Why extremophiles bode well for life beyond Earth - Louisa Preston

Translator: bnar muhamad Reviewer: Daban Q. Jaff

We've all seen movies

هەموومان فیلمان دەربارەی

about terrible insects from outer space

مێژووی ترسناک لە بۆشای ئاسمان

or stories of abduction by little green men,

یان رفاندن لە لایەن کورتەباڵا سەوزەکان

but the study of life in the universe,

بینیوە، بەڵام لێکۆڵینەوەی ژیان لە گەردوندا،

including the possibility of extraterrestrial life,

لە ناویاندا توانای ژیان لە دەرەوەدا،

is also a serious, scientific pursuit.

بەدواداچونێکی دروست و زانستیە.

Astrobiology draws on diverse fields,

زانستی ئەستێرە رەنگدانەوەی بواری هەمەجۆرە،

such as physics,

وەکو فیزیا،

biology,

زیندەوەرزانی،

astronomy,

ئەستێرەناسی،

and geology,

و زەوی ناسی،

to study how life was formed on Earth,

بۆ خوێندنی دروست بونی ژیان لە زەویدا،

how it could form elsewhere,

لە شوێنێکی تر چۆن دەبوو،

and how we might detect it.

و چۆن دەتوانین بیدۆزینە.

Many ancient religions described

زۆر ئاینی کۆن باسی کردووە

other worlds inhabited by known human beings,

ئەو مرۆڤانەی لە جیهانەکانی تر نیشتەجێن،

but these are more like mythical realms

بەڵام ئەمانە زیاتر وەک جیهانی ئەفسانەین

or parallel universes

یان جیهانی هاوتەریب

than other planets existing

لە ئەستێرەکانی تر کە هەن

in the same physical world.

لە هەمان جیهانی فیزیکدا.

It is only within the last century

تەنیا لە سەدەی رابردوو دا

that scientists have been able

کە زاناکان توانیبوویان

to seriously undertake the search

بەڕاستی توێژینەوە بکەن

for extraterrestrial life.

لەسەر ژیانی دەرەوە.

We know that at the most basic level

ئێمە دەزانین لە سەرەتایترین ئاستدا

organisms on Earth need three things:

زیندەوەرەکان لەسەر زەوی سێ شتیان پێویستە:

liquid water,

ئاوی شل،

a source of energy,

سەرچاوەی وزە،

and organic, carbon-based material.

و مادەی ئەندامی لەسەر بنەمای کاربۆن.

We also know that the Earth

هەروها دەزاین کە زەوی

is just the right distance from the Sun,

کە بە پێی پێویست لە خۆر دوورە،

so as not to be either frozen or molten.

بۆ ئەوەی بەستوو نەبێت یاخود نەتوێتەوە نەبێت.

So, planets within such a habitable range

کەواتە،هەسارەکان لە مەودایەکی ئاوا رێکدا

from their own stars

لە ئەستێرەکانی خۆیاندا

may be able to support life.

لەوانەیە بتوانن پشتگیری ژیان بکەن.

But while we used to think

بەڵام کاتێک پێمان وابوو

that life could only exist

ژیان تەنها لە

in such Earth-like environments,

لە ژینگەیەکی وەک زەویدا بوونی هەیە،

one of the most amazing discoveries of astrobiology

یەکێک لە دۆزەرەوە نایابەکانی ئەستێرەناسی

has been just how versatile life is.

پێمان دەڵێت کە دەکرێت ژیان زۆر هەمەچەشن بێت.

We now know that life can thrive

ئێمە دەزانین کە ژیان دەتوانێت گەشە بکات

in some of the most extreme environments

لە ژینگەکاندا هەرە سەختەکاندا

that'd be fatal for most known organisms.

کە بۆ زۆربەی زیندەوەرە ناسرەوەکان کوشندە دەبێت.

Life is found everywhere,

لە هەموو شوێنێک ژیان دەدۆزرێتەوە،

from black smoke of hydrothermal vents

لە دوکەڵی رەشی هەوادانی گەرمی ئاو

in the dark depths of Earth's oceans,

لە قوڵای تاریکی زەریاکانی زەویدا،

to bubbling, hot, acidic springs

بۆ کانیاوە ترشە، گەرمە و هەڵچوونەکانی

on the flanks of volcanoes,

سەر لاتەنیشتی گرکانەکاندا،

to high up in the atmosphere.

بۆ بەرزترین شوێنی بەرگی هەوا.

Organisms that live in these challenging environments

ئەو زیندەوەرانەی لە زەویە ژینگە ئاڵۆزەکان دەژین

are called extremophiles,

دەژین، پێیان دەگوترێت ئێکسترمافیل،

and they can survive at extremes

و دەتوانین لە ئەوپەری

of temperature,

پلەی گەرمادا،

pressure,

فشار،

and radiation,

و تیشک دانەوە

as well as salinity,

ژینگەی سوێر،

acidity,

ترشی،

and limited availability of sunlight,

سنورداری تیشکی خۆر،

water,

ئاو

or oxygen.

یان ئۆکسجین بژین.

