The strange history of the world's most stolen painting - Noah Charney

Tłumaczenie: Paulina Kaniewska Korekta: Ola Królikowska

W ciągu ostatnich 600 lat Ołtarz Gandawski

Throughout six centuries, the Ghent Altarpiece

has been burned, forged, and raided in three different wars.

wpadał w ręce podpalaczy, fałszerzy oraz szabrowników podczas trzech wojen.

It is, in fact, the world’s most stolen artwork.

Jest najczęściej rabowanym dziełem sztuki w historii.

And while it’s told some of its secrets, it’s kept others hidden.

Część jego sekretów ujrzała już światło dzienne.

Inne są nadal owiane tajemnicą.

In 1934, the police of Ghent, Belgium heard that one of the Altarpiece’s panels,

W 1934 roku belgijskiej policji zgłoszono, że tablice z Ołtarza Gandawskiego,

split between its front and back, was suddenly gone.

centralna i boczna, zniknęły.

The commissioner investigated the scene

Komisarz badający miejsce przestępstwa

but determined that a theft at a cheese shop was more pressing.

uznał, że kradzież w sklepie z serem jest pilniejsza.

Twelve ransom notes appeared over the following months

W następnych miesiącach pojawiło się 12 żądań okupu.

and one half of the panel was even returned as a show of good faith.

Jedna ze skradzionych tablic została zwrócona w geście dobrej woli.

Meanwhile, art restorer Jef van der Veken

Restaurator dzieł sztuki Jef van der Veken

made a replica of the other half for display until it was found.

stworzył kopię brakującej tablicy, żeby tymczasowo zastąpić nią oryginał.

But it never was.

Ten jednak nie został odnaleziony.

Some suspected that he was involved in the theft and,

Podejrzewano, że der Veken był zamieszany w kradzież,

a gdy żądania okupu nie przyniosły skutku,

once ransom demands failed,

had simply painted over the original and presented it as his copy.

przedstawił zamalowany przez siebie oryginał jako kopię.

But a definitive answer wouldn’t come for decades.

Jak było naprawdę, okazało się dopiero dekady później.

Just six years later, Hitler was planning a grand museum,

W 1940 roku Hitler przymierzał się do utworzenia wielkiej galerii sztuki.

but was missing his most desired possession: the Ghent Altarpiece.

W jego kolekcji brakowało jednak upragnionego Ołtarza Gandawskiego.

As Nazi forces advanced, Belgian leaders sent the painting to France.

Wojska hitlerowskie posuwały się naprzód,

dlatego belgijscy przywódcy postanowili wysłać ołtarz do Francji.

But the Nazis commandeered and moved it to a salt mine

Jednak naziści przechwycili go i przetransportowali do kopalni soli.

converted into a stolen art warehouse that contained over 6,000 masterpieces.

Ten magazyn zrabowanych dzieł sztuki mieścił ich ponad 6000.

Near the war’s end in 1945,

Pod koniec wojny w 1945 roku

a Nazi official decided he’d rather blow up the mine

naziści podjęli decyzję o wysadzeniu kopalni w powietrze,

before letting it fall into Allied hands.

żeby zbiory nie wpadły w ręce aliantów.

In fact, the Allies had soldiers called Monuments Men

Alianci mieli specjalny oddział żołnierzy, tak zwanych obrońców skarbów,

who were tasked with protecting cultural treasures.

których zadaniem było odzyskać skradzione przez nazistów dzieła sztuki.

Two of them were stationed 570 kilometers away when one got a toothache.

Dwóch z nich stacjonowało 540 kilometrów od kopalni, kiedy jednego rozbolał ząb.

They visited a local dentist,

Udali się do tamtejszego dentysty,

who mentioned that his son-in-law also loved art and took them to meet him.

który wspomniał, że ma zięcia wielbiciela sztuki, i zabrał ich do niego.

They discovered that he was actually one of the Nazi’s former art advisors,

Okazało się, że w przeszłości doradzał on hitlerowcom w sprawach sztuki,

now in hiding.

a obecnie musi się ukrywać.

And miraculously, he told them everything.

Co zupełnie niesłychane, wszystko im opowiedział.

The Monuments Men devised a plan to rescue the art

Obrońcy skarbów obmyślili plan odbicia dzieł sztuki z rąk hitlerowców,

and the local Resistance delayed the mine’s destruction until they arrived.

a tamtejszy ruch oporu opóźnił podpalenie ładunków wybuchowych do ich przybycia.

Inside, they found the Altarpiece among other world treasures.

W kopalni odnaleźli Ołtarz Gandawski pośród innych bezcennych dzieł sztuki.

