Jonathan Haidt: How common threats can make common (political) ground

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: AiHau Vo Reviewer: Tra Pham

So if you've been following the news,

Nếu như các bạn vẫn theo dõi tin tức

you've heard that there's a pack of giant asteroids

bạn hẳn đã nghe về 1 nhóm thiên thạch khổng lồ

headed for the United States,

...chuẩn bị lao vào nước Mỹ...

all scheduled to strike within the next 50 years.

... trong vòng 50 năm tới.

Now I don't mean actual asteroids made of rock and metal.

Ý tôi không phải là thiên thạch thật bằng đá và kim loại .

That actually wouldn't be such a problem,

Đó thực sự không phải là 1 vấn đề,..

because if we were really all going to die,

vì nếu tất cả sẽ chết thật...

we would put aside our differences, we'd spend whatever it took,

thì chúng ta sẽ gạt những khác biệt sang 1 bên

and we'd find a way to deflect them.

dành thời gian cho nó và chúng ta sẽ tìm ra cách để làm chệch hướng nó.

I'm talking instead about threats that are headed our way,

Tôi đang nói tới những vấn đề chúng ta đang đối mặt,

but they're wrapped in a special energy field

nhưng chúng lại được bao bọc trong một trường năng lượng đặc biệt

that polarizes us, and therefore paralyzes us.

điều đó làm phân cực chúng ta và vì thế làm chúng ta bị tê liệt

Last March, I went to the TED conference,

Tháng 3 vừa qua, tôi có tham gia một hội nghị TED,

and I saw Jim Hansen speak, the NASA scientist

và tôi nghe Jim Hansen diễn thuyết, một nhà khoa học NASA

who first raised the alarm about global warming in the 1980s,

người đầu tiên đưa ra cảnh báo về hiện tượng nóng lên toàn cầu trong những năm 1980,

and it seems that the predictions he made back then

và có vẻ như những dự đoán của ông ấy lúc đó

are coming true.

đang trở thành sự thật

This is where we're headed in terms of global temperature rises,

Đây là biểu đồ cho thấy sự gia tăng nhiệt độ của trái đất,

and if we keep on going the way we're going,

và nếu cứ tiếp tục như thế này,

we get a four- or five-degree-Centigrade temperature rise

nhiệt độ trái đất sẽ tăng thêm 4- 5 độ C

by the end of this century.

vào cuối thế kỉ này.

Hansen says we can expect about a five-meter rise in sea levels.

Hansen cũng cho biết mực nước biển sẽ tăng thêm 5 mét

This is what a five-meter rise in sea levels would look like.

Đây là những gì sẽ xảy ra khi mực nước biển tăng thêm 5 mét

Low-lying cities all around the world will disappear

Những thành phố có địa thế thấp trên toàn thế giới sẽ biến mất

within the lifetime of children born today.

chỉ trong một đời người của những đứa trẻ nếu chúng được sinh ra hôm nay.

Hansen closed his talk by saying,

Hansen kết thúc bài diễn thuyết của mình với câu nói,

"Imagine a giant asteroid on a collision course with Earth.

"Hãy tưởng tượng một thiên thạch khổng lồ va chạm với Trái Đất.

That is the equivalent of what we face now.

Và đó là điều mà chúng ta đang phải đối mặt lúc này.

Yet we dither, taking no action to deflect the asteroid,

Tuy nhiên, chúng ta do dự, vẫn chưa có hành động nào để làm chệch hướng thiên thạch cả,

even though the longer we wait,

mặc dù biết rằng đợi càng lâu,

the more difficult and expensive it becomes."

thì mọi thứ sẽ càng khó khăn và đắt đỏ hơn."

Of course, the left wants to take action,

Tất nhiên, một bên muốn hành động,

but the right denies that there's any problem.

nhưng một bên lại phủ nhận những vấn đề đang tồn tại

All right, so I go back from TED,

Tôi trở về từ phiên hội nghị

and then the following week, I'm invited to a dinner party

và một tuần sau đó, tôi được mời đến dự một buổi tiệc tối

in Washington, D.C., where I know that I'll be meeting

tại Washington, D.C., nơi mà tôi biết là mình sẽ gặp

a number of conservative intellectuals, including Yuval Levin,

rất nhiều nhà trí thức bảo thủ, bao gồm Yuval Levin,

and to prepare for the meeting, I read this article by Levin

và để chuẩn bị cho cuộc gặp gỡ này, tôi đã đọc một bài viết của Levin

in National Affairs called "Beyond the Welfare State."

tại Bộ Nội Vụ có tựa đề "Vượt ra ngoài chính sách phúc lợi"

Levin writes that all over the world,

Levin viết rằng trên khắp thế giới

nations are coming to terms with the fact

nhiều quốc gia đang nhìn nhận sự thật đó là

that the social democratic welfare state

phúc lợi ở các nước xã hội dân chủ

is turning out to be untenable and unaffordable,

đang trở nên bất ổn và mất khả năng thanh toán,

dependent upon dubious economics

phụ thuộc vào tình hình kinh tế mơ hồ

and the demographic model of a bygone era.

và mô hình dân số từ những thời kì xa xưa

All right, now this might not sound as scary as an asteroid,

Được rồi, điều này nghe có vẻ không kinh dị như thiên thạch,

but look at these graphs that Levin showed.

nhưng hãy nhìn những biểu đồ mà Levin đưa ra.

This graph shows the national debt

Biểu đồ này nói về nợ công

as a percentage of America's GDP, and as you see,

như một tỉ lệ phần trăm của GDP ở Mỹ và như bạn thấy ở đây,

if you go all the way back to the founding,

nếu các bạn quay trở lại thời kì khởi đầu,

we borrowed a lot of money to fight the Revolutionary War.

chúng ta đã vay mượn rất nhiều tiền để chống lại Các cuộc chiến tranh cách mạng.

