What you can do with an extra jaw - Darien Satterfield

Translator: hawar mandaw Reviewer: Daban Q. Jaff

After stalking an unsuspecting cuttlefish across the seafloor,

دوای ڕاونانی ماسی بە ئارامی لە بنکی دەریا.

this moray eel is finally ready to pounce.

ماری دەریا ئامادەیە بۆ ھێرش کردن.

As the eel snags the mollusk in its long teeth,

ماری دەریا نەرمۆڵەکان دووردەکاتەوە لە ددانە درێژەکانیدا،

its prey struggles to escape.

ھەوڵدەدات لە پێناوی ڕزگارکردنی نێچیرەکەی.

But before it can wriggle away,

بەڵام، پێش ئەوەی بتوانێت ڕێگای لێبگرێت،

a second set of teeth lunge from the eel's throat,

کۆمەڵەیەکی تر لە پاڵنەرەکانی ددانی مارماسی،

making short work of the captive cuttlefish.

ھەڵسان بە کارێکی کورتی بەندەی حەباڕ.

This adaptation is called a pharyngeal jaw.

ئەم خۆگوونجاندنە پێیدەگوترێت شەویلگەی گەروو.

And while it might seem more fitting for an alien parasite than a fish,

لەگەڵ ئەمەشدا لەوانەیە زیاتر گونجاو بێت لەگەڵ بونەوەرێکی ئاسمانی جگە لە ماسی،

it's actually one of the most common adaptations under the sea.

لە ڕاستیدا ئەمە یەکێکە لە بڵاوترین و گونجاوترین لە ژێر دەریادا.

At some point millions of years ago,

لە قۆناغێکدا پێش زیاتر لە ملیاران ساڵ،

early fish evolved a jointed oral jaw from one of the bony arches

ماسیە تازە لە دایکبووەکان شەویلگەیان پێشکەوت کە بەشدارە لە کەوانە گەورەکان

that supported their frontal gills.

کە بەشداری کرد لە ڕیشوەکانی پێشەوەیان.

This exterior, oral jaw was perfect for capturing or chewing prey,

ئەو شەویلگەی دەرەوەی ناو دەمی نموونەیی بوو بۆ گرتنی نێچیر و جوینی،

but these early fish had a problem.

بەڵام، ماسیە تازە لە دایک بووەکان ڕووبەروی کێشە بوونەوە.

They had no limbs to manipulate food while eating,

پەلیان نەبوو بۆ یاری کردن بە خواردنەکە کاتێ خواردنیان دەخوارد،

making it easy for their mobile prey to escape

ئەمەش وادەکات کارەکە ئاسان بێت بۆ نێچیرە گوازراوەکان بۆ ھەڵاتن

before they took the first bite.

پێش ئەوەی یەکەم گاز بگرن.

Essentially, it was impossible for fish to capture and chew their prey

لە بنەڕەتدا، کارێکی ئەستەم بوو بۆ ماسیەکان بۆ گرنتی نێچیر و جوینیان

at the same time with just one set of jaws.

لە ھەمان کات لەگەڵ یەک کۆمەڵە.

So to hold their food and eat it too,

بۆ ھەڵگرتنی خواردنەکەیان و ھەروەھا خواردنی،

an even deeper gill arch evolved into a secondary set of jaws.

پێشکەوتنی کەوانەی ڕیشوو بە شێوەیەکی قووڵتر لە کۆمەڵەی دووەمی شەویلگەکان.

Unlike oral jaws connected by a bone joint,

بە پێچەوانەی شەویلگەیکانی دەم کە بەستراون بەھۆی جومگەیەکی ئێسکی،

these pharyngeal jaws were suspended in muscle,

ئەم دوو شەویلگەی گەرووە ھەڵواسراون لە ماسولکەکان،

offering them a wide range of motion to turn, tug, and tear on food.

جووڵەیەکی زۆر دروست دەکەن بۆ گۆڕینی خۆراک و ڕاکێشان و پارچە پارچە کردنی.

