Jonathan Haidt: How common threats can make common (political) ground

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Tłumaczenie: Michał Graff Korekta: Agata Leśnicka

So if you've been following the news,

Jeżeli oglądacie wiadomości,

you've heard that there's a pack of giant asteroids

słyszeliście o gigantycznych asteroidach

headed for the United States,

zmierzających w kierunku USA.

all scheduled to strike within the next 50 years.

Według prognoz uderzą w ciągu 50 lat.

Now I don't mean actual asteroids made of rock and metal.

Nie mam na myśli prawdziwych asteroid.

That actually wouldn't be such a problem,

To nie byłby taki problem.

because if we were really all going to die,

Gdybyśmy naprawdę mieli zginąć,

we would put aside our differences, we'd spend whatever it took,

to zaprzestalibyśmy sporów, przeznaczając wszystkie zasoby

and we'd find a way to deflect them.

na odchylenie ich trajektorii.

I'm talking instead about threats that are headed our way,

Mówię tutaj o skierowanych na nas zagrożeniach

but they're wrapped in a special energy field

owiniętych specjalnym polem energii

that polarizes us, and therefore paralyzes us.

które nas polaryzuje, i w efekcie paraliżuje.

Last March, I went to the TED conference,

Zeszłego marca na konferencji TED

and I saw Jim Hansen speak, the NASA scientist

wysłuchałem Jima Hansena, naukowca z NASA,

who first raised the alarm about global warming in the 1980s,

który zaalarmował o globalnym ociepleniu w 1980 r.

and it seems that the predictions he made back then

Wydaje się, że jego przewidywania

are coming true.

sprawdzają się.

This is where we're headed in terms of global temperature rises,

Oto gdzie zdążamy ze wzrostem globalnej temperatury.

and if we keep on going the way we're going,

Jeśli nadal będziemy robić to, co robimy,

we get a four- or five-degree-Centigrade temperature rise

to temeratura wzrośnie o 4 lub 5°C

by the end of this century.

pod koniec tego stulecia.

Hansen says we can expect about a five-meter rise in sea levels.

Według Hansena poziom mórz wzrośnie o 5 metrów.

This is what a five-meter rise in sea levels would look like.

Oto jak wyglądałby wzrost poziomu morza o 5 m.

Low-lying cities all around the world will disappear

Nisko położone miasta zniknęłyby

within the lifetime of children born today.

za życia naszych dzieci.

Hansen closed his talk by saying,

Hansen zamknął przemówienie mówiąc:

"Imagine a giant asteroid on a collision course with Earth.

"Wyobraź sobie gigantyczną asteroidę na kursie kolizyjnym z Ziemią.

That is the equivalent of what we face now.

Oto odpowiednik wyzwania przed którym dziś stoimy.

Yet we dither, taking no action to deflect the asteroid,

A my się wahamy i nic nie robimy z asteroidą,

even though the longer we wait,

pomimo że im dłużej czekamy,

the more difficult and expensive it becomes."

tym trudniej i kosztowniej zmienić jej kurs."

Of course, the left wants to take action,

Oczywiście, lewica chce działać,

but the right denies that there's any problem.

ale prawica neguje istnienie problemu.

All right, so I go back from TED,

Tydzień po powrocie z TED

and then the following week, I'm invited to a dinner party

zostałem zaproszony na przyjęcie

in Washington, D.C., where I know that I'll be meeting

w Waszyngtonie, gdzie spodziewałem się spotkać

a number of conservative intellectuals, including Yuval Levin,

Yuvala Levina i innych konserwatywnych intelektualistów.

and to prepare for the meeting, I read this article by Levin

Przed spotkaniem przeczytałem artykuł Levina

in National Affairs called "Beyond the Welfare State."

w "Sprawach Narodowych" pt. "Poza państwo opiekuńcze".

Levin writes that all over the world,

Levin pisze, że na całym świecie

nations are coming to terms with the fact

narody godzą się z faktem,

that the social democratic welfare state

że demokratyczne, socjalne państwo dobrobytu

is turning out to be untenable and unaffordable,

okazuje się być nieosiągalne i zbyt drogie,

dependent upon dubious economics

zależne od wątpliwej ekonomii

and the demographic model of a bygone era.

i modelu demograficznego minionej ery.

All right, now this might not sound as scary as an asteroid,

Nie brzmi to tak strasznie jak asteroida,

but look at these graphs that Levin showed.

ale zobaczmy, co Levin pokazuje.

