How one journalist risked her life to hold murderers accountable - Christina Greer

Translator: Ayan Organization Reviewer: Daban Q Jaff

In March of 1892,

لە مانگی ئازاری ١٨٩٢،

three Black grocery store owners in Memphis, Tennessee,

سێ بەقاڵی ڕەش پێست لە میمفیس لە تێنەسی،

were murdered by a mob of white men.

له لایەن دەستەیەک پیاوی سپی پێست کوژران.

Lynchings like these were happening all over the American South,

کوشتن و بڕین سەرتاپای باشووری ئەمریکای گرتبووەوە،

often without any subsequent legal investigation

زۆرجار بەبێ هیچ لێکۆڵینەوەی یاسایی

or consequences for the murderers.

یان سزا بۆ پیاوکوژەکان، پەڕاوەکان داده‌خران.

But this time,

بەڵام ئەمجارەیان،

a young journalist and friend of the victims

ڕۆژنامەنووسێکی گەنج کە هاوڕێی يه‌كێك له‌ قوربانییەكان بوو

set out to expose the truth about these killings.

ڕاستییەکانی سەبارەت بە تاوانەکان خستە ڕوو.

Her reports would shock the nation

بەڵگەکان خه‌ڵكیان شۆک کرد

and launch her career as an investigative journalist,

و ناوبرا وه‌ك ڕۆژنامەنووسی لێکۆڵەر ده‌ستی به‌ ئيش كرد،

civic leader, and civil rights advocate.

ڕابەرێکی شارستانی، و پارێزەری مافەکانی شارستانی ناساند.

Her name was Ida B. Wells.

ناوی (ئایدا بی ویڵز) بوو .

Ida Bell Wells was born into slavery in Holly Springs, Mississippi

(ئایدا بی ویڵز)به کۆیلەیی لە دایک بوو لە (هۆڵی سپرینگس، میسسیپی)

on July 16, 1862, several months before the Emancipation Proclamation

له ١٦ی تەمووزی ١٨٦٢، چەند مانگێک پێش ڕاگەیاندنی ئازادی

released her and her family.

خۆی و خێزانەکەی ئازاد کران.

After losing both parents and a brother to yellow fever at the age of 16,

دوای ئەوەی دایک، باوکی و براییەکی بە هۆی زەردە تا، مردن،

she supported her five remaining siblings

ئه‌ركي به‌خێوكردنی خوشك و برايه‌كانی گرته‌ ئه‌ستۆ

by working as a schoolteacher in Memphis, Tennessee.

وەکو مامۆستای قوتابخانە لە مێمفیس لە تێنسی کاری ده‌کرد.

During this time,

هاو کات،

she began working as a journalist.

وەکو ڕۆژنامەنووس كاری ده‌كرد.

Writing under the pen name “Iola,”

لە ژێر ناوی "لۆلا"دا نووسينه‌كانی بڵاو ده‌كرده‌وه‌،

by the early 1890s she gained a reputation

له سەرەتایی ساڵەکانی ١٨٩٠ ناوبانگی دەرکرد

as a clear voice against racial injustice

وەکو دەنگێکی پاک، دژی ستەمی ڕه‌گه‌زايه‌تی

and become co-owner and editor

و بوو بە هاوخاوەن و سەرنووسەری

of the Memphis Free Speech and Headlight newspaper.

ڕۆژنامەی وتاری ئازاد و ڕووناکی میمفیس.

She had no shortage of material:

بابەتگەلێکی زۆری له‌ هه‌گه‌به‌دا هه‌بوو:

in the decades following the Civil War,

لە ماوه‌ي چه‌ند ساڵی دوای جەنگی ناوخۆ،

Southern whites attempted to reassert their power

سپی پێستەکان باشور هەوڵی سه‌پاندنی هێزي خۆيان دەدا

by committing crimes against Black people

به ئەنجامدانی تاوان لە دژی خەڵکی ڕەش پێست

including suppressing their votes,

هەروەها ڕێگەیان نەدەدا دەنگ بدەن،

vandalizing their businesses, and even murdering them.

ئيشی ڕه‌شپيسته‌كانيان ده‌شێواند و ده‌يانكوشتن.

After the murder of her friends,

دوای کوشتنی هاوڕێکانی،

Wells launched an investigation into lynching.

ویڵز دەستی به لێکۆڵینەوە لەسەر تاوانەکان کرد.