Wars are expensive. But then we'd pay it off, pay it off, pay it off,

Chiến tranh rất tốn kém. Nhưng sau đó, chúng ta đều có thể trả hết nợ nần.

and then, oh, what's this? The Civil War. Even more expensive.

sau đó, ồ, chuyện gì thế này? Nội chiến. Thậm chí còn tốn kém hơn.

Borrow a lot of money, pay it off, pay it off, pay it off,

Vay rất nhiều tiền, trả nợ, trả nợ, trả nợ,

get down to near zero, and bang! -- World War I.

trả đến khi gần hết nợ, thì, bang! Thế Chiến I.

Once again, the same process repeats.

Quá trình trên một lần nữa lặp lại.

Now then we get the Great Depression and World War II.

Bây giờ thì ta có cuộc Đại khủng hoảng và Thế Chiến II.

We rise to an astronomical level, around 118 percent of GDP,

Chúng ta đã đat đến mức độ khá cao với chỉ số GDP vào khoảng 118%

really unsustainable, really dangerous.

rất không bền vững và nguy hiểm.

But we pay it off, pay it off, pay it off, and then, what's this?

Nhưng chúng đã trả nợ, trả nợ, trả nợ, và sau đó là gì?

Why has it been rising since the '70s?

Tại sao số nợ lại tăng lên từ những năm 70?

It's partly due to tax cuts that were unfunded,

Một phần là do cắt giảm thuế mà không được cấp thêm vốn,

but it's due primarily to the rise of entitlement spending,

nhưng chủ yếu là do sự gia tăng chi tiêu cho các quyền lợi con người,

especially Medicare.

đặc biệt là về Y tế.

We're approaching the levels of indebtedness we had at World War II,

Chúng ta đang tiến gần đến thời kì nợ nần như trong Thế chiến II,

and the baby boomers haven't even retired yet,

Các thế hệ trước thậm chí còn chưa nghỉ hưu

and when they do, this is what will happen.

và đến khi họ về hưu, đây là những gì sẽ xảy ra

This is data from the Congressional Budget Office

Số liệu này lấy từ văn phòng Ngân sách Quốc hội Hoa kỳ

showing its most realistic forecast of what would happen

đưa ra dự báo thực tế nhất về những điều có thể xảy ra

if current situations and expectations and trends are extended.

nếu tình hình hiện tại và những kì vọng và những xu hướng này kéo dài.

All right, now what you might notice is that these two graphs

Được rồi, bây giờ bạn có thể nhìn thấy hai biểu đồ này

are actually identical, not in terms of the x- and y-axes,

giống hệt nhau, nếu không nói về chiều x-y

or in terms of the data they present,

hoặc về những dữ liệu mà chúng thể hiện,

but in terms of their moral and political implications, they say the same thing.

mà nói về hàm ý đạo đức và chính trị, chúng thể hiện những điều giống nhau.

Let me translate for you.

Để tôi giải thích lại cho các bạn nghe.

"We are doomed unless we start acting now.

"Chúng ta sẽ phải chịu số phận bi đát trừ khi chúng ta hành động ngay bây giờ."

What's wrong with you people on the other side in the other party?

Có chuyện gì với những người ở phía bên kia chiến tuyến vậy?

Can't you see reality? If you won't help, then get the hell out of the way."

"Các bạn không nhìn thấy hiện thực kia sao? Nếu không muốn giúp đỡ, làm ơn tránh ra đi"

We can deflect both of these asteroids.

Chúng ta có thể làm chệch hướng những thiên thạch này.

These problems are both technically solvable.

Những vấn đề này đều có thể xử lí được về mặt kĩ thuật

Our problem and our tragedy is that in these hyper-partisan times,

Vấn đề và cũng chính là bi kịch của chúng ta - trong những lần gặp gỡ của những siêu đảng phái

the mere fact that one side says, "Look, there's an asteroid,"

có một thực tế xảy ra đó là khi một bên nói rằng, "Nhìn xem, chúng ta tìm thấy một thiên thạch "

means that the other side's going to say, "Huh? What?

thì bên kia sẽ nói, "Hả? Cái gì cơ?

No, I'm not even going to look up. No."

Không đâu. Tôi thậm chí sẽ không tìm kiếm nó. Không đời nào."

To understand why this is happening to us,

Để biết tại sao việc này lại xảy đến với chúng ta,

and what we can do about it, we need to learn more about moral psychology.

và chúng ta có thể làm được gì, chúng ta cần phải tìm hiểu nhiều hơn về tâm lí đạo đức.

So I'm a social psychologist, and I study morality,

Vì vậy, tôi, một nhà tâm lí học xã hội, và tôi nghiên cứu về đạo đức

and one of the most important principles of morality

và một trong những nguyên tắc quan trọng nhất của đạo đức

is that morality binds and blinds.

đó là đạo đức rằng buộc và mù quáng.

It binds us into teams that circle around sacred values

Nó ràng buộc ta vào một vòng tròn với những giá trị thiêng liêng

but thereby makes us go blind to objective reality.

nhưng qua đó cũng làm chúng ta mù mờ trước thực tế khách quan.

Think of it like this.

Hãy nghĩ như thế này.

Large-scale cooperation is extremely rare on this planet.

Việc liên kết qui mô lớn cực kì hiếm trên hành tinh này.

There are only a few species that can do it.

Chỉ có một vài giống loài có thể làm được điều này.

That's a beehive. That's a termite mound, a giant termite mound.

Đó là một tổ ong, Đó là một gò mối. Một gò mối khổng lồ.

And when you find this in other animals, it's always the same story.

Và khi bạn tìm kiếm điều này ở những loài động vật khác, câu chuyện cũng tương tự vậy.

They're always all siblings who are children of a single queen,

Chúng luôn là con cháu của một con chúa đầu đàn duy nhất,

so they're all in the same boat.

vì vậy chúng cùng hội cùng thuyền.

They rise or fall, they live or die, as one.

Chúng phát triển hoặc giảm thiểu, chúng sống hay chết, như một tổng thể.