What is most remarkable about these extremophiles

ئەوەی کە زۆر سەرنج راکێشە ئێکسترمافیلس

is that they are found thriving in environments

ئەوانە لە کاتی گەشەکردندا دۆزراونەتەوە لەم

that mimic those on alien worlds.

ژینگەدا، وەک ژینگەی دەرەوەی زەویە.

One of the most important of these worlds

یەکێک لە گرینگترین ئەم جیهانانە

is our red and dusty neighbor, Mars.

یەکێکە لە دراوسێ سوروو تۆزاویەکەمانە: مەریخ.

Today, astrobiologists are exploring places

ئێمە، ئەمرۆ، ئەستێرەناسان بە دوای شێنێک دەگەڕێن

where life might once have existed on Mars

کە لەوانەیە ژیان لە سەر مەریخ بوونی هەبووبێت

using NASA's Curiosity rover.

ناسا ئگالیسکەی کریاسیتی بەکاردەهێنێت.

One of these is Gale Crater,

لە شوێنێک بە ناوی لوتکەی بورکانی گەیل،

an impact crater created

لوتکەی بورکانەکە کاتێک درووست بووە

when a meteor hit the surface of Mars

کە نەیزەکێک بەر ڕووی مەریخ دەکەوێت

nearly 3.8 billions years ago.

نزیکی ۳.٨ بلیۆن ساڵ لەمەوپێش.

Evidence from orbit suggest past traces of water,

بەڵگەکان ئاماژە بە شوێنەواری ئاو دەکەن،

which means the crater

کە مانای دروستبوونە

might once have supported life.

لەوانەیە پاڵپشتی ژیانی کرد بێت.

Planets are not the only places

هەسارەکان تاکە شوێن نین

astrobiologists are looking at.

ئەستێرەناسەکان سەیری دەکەن.

For example, Europa, one of the moons of Jupiter,

بۆن موونە، یەکێک لە مانگەکانی جویپیتەر، لە

and Enceladus and Titan,

ئەوروپا، تیتان و ئنسیلادوسە،

two of Saturn's moons,

دووانن لە مانگەکانی ‌

are all exciting possibilities.

زەحەل، هەموو ئەگەرێکی سەرنجراکێشن.

Although these moons are extremely cold

هەرچەندە ئەم مانگانە زۆر ساردن

and two are covered in thick ice,

دوانیان بە سەهۆڵی ئەستوور داپۆشراون،

there is evidence of liquid oceans beneath the shell.

ئەگەری زەریای شل هەیە لە ژێر هەسارەکە.

Could life be floating around in these oceans,

دەکرێت ژیان لە ژێر ئەم زەریایانە هەبێت،

or could it be living around black smoker

یاخود لە دەوری دوکەڵە ڕەشەکان هەبێت

vents at the bottom?

لە بەشی ژێرەوە؟

Titan is particularly promising

تیتان ئەگەرێکی باشە

as it has an atmosphere

چونکە بەرگی هەوای هەیە

and Earth-like lakes, seas, and rivers

هەروها دەریاچە، دەریا و ڕوبارەکانی وەک زەوین

flowing across the surface.

بەسەر روودا تێدەپەڕن.

It is very cold, however,

هەرچەندە زۆر ساردیشن،

too cold for liquid water,

ئاوە شلەکەی زۆر ساردە،

so these rivers may instead be flowing

بۆیە ئەم روبارانە لەوانەیە بەفر بن

with liquid hydrocarbons

لەگەڵ شلەی هایدرۆکاربۆنی

such as methane and ethane.

وەک میسان و ئیسان.

These are composed of hydrogen,

ئەمانە لە هایدرۆجین پێک هاتوون،

and, more importantly, carbon,

هەروها، گرینگ ترینیان ،کاربۆنە

which is the basic building block

کە بنیادێکی بنەرەتیە

of all life as we know it.

بۆ ژیان وەک دەزانین.

So, could life be found in these lakes?

کەواتە، ئایا ژیان لەم دەریاچانەدا هەیە؟

Although instruments are being designed

هەر چەندە ئامێرەکان بە شێوەیەک دیزاین کراون

to study these distant worlds,

بۆ توێژینەوە لەم جیهانە دورە دەستانە،

it takes many years to build them

دروستکردنیان چەندین ساڵیان دەوێت

and even longer to get them

کاتی زیاتری پێویستە بۆ ئەوەی بنێردرێنە

where they need to be.

ئەو شوێنانەی مەبەست.

In the meantime, astrobiologists work

لەم مانگە، ئەستێرە بایۆلۆجیستەکان کار دەکەن

in our own natural laboratory, the Earth,

لە تاقیگە سروشتیەکان، لەسەر زەوی،

to learn about all the weird

بۆ ئەوەی زانیاری فێر بن

and wonderful forms of life that can exist

و شێوەی جوانی ژیان کە ئەگەری بوونی هەیە

and to help us one day answer

یارمەتیدەرێک بێت بۆ وڵامی

one of humanity's oldest questions:

ئەمرۆ، یەکێک لە پرسیارە کۆنکانی مرۆڤایەتی:

Are we alone?

ئایا ئێمە تەنیاین؟