Why were scientists so obsessed with these frogs? - Carly Anne York

189,445 views ・ 2023-09-21

TED-Ed


ဗီဒီယိုကိုဖွင့်ရန် အောက်ပါ အင်္ဂလိပ်စာတန်းများကို နှစ်ချက်နှိပ်ပါ။

Translator: Paing Thu Soe Reviewer: Sanntint Tint
00:07
From the 1930s well into the 1960s,
0
7712
3628
၁၉၃၀ခုနှစ်နဲ့ ၁၉၆၀ခုနှစ်အတောအတွင်းတွေမှာ
00:11
pregnancy testing required a slippery piece of equipment:
1
11340
4422
ကိုယ်ဝန်စစ်ဆေးဖို့အတွက် ကိုင်တွယ်ရခက်တဲ့ ပစ္စည်းတစ်မျိူးကိုသုံးဖို့လိုအပ်တယ်၊
00:16
a female African clawed frog.
2
16095
3295
ဒါကတော့ အာဖရိကန် ခြေသည်းပါတဲ့ ဖားတွေပဲဖြစ်တယ်။
00:19
For decades, hospitals and research labs around the world
3
19640
3963
ဆယ်စုနှစ်တွေတိုင်အောင်ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းမှာ ရှိတဲ့ဆေးရုံတွေနဲ့ ဓာတ်ခွဲခန်းတွေဟာ
00:23
had a trusted supply of these handy amphibians,
4
23603
3003
ဒီကုန်းနေရေနေသတ္တဝါတွေများစွာ ရှိခဲ့ကြပြီးတော့
00:26
employing their help in testing for pregnancy
5
26606
2461
သူတို့ကို ကိုယ်ဝန်စစ်ဆေးဖို့အတွက်နဲ့ တခြား သိပ္ပံနဲ့ပတ်သက်ရာတွေမှာ အသုံးပြုခဲ့ကြတယ်။
00:29
and in numerous other scientific endeavors.
6
29067
2794
00:32
So, what makes these phenomenal frogs so special?
7
32278
4087
ဒီတော့ ဒီထူးခြားတဲ့ဖားတွေကို ဘယ်ဟာက ထူးခြားအောင်ပြုလုပ်ပေးတာလဲ။
00:36
The remarkable features of the African clawed frog
8
36908
2878
အာဖရိကန်ကလောဖားတွေရဲ့ ထူးခြားတဲ့ လက္ခဏာတွေက သုတေသီတွေကို အံ့ဩစေခဲ့တာ
00:39
have fascinated researchers since the 19th century.
9
39786
3336
၁၉ရာစု ကတည်းကပါ။
00:43
We often think of frogs as hopping around to snatch up bugs
10
43247
3587
သူတို့ရဲ့ရှည်လျားတဲ့လျှာတွေနဲ့ အင်းဆက် တွေကိုဖမ်းစားဖို့စောင့်နေတဲ့
00:46
with their lengthy tongues.
11
46834
1585
အကောင်လို့ပဲကျွန်တော်တို့ဟာ မကြာခဏထင်လေ့ရှိကြတယ်။
00:48
But this water-dwelling species is almost exclusively aquatic,
12
48461
4796
ဒါပေမယ့်လည်း ဒီရေနေ မျိုးစိတ်တွေကတော့ လုံးဝနီးပါးကို ရေနေသတ္တဝါတွေဖြစ်ကြပြီး
00:53
having adapted primarily for swimming rather than crawling or jumping.
13
53382
4422
ကုန်းပေါ်မှာတွားသွားတာသို့မဟုတ်ခုန်နေတာထက် ရေကူးဖို့ လျောညီထွေဖြစ်အောင်နေထိုင်တယ်။
00:58
Weirder still, African clawed frogs have no tongues at all.