There's only one species on the planet that can do this

Chỉ có duy nhất một giống loài duy nhất trên hành tinh có thể làm được điều này

without kinship, and that, of course, is us.

mà không cần quan hệ thân thích, và đó là, dĩ nhiên rồi, là chúng ta.

This is a reconstruction of ancient Babylon,

Đây là công trình trùng tu di tích Babylon,

and this is Tenochtitlan.

và đây là Tenochtilan.

Now how did we do this? How did we go

Bây giờ xem chúng ta đã làm như thế nào vậy? Chúng ta đã thay đổi như thế nào

from being hunter-gatherers 10,000 years ago

từ chỉ biết săn bắn hái lượm 10,000 năm trước

to building these gigantic cities in just a few thousand years?

đến xây dựng những thành phố khổng lồ như thế này chỉ trong vòng mấy nghìn năm?

It's miraculous, and part of the explanation

Đó là điều kì diệu, và để lý giải

is this ability to circle around sacred values.

cho điều này chính là khả năng khoanh vùng những giá trị thiêng liêng.

As you see, temples and gods play a big role in all ancient civilizations.

Như bạn thấy, những ngôi đền và các vị thần đóng vai trò quan trọng trong tất cả các nền văn minh cổ đại

This is an image of Muslims circling the Kaaba in Mecca.

Đây là bức ảnh của người Hồi Giáo xung quanh Kaaba ở Mecca.

It's a sacred rock, and when people circle something together,

Đây là một hòn đá thiêng, và khi mọi người cùng nhau đứng xung quanh nó

they unite, they can trust each other, they become one.

họ kết nối với nhau, tin tưởng lẫn nhau, và họ trở thành một.

It's as though you're moving an electrical wire

Như khi bạn cho dòng điện chạy qua một cuộn dây

through a magnetic field that generates current.

trong cuộn dây sẽ xuất hiện từ trường

When people circle together, they generate a current.

Khi con người đứng thành vòng tròn, họ tao ra dòng điện.

We love to circle around things.

Chúng ta thích đứng vòng tròn xung quanh một thứ gì đó.

We circle around flags, and then we can trust each other.

Chúng ta đứng vòng tròn quanh quốc kì và sau đó chúng ta có thể tin tưởng nhau.

We can fight as a team, as a unit.

Chúng ta có thể chiến đấu như một đội, một khối.

But even as morality binds people together into a unit,

Nhưng thậm chí khi đạo đức ràng buộc con người lại với nhau,

into a team, the circling blinds them.

thành một nhóm, vòng tròn này cũng che mắt họ.

It causes them to distort reality.

Nó làm họ xuyên tạc hiện thực.

We begin separating everything into good versus evil.

Chúng ta bắt đầu phân chia thành phe tốt với xấu.

Now that process feels great. It feels really satisfying.

Quá trình đó khá thú vị. Thật sự thấy thỏa mãn.

But it is a gross distortion of reality.

Nhưng nó lại là biến dạng tổng thể của thực tại.

You can see the moral electromagnet operating in the U.S. Congress.

Bạn có thể thấy từ trường đạo đức hoạt động trong Quốc hội Mỹ,

This is a graph that shows the degree to which voting

Đây là biểu đồ chỉ ra mức độ bầu cử

in Congress falls strictly along the left-right axis,

tại Quốc hội giảm mạnh về phía trục trái-phải

so that if you know how liberal or conservative someone is,

vì vậy nếu bạn biết ai theo Đảng cộng hòa hoặc Đảng bảo thủ,

you know exactly how they voted on all the major issues.

bạn sẽ biết chính xác cách họ bầu cử về những vấn đề trọng đại.

And what you can see is that,

Và điều bạn có thể nhìn thấy là,

in the decades after the Civil War,

hàng thập kỉ sau Nội Chiến,

Congress was extraordinarily polarized,

Quốc hội bị phân chia rõ ràng,

as you would expect, about as high as can be.

như bạn có thể đoán được, tăng cao hết mức có thể.

But then, after World War I, things dropped,

Nhưng sau Thế Chiến thứ 2, mọi thứ đều tuột dốc

and we get this historically low level of polarization.

và chúng ta đạt đến mức độ thấp lịch sử của sự phân cực

This was a golden age of bipartisanship,

Đó đã từng là thời kì hoàng kim của đa đảng,

at least in terms of the parties' ability to work together

ít nhất về khả năng hợp tác của các đảng

and solve grand national problems.

và giải quyết những vấn đề quốc gia

But in the 1980s and '90s, the electromagnet turns back on.

Nhưng trong những năm 1980, 1990, trường điện từ xuất hiện trở lại.

Polarization rises.

Sự phân cực tăng lên.

It used to be that conservatives and moderates and liberals

Ngày trước thường là đảng bảo thủ, ôn hòa và tự do

could all work together in Congress.

cùng làm việc tại Quốc hội.

They could rearrange themselves, form bipartisan committees,

Họ có thể tự sắp xếp, thành lập ủy ban đa đảng

but as the moral electromagnet got cranked up,

nhưng trường điện từ đạo đức đã làm đảo lộn tất cả

the force field increased,

trường lực tăng lên,

Democrats and Republicans were pulled apart.

Đảng Dân Chủ và Cộng Hòa hình thành.

It became much harder for them to socialize,

Điều này làm cho việc kết giao,

much harder for them to cooperate.

hay việc hợp tác càng trở nên khó khăn hơn.

Retiring members nowadays say that it's become like gang warfare.

Những người đã nghỉ hưu cho rằng điều này giống như cuộc chiến giữa các băng đảng vậy.

Did anybody notice that in two of the three debates,

Có ai chú ý đến việc có đến 2 trên 3 cuộc tranh luận

Obama wore a blue tie and Romney wore a red tie?

mà Obama đeo cà vạt xanh còn Romney dùng màu đỏ?

Do you know why they do this?

