How brain parasites change their host's behavior - Jaap de Roode

Jak pasożyty zmieniają zachowanie nosicieli – Jaap de Roode

Tłumaczenie: Małgorzata Wronka Korekta: Krystian Aparta

Which of these entities has evolved the ability

Które z tych stworzeń rozwinęło zdolność

to manipulate an animal many times its size?

manipulowania zwierzęciem kilkakrotnie większym od siebie?

The answer is all of them.

Odpowiedź brzmi: wszystkie.

These are all parasites,

To pasożyty,

organisms that live on or inside another host organism,

czyli organizmy żyjące na ciele nosiciela lub w jego wnętrzu,

which they harm and sometimes even kill.

mogące powodować choroby, a czasem nawet śmierć.

Parasite survival depends on transmitting from one host to the next,

Pasożyty rozprzestrzeniają się, przenosząc się między organizmami,

sometimes through an intermediate species.

a czasami nawet jeszcze zawadzając o trzeci organizm pośredni.

Our parasites elegantly achieve this by manipulating their host's behavior,

Pasożyty osiągnęły to dzięki sprytnej manipulacji zachowaniami nosiciela,

sometimes through direct brain hijacking.

czasem przejmując kontrolę nad jego mózgiem.

For example, this is the Gordian worm.

To na przykład nitnikowiec.

One of its hosts, this cricket.

Jednym z jego nosicieli jest świerszcz.

The Gordian worm needs water to mate, but the cricket prefers dry land.

Nitnikowce rozmnażają się w wodzie, podczas gdy świerszcz woli suche tereny.

So once it's big enough to reproduce,

Dlatego kiedy pasożyt jest gotowy do reprodukcji,

the worm produces proteins that garble the cricket's navigational system.

zaczyna wytwarzać białko uszkadzające system nawigacyjny świerszcza.

The confused cricket jumps around erratically,

Zdezorientowany owad skacze chaotycznie,

moves closer to water,

zbliża się do wody

and eventually leaps in, often drowning in the process.

i ostatecznie wskakuje do niej, co nieraz kończy się jego utopieniem.

The worm then wriggles out to mate

Nitnikowiec wychodzi składać jaja,

and its eggs get eaten by little water insects

które zostają zjedzone przez wodne owady

that mature,

i gdy te dojrzeją,

colonize land,

wychodzą na ląd,

and are, in turn, eaten by new crickets.

a następnie zostają zjedzone przez świerszcze.

And thus, the Gordian worm lives on.

W ten sposób nitnikowiec zapewnia sobie przetrwanie.

And here's the rabies virus, another mind-altering parasite.

To z kolei wirus wścieklizny, który również wpływa na mózg.

This virus infects mammals, often dogs,

Atakuje on ssaki, a w szczególności psy,

and travels up the animal's nerves to its brain

wędrując poprzez system nerwowy zwierzęcia aż do mózgu

where it causes inflammation that eventually kills the host.

gdzie wywołuje stan zapalny, który doprowadzi do śmierci nosiciela.

But before it does, it often increases its host's aggressiveness

Jednak zanim do tego dojdzie, wirus powoduje wzrost agresji u nosiciela

and ramps up the production of rabies-transmitting saliva,

oraz zwiększa produkcję zainfekowanej śliny,

while making it hard to swallow.

czyniąc ją trudną do przełknięcia.

These factors make the host more likely to bite another animal

Zwiększa to prawdopodobieństwo ugryzienia innego zwierzęcia przez nosiciela

and more likely to pass the virus on when it does.

i przeniesienia wirusa na to zaatakowane zwierzę.

And now, meet Ophiocordyceps, also known as the zombie fungus.

A teraz poznajcie Ophiocordycepsa, zwanego również grzybem zombie.

Its host of choice is tropical ants that normally live in treetops.

Na nosiciela wybrał tropikalne mrówki zamieszkujące konary drzew.

After Ophiocordyceps spores pierce the ant's exoskeleton,

Po tym, jak zarodniki pasożyta przenikną przez szkielet zewnętrzny mrówki,

they set off convulsions that make the ant fall from the tree.

wywołują drgawki powodujące jej upadek z drzewa.

The fungus changes the ant's behavior, compelling it to wander mindlessly

Pod wpływem grzyba zombie, mrówka zaczyna chodzić bezładnie,

until it stumbles onto a plant leaf with the perfect fungal breeding conditions,

aż natknie się na liść z dogodnymi warunkami do rozwoju grzyba,

which it latches onto.

i chwyta się tego liścia.

The ant then dies,

Następnie mrówka umiera

and the fungus parasitizes its body to build a tall, thin stalk from its neck.

i grzyb przegryza się przez jej ciało, wyprowadzając z jej szyi długą łodygę.