She analyzed specific cases through newspaper reports and police records,

چەند کێشەیەکی دیاری کراوی شیکردەوه له ڕێگەی ڕۆژنامه و تۆمارەکانی پۆلیس،

and interviewed people who had lost friends and family to lynch mobs.

و چاوپێکەوتنی لەگەڵ کەسوکاری قوربانییان ئەنجام دا.

She risked her life to get this information.

ژیانی خۆی خستە مەترسییەوه بۆ دەستکەوتنی زانیاری.

As a Black person investigating racially motivated murders,

وەک ڕەش پێستێک لێکۆڵینەوەی لە سەر پیاوکوژە ڕەگەز پەرستەکان کرد،

she enraged many of the same southern white men involved in lynchings.

بەم کارە، چەندین سپی پێستی توڕە کرد کە تێوە گلابوون لە تاوانەکان.

Her bravery paid off.

ئازایەتییەکەی بە هەدەر نەچوو.

Most whites had claimed and subsequently reported

بیرۆکەی زۆرینەی سپی پێستەکان بەم شێوەیە بوو کە

that lynchings were responses to criminal acts by Black people.

ئەو تاوانانە وەڵامدانەوەیەک بووە بۆ تاوانکاری ڕەش پێستەکان.

But that was not usually the case.

بەڵام بابەتەکه بەم جۆرە نەبوو.

له ڕێگەی لێکۆڵینەوەکانیەوە،

Through her research,

Wells showed that these murders were actually a deliberate,

وێڵز دەری خست که ئەم کوشتنانە له ڕاستیدا به مەبەست بوونە،

brutal tactic to control or punish black people who competed with whites.

پلان و تاکتیک بوون بۆ کۆنترۆڵ کردنی یان سزادانی ڕەش پێستەکان.

Her friends, for example,

بۆ نموونه، هاوڕێکانی،

had been lynched when their grocery store

سزا دران کاتێک دوکانە بەقاڵەکەیان

became popular enough to divert business from a white competitor.

ناوی دەرکرد و بە شێوەیەک مەترسی لەسەر کاری سپی پێستەکان دروست کرد.

Wells published her findings in 1892.

وێڵز لە ساڵی ١٨٩٢دا، ئەنجامی لێکۆڵینەوەکانی بڵاوکردەوە.

In response, a white mob destroyed her newspaper presses.

لە کاردانەوەیکدا، ڕەگەزپەرستێکی سپی پێست چاپخانەی ڕۆژنامەکەی ڕوخاند.

She was out of town when they struck,

کاتی هێڕشەکە، ئەو لە دەرەوەی شار بوو،

but they threatened to kill her if she ever returned to Memphis.

بەڵام هەڕەشەی کووشتنیان لێی کرد ئەگەر بگەڕێتەوه میمفیس.

So she traveled to New York,

بۆیە چوو بۆ نیویۆرک،

where that same year she re-published her research in a pamphlet titled

لە هەمان ساڵدا لێکۆڵینەوەکانی دووبارە بڵاوکردەوه له نامیلکەیەکدا بە ناوی

Southern Horrors: Lynch Law in All Its Phases.

تۆقێنەرەکانی باشوور: یاسای ڕەگەزپەرستی له‌ گشت قۆناغەکان.

In 1895, after settling in Chicago,

له ساڵی ١٨٩٥، دوای ئەوەی لە شیکاگۆ جێگیر بوو،

she built on Southern Horrors in a longer piece called The Red Record.

تۆقێنەرەکانی باشووری کردە بەرهەمێکی گەورە تر بە ناوی تۆمارە سورەکە.

Her careful documentation of the horrors of lynching

بەڵگەنامەکانی دەربارەی تاوانی ڕەگەزپەرستی

and impassioned public speeches drew international attention.

و گوتارە گشتیە پەرۆشەکانی وێڵز سه‌رنجی وڵاتانی بۆ خۆی ڕاكێشا.

Wells used her newfound fame to amplify her message.

وێڵز ناوبانگه تازەکەی بۆ بڵاو كردنه‌وه‌ی پەیامەکەی بەکارهێنا .

She traveled to Europe,

سه‌ردانی ئه‌وروپای كرد،

where she rallied European outrage against racial violence in the American South

لەوێ ئەوروپییە ڕاستڕەوەکانی لە دژی تاوانی ڕەگەزپەرستی له باشوری ئەمریکا هاندا

in hopes that the US government and public would follow their example.

بەو هیوایەی که حکوومەتی ئەمریکا و سیاسیەکان بەدوای نمونەی ئەمانه بکەون.