Bạn có biết tại sao họ lại làm vậy không?

It's so that the Bloods and the Crips will know which side to vote for. (Laughter)

Để cho Bloods và Crips biết nên bầu cho bên nào mà thôi (Cười lớn)

The polarization is strongest among our political elites.

Sự phân cực mạnh mẽ nhất xảy ra giữa những nhà chính trị ưu tú của chúng ta.

Nobody doubts that this is happening in Washington.

Không ai nghi ngờ về việc điều này đang xảy ra tại Washington.

But for a while, there was some doubt as to whether it was happening among the people.

Nhưng có một số người nghi ngờ rằng nó có đang xảy ra trong xã hội hay không.

Well, in the last 12 years it's become

Trong 12 năm gần đây,

much more apparent that it is.

điều này càng trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết.

So look at this data. This is from the American National Elections Survey.

Hãy nhìn vào số liệu được lấy từ Cuộc khảo sát bầu cử quốc gia tại Mỹ.

And what they do on that survey is they ask

Trong cuộc khảo sát này, họ hỏi về một thứ

what's called a feeling thermometer rating.

được gọi là mức độ cảm giác nhiệt kế.

So, how warm or cold do you feel about, you know,

Bạn cảm thấy sự ấm áp hay lạnh lùng

Native Americans, or the military, the Republican Party,

về người Mỹ bản địa hoặc quân sự, hay Đảng Cộng Hòa

the Democratic Party, all sorts of groups in American life.

Đảng Dân Chủ, tất cả mọi thứ về cuộc sống ở Mỹ.

The blue line shows how warmly Democrats feel

Dòng màu xanh miêu tả về mức độ ấm áp mà những người thuộc Đảng Dân Chủ cảm nhận

about Democrats, and they like them.

về đảng Dân Chủ, và người ta yêu thích họ.

You know, ratings in the 70s on a 100-point scale.

Mức độ đánh giá là 70 trên 100.

Republicans like Republicans. That's not a surprise.

Người thuộc Đảng Cộng Hòa thích Đảng Cộng Hòa. Cũng không ngạc nhiên lắm.

But when you look at cross-party ratings,

Nhưng nếu bạn nhìn vào mức độ đánh giá chéo các Đảng,

you find, well, that it's lower, but actually,

bạn sẽ thấy mức độ thấp hơn, nhưng thật ra

when I first saw this data, I was surprised.

khi tôi nhìn thấy những dữ liệu này lần đầu tôi cũng rất ngạc nhiên.

That's actually not so bad. If you go back to the Carter and even Reagan administrations,

Thật ra nó không tệ lắm. nhưng nếu bạn quay về thời kì quản lí của Carter, thậm chí Reagan,

they were rating the other party 43, 45. It's not terrible.

người ta đánh giá những đảng khác nhau ở mức 43,45. Cũng không tệ lắm.

It drifts downwards very slightly,

Nó chỉ hạ xuống rất nhẹ nhàng thôi,

but now look what happens under George W. Bush and Obama.

nhưng nhìn xem điều gì đã xảy ra vào thời kì George W.Bush và Obama.

It plummets. Something is going on here.

Tuột dốc không phanh. Có điều gì đó đã xảy ra ở đây.

The moral electromagnet is turning back on,

Ý thức phân cực lại trở lại,

and nowadays, just very recently,

và hiện nay, gần đây nhất,

Democrats really dislike Republicans.

Người Đảng Dân chủ không thích người Đảng Cộng Hòa.

Republicans really dislike the Democrats. We're changing.

Người Đảng Cộng Hòa không ưa người Đảng Dân Chủ. Chúng ta đang thay đổi.

It's as though the moral electromagnet is affecting us too.

Ý thức phân cực đang ảnh hưởng tới chúng ta.

It's like put out in the two oceans and it's pulling the whole country apart,

Tương tự như việc hình thành hai đại dương và chia rẽ toàn đất nước,

pulling left and right into their own territories

chia lãnh thổ làm hai miền

like the Bloods and the Crips.

như Bloods và Crips vậy.

Now, there are many reasons why this is happening to us,

Có rất nhiều lí do giải thích cho việc này,

and many of them we cannot reverse.

và có nhiều điều ta không thể thay đổi được.

We will never again have a political class

Chúng ta sẽ không bao giờ được tham dự lớp học chính trị

that was forged by the experience of fighting together

được rèn luyện bởi kinh nghiệm chiến đấu cùng nhau

in World War II against a common enemy.

trong Thế Chiến II chống lại kẻ thù chung.

We will never again have just three television networks,

Chúng ta sẽ không bao giờ có lại thời kì chỉ có ba đài truyền hình duy nhất,

all of which are relatively centrist.

tất cả đều rất hòa thuận với nhau.

And we will never again have a large group of conservative southern Democrats

Và chúng ta sẽ không bao giờ còn một nhóm lớn các đảng viên Đảng Dân Chủ phía nam

and liberal northern Republicans making it easy,

và các đảng viên Đảng Cộng hòa phía bắc làm mọi chuyện đơn giản đi,

making there be a lot of overlap for bipartisan cooperation.

những sự kết hợp giữa các đảng với nhau.

So for a lot of reasons, those decades after the Second World War

Vì rất nhiều lí do, mà những thập kỉ sau Thế Chiến II

were an historically anomalous time.

đã trở thành thời kì lịch sử bất thường.

We will never get back to those low levels of polarization, I believe.

Chúng ta sẽ không bao giờ trở lại được thời kì sự phân cực ở mức thấp nhất nữa. Tôi tin như vậy.

But there's a lot that we can do. There are dozens

Nhưng chúng ta cũng có thể làm được nhiều thứ. Có hàng tá

and dozens of reforms we can do that will make things better,

hàng tá những cải cách mà chúng ta có thể làm để giúp mọi thứ trở nên tốt đẹp hơn,

because a lot of our dysfunction can be traced directly

vì có rất nhiều sự rối loạn có thể được tìm ra trực tiếp

to things that Congress did to itself in the 1990s

những điều mà Quốc hội đã làm vào những năm 1990

that created a much more polarized and dysfunctional institution.

