The rise and fall of the Celtic warriors - Philip Freeman

Tłumaczenie: Ola Królikowska Korekta: Rysia Wand

One summer evening in 335 BCE, Alexander the Great

Pewnego letniego wieczoru w 335 roku p.n.e. Aleksander Wielki

was resting by the Danube River after a day of fighting the Scythian tribes

odpoczywał nad Dunajem po walkach ze Scytami,

when a band of strangers approached his camp.

kiedy do jego obozu zbliżyła się grupa nieznajomych.

Alexander had never seen anything like these tall,

Aleksander nigdy nie widział tak wysokich, groźnie wyglądających wojowników

fierce-looking warriors with huge golden neck rings and colorful cloaks—

z ogromnymi złotymi obręczami na szyjach i w kolorowych płaszczach,

so he invited them to feast with him.

więc zaprosił ich na wspólną ucztę.

They proudly said they were Keltoi or Celts who came from the far-away Alps.

Goście z dumą wyznali, że są Keltoi, czyli Celtami z dalekich Alp.

Alexander asked what they feared the most in the world,

Aleksander zapytał, czego boją się najbardziej,

hoping they would say him.

mając nadzieję, że wymienią jego imię.

They laughed and said they feared nothing at all.

Roześmiali się i powiedzieli, że nie boją się niczego.

This is one of the earliest stories about the ancient Celts.

To jedna z najwcześniejszych historii o starożytnych Celtach.

While we don’t know where the first Celts came from,

Pochodzenie Celtów jest nieznane,

by Alexander’s time they had spread across Europe

ale w czasach Aleksandra zajmowali już całą Europę

from Asia Minor in the east to Spain

od Azji Mniejszej na wschodzie

and the Atlantic islands of Britain and Ireland in the west.

po Hiszpanię i wyspy Brytanii i Irlandii na zachodzie.

The Celts were never one unified empire, and they didn’t build cities or monuments.

Nigdy nie byli zjednoczonym imperium i nie budowali miast ani pomników.

Instead, they were hundreds of independent tribes who spoke the same language.

Zamiast tego stworzyli setki niezależnych plemion mówiących tym samym językiem.

Each had its own warrior-king and religious center.

Każde plemię miało własnego króla-wojownika i centrum religijne.

The tribes fought each other

Plemiona walczyły ze sobą

as enthusiastically as they fought their enemies.

z takim samym zapałem, jak z wrogami.

Few armies could stand up to them.

Niewiele armii mogło się z nimi równać.

Somewhat unusually for the time, the Celts believed in reincarnation—

Nietypowo jak na tamte czasy Celtowie wierzyli w reinkarnację,

that they would be reborn on Earth to live and feast and fight again,

że odrodzą się na Ziemi, żeby znów żyć, ucztować i walczyć,

which may have contributed to their fearlessness in battle.

co mogło dodawać im odwagi.

Some of them fought naked, scoffing at their enemies’ armor.

Niektórzy walczyli nago, szydząc ze zbroi wrogów.

The greatest trophy a Celtic warrior could possess

Największym trofeum celtyckiego wojownika

was the severed head of a foe.

była odcięta głowa wroga.

They preserved these heads in jars of cedar oil

Celtowie trzymali głowy w słoikach z olejem cedrowym

and showed them to guests who visited their homes.

i pokazywali gościom.

Celtic warriors were so valued in the ancient world

Celtyckich wojowników ceniono tak wysoko,

that foreign kings often hired them as mercenary soldiers

że obcy królowie często zatrudniali ich jako najemników,

to serve in their armies.

żeby walczyli w ich armiach.

But the Celts were much more than just warriors.

Ale Celtowie byli kimś znacznie więcej niż wojownikami.

Among them were many skilled craftsmen, artists, and great poets called bards.

Wśród nich byli utalentowani rzemieślnicy, artyści i poeci zwani bardami.