Back in the US,

كه‌ گه‌ڕايه‌وه‌ ئه‌مريكا،

she didn’t hesitate to confront powerful organizations,

بەرنگاری هەموو ئەو کۆمەڵە بەهێزانە بووەوە،

fighting the segregationist policies of the YMCA

بەرەنگاربوونەوەی سیاسەتی ڕەگەزپەرستی (YMCA)

and leading a delegation to the White House

ڕابەری وه‌فدێكی بۆ کۆشکی سپی كرد بۆ ده‌ربڕينی

to protest discriminatory workplace practices.

ناڕەزایی دژی جیاکاری لە شوێنی کارکردندا.

She did all this while disenfranchised herself.

ئەم هەموو شتەی کرد لە کاتێکدا خۆی مافی دەنگدانی نەبوو.

Women didn’t win the right to vote until Wells was in her late 50s.

ژن نەیان دەتوانی دەنگ بدەن تا تەمەنی وێلز گەیشتە پەنجاکان.

And even then, the vote was primarily extended to white women only.

تەنانەت ئەو کاتەش، دەنگدان سنووردار بوو تەنها بۆ ئافرەتانی سپی پێست بوو.

Wells was a key player in the battle for voting inclusion,

وێڵز کلیلی سەرکەوتن بوو بۆ بەدەست هێنانی مافی دەنگدان،

starting a Black women’s suffrage organization in Chicago.

ڕێکخراوێکی پاراستنی مافی دەنگدانی ئافرەتانی لە شیکاگۆ ڕاگەیاند.

But in spite of her deep commitment to women’s rights,

بەڵام سەرەڕای پابه‌ند بوونێكی بێوچاني بۆ مافی ژنان،

she clashed with white leaders of the movement.

لەگەڵ سەرکردە سپی پێستەکانی جوڵانەوەکە توشی ناکۆکی بوو.

During a march for women’s suffrage in Washington D.C.,

لە كاتی ڕێ پێوانێکدا بۆ واشنتن بۆ داکۆکی کردن لە مافەکان،

she ignored the organizers’ attempt to placate Southern bigotry

وێڵز هەوڵی ڕێکخەرەکانی پشتگوێ خست بۆ هێورکردنەوەی توڕەیی باشوور

by placing Black women in the back,

بە ناردنە دواوەی ئافرەتە ڕەش پێستەکان،

and marched up front alongside the white women.

ئەو ئافرەتانی ڕەش پێستی هێنا پێشەوە.

She also chafed with other civil rights leaders,

و چەند سەرکردەیەکی تری مافی شارستانی تووڕە بوون،

who saw her as a dangerous radical.

که ئەویان وەک شەڕانگێزێکی ترسناك دەبینی.

She insisted on airing, in full detail, the atrocities taking place in the South,

ئەو سوور بوو لەسەر خستنە ڕووی تەواوی نەهامەتییەکانی باشوور،

while others thought doing so would be counterproductive

لە کاتێکدا ئەوانیتر پێیان وابوو کە گفتوگۆ له‌گه‌ڵ سياسيیه‌

to negotiations with white politicians.

سپی پێسته‌كان هيچ سوودێكی نابێت.

Although she participated in the founding of the NAACP,

وێڵز بەشداری کرد له دامەزراندنی (NAACP)،

she was soon sidelined from the organization.

له ماوەیەکی کەمدا لە ڕێکخراوەکەدا لادرا.

Wells’ unwillingness to compromise any aspect of her vision of justice

ئامادە نەبوونی وێڵز بۆ دەستبەردار بوونی خەونەکانی بۆ دادپەروەری

shined a light on the weak points of the various rights movements,

بووە سێبەرێک بۆ شاردنەوەی خاڵە لاوازەکانی جووڵانەوەی مافه‌ جیاوازەکان،

and ultimately made them stronger—

و ئەمەش بەهێزتری کردن —

but also made it difficult for her to find a place within them.

بەڵام بۆ وێڵز قورس بوو کە لەگەڵ ئەم جووڵانەوەوانە بگونجێت.

She was ahead of her time,

ئەو لە پێش سەردەمی خۆی دەژیا،

waging a tireless struggle for equality and justice

کە ماندوو نەناسانە هەوڵیدا بۆ بە دەست هێنانی یەکسانی و دادپەروەری

decades before many had even begun to imagine it possible.

دەیەیەک پێش ئەوەی هیچ کەسێک خەیاڵی ئەوەی کردبێت.