đó là tạo ra một tổ chức phân cực mạnh mẽ hơn rối loạn hơn.

These changes are detailed in many books.

Những thay đổi này được nhắc đến trong rất nhiều cuốn sách.

These are two that I strongly recommend,

Có hai quyển sách mà tôi muốn giới thiệu,

and they list a whole bunch of reforms.

và chúng liệt kê rất nhiều cái cách.

I'm just going to group them into three broad classes here.

Tôi sẽ nhóm chúng vào ba nhóm lớn ở đây.

So if you think about this as the problem of a dysfunctional,

Nếu bạn nghĩ rằng đây là vấn đề của sự rối loạn,

hyper-polarized institution, well, the first step is,

siêu phân cực, thì bước đầu tiên chính là

do what you can so that fewer hyper-partisans get elected in the first place,

làm những gì bạn có thể làm để càng ít những siêu đảng phái được bầu cử lần đầu tiên,

and when you have closed party primaries,

và khi bạn đóng lại bầu cử đảng sơ bộ,

and only the most committed Republicans and Democrats are voting,

và chỉ có những đảng viên của Đảng Cộng hòa và Dân chủ được bầu cử,

you're nominating and selecting the most extreme hyper-partisans.

bạn đang đề cử và lựa chọn những người thuần túy theo đảng phái đó.

So open primaries would make that problem much, much less severe.

Vì vậy bầu cử sơ bộ sẽ làm cho vấn đề bớt nghiêm trọng đi rất nhiều.

But the problem isn't primarily that we're electing bad people to Congress.

Nhưng vấn đề không đơn giản là chúng ta sẽ chọn những người xấu cho Quốc hội.

From my experience, and from what I've heard from Congressional insiders,

Theo kinh nghiệm bản thân, và từ những gì tôi nghe được từ những thành viên trong Quốc hội,

most of the people going to Congress are good, hard-working,

phần lớn mọi người làm việc ở Quốc hội là những người tốt, chăm chỉ,

intelligent people who really want to solve problems,

và thông minh, họ thật sự muốn giải quyết mọi vấn đề

but once they get there, they find that they are forced

nhưng một khi họ tới được đó họ thấy mình bị ép buộc

to play a game that rewards hyper-partisanship

chơi một trò chơi với phần thưởng là siêu đảng phái

and that punishes independent thinking.

và trừng phạt những tư tưởng độc lập.

You step out of line, you get punished.

Bạn bước ra khỏi ranh giới, bạn bị trừng phạt.

So there are a lot of reforms we could do

Có rất nhiều cải cách mà chúng ta có thể làm

that will counteract this.

để đảo ngược lại vấn đề này.

For example, this "Citizens United" ruling is a disaster,

Ví dụ như Quyền" Công Dân" là một tai họa,

because it means there's like a money gun aimed at your head,

vì điều này đồng nghĩa với việc dí khẩu súng bằng tiền vào đầu bạn,

and if you step out of line, if you try to reach across the aisle,

và nếu bạn bước ra khỏi ranh giới, nếu bạn cố gắng chạm tới phía bên kia,

there's a ton of money waiting to be given to your opponent

sẽ có hàng tấn tiền được trả cho đối thủ của bạn

to make everybody think that you are a terrible person through negative advertising.

để làm cho mọi người nghĩ rằng bạn là một người tồi tệ bằng những cách quảng cáo tiêu cực.

But the third class of reforms is that we've got to change

Nhưng lớp thứ ba của cái cách chính là việc chúng ta phải thay đổi

the nature of social relationships in Congress.

bản chất mối quan hệ xã hội trong Quốc hội.

The politicians I've met are generally very extroverted,

Những chính trị gia mà tôi từng gặp là những người thực sự hướng ngoại,

friendly, very socially skillful people,

thân thiện, và là những người có kĩ năng xã hội tuyệt vời

and that's the nature of politics. You've got to make relationships,

và đó là bản chất của chính trị. Bạn phải tạo dựng được mối quan hệ,

make deals, you've got to cajole, please, flatter,

hợp tác làm ăn, và bạn phải biết nịnh hót, tâng bốc

you've got to use your personal skills,

bạn phải sử dụng kĩ năng của bản thân,

and that's the way politics has always worked.

và đó là luôn là cách mà chính trị hoạt động.

But beginning in the 1990s, first the House of Representatives

Nhưng từ đầu những năm 1990, khi Hạ viện lần đầu tiên

changed its legislative calendar

thay đổi lịch trình pháp lí

so that all business is basically done in the middle of the week.

vì vậy các công việc về cơ bản phải hoàn thành vào giữa tuần.

Nowadays, Congressmen fly in on Tuesday morning,

Ngày nay, các Nghị sĩ làm việc vào sáng thứ Ba,

they do battle for two days, then they fly home Thursday afternoon.

họ chiến đấu trong 2 ngày, sau đó trở về nhà vào chiều thứ Năm.

They don't move their families to the District.

Họ không chuyển gia đình tại các Quận lớn.

They don't meet each other's spouses or children.

Họ không gặp gỡ vợ chồng hoặc con cái của người khác.

There's no more relationship there.

Không có thêm một mối quan hệ nào cả.

And trying to run Congress without human relationships

Và khi cố gắng gia nhập Quốc hội mà không có mối quan hệ xã hội nào

is like trying to run a car without motor oil.

thì cũng giống như việc chạy một chiếc xe mà không có xăng vậy.

Should we be surprised when the whole thing freezes up

Chúng ta có nên thấy bất ngờ khi tất cả những việc này đều đóng băng

and descends into paralysis and polarization?

bị tê liệt và phân cực?