The Ghent Altarpiece,

Ołtarz ten,

also called "The Adoration of the Mystic Lamb" after its central subject,

nazywany “Adoracją Mistycznego Baranka” od głównego tematu dzieła,

consists of 12 panels depicting the Biblical story.

składa się z 12 tablic przedstawiających sceny biblijne.

It’s one of the most influential artworks ever made.

To jedno z najbardziej inspirujących dzieł w historii.

When Jan van Eyck completed it in Ghent in 1432,

Kiedy w 1432 roku Jan van Eyck ukończył ołtarz do gandawskiej katedry,

it was immediately deemed the best painting in Europe.

obraz okrzyknięto najznakomitszym dziełem malarstwa europejskiego.

For millennia, artists used tempera paint consisting of ground pigment in egg yolk,

Przez tysiące lat malarze używali temper,

mieszanek pigmentu ziemnego i żółtek,

which created vivid but opaque colors.

które były farbami kryjącymi o żywych kolorach.

The Altarpiece was the first to showcase the unique abilities of oil paint.

Ołtarz Gandawski jako pierwszy pokazał możliwości, jakie dają farby olejne.

They allowed van Eyck to capture light and movement

To dzięki nim van Eyck uchwycił światło i ruch,

in a way that had never been seen before.

jak nikt przed nim.

He did this using brushes sometimes as tiny as a single badger hair.

Efekt osiągnął, używając pędzelków grubości borsuczego włosa.

And by depicting details like Ghent landmarks,

Z detalami, jak słynne zabytki Gandawy,

botanically identifiable flowers, and lifelike faces,

rozpoznawalne kwiaty czy twarze wyglądające jak żywe,

the Altarpiece pioneered an artistic mode that would come to be known as Realism.

Ołtarz Gandawski przetarł szlak nowemu stylowi w malarstwie, realizmowi.

Pracom konserwacyjnym ukończonym w 2019 roku zawdzięczamy odkrycie,

Yet, conservation work completed in 2019 found that, for centuries,

people had been viewing a dramatically altered version.

że przez setki lat podziwiano wersję ołtarza bardzo różną od oryginału.

Due to dozens of restorations,

Po dziesiątkach konserwacji

as much as 70% of certain sections had been painted over.

niektóre fragmenty dzieła zostały przemalowane aż w 70%.

As conservators removed these layers of paint, varnish, and grime,

Po usunięciu licznych warstw farby, werniksu i brudu

they discovered vibrant colors and whole buildings that had long been invisible.

konserwatorzy odsłonili wcześniej niewidoczne intensywne kolory i budynki.

Other details were more unsettling.

Inne detale okazały się jeszcze bardziej niepokojące.

The mystic lamb’s four ears had long perplexed viewers.

Czworouchy baranek od dawna wprawiał patrzących w konsternację.

But the conservation team revealed that the second pair

Konserwatorzy odkryli jednak, że druga para uszu

was actually a pentimento—

to tak naprawdę pentimento.

the ghost of underlying layers of paint that emerge as newer ones fade.

Po zblaknięciu wierzchnich warstw farby widoczna stała się wcześniejsza wersja.

Dawni restauratorzy przemalowali oryginalnego baranka,

Restorers had painted over the original lamb

with what they deemed a more palatable version.

zastępując go czymś łatwiejszym do przełknięcia.

They removed this overpainting

Gdy usunięto tę ingerencję w oryginał,

and discovered the original to be shockingly humanoid.

odkryto, że baranek van Eycka miał twarz podobną do ludzkiej.

The conservators also finally determined whether van der Veken

Konserwatorom udało się też ustalić, czy van der Veken

had simply returned the missing panel from 1934.

w 1934 roku zwrócił przemalowaną przez siebie oryginalną tablicę.

He hadn’t.

Okazało się, że nie.

It was confirmed to be a copy, meaning the original is still missing.

Kopia okazała się kopią, co oznacza, że oryginał jednak przepadł.

But there was one final clue.

Ale niezupełnie bez wieści.

A Ghent stockbroker, while on his deathbed a year after the theft,

Pewien gandawski makler ujawnił na łożu śmierci, rok po kradzieży tablicy,

revealed an unsent ransom note.

niewysłany list z żądaniem okupu.

It reads:

Było w nim napisane

it “rests in a place where neither I, nor anybody else,

“spoczywa w miejscu, skąd ani ja, ani nikt inny

can take it away without arousing the attention of the public.”

nie może go zabrać bez ściągania na siebie uwagi”.

A Ghent detective remains assigned to the case but,

Do sprawy jest nadal przypisany śledczy z Gandawy

while there are new tips every year, it has yet to be found.

i choć ciągle pojawiają się nowe szczegóły,

dzieła wciąż nie odnaleziono.