Some pharyngeal jaws actively chew,

ھەندێک لە شەویلگەکانی گەروو خۆراک دەجوون زۆر بە چالاکی،

while others retract to pull chunks of food down the throat.

بەڵام، ئەوانی تر دەگەڕێنەوە بۆ ڕاکێشانی پارچە خۆراکەکان بۆ خوارەوەی مەڵاشوو.

Of course, the teeth a jaw has also factor in here.

بێگومان، ئەو ددانانەی لەسەر شەویلگەکانن لێرە کار دەکەن.

For example, an oral jaw with fangs is exceptional for catching and holding

بۆ نموونە، شەویلگەی دەم لەگەڵ کەڵبەکان تایبەتە بە ڕاوکردن و گرتن

on to fast-moving prey.

بۆ نێچیرێکی خێرا لە جووڵە.

But depending on what that prey is,

بەڵام، بە پشت بەستن بە جۆری نێچیرەکە،

a fish might want sharp pharyngeal teeth to tear through tissue,

لەوانەیە ماسی حەز بە ددانی گەرووی تیژ بێت بۆ پارچە کردنی شانەکان،

flat pharyngeal molars to grind plant matter,

خڕێیە گەروویەکان تەختە بۆ خۆراکە ڕووەکیەکان،

or a powerful pharyngeal bite to crush shelled prey.

یان پێوەدانێکی بەھێز بۆ نێچیرە توێکڵەدارەکە.

Fortunately some fishes can change their secondary teeth

خۆشبەختانە ھەندێک لە ماسییەکان دەتوانن ددانە ناوەندیەکانیان بگۆڕێت

to match a new diet over several years.

بۆ ئەوەی بگونجێت لەگەڵ سیستەمێکی خۆراکی نوێ بە درێژایی چەندین ساڵ.

This flexibility allows fish to adapt

ئەم نەرمبوونەی ماسییەکان ڕێگەیان دەدات بۆ زیادبوون

and find food in a huge variety of aquatic environments.

گەڕان بەدوای خۆراک لە کۆمەڵەیەکی گەورە و جیاواز لە ژینگەی ئاوی.

Some pharyngeal jaws have formed to eat food too hard for most fishes.

ھەندێک شەویلگە گەروویەکان دروستبوونە بۆ خۆراک خوارد بە توندی لە چاو ماسییەکانی تر.

California Sheephead use pointed teeth from their oral jaws

لە کالیفۆرنیا مەڕەکان ددانی نووک تیژ بەکاردێنن لە شەویلگەی دەم

to pry urchins off rocks before crushing their spiny exteriors

پێش ئەوەی دڕکەکانیان بشکێ ئەو شتە دڕکاوییە لە بەردەکان جیابکەینەوە

in strong pharyngeal jaws that have fused with the bones of their skulls.

لە شەویلگە بەھێزەکانی گەروو کە توانەوە لەگەڵ ئێسکی کاسەی سەر.

Other fish prioritize eating huge quantities of food.

ماسییەکانی تر دەست پێشخەری دەکەن لە بڕێکی زۆر لە خواردن.

The pharyngeal jaws of grass carp have two bone components

شەویلگەکانی کارپ پێکھاتەی ئێسکیان ھەیە

that move in unison to pull plant life into their stomachs,

دەجوڵێنەوە زۆر بە ڕێکی بۆ ڕاکێشانی زیندەوەری گیایی بۆ ناو سکیان،

consuming over 18 kilograms of seaweed a day.

ڕۆژانە زیاتر لە ١٨ کیلۆگرام گیای دەریایی بەکاردێنن.

Other pharyngeal jaws are adapted to suit incredibly specific circumstances.

دوو شەویلگەکەی تر بە شێوەیەک خۆیان دەگونجێنن لەگەڵ بارودۆخەکە کە بڕوا ناکرێت.

