The Nazis recruited to win the Cold War - Brian Crim

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Kanhaiya Verma

In May of 1945, the Third Reich was in chaos.

၁၉၄၅ ခုနှစ် မေလမှာ တတိယ ဂျာမန်အင်ပါယာက ဖရိုဖရဲဖြစ်နေတယ်။

Adolf Hitler was dead, German surrender was imminent,

အဒေါ့ဖ် ဟစ်တလာ သေဆုံးသွားပြီး ဂျာမန်လက်နက်ချတော့မယ့်ဆဲဆဲပါ။

and Allied troops had already begun divvying up German territory.

မဟာမိတ်တပ်တွေက ဂျာမန် ပိုင်နက်ကို စတင်ပိုင်းခြားနေပါပြီ။

But high-ranking Nazi engineer Wernher von Braun wasn’t worried.

ဒါပေမဲ့ အဆင့်မြင့် နာဇီ အင်ဂျင်နီယာ Wernher von Braun ကတော့ စိုးရိမ်မနေဘူး။

In fact, he approached the US government directly—

အမှန်တော့၊ သူက အမေရိကန် အစိုးရကို တိုက်ရိုက် ချဉ်းကပ်ခဲ့ပြီး

informing them of his location and waiting calmly for their arrival.

သူ့တည်နေရာကို အသိပေးကာ သူတို့ အလာကို အေးဆေးစွာ စောင့်နေခဲ့တာပါ။

As the brain behind the world’s first long-range ballistic missile,

ကမ္ဘာ့ပထမဆုံး တာဝေး ဒုံးကျည် နောက်ကွယ်က လူတော်အနေနဲ့၊

von Braun knew his expertise made him a highly valuable military asset.

သူ့ကျွမ်းကျင်မှုက သူ့ ကို တန်ဖိုးရှိတဲ့ စစ်ရေးအရင်းအနှီး ဖြစ်စေတာကို သူ သိခဲ့တယ်။

And sure enough, his so-called captors gave him a decidedly warm welcome.

သေချာတာက သူ့ရဲ့ဖမ်းဆီးသူလို့ခေါ်သူတွေက သူ့ကို လှိုက်လှိုက်လှဲလှဲ ကြိုဆိုခဲ့တာပါ။

Von Braun wasn't the only Nazi scientist receiving this treatment.

ဗွန် ဘရောင်းဟာ ဒီအရေးယူမှု လက်ခံရရှိတဲ့ တစ်ယောက်တည်းသော နာဇီသိပ္ပံပညာရှင်မဟုတ်ဘူး။

While World War II was almost over, a new war was brewing.

ဒုတိယကမ္ဘာစစ် ပြီးလုနီးပါးဖြစ်ပေမဲ့၊ စစ်ပွဲသစ်တစ်ခုက အစပျိုးနေတယ်။

And the US was eager to recruit the smartest minds in Germany

ဆိုဗီယက်တွေ အခွင့်အရေးမရခင်၊ ဂျာမနီက အတော်ဆုံး ပညာရှင်တွေကို စုဆောင်းဖို့

before the Soviets got the chance.

အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုက စိတ်အားထက်သန်ခဲ့တယ်။

This became known as Operation Paperclip—

ဒါက Paperation Paperclip လို့ လူသိများလာခဲ့တယ်။

a clandestine campaign that brought over 1,500 German scientists to the US

ဒါက ၁၉၄၅ နဲ့ ၁၉၆၂ ခုနှစ် ကြား အမေရိကကို ဂျာမန် သိပ္ပံ ပညာရှင် ၁,၅၀၀ ကျော်ကို

between 1945 and 1962.

ခေါ်ဆောင်လာခဲ့တဲ့ လျှို့ဝှက် လှုပ်ရှားမှု တစ်ခုပါ။

The program was named for the paperclips attached to the files of early recruits—

နာဇီ ဆက်နွယ်မှုတွေ ဒါမှမဟုတ် သံသယရှိတဲ့ စစ်ရာဇဝတ်မှုတွေကို သက်သေခံတဲ့ အချက်တွေကို

indicating that incriminating information like Nazi affiliations

လျစ်လျူရှုနိုင်တယ်လို့ ဖော်ပြတဲ့ အစောပိုင်း စုဆောင်းမှု အမှုတွေနဲ့

or suspected war crimes could be disregarded.