A simple change to the legislative calendar,

Chỉ cần một thay đổi đơn giản trong lịch trình pháp lí

such as having business stretch out for three weeks

ví dụ như có công việc xảy ra trong 3 tuần lễ

and then they get a week off to go home,

và họ có 1 tuần nghỉ ngơi và về nhà,

that would change the fundamental relationships in Congress.

có thể làm thay đổi mối quan hệ cơ bản trong Quốc hội.

So there's a lot we can do, but who's going to push them to do it?

Có rất nhiều việc ta có thể làm, nhưng ai là người sẽ thúc đẩy mọi người thực hiện?

There are a number of groups that are working on this.

Có một vài nhóm đang làm điều này.

No Labels and Common Cause, I think,

Nhóm No Labels và Common Cause,

have very good ideas for changes we need to do

có những ý tưởng rất hay về những thay đổi chúng ta cần thực hiện

to make our democracy more responsive and our Congress more effective.

làm cho chế độ dân chủ trở nên có trách nhiệm và Quốc hội trở nên hiệu quả hơn.

But I'd like to supplement their work

Nhưng tôi muốn bổ sung thêm những việc làm của họ

with a little psychological trick, and the trick is this.

với một chút mẹo tâm lí như thế này.

Nothing pulls people together like a common threat

Không có điều gì có thể kéo con người lại gần nhau như một mối đe dọa chung cả

or a common attack, especially an attack from a foreign enemy,

hoặc một cuộc tấn công, và đặc biệt là cuộc tấn công từ kẻ thù nước ngoài,

unless of course that threat hits on our polarized psychology,

trừ khi, dĩ nhiên rồi, mối đe dọa đó tấn công cái gọi là phân cực tâm lí của chúng ta,

in which case, as I said before, it can actually pull us apart.

trong trường hợp, như tôi đã nói, nó có thể kéo chúng ta ra xa nhau hơn.

Sometimes a single threat can polarize us, as we saw.

thỉnh thoảng một mối đe dọa có thể phân chia chúng ta, như ta đã thấy.

But what if the situation we face is not a single threat

Nhưng nếu trong trường hợp chúng ta đối mặt không chỉ một

but is actually more like this,

mà thực ra nhiều mối đe dọa như vậy

where there's just so much stuff coming in,

khi mà có rất nhiều thứ khó khăn nhào đến,

it's just, "Start shooting, come on, everybody,

như kiểu "Chuẩn bị bắn, nào mọi người,

we've got to just work together, just start shooting."

chúng ta phải làm điều này với nhau, bắt đầu bắn."

Because actually, we do face this situation.

Bởi vì, thực tế rằng, chúng ta cùng nhau đối mặt với vấn đề.

This is where we are as a country.

Ở đó chúng ta là một quốc gia.

So here's another asteroid.

Và đây là một vấn đề khác nữa.

We've all seen versions of this graph, right,

Chúng ta cùng nhìn những phiên bản khác nhau của biều đồ này

which shows the changes in wealth since 1979,

đúng vậy, nó chỉ ra những thay đổi về mức độ giàu có từ năm 1979,

and as you can see, almost all the gains in wealth

và như bạn thấy ở đây, tất cả những thành quả này

have gone to the top 20 percent, and especially the top one percent.

đạt tới top 20%, và đặc biệt hơn là top 1%.

Rising inequality like this is associated

Sự mất bình đẳng phát triển có liên quan đến

with so many problems for a democracy.

rất nhiều vấn đề đối với nền dân chủ quốc gia.

Especially, it destroys our ability to trust each other,

Đặc biệt, nó phá hủy khả năng tin tưởng người khác của con người,

to feel that we're all in the same boat, because it's obvious we're not.

khả năng cảm nhận rằng chúng ta ở cùng một con thuyền, vì rõ ràng là chúng ta không như thế.

Some of us are sitting there safe and sound in gigantic private yachts.

Một vài người đang ngồi ở đó một cách an toàn trong chiếc du thuyền tư nhân to tướng.

Other people are clinging to a piece of driftwood.

Những người khác thì đang cố bám vào những mảnh gỗ nhỏ.

We're not all in the same boat, and that means

Chúng ta không cùng một con thuyền, nghĩa là

nobody's willing to sacrifice for the common good.

không ai sẵn sàng hy sinh vì lí tưởng chung.

The left has been screaming about this asteroid for 30 years now,

Phía cánh tả đang gào thét về vấn đề này trong 30 năm ròng,

and the right says, "Huh, what? Hmm? No problem. No problem."

còn phía cánh hữu thì nói" Hả? Cái gì cơ? Ô chẳng có vấn đề gì. Không có vấn đề gì."

Now,

Bây giờ,

why is that happening to us? Why is the inequality rising?

Tại sao điều này lại xảy đến với chúng ta? Tại sao sự bất bình đẳng lại gia tăng?

Well, one of the largest causes, after globalization,

Một trong những lí do lớn nhất, sau sự toàn cầu hóa,

is actually this fourth asteroid,

thực ra là vấn đề thứ tư rồi,

rising non-marital births.

đó là gia tăng tỉ lệ sinh con ngoài giá thú.

This graph shows the steady rise of out-of-wedlock births

Biểu đồ này chỉ ra sự tăng nhẹ trong tỉ lệ sinh con ngoài giá thú

since the 1960s.

từ những nhăm 1960,

Most Hispanic and black children are now born to unmarried mothers.

Phần lớn những đứa trẻ gốc Tây Ban Nha hoặc da đen được sinh ra bởi những người mẹ chưa kết hôn.

Whites are headed that way too.

Những đứa trẻ da trắng rồi cũng sẽ như vậy.

Within a decade or two, most American children

Trong một thập kỉ, hoặc là hai, phần lớn trẻ em Hoa Kỳ

will be born into homes with no father.

được sinh ra trong một gia đình không có người cha.

This means that there's much less money coming into the house.

Nghĩa là gia đình này có ít tiền hơn.

But it's not just money. It's also stability versus chaos.