This graph shows the national debt

Oto wykres długu narodowego

as a percentage of America's GDP, and as you see,

jako procent amerykańskiego PKB.

if you go all the way back to the founding,

W czasach amerykańskiej konstytucji

we borrowed a lot of money to fight the Revolutionary War.

pożyczaliśmy dużo pieniędzy na rewolucję.

Wars are expensive. But then we'd pay it off, pay it off, pay it off,

Wojny są kosztowne - ale spłacaliśmy, spłacaliśmy...

and then, oh, what's this? The Civil War. Even more expensive.

aż do wojny secesyjnej - o wiele droższej.

Borrow a lot of money, pay it off, pay it off, pay it off,

Pożyczaliśmy dużo pieniędzy i spłacaliśmy, spłacaliśmy...

get down to near zero, and bang! -- World War I.

...i nagle: Bum! - I Wojna Światowa.

Once again, the same process repeats.

I ponownie proces się powtarza.

Now then we get the Great Depression and World War II.

Następnie Wielki Kryzys i II Wojna Światowa.

We rise to an astronomical level, around 118 percent of GDP,

Dług wzrósł astronomicznie do ok. 118% PKB,

really unsustainable, really dangerous.

sytuacja niebezpieczna, nie do utrzymania.

But we pay it off, pay it off, pay it off, and then, what's this?

Ale spłacaliśmy, spłacaliśmy... - i co się stało?

Why has it been rising since the '70s?

Dlaczego od lat 70. dług narasta?

It's partly due to tax cuts that were unfunded,

Częściowo z powodu nieuzasadnionych cięć w podatkach,

but it's due primarily to the rise of entitlement spending,

ale głównie ze względu na wzrost świadczeń,

especially Medicare.

szczególnie na służbę zdrowia.

We're approaching the levels of indebtedness we had at World War II,

Osiągamy poziom zadłużenia z okresu II Wojny Światowej,

and the baby boomers haven't even retired yet,

a pokolenie wyżu demograficznego nawet nie osiągnęło wieku emerytalnego.

and when they do, this is what will happen.

Kiedy się to stanie, oto co nastąpi.

This is data from the Congressional Budget Office

Oto dane z Kongresowego Biura Budżetowego

showing its most realistic forecast of what would happen

pokazujące najbardziej realistyczną prognozę

if current situations and expectations and trends are extended.

na przyszłość przy obecnych trendach.

All right, now what you might notice is that these two graphs

Te dwa wykresy są właściwie identyczne.

are actually identical, not in terms of the x- and y-axes,

Nie pod względem osi x i y,

or in terms of the data they present,

i nie pod względem danych, jakie prezentują,

but in terms of their moral and political implications, they say the same thing.

ale w kategoriach moralnych i politycznych implikacji pokazują tę samą rzecz.

Let me translate for you.

Pozwólcie mi przetłumaczyć:

"We are doomed unless we start acting now.

"Jesteśmy zgubieni, jeśli nie zaczniemy działać.

What's wrong with you people on the other side in the other party?

Co jest z wami nie tak, ludzie po drugiej stronie?!

Can't you see reality? If you won't help, then get the hell out of the way."

Nie widzicie, co się dzieje? Jak nie pomagacie, to z drogi!"

We can deflect both of these asteroids.

Możemy zmienić kurs obydwu asteroid.

These problems are both technically solvable.

Obydwa problemy są technicznie rozwiązywalne.

Our problem and our tragedy is that in these hyper-partisan times,

Naszym problemem i tragedią w tych pełnych podziału czasach

the mere fact that one side says, "Look, there's an asteroid,"

jest fakt, że kiedy jedni mówią: "Spójrz, asteroid"

means that the other side's going to say, "Huh? What?

drudzy odpowiadają: "Hm, co?

No, I'm not even going to look up. No."

Nie, nawet nie chcemy na to patrzeć."

To understand why this is happening to us,

Aby zrozumieć dlaczego tak jest i co z tym zrobić,

and what we can do about it, we need to learn more about moral psychology.

musimy wiedzieć więcej o psychologii moralności.

So I'm a social psychologist, and I study morality,

Jako psycholog społeczny studiuję moralność.

and one of the most important principles of morality

Jedną z najbardziej istotnych kwestii jest

is that morality binds and blinds.

jak moralność nas wiąże i zaślepia.

It binds us into teams that circle around sacred values

Wiąże nas w grupy krążące wokół świętych wartości,

but thereby makes us go blind to objective reality.

jednak czyniąc nas ślepymi na obiektywną rzeczywistość.

Think of it like this.

Pomyślcie w następujący sposób:

Large-scale cooperation is extremely rare on this planet.

Kooperacja na dużą skalę występuje rzadko.