14
58096
4087
ပိုအံ့ဩဖို့ကောင်းတာက အာဖရိကကလောဖားတွေမှာ လျှာလုံးဝမရှိတာပါပဲ။
01:02
Instead, they suck food directly into their mouths
15
62391
3546
အဲ့ဒီအစား သူတို့က သူတို့ရဲ့အစာကို တိုက်ရိုက်ပါးစပ်ထဲကို စုပ်လိုက်တာပါပဲ။
01:05
or use their hands to catch larger animals
16
65937
2752
ဒါမှမဟုတ် သူတို့ရဲ့လက်တွေနဲ့ သားကောင်အကြီးတွေကို ဖမ်းလေ့ရှိတယ်
01:08
which they tear apart with powerful hind claws.
17
68689
3546
အဲ့ဒီအားကောင်းတဲ့လက်တွေနဲ့ပဲ သူတို့သားကောင်ကိုစုတ်ဖြဲလေ့ရှိတယ်။
01:12
To help get close to their prey,
18
72819
1960
သူတို့ရဲ့သားကောင်ဆီကိုရောက်ဖို့အတွက်
01:14
their smooth skin can quickly change color to blend into their surroundings.
19
74779
5213
သူတို့ရဲ့ချောမွေ့တဲ့အရေပြားကပတ်ဝန်းကျင်နဲ့ ကိုက်ညီအောင်အရောင်ပြောင်းလိုက်မှာဖြစ်တယ်။
01:20
This camouflage ability was particularly interesting to a trio of biologists
20
80326
4880
ဒီပုံဖျက်နိုင်စွမ်းကို ၁၉၂၀ခုနှစ်ဝန်းကျင်မှာတောင်အာဖရိကက
01:25
in South Africa during the 1920s.
21
85206
2586
ဇီဝဗေဒပညာရှင်သုံးယောက်ဟာ စိတ်ဝင်စားလာကြတယ်။
01:28
Hillel Shapiro, Harry Zwarenstein, and their teacher, Lancelot Hogben,
22
88209
4963
ဟယ်လယ်ရှာပီရို၊ ဟယ်ရီဇာဝန်စတိန်း နဲ့ သူတို့ရဲ့ဆရာ လန်စလော့ဟော့ဘန်တို့ဟာ
01:33
were researching what role the pituitary gland,
23
93172
3003
ဖားဦးနှောက်ရဲ့နေရာ သေသေးလေးက အရောင်ပြောင်းတဲ့နည်းလမ်းမှာ
01:36
a small region of the frog’s brain,
24
96175
1752
အချွဲအကျိတ်ရဲ့အရေးပါပုံကို သုတေသနပြုလုပ်နေခဲ့ကြတယ်။
01:37
might play in the color changing mechanism.
25
97927
2711
01:40
Removing the gland altogether impaired the frogs’ ability to camouflage.
26
100888
4505
အကျိတ်ကိုဖယ်ရှားလိုက်တာက
ဖားရဲ့ပုံဖျက်နိုင်စွမ်းကို ပျက်စီးသွားစေခဲ့တယ်။
01:45
But when Hogben injected them with a pituitary extract derived from an ox,
27
105643
4880
ဒါပေမယ့်လည်း ဟော့ဘန်က နွားထီးရဲ့ချွဲကို သူတို့ဆီကို ထိုးသွင်းလိုက်တဲ့အခါမှာတော့
01:50
he found an even more surprising result—
28
110648
3212
ပိုပြီးတောင် စိတ်လှုပ်ရှားဖို့ကောင်းတဲ့ ရလဒ်ကိုသွားတွေ့သွားခဲ့တယ်။
01:54
the frogs began laying eggs.
29
114068
3212
ဖားတွေက စပြီးတော့ ဥတွေဥလာတော့တယ်။
01:57
Normally, African clawed frogs only release eggs
30
117822
2961
ပုံမှန်တော့ အာဖရိကန် ခြေသည်းပါတဲ့ ဖားတွေက အနားင ဖားထီးတစ်ကောင်နဲ့
02:00
when a male frog is nearby to fertilize them.
31
120783
2378
မျိုးအောင်ပြီးမှ ဥ ဥလေ့ရှိကြတယ်။
02:03
But this ox hormone triggered their ovulation without the presence of a male.
