How we can detect pretty much anything - Hélène Morlon and Anna Papadopoulou

324,948 views ・ 2021-08-24

TED-Ed


Proszę kliknąć dwukrotnie na poniższe angielskie napisy, aby odtworzyć film.

Tłumaczenie: Anna Budziak Korekta: Ola Królikowska
00:07
For years, scientists have been staking out this remote forest in Montana
0
7829
4917
Naukowcy przez wiele lat badali ten odległy las w Montanie
00:12
for an animal that’s notoriously tricky to find.
1
12746
3542
w poszukiwaniu zwierzęcia, które bardzo trudno znaleźć.
00:16
Camera traps haven’t offered definitive evidence,
2
16746
2542
Kamery nie dostarczają konkretnych dowodów
00:19
and even experts can't identify its tracks with certainty.
3
19288
3916
i nawet eksperci nie są w stanie rozpoznać jego śladów z całkowitą pewnością.
00:23
But within the past decades,
4
23663
1666
Ale w przeciągu ostatnich dekad
00:25
researchers have developed methods that can detect even the most elusive species.
5
25329
4500
naukowcy stworzyli metody pozwalające wykryć najbardziej nieuchwytne gatunki.
00:30
And so, in 2018, these scientists took a sample from some conspicuous snow tracks.
6
30329
6042
W 2018 roku pobrali próbki z kilku rzucających się w oczy śladów na śniegu.
00:36
Lab tests showed conclusive results:
7
36996
2958
Badania laboratoryjne dały jednoznaczny wynik.
00:40
the Canada lynx was indeed present in the area.
8
40204
3750
Ryś kanadyjski rzeczywiście był obecny na tym terenie.
00:44
Without seeing the cat, scientists had proof it was there
9
44537
3834
Nie widząc kota, naukowcy mieli dowód na jego obecność
00:48
because of environmental DNA or eDNA.
10
48371
4000
dzięki DNA środowiskowemu, czyli eDNA.
00:52
Using a technique called DNA metabarcoding,
11
52746
3291
Za pomocą techniki zwanej metabarcoding DNA
00:56
researchers can take a sample from the environment
12
56037
2750
naukowcy mogą pobrać próbkę ze środowiska
00:58
and learn which organisms are in it or have recently passed through it.
13
58787
4209
i dowiedzieć się, jakie organizmy tam są lub niedawno się tamtędy przewinęły.
01:03
The world is covered in DNA.
14
63746
2208
Świat jest pokryty DNA.
01:05
It’s all around us—
15
65954
1417
Jest wszędzie wokół nas:
01:07
on the ground, at the bottom of the ocean, and up in the clouds.
16
67371
3208
na ziemi, na dnie oceanu i wysoko w chmurach.
01:10
Multicellular organisms are constantly shedding cells.
17
70871
3792
Organizmy wielokomórkowe stale tracą komórki.
01:14
But until recently, eDNA wasn’t very useful to us.
18
74663
4208
Ale do niedawna eDNA nie było dla nas zbyt przydatne.
01:19
Traditional scientific techniques couldn’t parse environmental samples
19
79454
3875
Tradycyjne metody naukowe nie dawały rady analizować próbek środowiskowych
01:23
containing mixed genetic material from multiple species.
20
83329
3625
zawierających pomieszany materiał genetyczny pochodzący od wielu gatunków.
01:27
But DNA metabarcoding can.
21
87288
3041
Ale metabarcoding DNA może to zrobić.
01:30
DNA begins to degrade once it’s exposed to the environment.
22
90913
3625
DNA zaczyna się rozkładać, gdy jest narażone na oddziaływanie środowiska.
01:35
In the ocean, for example, it may only persist for a few days.
23
95038
4125
Na przykład w oceanie może przetrwać tylko kilka dni.
01:39
So in many contexts, eDNA is useful for telling us about the recent past.
24
99413
5541
W wielu sytuacjach eDNA jest więc pomocne w mówieniu nam o niedalekiej przeszłości.
01:45
The process of DNA metabarcoding starts with an environmental sample
25
105246
4500
Proces metabarcodingu DNA zaczyna się od próbki środowiskowej
01:49
like a core of soil, a vial of water, some feces, an insect trap,
26
109746
5625
takiej jak rdzeń gleby, fiolka wody, odchody, pułapka na owady
01:55
or even the blood from leeches’ stomachs.
27
