How pandemics spread

Jak szerzy się pandemia

(music)

Tłumaczenie: Marta Konieczna Korekta: Rysia Wand

(Muzyka)

(music)

(Muzyka)

PANDEMIA

We live in an interconnected, an increasingly globalized world.

Żyjemy w zglobalizowanym świecie.

Thanks to international jet travel,

Dzięki międzynarodowym lotom

people and the diseases they carry

ludzie i ich choroby, które noszą

can be in any city on the planet in a matter of hours.

mogą trafić wszędzie w kilka godzin.

And once a virus touches down,

A kiedy wirus wyląduje,

sometimes all it takes is one sneeze to spread

czasem wystarczy jedno kichnięcie,

the infection throughout the community.

aby rozprzestrzenić infekcję na wszystkich.

When humans were hunter-gatherers, roaming the wild savannas,

Jako myśliwi i zbieracze na sawannie

we were never in one place long enough,

często zmienialiśmy siedziby,

and settlements were not large enough

a osady nie były na tyle duże,

to sustain the transmission of infectious microbes.

by utrzymać przekazywanie mikrobów.

But with the advent of the agricultural revolution

Z początkiem rolnictwa 10 000 lat temu

10,000 years ago, and the arrival of permanent settlements

i powstaniem stałych siedzib

in the Middle East, people began living side-by-side with animals,

na Środkowym Wschodzie

zaczęliśmy żyć obok zwierząt,

facilitating the spread of bacteria and viruses

ułatwiając wymianę bakterii i wirusów

between cattle and humans.

między bydłem a ludźmi.

Epidemics and pandemics come in many shapes and forms.

Epidemie i pandemie są różne.

In 2010, for instance,

W 2010 roku

a devastating earthquake struck Haiti,

niszczycielskie trzęsienie ziemi nawiedziło Haiti,

forcing thousands of people into temporary refugee camps.

tysiące ludzi trafiło do przejściowych obozów,

Within weeks, the camps had become breeding grounds for cholera,

które szybko stały się wylęgarnią cholery,

a bacteria spread by contaminated water,

bakterii przenoszonej przez skażoną wodę.

triggering a country-wide epidemic.

Wybuchła epidemia na skalę krajową

But the most common cause of epidemics are viruses,

Za epidemiami najczęściej stoją wirusy,

such as measles, influenza and HIV.

takie jak odra, grypa czy HIV.

And when they go global, we call them pandemics.

Kiedy ogarniają cały glob,

nazywamy je pandemią.

Pandemics have occurred throughout human history,

Pandemie są znane w historii ludzkości.

Some have left scars on the tissue and bone of their victims,

Niektóre pozostawiły blizny

w tkankach i kościach ofiar.

while evidence for others comes from preserved DNA.

Dowody innych znajdujemy w zachowanym DNA.

For instance, scientists have recovered DNA

Naukowcom udało się wyodrębnić DNA

from the bacteria that transmits tuberculosis

z bakterii, która przenosi gruźlicę,

from the remains of ancient Egyptian mummies.

w pozostałościach starożytnych egipskich mumii.

And in 2011,

W 2011 roku

scientists investigating a plague pit in the city of London

badaczom masowego grobu w Londynie,

were able to reconstruct the genome of Yersinia pestis,

udało się zrekonstruować genom

pałeczki dżumy, bakterii odpowiedzialnej

the bacterium responsible for the Black Death of the 14th century.

za Czarną Śmierć w XIV wieku.

It is thought the plague originated in China

Uważa się, że zaraza ta powstała w Chinach

in around 1340,

około 1340 roku.

spreading west along the Silk Road,

Przeniosła się na zachód Jedwabnym Szlakiem,

the caravan route running from Mongolia to the Crimea.

szlakiem handlowym,

biegnącym od Mongolii po Krym.