Nhưng không chỉ vấn đề tiền bạc. Đó cũng là cuộc chiến giữa ổn định và hỗn loạn.

As I know from working with street children in Brazil,

Theo tôi được biết với những trẻ em đường phố ở Brazil,

Mom's boyfriend is often a really, really dangerous person for kids.

bạn trai của những người Mẹ rất nguy hiểm đối với bọn trẻ.

Now the right has been screaming about this asteroid since the 1960s,

Bây giờ phía cánh hữu đang gào thét về vấn đề này từ những năm 1960,

and the left has been saying, "It's not a problem. It's not a problem."

và phía bên cánh tả thì nói "Đó không phải là vấn đề. Không phải là một vấn đề."

The left has been very reluctant to say

Phía bên trái đã rất miễn cưỡng nói rằng,

that marriage is actually good for women and for children.

việc hôn nhân thực ra là tốt cho phụ nữ và trẻ em.

Now let me be clear. I'm not blaming the women here.

Để tôi nói rõ nhé. Tôi không đổ lỗi cho những người phụ nữ.

I'm actually more critical of the men

Tôi phê bình những người đàn ông nhiều hơn.

who won't take responsibility for their own children

những người không có trách nhiệm với những đứa con của mình

and of an economic system that makes it difficult

và cả hệ thống kinh tế làm cho điều này càng khó khăn hơn

for many men to earn enough money to support those children.

cho người đàn ông kiếm đủ tiền để nuôi con của họ.

But even if you blame nobody, it still is a national problem,

Nhưng ngay cả khi bạn không đổ lỗi cho ai cả thì nó vấn đề cấp quốc gia,

and one side has been more concerned about it than the other.

và một bên thì quan tâm nhiều hơn so với bên còn lại.

The New York Times finally noticed this asteroid

Tờ New York Times cuối cùng cũng đã chú ý đến vấn đề này

with a front-page story last July

với câu chuyện được đăng trên trang đầu vào tháng 7 vừa rồi

showing how the decline of marriage contributes to inequality.

nói về việc suy giảm hôn nhân dẫn đến sự bất bình đẳng.

We are becoming a nation of just two classes.

Chúng ta đang trở thành một quốc gia với hai tầng lớp.

When Americans go to college and marry each other,

Khi người Mỹ học đại học và cưới một người khác,

they have very low divorce rates.

tỉ lệ họ li hôn là rất thấp.

They earn a lot of money, they invest that money in their kids,

Họ kiếm được nhiều tiền hơn, họ đầu tư chúng vào những đứa con của mình,

some of them become tiger mothers,

một vài người trở thành hổ mẹ,

the kids rise to their full potential,

những đứa trẻ được nuôi dạy với tất cả khả năng của họ,

and the kids go on to become

và bọn trẻ tiếp tục trở thành

the top two lines in this graph.

2 dòng trên cùng của biểu đồ này.

And then there's everybody else:

Và sau cùng những người khác:

the children who don't benefit from a stable marriage,

bọn trẻ không được hưởng lợi ích từ những cuộc hôn nhân ổn định,

who don't have as much invested in them,

những đứa trẻ không được đầu tư

who don't grow up in a stable environment,

không được lớn lên trong môi trường ổn định,

and who go on to become the bottom three lines in that graph.

và chúng trở thành ba dòng cuối cùng của biểu đồ đó.

So once again, we see that these two graphs are actually saying the same thing.

Một lần nữa, chúng ta nhìn hai biểu đồ này và cùng nói về một vấn đề.

As before, we've got a problem, we've got to start working on this,

Trước đó chúng ta đã tìm ra vấn đề, chúng ta bắt đầu làm việc với nó

we've got to do something,

chúng ta đã làm được một số thứ,

and what's wrong with you people that you don't see my threat?

và có vấn đề gì không khi mọi người không nhìn thấy nỗi lo lắng của tôi?

But if everybody could just take off their partisan blinders,

Nhưng nếu tất cả mọi người đều bỏ qua sự mù quáng trong quan điểm đảng phái,

we'd see that these two problems actually

chúng ta có thể nhìn thấy rõ ràng hai vấn đề này

are best addressed together.

thực sự đã được đề cập đến cùng môt lúc.

Because if you really care about income inequality,

Nhưng nếu bạn thật sự quan tâm đến đầu vào của sự bất bình đẳng,

you might want to talk to some evangelical Christian groups

ban có thể muốn nói chuyện hợp với một số nhóm truyền giáo Đạo Thiên Chúa

that are working on ways to promote marriage.

đang làm việc để thúc đẩy hôn nhân.

But then you're going to run smack into the problem

Nhưng sau khi bạn được dẫn đến một vấn đề rằng,

that women don't generally want to marry someone

phụ nữ không muốn cưới một ai đó

who doesn't have a job.

không có việc làm.

So if you really care about strengthening families,

Nếu bạn thật sự quan tâm đến việc củng cố gia đình,

you might want to talk to some liberal groups

bạn có thể muốn nói chuyện với ai trong nhóm cộng hòa

who are working on promoting educational equality,

những người đang đẩy mạnh sự bình đẳng trong giáo dục,

who are working on raising the minimum wage,

những người đang làm gia tăng những làn sóng nhỏ nhất

who are working on finding ways to stop so many men

những người đang tìm cách ngăn cản những người đàn ông

from being sucked into the criminal justice system and

bị mắc kẹt trong hệ thống tư pháp hình sự và

taken out of the marriage market for their whole lives.

bị đưa ra khỏi thị trường hôn nhân trong suốt cuộc đời mình.

So to conclude, there are at least four asteroids headed our way.

Kết luận lại, có ít nhất bốn vấn đề đang ở trước mắt chúng ta.

How many of you can see all four?

Bao nhiêu người có thể nhìn ra bốn vấn đề đó?

Please raise your hand right now if you're willing to admit

Hãy giơ tay lên ngay bây giờ nếu bạn sẵn sàng thừa nhận

that all four of these are national problems.

rằng cả bốn đều là những vấn đề quan trọng.

