The first and last king of Haiti - Marlene Daut

Tłumaczenie: Ela Kraińska Korekta: Ola Królikowska

The royal couple of Haiti rode into their coronation to thunderous applause.

Para królewska Haiti wjechała na koronację przy ogłuszającym aplauzie.

After receiving his ornate crown and scepter,

Po otrzymaniu bogato zdobionej korony i berła

Henry Christophe ascended his throne, towering 20 meters in the air.

Henry Christophe zasiadł na 20-metrowym tronie.

But little did the cheering onlookers know that the first king of Haiti

Ale wiwatujący tłum nie wiedział, że pierwszy król Haiti

would also be its last.

będzie też ostatnim.

Enslaved at birth on the island of Grenada,

Urodzony jako niewolnik na wyspie Grenada

Christophe spent his childhood being moved between multiple Caribbean islands.

Christophe spędził dzieciństwo na przeprowadzkach pomiędzy wyspami.

Just 12 years old in 1779,

W 1779 roku, mając zaledwie 12 lat,

he accompanied his master to aid the American revolutionaries

towarzyszył swojemu panu w walce u boku amerykańskich rewolucjonistów

in the Battle of Savannah.

w Bitwie pod Savannah.

This prolonged siege would be Christophe’s first encounter with violent revolution.

To długie oblężenie miało być pierwszym spotkaniem Henry’ego z brutalną rewolucją.

There are few surviving written records

Przetrwało kilka źródeł pisanych

about Christophe’s life immediately after the war.

o życiu Christophe’a zaraz po wojnie.

Over the next decade,

Przez następną dekadę

we know he worked as a mason and a waiter at a hotel

pracował jako kamieniarz i kelner w hotelu

in the French colony of Saint-Domingue, as Haiti was then known.

we francuskiej kolonii Saint-Domingue, jak nazywano wówczas Haiti.

In 1791, when the colony’s slaves rose up in rebellion,

W 1791 roku, kiedy niewolnicy z kolonii wzniecili bunt,

Christophe got another opportunity to fight for freedom.

Christophe dostał kolejną szansę walki o wolność.

Led by Toussaint Louverture, the rebels fought against plantation owners,

Dowodzeni przez Toussainta Louverture’a powstańcy walczyli z plantatorami

as well as British and Spanish forces seeking control of the island.

oraz z brytyjskimi i hiszpańskimi siłami próbującymi zdobyć kontrolę nad wyspą.

Christophe quickly rose through the ranks,

Christophe szybko zdobywał kolejne rangi,

proving himself the equal of more experienced generals.

udowadniając, że jest równy bardziej doświadczonym generałom.

By 1793,

Do 1793 roku

Louverture had successfully liberated all of Saint-Domingue’s enslaved people,

Louverture z powodzeniem oswobodził wszystkich niewolników na Saint-Domingue,

and by 1801 he’d established the island as a semi-autonomous colony.

a do 1801 roku ustanowił wyspę półautonomiczną kolonią.

But during this time, Napoleon Bonaparte had assumed power in France,

W tym czasie Napoleon Bonaparte objął władzę we Francji

and made it his mission to restore slavery and French authority

i postanowił przywrócić niewolnictwo i zwierzchnictwo Francji

throughout the empire.

w imperium.

French attempts to reinstate slavery met fierce resistance,

Próba przywrócenia niewolnictwa spotkała się z silnym oporem,

with General Christophe even burning the capital city

a generał Christophe nawet spalił stolicę,

to prevent military occupation.

żeby uniemożliwić okupację.

Finally, the rebellion and an outbreak of yellow fever

Wreszcie rebelia i wybuch żółtej febry

forced French soldiers to withdraw— but the fight was not without casualties.

zmusiły francuskie wojska do odwrotu, ale wojna nie obyła się bez ofiar.

Louverture was captured, and left to die in a French prison;

Louverture’a schwytano i pozostawiono na śmierć we francuskim więzieniu.

a fate that Christophe’s nine-year-old son would share only a few years later.

Dziewięcioletni syn Christophe’a podzielił ten los kilka lat później.

Following the revolution,

Po rewolucji

Christophe and generals Jean-Jacques Dessalines and Alexandre Pétion

Christophe oraz generałowie Jean-Jacques Dessalines i Alexandre Pétion

rose to prominent positions in the new government.

awansowali na znaczące stanowiska w nowym rządzie.

In 1804, Dessalines was proclaimed the emperor of independent Haiti.