In 1347, the plague reached the Mediterranean,

W 1347 zaraza dotarła nad Morze Śródziemne,

and by 1400, it had killed in excess of

do 1400 spowodowała śmierć

34 million Europeans, earning it the title,

ponad 34 milionów Europejczyków,

zyskując tytuł Wielkiego Pomoru.

the Great Mortality.

It was later historians who called it the Black Death.

Później historycy nazwali ją Czarną Śmiercią.

However, by far the greatest pandemic killer

Jednak największym pandemicznym zabójcą

is influenza.

jest grypa.

Flu is constantly circulating between the Southern and Northern Hemispheres.

Wciąż krąży

między południową a północną półkulą.

In North America and Europe,

W Ameryce Północnej i Europie

seasonal flus occur every autumn and winter.

sezonowa grypa pojawia się

każdej jesieni i zimy.

As the majority of children and adults will have been exposed to the virus in previous seasons,

Większość dzieci i dorosłych

miało już kontakt z tym wirusem,

these illnesses are usually mild.

więc przechodzą ją łagodnie.

However, every 20 to 40 years or so

Jednak co jakieś 20-40 lat

the virus undergoes a dramatic mutation.

wirus przechodzi dramatyczną mutację,

Usually this occurs when a wild flu virus

zwykle wtedy, gdy dziki szczep wirusa,

circulating in ducks and farm poultry

żyjący w kaczkach i drobiu domowym,

meets a pig virus, and they exchange genes.

wymienia geny z wirusem ze świń.

This process is known as antigenic shift

Proces ten nazywa się skokiem antygenowym.

and has occurred throughout human history.

Zdarzał się wielokrotnie w historii ludzkości.

The first recorded pandemic occurred in 1580.

Pierwsza zapisana pandemia nastąpiła w 1580.

The 18th and 19th centuries

W XVIII i XIX wieku

saw at least six further pandemics.

było przynajmniej 6 kolejnych.

In terms of mortality,

Pod względem ofiar śmiertelnych,

none can compare with the Great Flu Pandemic of 1918.

żadna z nich nie dorównuje

pandemii hiszpanki z 1918 roku.

The first indication of the pandemic

Pierwsze oznaki pandemii pojawiły wiosną.

came in the spring, when American troops in northern France

Amerykańscy żołnierze w północnej Francji

began complaining of chills, headaches and fever.

narzekali na dreszcze, bóle głowy i gorączkę.

Then, the following September, at a U.S. Army barracks near Boston,

We wrześniu w koszarach niedaleko Bostonu,

soldiers started collapsing on parade,

żołnierze zaczęli mdleć na paradzie,

prompting their removal to the camp infirmary.

coraz liczniej lądując w szpitalu.

As a surgeon there recalled,

Jak wspominał tamtejszy chirurg,

two hours after admission, they had the mahogany spots over the cheekbones

dwie godziny po przyjęciu

mieli ceglaste plamy na policzkach,

and a few hours later

a kilka godzin później

you can begin to see the cyanosis extending from their ears

od strony uszu pojawiała się sinica,

and spreading all over the face.

która rozchodziła się na całą twarz.

It is only a matter of a few hours then until death comes,

W ciągu kilku godzin przychodziła śmierć.

and it is simply a struggle for air until they suffocate.

Chory walczył o powietrze, aż w końcu się dusił.

On the S.S. Leviathan,

Na statku S.S. Leviathan,

a huge American transport en route to Bordeaux,

ogromnym amerykańskim transportowcu

w drodze do Bordeaux,

sick men hemorrhaged blood from their noses,

chorzy krwawili z nosów.

turning the decks between their bunks slick with bodily fluids.

Pokłady między kojami

były śliskie od płynów ustrojowych.

Meanwhile, British soldiers returning from northern France on furlough

Brytyjczycy wracający na przepustkę

z północnej Francji

introduced the flu to Dover and other Channel ports,

zawlekli grypę do Dover i innych portów,

from where the virus was carried by rail to London.

skąd wirus dostał się koleją do Londynu.

