşborî dibe ku bêkêmasî ne stûnî be,

so its length doesn’t tell us exactly how far the urine falls.

lewra dirêjahiya wê ji me re nabêje ka mîz çiqas dûr dikeve.

However, it’s a good approximation.

her çawa be, ew texmînek baş e.

The urethra’s diameter also affects flow rate.

tîrêjên mîzê li ser rêjeya herikînê jî bandorê dikin.

When that vertical container’s exit hole has a larger diameter,

Gava ku qulika derketina sitûnî a qalikê xwedî tîreyên mezintir e,

the water drains out even faster.

av hê zûtir diherike.

The length and diameter of an animal’s urethra varies

Dirêjahî û tîreyên ajalan pêşboriyê diguhere

depending on its species and whether it has a penis or vagina.

bi cûreyê wê ve girêdayî ye û ka ew xwedî kîr an quzî ye.

For example, a female elephant has a meter-long urethra

ji bo mînak, fîlek mê pêşboriya wê mîtrekê ya dirêje

with a thirty-five millimeter diameter.

bi tîreyê sî û pênc mîlîmetr.

A person with a vagina has a urethra that is more than 20 times shorter

Kesa ku pêşboriya qozî heye ew 20 caran jê kurtir e

and 5 times thinner.

û 5 carî ziravtir e.

The elephant’s longer, wider urethra is what allows it to urinate

Fîl dirêjtir e, pêşborî firehtire ku dihêle ew bi mîze

for a comparable amount of time as a human.

ji bo berhevdanek kojimeyê demî weke mirov.

Indeed, if an elephant had the urethra of a housecat,

Bi rastî, heke fîlek mîzdanka xaniyê malê bûyaji xaniyek xanî,

it might take it about 2 hours to drain its bladder.

dibe ku ew bi qasî 2 demjimêran bikişîne da ku mîzdanka xwe biherikîne.

It’s hypothesized that the Other Golden Rule

Ev girîman kirin e ku Rêbaza Zêrîn a Din

is conserved because quicker pees may both reduce vulnerability to predators

tête parastin ji ber ku mîztina bilez dibe ku herdu zehmetiya kêm bike ji bo nêçîrvanan

and flush out disease-causing pathogens.

û derdzêyên sedema nexweşiyê derxînin.

But the Rule has limitations.

Lê Rêzikê tixûbên xwe hene.

It’s only been shown to apply to non-aquatic mammals.

Ew tenê ji bo serîlêdanê hate nîşandan ji memikên ne-avî re.

And the Rule doesn’t apply to mammals under three kilograms.

Rêzik ji bo memikan derbas nabe bin sê kîloyan.

They actually pee in droplets, not continuous streams,

Ew bi rastî di nav dilopan de di mîzin, ne çemên domdar,

because surface tension breaks up their tiny jets of urine.

ji ber ku tengasiya rûyê erdê jetên wan ên piçûk mîzê dişikêne.

Even within non-aquatic mammals above three kilograms,

Di nav memikên ne-avî de jî li ser sê kîloyan,

different behaviors disrupt the Other Golden Rule.

tevgerên cihêreng têk dibin Rêbaza Zêrîn a Din.

Male dogs don’t always fully empty their bladders

Kûçikên nêr her gav bi tevahî vala nabin mîzdankên wan

and will instead tinkle in short spurts to mark their territory.

û dê li şûna wê di qulikên kurt de biçirpin xaka xwe nîşan bikin.

Male pandas sometimes pee in handstands, marking bark higher up on trees

Pandayên mêran carinan di embarên destan de qalikê bilindkirina li ser daran

in order to broadcast their scent to potential mates.

da ku bêhna wan biweşînin ji hevalên gengaz re.

Handstand pees take longer because urine must work against gravity.

mîzên bi pêve dirêjtir dibin ji ber ku divê mîz dijî giraniyê bixebite.

Underwater pees are also lengthier

mîza binê avê jî dirêjtir in

because the external water pressure counteracts the internal forces

ji ber ku zexta avê ya derveyî dijî hêzên navxweyî dibe

resulting from elevation difference.

ji cûdahiya bilindbûnê çêdibe.

Whether it’s with the intensity of a fire hydrant or a squirt gun,

çiqas bi dijwariya devika agirî an tifinga xirîn be,

this system swiftly delivers our urine to the outside world.

ev pergal bi lez mîzika me digehîne cîhana derve.