The emergence of drama as a literary art - Mindy Ploeckelmann

Powstanie dramatu jako formy sztuki literackiej - Mindy Ploeckelmann

Transcriber: Andrea McDonough Reviewer: Jessica Ruby

Tłumaczenie: Marta Murawska Korekta: Daniel Wróblewski

In the 11th and 12th centuries,

W XI i XII wieku

most English commoners were illiterate.

większość plebsu w Anglii była analfabetami.

Since they had no way to learn the Bible,

Skoro nie mogli przeczytać Biblii,

the clergy came up with an inventive solution:

duchowni wpadli na pomysłowe rozwiązanie:

they'd create plays out of certain Bible stories

tworzyli sztuki na podstawie biblijnych przypowieści,

so even people who couldn't read could learn them.

aby nawet nieumiejący czytać mogli poznać te historie.

These were called mystery plays

Były one nazywane misteriami,

because they revealed the mystery of God's word.

gdyż wyjawiały tajemnice Słowa Bożego.

At about the same time,

W tym samym czasie

the clergy also developed plays

duchowieństwo tworzyło sztuki o świętych Kościoła,

about the saints of the church,

called miracle plays.

zwane miraklami.

In the beginning,

Początkowo to duchowni odgrywali sceny z Biblii

the clergy members acted out Bible stories

on the steps outside the cathedral.

na schodach przed katedrą.

The audience reacted so well

Widownia reagowała tak entuzjastycznie, że musieli się przenieść

that soon they needed to move out to the street

around the town square.

na ulice dookoła rynku.

By building moving carts to put on each play

Dzięki wybudowaniu wozów, na których wystawiano sztuki

and by lining up one after the other,

i ustawieniu ich w szeregu,

they could put on cycles of stories,

mogli wystawiać cykle opowieści,

which would take the viewer

które zabierały widza

from Genesis

od Księgi Rodzaju do Apokalipsy św. Jana.

to Revelation.

These movable carts, called pageants,

Te ruchome platformy, zwane "pageant",

looked like huge boxes on wheels.

wyglądały jak ogromne skrzynie na kółkach.

Each was two stories tall.

Każda składała się z dwóch kondygnacji.

The bottom story was curtained off

Część spodnia, oddzielona zasłoną,

and was used for costumes, props, and dressing.

przeznaczona była na kostiumy, rekwizyty i dekoracje.

The top platform was the stage for the performance.

Górna platforma pełniła rolę sceny.

Spectators assembled in various corners of the town,

Widzowie gromadzili się w różnych punktach miasta,

and the pageant would move around in the cycle

a platformy jeździły dookoła,

until the villagers had seen the entire series.

dopóki mieszkańcy nie zobaczyli całego cyklu.

Soon, the plays required more actors

Wkrótce nie wystarczali już

than the clergy could supply.

aktorzy spośród duchowieństwa.

So, by the 13th century,

Zatem pod koniec XIII wieku

different guilds were asked to be responsible

różnym gildiom powierzono odpowiedzialność

for acting out different parts of the cycle.

za odegranie poszczególnych części cyklu.

The assignments were meant to reflect

Zadania te miały odzwierciedlać

the guilds' professions.

zawody zrzeszone w danej gildii.

For example, the carpenter's guild might put on

Przykładowo gildia stolarzy mogła przygotować

the story of Noah's Ark,

historię Arki Noego,

and the baker's guild might put on The Last Supper.

gildia piekarzy mogła wystawić Ostatnią Wieczerzę.

Can you imagine what might happen to the story

Możecie sobie wyobrazić Ukrzyżowanie

if the butcher's guild put on The Crucifixion of Christ?

wystawione przez gildię rzeźników?

Yes, without the clergy,

Dokładnie. Bez duchowieństwa

the plays soon started changing

sztuki zaczęły się różnić

from their true Bible stories.

od typowych historii biblijnych.

By the end of the 14th century, a new form of drama,

Pod koniec XIV wieku powstała nowa forma dramatu,

called the morality play, had evolved.

zwana moralitetem.

Faith,

Wiara, prawda,

truth,

charity,

miłosierdzie i dobre uczynki

and good deeds

all became characters on the stage.

zostały postaciami scenicznymi.

And, at the same time, the opposite virtues

Jednocześnie cechy przeciwne:

of falsehood,

kłamstwo,

covetousness,

pożądliwość,

worldly flesh,

ciało doczesne,

and the devil

became the antagonists.

i diabeł

zostały antagonistami.

The morality plays were allegorical stories

Moralitety były alegoriami,

in which these characters battled for the control of the soul.

w których postacie walczyły o kontrolę nad duszą.

Audiences loved the immoral characters,

Publiczność uwielbiała niemoralnych bohaterów,

and spectators were encouraged

a gapiów zachęcano do interakcji z aktorami.

to interact with the actors.

Throwing rotten food

Powszechne było rzucanie zepsutym jedzeniem,

and even getting into scuffles with other spectators

became very common.

a nawet przepychanki widzów.

The character of the devil

Postać diabła

often would roam through the crowds

często wałęsała się wśród tłumu

and pull unsuspecting watchers

i ciągnęła zaskoczonych widzów

into a hell that was depicted as a dragon's mouth.

do piekła ukazywanego jako smocza paszcza.

The virtuous Biblical stories had morphed

Moralne historie biblijne przekształciły się

into crude and sometimes comic stories.

w nieokrzesane i niekiedy komiczne opowieści.

The clergy intended to teach against immorality.

Duchowieństwo zamierzało ostrzegać przed zepsuciem.

How ironic, then, that the morality plays

Paradoksalnie, moralitety sprawiły,

actually encouraged vices as more popular than virtues.

że występki stały się atrakcyjniejsze od cnót.

By the mid-15th century,

Od połowy XV wieku

the church started to outlaw these performances.

Kościół zaczął zakazywać tych przedstawień.

Town charters required that any theater

Prawa miejskie wymagały,

must be built outside the city wall.

żeby teatry budować poza murami.

One of the first theaters

Jeden z pierwszych takich teatrów wyglądał jak większa ruchoma platforma

was built like a larger version of a pageant,

with tiers of gallery seating

wyposażona w kondygnacje siedzeń

encircling a grassy area in front of the stage.

okrążające trawiastą przestrzeń przed sceną.

Sound familiar?

Brzmi znajomo?

A young William Shakespeare

Młody William Szekspir

developed his craft here at the theater

rozwijał swoje umiejętności właśnie w tym teatrze,

that was eventually renamed The Globe.

który w końcu nazwano "The Globe".

The medieval morality play had led to Renaissance playwrights

Po moralitecie nastał czas renesansowych dramatopisarzy

who were inspired by the inner struggles

inspirowanych walką wewnętrzną

and the conscience of man.

i sumieniem człowieka.

And that, in essence, is how drama emerged

I tak, w skrócie, wyłonił się dramat

as a literary art form.

jako forma literacka.