There are only a few species that can do it.

Tylko kilka gatunków to potrafi.

That's a beehive. That's a termite mound, a giant termite mound.

Oto ul pszczeli i gigantyczny kopiec termitów.

And when you find this in other animals, it's always the same story.

A jeśli występuje to u innych owadów, zawsze jest to podobna historia.

They're always all siblings who are children of a single queen,

Wszystkie osobniki są dziećmi jednej królowej,

so they're all in the same boat.

czyli jadą na tym samym wózku.

They rise or fall, they live or die, as one.

Żyją i umierają jak jedno.

There's only one species on the planet that can do this

Ludzie są jedynym gatunkiem na ziemi

without kinship, and that, of course, is us.

mogącym budować relacje społeczne bez więzów krwi.

This is a reconstruction of ancient Babylon,

Oto rekonstrukcja starożytnego Babilonu,

and this is Tenochtitlan.

a to jest Tenochtitlan.

Now how did we do this? How did we go

Jak tego dokonaliśmy? Jak przeszliśmy

from being hunter-gatherers 10,000 years ago

od grup zbieracko-łowieckich 10 tys. lat temu

to building these gigantic cities in just a few thousand years?

do budowania tych gigantycznych miast?

It's miraculous, and part of the explanation

To zadziwiające. Częścią wyjaśnienia jest

is this ability to circle around sacred values.

zdolność 'okrążania' świętych wartości.

As you see, temples and gods play a big role in all ancient civilizations.

Świątynie i bogowie odgrywali dużą rolę w starożytności.

This is an image of Muslims circling the Kaaba in Mecca.

Oto muzułmanie okrążający Kaabę w Mekce.

It's a sacred rock, and when people circle something together,

Okrążając coś ludzie się jednoczą,

they unite, they can trust each other, they become one.

ufają sobie, stają się jednym.

It's as though you're moving an electrical wire

Podobnie jak elektryczny przewód poruszający się

through a magnetic field that generates current.

w polu magnetycznym generującym prąd.

When people circle together, they generate a current.

Ludzie krążąc razem generują prąd.

We love to circle around things.

Uwielbiamy krążyć wokół rzeczy.

We circle around flags, and then we can trust each other.

Krążymy wokół flag i ufamy sobie,

We can fight as a team, as a unit.

walczymy razem jako zespół, zjednoczeni.

But even as morality binds people together into a unit,

Moralność jednoczy, a jednocześnie

into a team, the circling blinds them.

krążenie w kółko zaślepia,

It causes them to distort reality.

sprawia, że wypaczamy rzeczywistość.

We begin separating everything into good versus evil.

Dzielimy wszystko na dobro i zło.

Now that process feels great. It feels really satisfying.

Czujemy się z tym wspaniale,

But it is a gross distortion of reality.

ale poważnie zniekształcamy rzeczywistość.

You can see the moral electromagnet operating in the U.S. Congress.

Moralny elektromagnes operuje w Kongresie USA.

This is a graph that shows the degree to which voting

Na wykresie widać, że głosowanie w Kongresie

in Congress falls strictly along the left-right axis,

rozkłada się według linii partyjnych lewicy i prawicy.

so that if you know how liberal or conservative someone is,

Wiedząc jak ktoś jest liberalny lub konserwatywny,

you know exactly how they voted on all the major issues.

wiadomo jak będzie głosował co do wazniejszych rzeczy.

And what you can see is that,

Jak można zobaczyć w okresie

in the decades after the Civil War,

tuż po zakończeniu Wojny Secesyjnej,

Congress was extraordinarily polarized,

Kongres był niezwykle spolaryzowany,

as you would expect, about as high as can be.

tak dalece, jak to tylko możliwe.

But then, after World War I, things dropped,

Ale po I Wojnie Światowej sprawy przycichły,

and we get this historically low level of polarization.

przeszliśmy do historycznie niskiego poziomu polaryzacji.

This was a golden age of bipartisanship,

Był to złoty wiek dwupartyjności,

at least in terms of the parties' ability to work together

przynajmniej jeśli chodzi o współpracę między partiami

and solve grand national problems.

i rozwiązywanie narodowych problemów.

But in the 1980s and '90s, the electromagnet turns back on.

Ale w latach 80. i 90. elektromagnes się włączył.

Polarization rises.

Polaryzacja wzrosła.

It used to be that conservatives and moderates and liberals

W przeszłości konserwatyści, umiarkowani i liberałowie

could all work together in Congress.

mogli współpracować w Kongresie.

