Mysteries of vernacular: Zero - Jessica Oreck and Rachael Teel

Translator: Daban Q Jaff Reviewer: Aga Ismael

Mysteries of vernacular:

سەیر و سەمەرەی زمان:

Zero,

Zero,

a number that indicates an absence of units.

ژمارەیەی بێ بەهایە.

In order to understand the genesis of the word zero,

بۆ ئەوەی لە سەرهەڵدانی وشەی زیرۆ تێ بگەین،

we must begin with the very origins of counting.

پێویستە لە سەرەتایی دەست پێکردنی ژماردنەوە دەست پێ بکەین.

The earliest known archaeological evidence of counting

یەکەمین بەڵگەی ئاسەواری ژماردن

dates back approximately 37,000 years

دەگەڕێتەوە بۆ ٣٧،٠٠٠ ساڵ پێش ئەمرۆ

and is merely a series of notches in bone.

کە بریتییە لە ئاماژەیەک لە سەر هێسکێک.

It wasn't until around 2500 B.C.

لە دەوروبەری ٢٥٠٠ ساڵ پێش زاین

that the first written number system

یەکەم سیستەمی نووسینی ژمارە دادەهێنرێت

began to take form in Mesopotamia,

لە میزۆپۆتامیا سەر هەڵدەدات،

using the units one, ten, and sixty.

کە لە یەکەی وەک یەک، دە و شەست بەکار دەهێنرا.

Fast forward another three millennia

دوای سێ سەدەیتر

to seventh century India

تا سەدەی حەوتەهەمین، لە هیندستان

where mathematicians used a single dot

کە بیرکاریزانەکان تاک خاڵیان

بۆ جیاوازی نێوان ژمارەکان بەکار هێنا

to distinguish between numbers

like 25, 205, and 250.

وەک 25، 205 و 250.

Employed as both a placeholder and a number,

وەک خانە و ژمارە بەکار دەهات،

this all-powerful dot eventually morphed

ئەم سیمبوڵە بەهێزانە گەشە دەکەن

into the symbol we know today.

بۆ ئەو سیمبوڵانەی کە ئەمڕۆ هەن.

The word zero comes from the Arabic safira,

وشەی Zero لە وشەی عەرەبی Safira هاتووە،

whose literal translation is empty.

کە بەواتایی بۆشایی دێت.

Passing through Italian as zefiro,

لە ئیتاڵیدا دەبێتە zefiro،

zero came into English in the seventeenth century.

زیرۆ لە سەدەی حەڤدەهەمین دێتە ناو زمانی ئینگلیزی.

A second descendant of the Arabic root

دووەم وشەی عەرەبی لە ڕێگەی زمانی فەڕەنسی

was adopted into English through old French

دێتە ناو زمانی ئینگلیزی

as the word cipher.

کە وشەی cipher ە.

Originally sharing the meaning empty with zero,

ئەم دوو وشەیە هەمان واتایان هەیە کە بۆشاییە،

cipher later came to describe a code,

دواتر cipher بۆ دەربڕینی کۆد بەکار دەهات،

as early codes often used complicated substitutions

ئەو کات کۆدەکان وەک جێگرەوەی شتە ئاڵۆزەکان بەکار دەهات

between letters and numbers.

لە نێوان ژمارە و نووسین.

From this shared empty origin,

zero continues to represent the number

زیرۆ دەبێتە نوێنەری ئەم ژمارەیە

that represents nothing.

کە هیچ بەهایەکی نییە.