ချိတ်ဆက်နေတဲ့ စာတွဲတွေကို အစွဲပြုပြီး အစီအစဉ်ကို အမည်ပေးခဲ့တာပါ။

Von Braun, for example, had overseen an SS project

ဥပမာ၊ ဗွန် ဘရောင်းက ထောင်ချီတဲ့ ချွေးတပ်စခန်း

that relied on forced labor from thousands of concentration camp prisoners.

အကျဉ်းသားတွေဆီက အဓမ္မ လုပ်အားအပေါ် မှီခိုတဲ့ SS စီမံချက်ကို ကြီးကြပ်ခဲ့တယ်။

While von Braun approached the US directly,

ဗွန် ဘရောင်းက အမေရိကန်ကို တိုက်ရိုက် ချဉ်းကပ်ခဲ့ပေမဲ့၊

other scientists had to be identified and located.

အခြား သိပ္ပံ ပညာရှင်တွေကိုတော့ ဖော်ထုတ်၊ တွေရှိခဲ့တာပါ။

One important asset in this effort

ဒီအားထုတ်မှုမှာ အရေးပါတဲ့ တန်ဖိုးရှိတာတစ်ခုက၊

was a Nazi-compiled list of Germany’s top scientists,

တစ်စုံတစ်ယောက်က ရေအိမ်ထဲ ဆွဲချရင်း မအောင်မမြင် ဖယ်ရှားပစ်ဖို့

which someone had unsuccessfully tried to dispose of by flushing down a toilet.

ကြိုးစားခဲ့တဲ့၊ ဂျာမနီရဲ့ ထိပ်တန်း သိပ္ပံ ပညာရှင်တွေရဲ့ နာဇီ စုဆောင်း စာရင်းတစ်ခုပါ။

But the US was just one player in this scramble.

ဒါပေမဲ့ အမေရိကန်က ဒီရှုပ်ထွေးမှုမှာ ကစားသူတစ်ယောက်သက်သက်ပါ။

The Soviets were also competing to seize German brainpower,

ဆိုဗီယက်တွေကလည်း လာဘ်ထိုးမှုနဲ့ အဓမ္မ ပြောင်းရွှေ့မှုကို အားကိုးရင်း၊

resorting to bribery and forced relocation.

ဂျာမန် ဦးနှောက်စွမ်းအားကို သိမ်းယူဖို့ ယှဉ်ပြိုင်နေတယ်။

The French and British lacked the money to lure the best German brains,

ပြင်သစ်နဲ့ ဗြိတိသျှက အတော်ဆုံ ဆုံး ဂျာမန် လူတော်တွေကို ဆွဲဆောင်ဖို့ ငွေမရှိပေမဲ့၊

but that didn't stop them from kidnapping the occasional scientist.

ဒါက ရံဖန်ရံခါ သိပ္ပံပညာရှင် ပြန်ပေးဆွဲ တာကနေ သူတို့ကို မရပ်တန့်စေခဲ့ဘူး။

They also stole patents and dismantled factories to learn what they could.

တတ်နိုင်သလောက် သိဖို့ မူပိုင်ခွင့်တွေကို ခိုးယူပြီး စက်ရုံတွေကိုလည်း ဖြိုခဲ့တယ်။

The US approach, however, featured a different and particularly tempting

ဒါပေမဲ့ အမေရိကန်နည်းက ဂျာမန်မိသားစုတွေကို နေရာပြောင်းပြီး နိုင်ငံသားဖြစ် ခွင့်ပြုတဲ့

brand of coercion:

ကတိဖြစ်တဲ့ ထူးခြားပြီး

the promise to relocate entire German families and grant them citizenship.

အထူးသဖြင့် မက်လောက်တဲ့ အကျပ်ကိုင်မှု တံဆိပ်တစ်ခုကို အသားပေးခဲ့တယ်။

This controversial offer was one of the reasons

ဒီအငြင်းပွားဖွယ် ကမ်းလှမ်းမှုက Paperclip ကို

Paperclip was initially shrouded in secrecy.

အစမှာ လျှို့ဝှက် ဖုံးကွယ်ခဲ့တဲ့ အကြောင်းပြချက်တွေထဲ တစ်ခုပါ။

But the project became difficult to hide when Germans started popping up

ဒါပေမဲ့ ဂျာမန်တွေ အမေရိကန်နိုင်ငံ တစ်ဝှမ်းလုံးမှာ ပေါ်လာတဲ့အခါ ဒီစီမံချက်ကို

all over the US.

ဖုံးကွယ်ဖို့ ခက်ခဲလာခဲ့တယ်။

The military tried to get ahead of any controversy

စစ်တပ်က ၁၉၄၆ ခုနှစ်နှောင်းပိုင်းမှာ စစ်ဆင်ရေးကို သတင်းစာမှာ

by revealing the operation to the press in late 1946.