Consider this species of pearlfish that lives inside sea cucumbers

بیرکردنەوە لەو ماسییە مرواریانەی کە دەژین لە ناو خیاری دەریا

and feeds on their guts.

و خواردن دەخۆن لەسەر ئازایەتیان.

Fish are the most diverse group of vertebrates

ماسییەکان زۆرترین کۆمەڵەی بڕبڕەدارەکانن

with over 30,000 unique species,

زیاتر لە ٣٠،٠٠٠ جۆری دەگمەن،

and much of that diversity is due to the hundreds of unique jaws

و زۆربەی ئەم جۆراوجۆریە دەگەڕێتەوە بۆ سەدان شەویلگەی دەگمەن

separating otherwise identical species.

جیاکردنەوەی جۆرە ھاوشێوەکان.

Perhaps the best example of this dental diversity can be seen in cichlids.

لەوانەیە باشترین نموونە لەسەر ئەمە توانای بینینی جۆراوجۆری ددانە لە سیکلیدەکان.

This family of fish is primarily found in select African and South American lakes.

ئەم ماسیانە لە ڕیزی پێشەوەن لە ھەڵبژادنی دەریاچەکانی ئەفریقیا و ئەمریکای باشوور.

Typically, large lakes like these would be occupied

ئاساییانە، دەریاچە گەورەکانی وەکو ئەمە سەرقاڵ دەبن

by a handful of distantly related species,

لەلایەن دەستێک لەو کەسانەی کە پەیوەندی دووریان ھەیە،

each adapted to consume one of the lake's limited food sources.

ھەریەکەیان گونجاوە بۆ بەکاربردنی لەو خۆراکیە دیاری کراوانە لە دەریاچەکان.

But here, almost every corner of the ecosystem

بەڵام ئێرە ھەر سوچێکی نزیکە لە سیستەمێکی ژینگەیی

is occupied by a different species of cichlid.

سەرقاڵی دەکات لە جۆرێکی جیاوازی سیکلید.

There are over 1,700 cichlid species,

زیاتر لە ١،٧٠٠ جۆر سیکلید ھەن،

many almost identical save for their uniquely adapted jaws

زۆر پارێزراوی ھاوشێوە کە نزیکن لە شەویلگەکانی کە لە خۆری دەگمەنن

which have evolved to eat crustaceans, mollusks, worms, algae, plankton,

توانی توێکڵدارەکان نەرمۆڵەکان، کرمەکان، قەوزەکان و ھەڵواسراوەکان بخوات،

and even the scales of other fish.

و تەنانەت توێکڵی ماسییەکانی تریش.

These oral adaptations are so essential for survival,

ئەم گونجاندنە زارەکیانە زۆر گرنگن بۆ مانەوە,

that different species use their pharyngeal jaws

کە جۆرەکانی جیاواز بەکاریان دەهێنن شەویلگەکانی گۆشە

to make unique mating sounds

بۆ دروستکردنی دەنگێکی ناوازە

that allow female cichlids to identify males of their own species.

کە ڕێگە بە مێییەکان دەدات بۆ ناسینەوەی نێرەکان لە جۆری خۆیان.

This technique limits interspecies breeding,

ئەم تەکنیکە سنوردار دەکات لە ناوەوەی زاوزێ،

and ensures the parent fish will pass on their specialized jaws.

و دەبێت ماسیە دایک و باوکەکە واز لە سەرچاوە تایبەتیەکان بھێنێت.

Scientists are still discovering all the ways

زاناکان ھێشتا ڕێگاکان دەدۆزنەوە

this incredible skeletal mechanism functions.

ئەم میکانیزمە سکێلێتییە نایابە کردارەکان.

But given what we know already, it's fair to say that for most fish,

بەڵام، بە پێی ئەو شتانەی ئێمە دەیزانین، زۆر دادپەروەرانەیە بۆ زۆربەی ماسیەکان،

two jaws are better than one.

دوو شەویلگە باشترن لە یەک.