115371
3333
czy nawet krew z żołądków pijawek.
01:59
Researchers then sift out everything aside from DNA by blending the sample up
28
119163
5000
Następnie naukowcy usuwają wszystko oprócz DNA przez wymieszanie próbki
02:04
and using enzymes that break down cellular proteins and release DNA,
29
124163
4333
i zastosowanie enzymów, które rozkładają białka komórkowe i uwalniają DNA,
02:08
which they purify.
30
128788
1500
które następnie oczyszczają.
02:10
The result is a “soup” of all the DNA in the sample.
31
130871
3750
Efektem jest “zupa” z całego DNA w próbce.
02:15
Scientists then apply the polymerase chain reaction or PCR,
32
135288
4375
Następnie naukowcy stosują łańcuchową reakcję polimerazy czyli PCR,
02:19
which uses artificial DNA strands called universal primers.
33
139663
4333
która wykorzystuje sztuczne nici DNA zwane uniwersalnymi starterami.
02:24
These primers bind to DNA sequences that are similar across species,
34
144496
4083
Startery te wiążą się z sekwencjami DNA, które są podobne u różnych gatunków,
02:28
then amplify genetic barcodes that are species-specific.
35
148788
4458
potem wzmacniają genetyczne kody kreskowe specyficzne dla danego gatunku.
02:33
High-throughput sequencing then reads millions of these DNA fragments,
36
153829
4625
Sekwencjonowanie wysokiej przepustowości odczytuje miliony takich fragmentów DNA
02:38
simultaneously.
37
158454
1042
w tym samym czasie.
02:40
And finally, researchers compare them to reference databases
38
160246
4250
Na koniec naukowcy porównują je ze źródłowymi bazami danych
02:44
and identify how many and which species are present—
39
164496
3792
i określają, ile i jakie gatunki są obecne
02:48
or if they’ve found entirely new ones.
40
168288
3291
lub czy udało im się odkryć zupełnie nowe.
02:52
This method has led to the discovery of tens of thousands of species
41
172704
4417
Metoda ta pozwoliła na odkrycie dziesiątek tysięcy gatunków
02:57
over the past decade.
42
177121
1875
w ciągu ostatniej dekady.
02:59
While metabarcoding can detect elusive animals like the Canada lynx,
43
179871
4083
Metabarcoding poza wykrywaniem nieuchwytnych zwierząt typu ryś kanadyjski
03:04
it can also help scientists identify invasive species.
44
184246
3583
może też pomóc naukowcom w identyfikacji gatunków inwazyjnych.
03:08
In Yosemite, researchers used eDNA to track and remove invasive bullfrogs.
45
188829
5834
Naukowcy w Yosemite użyli eDNA do wytropienia i usunięcia żab ryczących.
03:15
Once no trace of these amphibians remained,
46
195163
2458
Gdy po tych płazach nie było już śladu,
03:17
they reintroduced a threatened native species, California red-legged frogs,
47
197621
5542
przywrócili zagrożony gatunek rodzimy, kalifornijską żabę czerwononogą,
03:23
which had disappeared from the area some 50 years prior.
48
203163
3916
która zniknęła z tego obszaru około 50 lat wcześniej.
03:27
Likewise, DNA metabarcoding can be used to monitor biodiversity.
49
207871
4708
Podobnie metabarcodingu DNA można użyć do monitorowania bioróżnorodności.
03:32
For example, using traditional approaches,
50
212996
2875
Na przykład przy użyciu tradycyjnych sposobów
03:35
categorizing all of the insects in a hectare of rainforest can take decades.
51
215871
5125
klasyfikacja wszystkich owadów na hektarze lasu deszczowego może trwać dekady.
03:41
But DNA from insect traps could yield these results in just a few months.
52
221496
4625
A DNA z pułapek na owady może dać wyniki w zaledwie kilka miesięcy.
03:46
One study compared insects from adjacent forest and plantation sites
53
226579
3875
W jednym z badań porównano owady z pobliskich lasów i plantacji
03:50
within China’s Yunnan province.
54
230454
2542
w chińskiej prowincji Junnan.
03:52
It quickly found that not only were plantations less diverse,
55
232996
4000