ထုတ်ဖော်ရင်း အငြင်းပွားမှုတိုင်းကို လက်ဦးဖို့ ကြိုးစားခဲ့တယ်။

But the news immediately attracted criticism from many prominent voices,

ဒါပေမဲ့ ဒီသတင်းက စစ်မှုထမ်းဟောင်း အဖွဲ့အစည်း အများအပြားအပြင်

including Albert Einstein, Eleanor Roosevelt, and the NAACP,

အဲလ်ဘတ် အိုင်းစတိုင်း ၊ အဲလီနာ ရိုစဗဲလ်နဲ့ NAACP အပါအဝင် အထင်ကရ အသံများစွာဆီက

as well as many veteran’s organizations.

ဝေဖန်ချက်တွေကို ချက်ချင်း ဖြစ်စေခဲ့တယ်။

These parties opposed granting German scientists citizenship

နာဇီ ကြမ်းကြုတ်မှုကနေ ရှင်ကျန်ရစ်သူတွေ အပါအဝင် သန်းချီတဲ့ နေရပ်စွန့်ပြေးရသူတွေက

while millions of displaced persons, including survivors of Nazi atrocities,

အမေရိကကို လာခွင့်မရှိပေမဲ့၊ ဂျာမန် သိပ္ပံ ပညာရှင်တွေ နိုင်ငံသားဖြစ်ခွင့်ပေးတာကို

had no chance of coming to America.

ဒီအဖွဲ့တွေက ဆန့်ကျင်ခဲ့ကြတယ်။

Most Americans were also against employing former Nazis

အမေရိကန်အများစုကလည်း နာဇီဟောင်းတွေကို ထိခိုက်လွယ်တဲ့ အမျိုးသား လုံခြုံရေး

in sensitive national security positions.

ရာထူးတွေမှာ အလုပ်ခန့်တာကို ဆန့်ကျင်ခဲ့ကြတယ်။

But as the Cold War ramped up,

ဒါပေမဲ့ စစ်အေးတိုက်ပွဲ အရှိန်မြင့်လာတော့၊

the military argument for keeping these scientists out of Soviet hands

ဒီသိပ္ပံပညာရှင်တွေကို ဆိုဗီယက် လက်တွေကနေ တားဆီဖို့ စစ်ရေး အကြောင်းပြချက်က

overpowered popular objections.

အများကြိုက် ကန့်ကွက်မှုတွေကို ကျော်လွှားနိုင်ခဲ့တယ်။

With his Nazi past largely hidden from the public,

သူ့ရဲ့နာဇီ အတိတ်ကို အဓိကအနေနဲ့ လူထုကို ဖုံးကွယ်တာနဲ့အတူ၊

von Braun became one of the US’s most important engineers

ဗွန် ဘရောင်းက အာကာသ ပြိုင်ပွဲရဲ့ အထွတ်အထိပ်မှာ အမေရိကန်ရဲ့ အရေးကြီးဆုံး

at the height of the Space Race.

အင်ဂျင်နီယာာတွေထဲက တစ်ယောက်ဖြစ်လာခဲ့တယ်။

In 1958, his team responded to the Soviet launch of Sputnik

၁၉၅၈ မှာ၊ သူ့အဖွဲက အမေရိကန် ကိုယ်ပိုင် အောင်မြင်တဲ့ ဂြိုဟ်တု လွှတ်တင်မှုနဲ့အတူ၊

with the US’s own successful satellite launch.

ဆိုဗီယက် Sputnik လွှတ်တင် မှုကို တုံ့ပြန်ခဲ့တယ်။

And in the 60s, he was the chief architect of Saturn V,

အသက် ၆၀ ကျော်မှာ၊ သူဟာ အမေရိကန်တွေကို လဆီ ခေါ်ဆောင်သွားတဲ့ ဒုံးပျံ၊

the rocket that brought Americans to the moon.

Saturn V ရဲ့ ဗိသုကာ အကြီးအကဲ ဖြစ်ခဲ့တယ်။

Other Paperclip recruits contributed to the development of chemical weapons

အခြား Paperclip စုဆောင်းမှုတွေက Agent Orange လို ဓာတုလက်နက် ဖွံ့ဖြိုးမှု၊

such as Agent Orange, pharmaceutical research,

ဆေးဝါး သုတေသနနဲ့ ခေတ်သစ် လေယာဉ်တွေ

and the development of modern airplanes.