The bards sang of the brave deeds of their ancestors

Bardowie śpiewali o wielkich czynach przodków,

and praised the accomplishments of warrior kings—

chwalili osiągnięcia królów-wojowników

and composed biting satires about cowardly or selfish leaders.

i tworzyli kąśliwe satyry o tchórzliwych czy samolubnych przywódcach.

The Celts worshipped many gods,

Celtowie czcili wielu bogów,

and priests known as druids oversaw this worship.

a kult nadzorowali kapłani zwani druidami.

Anyone could become a druid,

Druidem mógł zostać każdy,

but the training required many years of study and memorization—

ale szkolenie wymagało wielu lat nauki i doskonałej pamięci,

the druids were not allowed to record any of their teachings in writing.

bo druidzi nie mogli niczego zapisywać.

Druids supervised religious practices and sacrifices to the gods,

Druidzi nadzorowali praktyki religijne i składanie ofiar bogom,

but they were also teachers, healers, judges, and scientists.

ale byli też nauczycielami, uzdrowicielami, sędziami i naukowcami.

They were so respected that they could step between warring tribes

Szanowano ich tak bardzo, że mogli wkroczyć między walczące plemiona

in the middle of a battle and call an end to the fighting.

i w samym środku bitwy zakończyć walkę.

No Celt would dare to harm a druid, or question their decisions.

Żaden Celt nie odważył się skrzywdzić druida czy zakwestionować jego decyzji.

In the 2nd century BCE, the Romans began to encroach on Celtic territory,

W II wieku p.n.e. na terytorium Celtów wkroczyli Rzymianie

conquering the tribes of northern Italy.

i podbili plemiona północnych Włoch.

Rather than unite against the Roman legions in response to this defeat,

Zamiast zjednoczyć się przeciw Rzymowi,

the Celts maintained their tribal divisions.

Celtowie utrzymali plemienne podziały.

The tribes of Spain fell soon after.

Wkrótce potem padły plemiona z Hiszpanii.

In the 1st century BCE, Julius Caesar marched his armies across France,

W I wieku p.n.e. przez Francję przemaszerował z armią Juliusz Cezar,

using bribery, threats, and lies to turn tribes against each other.

który przy pomocy przekupstw, gróźb i kłamstw skłócał ze sobą plemiona.

Only in the closing days of this great war

Dopiero pod koniec wielkiej wojny

did the Celts unite against their common enemy

Celtowie zjednoczyli się przeciw wspólnemu wrogowi

under the leadership of king Vercingetorix,

pod przewodnictwem króla Wercyngetoryksa,

but it was too late.

ale było za późno.

Countless warriors and their families died or were enslaved

Niezliczeni wojownicy i ich rodziny zginęli albo trafili do niewoli

as the Romans conquered France.

podczas rzymskiego podboju Francji.

Protected by the surrounding waters,

Chronione przez otaczające wody

the Celtic tribes of Britain and Ireland were the last holdouts.

plemiona z Wielkiej Brytanii i Irlandii były ostatnim bastionem Celtów.

When the Romans finally invaded Britain,

Kiedy Rzymianie najechali Brytanię,

the queen Boudicca united her tribe in a revolt after her husband was killed.

królowa Budyka po śmierci męża zbuntowała plemię.

She almost succeeded in driving the Roman legions out of Britain

Prawie udało jej się wyrzucić Rzymian z Brytanii,

before dying as she led a final battle against the enemy.

ale zginęła w ostatniej bitwie.

By the end of the 1st century CE, Ireland alone, far out at sea,

Pod koniec I wieku n.e. daleko na morzu

jedyną niezdobytą przez Rzymian wyspą pozostała Irlandia.

remained unconquered by Rome.

There, the ways of the ancient Celts survived untouched by the outside world

Tam świat starożytnych Celtów przetrwał nietknięty

long after Rome itself lay in ruins.

długo po tym, jak sam Rzym legł w gruzach.