32
123536
4588
ဒါပေမယ့် နွားထီးရဲ့ဟော်မုန်းက သူတို့ကို ဖားထီးမပါဘဲ သဒေအောင်စေသွားပြီးတော့
02:08
And this process gave the researchers an idea.
33
128249
3295
ဒီဖြစ်ရပ်က သုတေသီတွေကို အကြံတစ်ခုရသွားစေခဲ့တယ်။
02:12
They knew there was a chemical similarity between the ox hormone
34
132128
3503
သူတို့သိသွားတာက နွားထီးဟော်မုန်းနဲ့ကိုယ် ဝန်ဆောင်သယ်ရဲ့ဆီးမှာတွေရတဲ့ဟော်မုန်းတွေက
02:15
and a hormone found in the urine of pregnant people—
35
135631
3212
ဓာတုနည်းအရအတူတူပဲဆိုတာဖြစ်တယ်။
02:19
a compound we know today as the chorionic gonadotropin hormone, or hCG.
36
139010
6381
ကျွန်တော်တို့အခုခေတ်မှာသိကြတဲ့ဒြပ်ပေါင်း
ခိုရောနစ်ဂနဒိုတရိုဖင်ဟော်မုန်း သို့မဟုတ် HCGပဲ ဖြစ်တယ်။
02:26
In pregnancy tests of the day,
37
146058
1961
ကိုယ်ဝန်စမ်းသပ်တဲ့နေမှာဆိုရင်
02:28
animals like mice and rabbits were injected with human urine
38
148019
4087
ကြွက်တွေနဲ့ယုန်တို့လို တိရစ္ဆာန်တွေထဲကို လူ့ဆီးတွေကို HCGရှိမရှိ တိုင်းတဲ့အနေနဲ့
02:32
as a way of testing for the presence of hCG.
39
152106
2836
သွင်းခဲ့ကြတယ်။
02:35
However, this required multiple days of injections,
40
155276
3253
ဒါပေမယ့်လည်း ဒီဟာက ဟော်မုန်းရှိမရှိသိရဖို့ အတွက်ရက်ပေါင်းများစွာထိုးသွင်းရပြီးတော့
02:38
as well as killing and dissecting the animals
41
158529
2878
တိရစ္ဆာန်တွေကိုလည်း သတ်ရပြီး ခွဲစိတ် ဖို့လည်းလိုသေးတယ်။
02:41
to see whether the hormone was present.
42
161407
2211
02:43
Because of these hurdles, the test was reserved for specific use cases,
43
163868
4296
ဒီအခက်အခဲတွေကြောင့်လည်း ဒီစမ်းသပ်မှုကို တိကျတဲ့အခြေအနေမှပဲသုံးခဲ့ကြပြီးတော့
02:48
leaving most people waiting for visible signs to determine if they were pregnant.
44
168164
4838
လူအများစုကို ကိုယ်ဝန်စစ်ဆေးဖို့ မြင်သာတဲ့ လက္ခဏာတွေပြတဲ့အထိ စောင့်ဆိုင်းစေခဲ့တယ်။
02:53
But these frogs changed everything.
45
173377
3254
ဒါပေမယ့်လည်း ဒီဖားတွေက အရာအားလုံးကို ပြောင်းလဲပေးခဲ့တယ်။
02:56
They responded to hCG in roughly 9 hours with no need for dissection.
46
176797
5005
သူတို့တွေက HCGကို ၉နာဝန်းကျင်လောက်နဲ့ သိရ ပြီး ခွဲစိတ်တာတွေလည်း မလိုအပ်ဘူးဖြစ်တယ်။
03:01
And since their large ovaries constantly generate eggs,
47
181928
3169
သူတို့မှာ ဥတွေကိုအမြဲထုတ်ပေးတဲ့ သားအိမ်ကြီးလည်းရှိတဲ့အတွက်
03:05
they could participate in numerous tests over their 15 to 30 year lifespan.