ဖွံ့ဖြိုးမှုအတွက် ပါဝင်ခဲ့ကြတယ်။

These contributions helped the US government present Paperclip as a success.

အမေရိကန်အစိုးရက Paperclip ကို အောင်မြင်မှု အဖြစ် တင်ပြဖို့ ဒီပါဝင်မှုတွေက ကူညီခဲ့တယ်။

But, in hindsight, it’s hard to gauge how helpful the program really was.

ဒါပေမဲ့ ပြန်စဉ်းစားတော့၊အစီအစဉ်က ဘယ်လောက် အထောက်အကူပြုတာကို တိုင်းတာဖို့ ခက်ပါတယ်။

While von Braun saved the US years of rocketry experimentation,

ဗွန် ဘရောင်းက အမေရိကန် ဒုံးပျံ စမ်းသပ်မှု နှစ်တွေကို ကယ်တင်ခဲ့ပေမဲ့၊

there's no reason to think American scientists couldn't have developed

သူမပါဘဲ အလားတူ နည်းပညာကို တီထွင်နိုင်မှာ မဟုတ်ဘူးလို့ အမေရိကန်

the same technology without him.

သိပ္ပံပညာရှင်တွေက ထင်စရာ အကြောင်းပြချက် မရှိဘူး။

Furthermore, very few Paperclippers were as exceptional as von Braun.

ဒါ့အပြင် Paperclippers တွေမှာ ဗွန် ဘရောင်း လို ထူးခြားတာက အနည်းငယ်ပါ။

Many were average scientists who either completed their contracts

စာချုပ် ပြည့်လို့ ဂျာမနီကို ပြန်လာတဲ့ ဒါမှမဟုတ် တူညီတဲ့ ကျွမ်းကျင်မှုနဲ့

and returned to Germany,

အမေရိကန်တွေနဲ့အတူ

or took jobs alongside Americans with equivalent expertise.

အလုပ်လုပ်ကြတဲ့ ပျမ်းမျှ သိပ္ပံပညာရှင်တွေရှိပါတယ်။

But ultimately, the issue of Paperclip’s success

ဒါပေမဲ့ နောက်ဆုံးတော့ Paperclip အောင်မြင်မှု ပြဿနာက

is just one of many questions raised by its contentious approach

သိပ္ပံပညာ၊ ကျင့်ဝတ်နဲ့ အမျိုးသားလုံခြုံရေး အတွက်အငြင်းပွားဖွယ် ချဉ်းကပ်မှုကြောင့်

to science, ethics, and national security.

ပေါ်ပေါက်လာတဲ့ မေးခွန်းများစွာထဲက တစ်ခုသာပါ။

Can scientists working on military technology be apolitical,

စစ်ရေးနည်းပညာနဲ့ပတ်သက်ပြီး အလုပ်လုပ်နေတဲ့ သိပ္ပံပညာရှင်တွေဟာ နိုင်ငံရေးကင်းနိုင်လား၊

or are they responsible for their creations?

ဒါမှမဟုတ် သူတို့ရဲ့ ဖန်တီးမှုတွေအတွက် တာဝန်ရှိလား။

Can pressing political and military concerns justify overlooking war crimes?

အပူတပြင်း နိုင်ငံရေးနဲ့ စစ်ရေးဆိုင်ရာတွေက စစ်ရာဇဝတ်မှုတွေကိုလျစ်လျူရှုတာကဆီလျော်လား။

In many ways, von Braun’s obituary sums up the operation’s murkiness:

ဗွန်ဘရောင်းရဲ့ နာရေးက စစ်ဆင်ရေးရဲ့ ဝေဝါး မှုကိုနည်းအမျိုးမျိုးနဲ့ အကျဉ်းချုပ်ထားတာက

“A kind of Faustian shadow may be discerned in [...] the fascinating career

“ဝင့်ဝါတဲ့ အရိပ်အယောင်မျိုးကို ဝန်ဟာ ဗွန် ဘရောင်းရဲ့ စိတ်ဝင်စားစရာ

of Wernher von Braun:

အလုပ်သက်တမ်းမှာ သိမြင်နိုင်ပါတယ်။

a man so possessed of [...] intellectual hunger,

ဉာဏ်ပညာ ဆာလောင်မှု ပူးကပ်နေတဲ့ လူတစ်ယောက်ဟာ

that any accommodation may be justified.”

လိုက်လျောမှုတိုင်းကို ကျိုးကြောင်းပြနိုင်လောက်တယ်။”