Please raise your hands.

Làm ơn hãy giơ tay lên ạ.

Okay, almost all of you.

Vậy là phần lớn mọi người đều nghĩ như vậy.

Well, congratulations, you guys are the inaugural members

Vậy thì xin chúc mừng, các bạn là những thành viên đương nhiệm

of the Asteroids Club, which is a club

của câu lạc bộ Asteriods, nơi mà

for all Americans who are willing to admit

tất cả những người Mỹ sẵn sàng thừa nhận

that the other side actually might have a point.

rằng có một bên đã thực sự chỉ ra vấn đề.

In the Asteroids Club, we don't start by looking for common ground.

Trong câu lạc bộ Asteroids này, chúng ta không bắt đầu bằng việc tìm kiếm một sân chơi chung

Common ground is often very hard to find.

Ý kiến chung rất khó để tìm thấy.

No, we start by looking for common threats

Không, chúng ta sẽ bắt đầu bằng việc tìm ra những mối đe dọa chung

because common threats make common ground.

vì những mối đe dọa này tạo nên sân chơi chung.

Now, am I being naive? Is it naive to think

Tôi quá ngây thơ sao? Quá ngây thơ để nghĩ rằng

that people could ever lay down their swords,

mọi người có thể bỏ thanh kiếm của họ xuống

and left and right could actually work together?

và phía cánh tả cũng như phía cánh hữu đồng lòng làm việc với nhau?

I don't think so, because it happens,

Tôi không nghĩ như vậy, vì nó đang xảy ra,

not all that often, but there are a variety of examples that point the way.

không thường xuyên, nhưng có rất nhiều ví dụ để chỉ ra điều này.

This is something we can do.

Có một việc ta có thể làm.

Because Americans on both sides care about the decline in civility,

Bởi vì người Mỹ dù ở bên nào cũng quan tâm đến sự giảm sút về lễ nghi

and they've formed dozens of organizations,

và họ đã tạo ra cả tá tổ chức

at the national level, such as this one,

ở tất cả các cấp, ví dụ như,

down to many local organizations,

xuống tới những tổ chức địa phương,

such as To The Village Square in Tallahassee, Florida,

ví dụ như To the Village Square ở Tallahassee, bang Florida,

which tries to bring state leaders together to help facilitate

nơi đang cố gắng mang những người dẫn đầu của bang cùng nhau tạo điều kiện

that sort of working together human relationship

sắp xếp lại mối quan hệ giữa người với người

that's necessary to solve Florida's problems.

để giải quyết những vấn đề ở Florida.

Americans on both sides care about global poverty and AIDS,

Người Mỹ ở cả hai bên đều quan tâm đến nạn đói toàn cầu và bệnh AIDS,

and on so many humanitarian issues,

và rất nhiều vấn đề nhân đạo,

liberals and evangelicals are actually natural allies,

tự do và truyền giáo thực sự là những đồng minh tự nhiên,

and at times they really have worked together

và lúc đó mọi người thực sự làm việc với nhau

to solve these problems.

để giải quyết những vấn đề này.

And most surprisingly to me, they sometimes can even see

Và bất ngờ hơn, họ có khi còn để mắt

eye to eye on criminal justice.

công lí tội phạm.

For example, the incarceration rate, the prison population

Ví dụ, tỉ lệ bắt giữ, dân số tù nhân

in this country has quadrupled since 1980.

tại đất nước đã tăng gấp 4 lần kể từ năm 1980.

Now this is a social disaster,

Và bây giờ là thảm họa xã hội,

and liberals are very concerned about this.

và những người đảng cộng hòa thực sự quan tâm đến vấn đề này.

The Southern Poverty Law Center is often fighting

Trung tâm luật dành cho người nghèo ở phía nam thường xuyên đấu tranh

the prison-industrial complex, fighting to prevent a system

đối với những khu phức hợp nhà tù-công nghiệp để ngăn chặn hệ thống này

that's just sucking in more and more poor young men.

ngày càng liên quan đến những thanh niên trẻ nghèo khó.

But are conservatives happy about this?

Nhưng những người đảng dân chủ có hài lòng với điều này không?

Well, Grover Norquist isn't, because this system

Grover Norquist thì không, bởi vì hệ thống này

costs an unbelievable amount of money.

tiêu tốn một số tiền không thể tưởng tượng nổi.

And so, because the prison-industrial complex

Và vì vậy những khu phức hợp nhà tù- công nghiệp

is bankrupting our states and corroding our souls,

làm phá sản quốc gia, ăn mòn linh hồn của chúng ta

groups of fiscal conservatives and Christian conservatives

nhóm bảo thủ tài chính và bảo thủ Thiên Chúa

have come together to form a group called Right on Crime.

cùng nhau lập nên một nhóm gọi là "Right on Crime."

And at times they have worked with the Southern Poverty Law Center

Và vào thời điểm họ làm việc với trung tâm luật cho những người nghèo ở phía nam

to oppose the building of new prisons

để phản đối việc xây dựng nhà tù mới

and to work for reforms that will make the justice system

và tạo nên những cải cách để làm cho hệ thống công lí

more efficient and more humane.

có hiệu quả và nhân đạo hơn.

So this is possible. We can do it.

Điều này có thể. Chúng ta có thể làm được.

Let us therefore go to battle stations,

Vì vậy chúng ta đến cuộc chiến này,

not to fight each other,

không phải để đánh nhau,

but to begin deflecting these incoming asteroids.

mà là để bắt đầu làm chệch hướng những vấn đề khác.

And let our first mission be to press Congress

Và nhiệm vụ đầu tiên là khiến cho Quốc hội

to reform itself, before it's too late for our nation.

tự cải cách lại, trước khi quá muộn cho đất nước của chúng ta.

Thank you. (Applause)

Cám ơn các bạn. (Vỗ tay).