Can you solve the world’s most evil wizard riddle? - Dan Finkel

Translator: Lanya Kawa Reviewer: Daban Q. Jaff

The evil wizard MoldeVort has been trying to kill you for years,

جادووگەرە خراپەکە مۆلدیڤۆرت چەندین ساڵە هەوڵی کوشتنی تۆ دەدات،

and today it looks like he’s going to succeed.

و ئەمڕۆ وا دیارە کە ئەو سەردەکەوێت.

But your friends are on their way, and if you can survive until they arrive,

بەڵام هاوڕێکانت لە ڕێگان،و ئەگەر بتوانیت ڕزگارت بێت تا ئەوان دەگەن،

they should be able to help stop him.

پێویستە ئەوان بەتوانابن بۆ ئەوەی یارمەتیت بدەن لە وەستاندنی ئەو.

The evil wizard’s protective charms ward off every spell you know,

جادووگەرە خراپەکە بە جوانی خۆی دەپارێزێت لە هەموو ئەو جادووانەی تۆ دەیزانیت،

so in an act of desperation you throw the only object in reach at him:

کەواتە لە کردارێکی بێ هیوایی دا تاکە ئامانج فڕێدەدەیت بۆ ئەوەی پێی بگەیت:

Pythagoras’s cursed chessboard.

تەختە شەتڕەنجییە نەفرەتییەکەی (پیتاگۆراس).

It works, but with a catch.

کاردەکات، بەڵام بە گرتنەوە.

MoldeVort starts in one corner of the 5x5 board.

مۆلدیڤۆرت لە سوچێکی تەختەیی ٥X٥ دەست پێدەکات.

You have a few minutes to choose four distinct positive whole numbers.

تۆ چەند خولەکێکت هەیە بۆ هەڵبژاردنی چوار ژمارەی ئەرێنی جیاواز.

MoldeVort gets to say one of them, and if you can pick a square on the board

مۆلدیڤۆرت یەکێک لەوانە دەڵێت، و ئەگەر بتوانی چوارگۆشەیەک هەڵبژێریت لەسەر تەختەکە

whose center is exactly that distance away,

کە ناوەندەکەی بە تەواوی دوورە،

the curse will force him to move to that spot.

نەفرەتەکە زۆری لێ دەکات بۆئەوەی بجوڵێت بۆ ئەو خاڵە.

Then he’ll have to choose any of the four numbers,

دواتر دەبێت هەر یەکێک لەو چوار ژمارەیە هەڵبژێرێت،

and the process repeats until you can’t keep him inside the board

و پڕۆسەکەش دووبارە دەبێتەوە تا ئەو کاتەی کە ناتوانیت لەناو تەختەکەدا بیهێڵیتەوە

with legal moves.

بە جوڵە یاساییەکان.

Then he’ll break free of the spell and almost certainly kill you.

دواتر ئەو لە جادووەکە ئازاد دەبێت و بە دڵنیاییەوە تۆ دەکوژێت.

What four numbers can you choose to keep MoldeVort trapped by your spell

دەتوانیت لەو چوار ژمارەیە چی هەڵبژێرییت بۆ هێشتنەوەی مۆلدیڤۆرت کە بە جادووەکەت گیراوە

long enough for help to arrive? And what’s your strategy?

ئایا ئەوەندە بەسە بۆ یارمەتی بۆئەوەی بگات؟ وە ستراتیژی تۆ چییە؟

Pause the video to figure it out yourself.

ڤیدیۆکە ڕابوەستێنە بۆ ئەوەی خۆت بیدۆزیتەوە.

Answer in 3

وەڵام لە ٣

Answer in 2

وەڵام لە ٢

Answer in 1

وەڵام لە ١

The trick here is to keep MoldeVort where you want him.

لێرەدا فێڵەکە ئەوەیە کە مۆلدیڤۆرت لەو شوێنەی کە تۆ دەتەوێت بیهێڵیەوە.

And one way to figure out how to do that

و ڕێگایەک بۆ دۆزینەوەی چۆنیەتی ئەنجامدانی ئەو کارە

is to play out the game as MoldeVort would:

ئەوەیە کە یاریەکە بکەیت وەک مۆلدیڤۆرت:

always trying to escape.

هەمیشە هەوڵ دەدات بۆ هەڵهاتن.

You’re dealing with a relatively small board,

تۆ مامەڵە لەگەڵ تەختەیەکی تا ڕادەیەک بچووکدا دەکەیت،

so the numbers can’t be too big.

بۆیە ناکرێت ژمارەکان زۆر گەورەبن.

Let’s start by trying 1, 2, 3, 4 to see what happens.

با بە هەوڵدانی ١، ٢، ٣، ٤، دەست پێ بکەین بۆئەوەی بزانین چی ڕوودەدات.

Moldevort could escape those numbers in just three moves.

مۆلدیڤۆرت توانی خۆیی لەو ژمارانە ڕزگار بکات تەنها لە سێ جووڵەدا.

By saying 2, then 3,

بە وتنی ٢، پاشان ٣،

he would force you to let him into one of the middle points of the grid,

ئەو زۆرت لێ دەکات کە بیهێڵیت بیکەیتە یەکێک لە خاڵەکانی ناوەڕاستی تۆڕەکە،

and then a 4 would break him free.

هەروەها دواتر ٤ێک ئازاد دەکات.

But that means you’ll need to allow a number larger than 4,

بەڵام ئەوە مانای ئەوەیە کە پێویستە ڕێگە بە ژمارەیەکی گەورەتر لە ٤ بدەی،

which is the distance from one end of a row to another.

کە دوورییەکە لە کۆتایی ڕیزێک بۆ ڕیزێکی تر.

How is that even possible?

چۆن ئەمە دەکرێت؟

Through diagonal moves.