W 1804 roku Dessalinesa ogłoszono cesarzem niepodległego Haiti.

But his desire to hold exclusive power alienated his supporters.

Ale jego chęć posiadania wyłącznej władzy zraziła jego popleczników.

Eventually, Dessalines’ rule incited a political conspiracy

W końcu władza Dessalinesa doprowadziła do politycznej konspiracji,

that ended in his assassination in 1806.

która skończyła się zamachem na jego życie w 1806 roku.

The subsequent power struggle led to a Civil War, which split the country in two.

Problemy u władzy doprowadziły do wojny, która podzieliła kraj na dwie części.

By 1807, Christophe was governing as president of the north in Cap-Haïtien,

Do 1807 roku Christophe był prezydentem części północnej w Cap-Haïtien,

and Pétion was ruling the south from Port-au-Prince.

a Pétion - części południowej w Port-au-Prince.

Pétion tried to stay true to the revolution’s democratic roots

Pétion próbował pozostać lojalny demokratycznym korzeniom rewolucji,

by modeling his republic after the United States.

rządząc republiką na wzór USA.

He even supported anti-colonial revolutionaries in other nations.

Wspierał antykolonialne powstania w innych państwach.

These policies endeared him to his people,

Przez tę politykę zdobył względy poddanych,

but they slowed trade and economic growth.

ale spowolnił handel i rozwój gospodarczy.

Christophe, conversely, had more aggressive plans for an independent Haiti.

Christophe miał agresywniejsze plany dla niepodległego Haiti.

He redistributed land to the people, while retaining state control of agriculture.

Oddał ziemię ludziom, samemu kontrolując rolnictwo.

He also established trade with many foreign nations,

Zapewnił też handel z wieloma krajami,

including Great Britain and the United States,

w tym Wielką Brytanią i Stanami Zjednoczonymi,

and pledged non-interference with their foreign policies.

w zamian za brak interwencji w swoją politykę zagraniczną.

He even built a massive Citadel in case the French tried to invade again.

Zbudował nawet masywną twierdzę na wypadek ponownej inwazji Francuzów.

To accomplish all of this, Christophe instituted mandatory labor,

Żeby tego wszystkiego dokonać, Christophe ustanowił pracę przymusową,

and to strengthen his authority, he crowned himself king in 1811.

a żeby dodatkowo wzmocnić swój autorytet, w 1811 roku koronował się na króla.

During his reign, he lived in an elegant palace called Sans Souci

W trakcie swojego panowania mieszkał w eleganckim pałacu Sans Souci

along with his wife and their three remaining children.

wraz z żoną i trójką dzieci.

Christophe’s kingdom oversaw rapid development of trade, industry, culture,

Królestwo Christophe’a przeżywało nagły rozwój handlu, przemysłu, kultury

and education.

i edukacji.

He imported renowned European artists to Haiti’s cultural scene,

Ściągnął na kulturalną scenę Haiti renomowanych artystów z Europy

as well as European teachers, in order to establish public education.

i europejskich nauczycieli dla rozwoju edukacji publicznej.

But while the king was initially popular among his subjects,

Choć król początkowo cieszył się popularnością wśród poddanych,

his labor mandates were an uncomfortable reminder

jego przymus pracy był niemiłym przypomnieniem

of the slavery Haitians fought to destroy.

niewolnictwa, które Haitańczycy próbowali zwalczyć.

Over time, his increasingly authoritarian policies lost support,

Z czasem jego autorytarna polityka straciła poparcie,

a jego przeciwnicy z południa rośli w siłę.

and his opponents to the south gained strength.

In October 1820, his reign finally reached its tragic conclusion.

W październiku 1820 roku jego władza w końcu osiągnęła punkt krytyczny.

Months after a debilitating stroke left him unable to govern,

Kilka miesięcy po przebytym zawale, kiedy stał się zbyt słaby, żeby rządzić,

key members of his military defected to southern forces.

kluczowi członkowie jego armii dołączyli do sił południa.

Betrayed and despondent, the king committed suicide.

Zdradzony i przybity król popełnił samobójstwo.

Today, the traces of Christophe’s complicated history

Do dziś można znaleźć ślady skomplikowanej historii Christophe’a

can still be found in the crumbling remains of his palaces,

w pozostałościach jego pałaców

and in Haiti’s legacy as the first nation to permanently abolish slavery.

i w haitańskim dziedzictwie kraju, który jako pierwszy zniósł niewolnictwo.