48
185097
4922
သူတို့ကို သူတို့ဘဝသက်တမ်း ၁၅နှစ်ကနေ နှစ်၃၀ ထိအောင် စမ်းသပ်မှုတွေမှာအသုံးပြုနိုင်တယ်။
03:10
Better still, these frogs were abundant in their native habitat,
49
190436
3587
ပိုကောင်းတာက ဒီဖားတွေက သူတို့ရဲ့ ဇာတိကျက်စားရာနေရာမှာပေါများတာကြောင့်
03:14
making them easy to find, catch, and export.
50
194023
3503
သူတို့ကို ရှာဖွေပြီးဖမ်းဖို့နဲ့ တင်ပို့ဖို့အတွက်လွယ်ကူစေတယ်။
03:17
Before long, tens of thousands of African clawed frogs
51
197860
3337
မကြာခင်မှာပဲ အာဖရိကန်ကလောဖားအကောင် တစ်သောင်းကျော်ဟာ
03:21
were being shipped to hospitals all over the world,
52
201197
3253
ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းလုံးမှာရှိတဲ့ ဆေးရုံတွေဆီကို ပို့ပေးခဲ့တာကြောင့်
03:24
making reliable pregnancy tests widely available for the first time.
53
204450
4588
ပထမဦးဆုံးအနေနဲ့ တွင်ကျယ်စွာသုံးလို့ရပြီး
ယုံကြည်စိတ်ချရတဲ့ ကိုယ်ဝန်တိုင်းတာစရာ ဖြစ်လာခဲ့တယ်
03:29
In the 1970s, the frogs would be superseded by chemical tests
54
209247
4212
၁၉၇၀ဝန်းကျင်မှာတော့ ဒီဖားတွေကို HCGစမ်းသပ်ခြင်းကနေ ပိတ်ပင်လိုက်တယ်။
03:33
that detected hCG directly.
55
213459
2294
03:35
But by then their widespread presence in laboratories
56
215878
2836
ဒါပေမယ့်လည်း ဓာတ်ခွဲခန်းထဲက သူတို့ရဲ့ များပြားလှတဲ့အကောင်ရေတွေကြောင့်ပဲ
03:38
had made African clawed frogs the star of numerous studies.
57
218714
3837
အာဖရိကန်ကလောဖားတွေဟာ လေ့လာမှုများစွာရဲ့ နာမည်ကျော်တွေဖြစ်စေခဲ့တယ်။
03:42
Their rapid development and ability to produce eggs in any season
58
222718
3754
သူတို့ရဲ့လျင်မြန်စွာကြီးထွားမှုနဲ့ ရာသီမရွေး ဥဥနိုင်မှုကသူတို့တွေကိုဇီဝဗီဒကို
03:46
made them invaluable models for developmental biology.
59
226472
3170
တိုးတက်အောင်လုပ်တဲ့နေရာမှာ အဖိုးမဖြတ် နိုင်အောင် တန်ဖိုးရှိတဲ့အရာတွေဖြစ်လာခဲ့တယ်
03:50
African clawed frogs have even been part of biological studies
60
230226
3962
အာဖရိကန် ခြေသည်းပါတဲ့ ဖားတွေကို ဇီဝဗေဒ ဒုံးပျံ လေ့လာမှုတွေမှာ
03:54
aboard the Space Shuttle Endeavour.
61
234188
2377
အသုံးပြုနေခဲ့ကြတယ်။
03:56
However, frogs can be slippery subjects.
62
236941
3754
ဒါပေမယ့်လည်း ဖားတွေကို စိတ်ချလို့မရတဲ့ အကြောင်းတွေလည်းရှိတယ်။
04:01
More than a few of these amphibians have escaped their laboratory enclosures,
63
241028
4004
ဒီကုန်းနေရေနေသတ္တဝါအများစုဟာ ဓာတ်ခွဲခန်းထဲက လွတ်မြောက်သွားကြပြီးတော့
04:05
and in many places,
64
245032
1126
နေရာအများစုမှာဆိုရင် သူတို့ရဲ့အစားကြီးမှုက
04:06
their ferocious appetite allowed them to outcompete native amphibians.