Within several weeks, the stalk shoots off spores,

Po paru tygodniach łodyga wytwarza zarodniki,

which turn more ants into six-legged leaf-seeking zombies.

które zarażają inne mrówki, zamieniając je w sześcionożne zombie poszukujące liści.

One of humanity's most deadly assailants is a behavior-altering parasite,

Jeden z najbardziej zabójczych dla ludzi pasożytów wpływa na ich zachowanie,

though if it's any consolation,

i mimo iż to żadna pociecha,

it's not our brains that are being hijacked.

to nie nasze mózgi zostają zainfekowane.

I'm talking about Plasmodium, which causes malaria.

Mam na myśli zarodźca, który wywołuje malarię.

This parasite needs mosquitoes to shuttle it between hosts,

Pasożyt potrzebuje komarów, aby przenosić chorobę pomiędzy nosicielami.

so it makes them bite more frequently and for longer.

Sprawia, że owady gryzą częściej i ssą krew dłużej.

There's also evidence that humans infected with malaria

Istnieją również dowody na to, że osoby zarażone malarią

are more attractive to mosquitoes,

są bardziej atrakcyjne dla komarów,

which will bite them and transfer the parasite further.

które poprzez ugryzienie żywiciela przenoszą pasożyta na kolejne osobniki.

This multi-species system is so effective,

Ten wielogatunkowy system jest tak skuteczny,

that there are hundreds of millions of malaria cases every year.

że każdego roku odnotowuje się miliony zachorowań na malarię.

And finally, there are cats.

I wreszcie nadszedł czas na koty.

Don't worry, there probably aren't any cats living in your body

Bez obaw, prawdopodobnie nie znajdziesz żadnego kota żyjącego w twoim ciele,

and controlling your thoughts.

który kontroluje twoje myśli.

I mean, probably.

Prawdopodobnie.

But there is a microorganism called Toxoplasma

Jednak istnieje mikroorganizm zwany Toxoplasma,

that needs both cats and rodents to complete its life cycle.

który do ukończenia cyklu życiowego potrzebuje zarówno kotów jak i gryzoni.

When a rat gets infected by eating cat feces,

Szczur zaraża się po spożyciu kocich odchodów,

the parasite changes chemical levels in the rat's brain,

a pasożyt zmienia poziom neuroprzekaźników w jego mózgu,

making it less cautious around the hungry felines,

sprawiając, że zwierzę staje się mniej ostrożne w kontaktach z kotami,

maybe even attracted to them.

a czasami nawet zbliża się do nich.

This makes them easy prey,

W ten sposób staje się łatwą ofiarą,

so these infected rodents get eaten and pass the parasite on.

która zostaje zjedzona i tym samym przenosi pasożyta dalej.

Mind control successful.

Skuteczne przejęcie kontroli nad mózgiem.

There's even evidence that the parasite affects human behavior.

Istnieją dowody, że pasożyty te mają wpływ na ludzkie zachowanie.

In most cases, we don't completely understand

W większości przypadków nie do końca rozumiemy,

how these parasites manage their feats of behavior modification.

jak pasożyty mogą dokonać zmiany w zachowaniu nosiciela.

But from what we do know,

Jednak z tego, co wiemy,

we can tell that they have a pretty diverse toolbox.

mają niezły wachlarz możliwości.

Gordian worms seem to affect crickets' brains directly.

Wydaje się, że nitnikowce oddziałują na mózg świerszcza w sposób bezpośredni.

The malaria parasite, on the other hand,

Z kolei pasożyt malarii

blocks an enzyme that helps the mosquitoes feed,

blokuje enzym, który pomaga komarom się karmić,

forcing them to bite over and over and over again.

zmuszając je tym samym do wielokrotnych ukąszeń.

The rabies virus may cause that snarling, slobbering behavior

Wirus wścieklizny może wywoływać agresję i ślinotok

by putting the immune system into overdrive.

poprzez nadmierne pobudzenie systemu odpornościowego.

But whatever the method,

Bez względu na obraną metodę,

when you think about how effectively

jeśli pomyślisz, jak skutecznie

these parasites control the behavior of their hosts,

pasożyty przejmują kontrolę nad zachowaniem swoich nosicieli,

you may wonder how much of human behavior is actually parasites doing the talking.

możesz zacząć się zastanawiać, jak duży wpływ mają one na ludzkie zachowanie.

Since more than half of the species on Earth are parasites,

A ponieważ ponad połowa gatunków na Ziemi to pasożyty,

it could be more than we think.

ten wpływ może być większy, niż się spodziewamy.