لە ڕێگەی جوڵەی تیرەیی.

There are, in fact, points that are distance 5 from each other,

لە ڕاستیدا، ئەو خاڵانەی کە هەن لە دووری ٥ لە یەکتر،

which we know thanks to the Pythagorean Theorem.

کە ئێمە سوپاسی بیردۆزی پیثاگۆریان دەکەین.

That states that the squares of the sides of a right triangle

کە دەڵێت چوارگۆشەکانی لاکانی سێگۆشەی ڕاست

add up to the square of its hypotenuse.

زیادبکە بۆ چوارگۆشەی گریمانەیی.

One of the most famous Pythagorean triples is 3, 4, 5,

یەکێک لە بەناوبانگترین سیانەکانی پیثاگۆریان ئەمانەن ٣، ٤، ٥،

and that triangle is hiding all over your chessboard.

هەروەها ئەو سێگۆشەیە خۆی ‌‌حەشارداوە لە هەموو تەختە شەتڕەنجییەکەتدا.

So if MoldeVort was here, and he said 5, you could move him to these spaces.

کەواتە ئەگەر مۆلدیڤۆرت لێرە بوو، وە وتی ٥، دەتوانی بیگوێزیتەوە بۆ ئەم بۆشاییانە.

There’s another insight that will help.

تێگەیشتنێکی تر هەیە کە یارمەتی دەدات.

The board is very symmetrical: If MoldeVort is in a corner,

تەختەکە زۆر گونجاوە: ئەگەر مۆلدیڤۆرت لە گۆشەدا بێت،

it doesn’t really matter to you which corner it is.

ئەوە بۆ تۆ گرنگ نییە کە لە چی گۆشەیەکدایە.

So we can think of the corners as being functionally the same,

دەتوانین بیر لە گۆشەکان بکەینەوە وەک ئەوەی کە بە شێوەیەکی کارکردانە هەمان شت بێت،

and color them all blue.

وە هەموویان ڕەنگی شین بکەین.

Similarly, the spaces neighboring the corners behave the same as each other,

بەهەمان شێوە، بۆشایییەکانی دراوسێ گۆشەکە وەک یەک دەسوڕێن،

and we’ll make them red.

وە سوریان دەکەین.

Finally, the midpoints of the sides are a third type.

دواجار، خاڵی ناوەڕاستی لایەنەکان جۆری سێیەمن.

So instead of having to develop a strategy

کەواتە لەجیاتی ئەوەی کە ستراتیژی پێش بکەوێ

for each of the 16 spaces on the outside of the board,

بۆ هەر ١٦ بۆشاییەکەی دەرەوەی تەختەی شەتڕەنجەکە،

we can reduce the problem to just three.

دەتوانین کێشەکە کەم کەین بۆ تەنها سێ.

Meanwhile, all the inside spaces are bad for us,

لە کاتێکدا هەموو بۆشاییەکانی ناوەوە بۆ ئێمە خراپە،

because if MoldeVort ever reaches one,

چونکە ئەگەر مۆلدیڤۆرت بگاتە یەک،

he’ll be able to say any number larger than 3 and go free.

ئەو دەتوانێت هەر ژمارەیەک بڵێت گەورەتر لە سێ و بە ئازادی بڕوا.

Orange spaces are trouble too, since any number except 1, 2, or 4

بۆشایی پڕتەقاڵیش کێشەیان هەیە، چونکە هەر ژمارەیەک جگە لە ١، ٢، یان ٤

would take him to an inside space or off the board.

دەیباتە بۆشاییەکی ناوەوە یان دەرەوەی تەختە شەتڕەنجیەکە.

So orange is out and you’ll need to keep him on blue and red.

بۆیە پرتەقاڵی دەرکراوە وە پێویستە بە شین و سور بیهێڵیتەوە.

That means 2 is bad,

واتا ٢ خراپە،

since it could take MoldeVort to orange on the first turn.

لەوەتەی ئەو توانی مۆلدیڤۆرت بخایەنێت بۆ پرتەقاڵی لە یەکەم نۆبە.

But the four other smallest numbers, 1, 3, 4, and 5, might work.

بەڵام ڕەنگە هەر چوار ژمارە بچووکەکەی تر، ١، ٢، ٣، ٤، وە ٥، کاربکەن.

Let’s try them and see what happens.

با تاقیان بکەنەوە وە بزانین چی ڕوودەدات.

If MoldeVort says 1, you can make him go from blue to red or red to blue.

ئەگەر مۆلدیڤۆرت بڵێت ١،دەتوانیت وای لێبکەی لە شینەوە بۆ سور یان سورەوە بۆ شین بڕوات.

And the same works if he says 3.

هەمان کاریشە ئەگەر بڵێت ٣.

Thanks to our diagonals, this is even true if he says 5.

سوپاس بۆ تیرەکانمان، ئەمە هەر ڕاستە ئەگەر بڵێت ٥.

If he says 4, you can keep him on the color he’s already on

ئەگەر بڵێت ٤، دەتوانیت لەسەر ئەو ڕەنگەی کە هەرئێستا لەسەری بوو بیهێڵیتەوە

by moving the length of a row or column.

بە جوڵاندنی درێژی ڕیزێک یان ستوونێک.

So these four numbers work!

کەواتە ئەم چوار ژمارەیە کار دەکەن!

Even if your friends don’t get here right away,

تەنانەت ئەگەر هاورێکانت هەر ئێستا نەیەنە ئێرە،

you’ll be able to keep the world’s most evil wizard

تۆ دەتوانیت شەیتانترین جادووگەر لە جیهاندا بهێڵیتەوە

contained for as long as you need.

لەخۆوەی دەگریت تا ئەو ماوەیەی پێویستت پێیەتی.