65
246158
5214
မျိုးရင်းကုန်းနေရေနေသတ္တဝါတွေကို အနိုင်ကျင့်ဗိုလ်ကျခဲ့ကြတယ်။
04:11
To make matters worse,
66
251622
1085
ပိုဆိုးသွားစေတာက သူတို့တွေဟာ ခိုင်ထရိတ်လို့ခေါ်တဲ့
04:12
they often carry a deadly fungus called chytrid,
67
252707
3211
ကုန်းနေရေနေသတ္တဝါတွေရဲ့ပျော့ပြောင်းတဲ့ အရေပြားရဲ့ လုပ်ဆောင်မှုကို
04:15
which can cause an infection that lethally disrupts
68
255918
3045
04:18
the delicate functioning of amphibian skin.
69
258963
2669
သေစေလောက်အောင်နှောက်ယှက်တဲ့ သေစေနိုင်တဲ့ မှိုတစ်မျိုးကိုသယ်ဆောင်ထားလေ့ရှိတယ်
04:22
In the 20th century, this fungal infection has devastated amphibian populations
70
262133
5255
၂၀ရာစုမှာဆိုရင် ဒီမှိုကူးစက်ရောဂါက တစ်မ္ဘာလုံးမှာရှိတဲ့
ကုန်းနေရေနေသတ္တဝါအကောင်ရေကို လျော့ကျသွားစေခဲ့ပြီး
04:27
around the globe,
71
267388
1251
04:28
causing the extinction of multiple frog species.
72
268639
3295
ဖားမျိုးစိတ်တော်တော်များများကိုလည်း မျိုးတုန်းသွားစေခဲ့တယ်။
04:32
Because of all these concerns,
73
272268
1543
ဒီပြဿနာတွေအားလုံးကြောင့်ပဲ အာဖရိကန်ကလောဖားတွေကို
04:33
the African clawed frog is now classified as an invasive species,
74
273811
4463
ကျူးကျော်မျိုးစိတ်အဖြစ်သတ်မှတ်ပြီး
နေရာတော်တော်များများမှာ တရားမဝင်လို့သတ်မှတ်ထားတယ်။
04:38
and illegal in many regions.
75
278399
2044
04:40
So in the end, like other pregnancy tests,
76
280651
3045
နောက်ဆုံးမှာတော့ တခြားကိုယ်ဝန်စမ်းသပ်တာတွေ လိုပဲ ဒီဖားတွေကို သုတေသနမှာအသုံးပြုတာဟာ
04:43
the use of these frogs in scientific research
77
283696
2753
04:46
has had both positive and negative results.
78
286449
4462
ကောင်းကျိုးတွေကော ဆိုးကျိူးတွေကော ရှိခဲ့ပါတယ်။
ဤဝဘ်ဆိုဒ်အကြောင်း

ဤဆိုက်သည် သင့်အား အင်္ဂလိပ်စာလေ့လာရန်အတွက် အသုံးဝင်သော YouTube ဗီဒီယိုများနှင့် မိတ်ဆက်ပေးပါမည်။ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းမှ ထိပ်တန်းဆရာများ သင်ကြားပေးသော အင်္ဂလိပ်စာသင်ခန်းစာများကို သင်တွေ့မြင်ရပါမည်။ ဗီဒီယိုစာမျက်နှာတစ်ခုစီတွင် ပြသထားသည့် အင်္ဂလိပ်စာတန်းထိုးများကို နှစ်ချက်နှိပ်ပါ။ စာတန်းထိုးများသည် ဗီဒီယိုပြန်ဖွင့်ခြင်းနှင့်အတူ ထပ်တူပြု၍ လှိမ့်သွားနိုင်သည်။ သင့်တွင် မှတ်ချက်များ သို့မဟုတ် တောင်းဆိုမှုများရှိပါက ဤဆက်သွယ်ရန်ပုံစံကို အသုံးပြု၍ ကျွန်ုပ်တို့ထံ ဆက်သွယ်ပါ။

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7