Szybko okazało się, że plantacje są nie tylko mniej zróżnicowane,
03:56
but deforestation affected insect groups unequally.
56
236996
3292
ale też że wylesianie wpłynęło na grupy owadów nierównomiernie.
04:00
Grasshoppers thrived in cleared areas while specialist forest beetles declined.
57
240829
5709
Pasikoniki rozwijały się na wykarczowanych terenach, a liczba żuków leśnych spadała.
04:07
Using eDNA, scientists are able to investigate
58
247079
3250
Dzięki eDNA naukowcy mogą badać
04:10
complex ecosystem interactions.
59
250329
2334
złożone interakcje w ekosystemach.
04:13
Tracking thousands of insects as they visit flowers is impossible.
60
253038
4125
Obserwowanie tysięcy owadów wędrujących po kwiatach jest niemożliwe.
04:17
Instead, researchers can study the DNA left on flowers and insects
61
257163
5000
Naukowcy mogą za to zbadać DNA pozostawione na kwiatach i owadach,
04:22
to map pollination networks.
62
262163
2000
żeby sporządzić mapę sieci zapylania.
04:25
Before these techniques were available, we didn’t really know how much pollination
63
265038
4500
Przed dostępem do tej techniki nie wiedzieliśmy,
ile zapylania ma miejsce w nocy, bo nie mogliśmy tego zaobserwować.
04:29
was happening at night because we couldn’t observe it.
64
269538
3166
04:33
Now scientists understand that moths are important nocturnal pollinators.
65
273121
5083
Obecnie naukowcy wiedzą, że ćmy są ważnymi nocnymi zapylaczami.
04:38
eDNA can even tell stories of long extinct species.
66
278454
4834
eDNA może nawet przedstawiać historie gatunków, które dawno temu wymarły.
04:43
Cold, dry, and low oxygen conditions are perfect for preserving genetic material.
67
283454
5709
Warunki zimne, suche i niskotlenowe świetnie zachowują materiał genetyczny.
04:49
By digging deep into the Arctic permafrost,
68
289829
2834
Wkopując się głęboko w arktyczną wieczną zmarzlinę,
04:52
researchers found 50,000 year old DNA,
69
292663
4333
naukowcy odkryli DNA sprzed 50 tysięcy lat,
04:56
which they matched to the nutrient-rich plants
70
296996
3042
które dopasowali do roślin bogatych w składniki odżywcze,
05:00
found in the stomachs of woolly mammoths.
71
300038
2666
znalezionych w żołądkach mamutów włochatych.
05:03
With eDNA, they also found that less nutritious grasses
72
303288
4291
Dzięki eDNA odkryli też, że mniej odżywcze trawy
05:07
colonized the Arctic steppe during the last ice age,
73
307579
3292
zajęły arktyczny step podczas ostatniej epoki lodowcowej,
05:10
potentially contributing to the mammoth decline.
74
310871
3042
prawdopodobnie przyczyniając się do zmniejszenia populacji mamutów.
05:14
As we face another period of climate change—
75
314913
3083
W obliczu kolejnych zmian klimatycznych,
05:17
this time due to human activities—
76
317996
2542
tym razem spowodowanych działalnością człowieka,
05:20
understanding our planet’s rapidly shifting biodiversity
77
320871
4125
zrozumienie gwałtownie zmieniającej się bioróżnorodności naszej planety
05:24
will be crucial to protecting it.
78
324996
2667
będzie kluczowe dla jej ochrony.
05:28
Fortunately, eDNA and metabarcoding
79
328246
3250
Na szczęście eDNA i metabarcoding
05:31
give us the tools to document rapid change in real time.
80
331496
5000
zapewniają nam narzędzia umożliwiające na bieżąco dokumentację szybkich zmian.
O tej stronie

Na tej stronie poznasz filmy z YouTube, które są przydatne do nauki języka angielskiego. Zobaczysz lekcje angielskiego prowadzone przez najlepszych nauczycieli z całego świata. Kliknij dwukrotnie na angielskie napisy wyświetlane na stronie każdego filmu, aby odtworzyć film od tego miejsca. Napisy przewijają się synchronicznie z odtwarzaniem filmu. Jeśli masz jakieś uwagi lub prośby, skontaktuj się z nami za pomocą formularza kontaktowego.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7