By the time the pandemic had run its course

Zanim pandemia dobiegła końca

in April 1919,

w kwietniu 1919,

an estimated 675,000 Americans

zmarło około 675 000 Amerykanów

and 230,000 Britons were dead.

i 230 000 Brytyjczyków.

In India alone, some 10 million were killed,

W samych Indiach zmarło około 10 milionów,

and worldwide the death toll was an astonishing 50 million.

a globalnie liczba ofiar sięgnęła aż 50 milionów.

But that was then.

Today, planes can transport viruses

Tak było wtedy.

Dziś samoloty mogą przenosić wirusy

to any country on the globe

do każdego kraju na świecie

w ułamek czasu, który był potrzebny w 1918.

in a fraction of the time it took in 1918.

In February 2003, for instance,

W lutym 2003 roku chiński lekarz

a Chinese doctor arrived at the Metropole Hotel in Hong Kong

przyjechał do hotelu Metropole w Hong Kongu.

feeling unwell.

Czuł się nie najlepiej.

Unknown to him, he was harboring a new animal-origin virus called SARS,

Był nieświadomym nosicielem

nowego wirusa odzwierzęcego - SARS.

short for Severe Acute Respiratory Syndrome.

To skrót od Zespołu

ostrej ciężkiej niewydolności oddechowej.

Within 24 hours of checking into Room 913,

W dobę po tym, jak zameldował się w pokoju 913,

sixteen other guests had been infected,

zaraziło się 16 innych gości.

and over the following days five boarded planes to overseas destinations,

W ciągu kilku dni

pięć międzynarodowych lotów

spreading the virus to Vietnam, Singapore and Canada.

przeniosło wirus do Wietnamu,

Singapuru i Kanady.

Flights between Hong Kong, Toronto and other international cities were quickly grounded

Loty pomiędzy Hong Kongiem, Toronto

i innymi miastami zostały wstrzymane.

and thanks to other emergency measures,

Dzięki innym środkom ostrożności

a pandemic was averted.

powstrzymano pandemię.

By the time the outbreak was over four months later,

Zanim wygasła w ciągu czterech miesięcy,

SARS had infected 29 countries worldwide

SARS przeniósł się do 29 krajów,

and more than 1,000 people were dead.

ponad 1000 osób zmarło.

For all that the virus was rapidly contained, however,

Choć wirusa szybko powstrzymano,

there was little that could be done about the alarming news reports

niewiele można było zrobić

z niepokojącymi wiadomościami,

carried by cable news channels and the Internet.

przekazywanymi przez telewizję i Internet.

As bloggers added to the hysteria

Blogerzy podgrzewali histerię,

by spreading unfounded conspiracy theories,

szerząc nieuzasadnione teorie spiskowe.

tourism in Hong Kong and other affected cities ground to a halt,

Mocno podupadła turystyka Hong Kongu

i innych zarażonych miast.

costing businesses more than 10 billion U.S. dollars.

Straty wyniosły ponad 10 bilionów dolarów.

One business, however, did very well.

Jedna gałąź biznesu miała się bardzo dobrze.

Above all, SARS was a reminder that pandemics have always been associated with panic.

SARS przypomniał nam,

że pandemie zawsze wiążą się z paniką.

If history teaches us anything,

Powinniśmy wyciągnąć z tego lekcję.

it's that while pandemics may start small,

Pandemie z początku mogą być niewielkie,

their impacts can be as dramatic as wars and natural disasters.

ale równie dramatyczne w skutkach

co wojny czy katastrofy naturalne.

The difference today

is that science gives us the ability to detect pandemics

Różnica polega na tym,

że dziś nauka pozwala nam wykryć pandemie

right at the very beginning

na samym początku

i łagodzić ich skutki,

and to take action to mitigate their impacts

before they spread too widely.

zanim się zbyt rozprzestrzenią.

(music)

(Muzyka)