They could rearrange themselves, form bipartisan committees,

Mogli tworzyć dwupartyjne komitety,

but as the moral electromagnet got cranked up,

ale gdy moralny elektromagnes się podkręcił,

the force field increased,

siła pola zwiększyła się -

Democrats and Republicans were pulled apart.

demokraci i republikanie zostali rozdzieleni.

It became much harder for them to socialize,

Podtrzymywanie wzajemnych kontaktów towarzyskich

much harder for them to cooperate.

i kooperacja stały się znacznie trudniejsze.

Retiring members nowadays say that it's become like gang warfare.

Zdaniem niektórych przypomina to wojnę gangów.

Did anybody notice that in two of the three debates,

Czy zauważyliście, że w 2 lub 3 debatach

Obama wore a blue tie and Romney wore a red tie?

Obama nosił niebieski, a Romney czerwony krawat?

Do you know why they do this?

Czy wiecie dlaczego?

It's so that the Bloods and the Crips will know which side to vote for. (Laughter)

Aby Bloods i Crips (znane z rywalizacji gangi) wiedzieli, na kogo głosować. (Śmiech)

The polarization is strongest among our political elites.

Polaryzacja jest najsilniejsza wśród politycznych elit.

Nobody doubts that this is happening in Washington.

Nikt nie wątpi, że to się dzieje w Waszyngtonie.

But for a while, there was some doubt as to whether it was happening among the people.

Nie było pewne, czy podobnie jest ze zwykłymi ludźmi.

Well, in the last 12 years it's become

W ciągu ostatnich 12 lat

much more apparent that it is.

stało się jasne, że tak.

So look at this data. This is from the American National Elections Survey.

Oto wyniki badań wyborczych w USA.

And what they do on that survey is they ask

W ankiecie tej badano

what's called a feeling thermometer rating.

notowania tzw. termometru uczuć społecznych.

So, how warm or cold do you feel about, you know,

Czyli jak 'ciepło' lub 'zimno' myślimy o wojsku,

Native Americans, or the military, the Republican Party,

rdzennych amerykanach, partii republikańskiej,

the Democratic Party, all sorts of groups in American life.

partii demokratycznej, i innych grupach w USA.

The blue line shows how warmly Democrats feel

Niebieska linia pokazuje, jak 'ciepło' demokraci myślą

about Democrats, and they like them.

o demokratach. Demokraci lubią demokratów.

You know, ratings in the 70s on a 100-point scale.

Notowania w latach 70. w 100-punktowej skali.

Republicans like Republicans. That's not a surprise.

Republikanie lubią republikanów. Żadna niespodzianka.

But when you look at cross-party ratings,

Wyniki relacji międzypartyjnych były niższe.

you find, well, that it's lower, but actually,

Jednak byłem zdziwiony

when I first saw this data, I was surprised.

widząc te dane po raz pierwszy.

That's actually not so bad. If you go back to the Carter and even Reagan administrations,

Nie są takie złe. W czasach Cartera i Reagana

they were rating the other party 43, 45. It's not terrible.

notowania dla partii przeciwnej wynosiły 43, 45

It drifts downwards very slightly,

z lekką tendencją spadkową.

but now look what happens under George W. Bush and Obama.

Ale spójrzcie, co się stało w czasach Busha i Obamy.

It plummets. Something is going on here.

Notowania spadły bardzo gwałtownie.

The moral electromagnet is turning back on,

Moralny elektromagnes jest znowu włączony.

and nowadays, just very recently,

Obecnie i od całkiem niedawna,

Democrats really dislike Republicans.

demokraci naprawdę nie lubią republikanów.

Republicans really dislike the Democrats. We're changing.

Republikanie naprawdę nie lubią demokratów.

It's as though the moral electromagnet is affecting us too.

Moralny elektromagnes wpływa także na nas.

It's like put out in the two oceans and it's pulling the whole country apart,

Polaryzuje i rozdziela cały kraj,

pulling left and right into their own territories

rozdziela lewicę i prawicę do oddzielnych terytoriów,

like the Bloods and the Crips.

podobnie jak Bloods i Crips.

Now, there are many reasons why this is happening to us,

Istnieją ku temu powody.

and many of them we cannot reverse.

Wielu przyczyn nie możemy odwrócić.

We will never again have a political class

Już nigdy nie będziemy mieć klasy politycznej

that was forged by the experience of fighting together

wykutej w ogniu wspólnej walki z wrogiem

in World War II against a common enemy.

podczas II Wojniy Światowej.

We will never again have just three television networks,

Już nigdy więcej nie będziemy mieli

all of which are relatively centrist.

jedynie trzech względnie centrowych stacji TV.

And we will never again have a large group of conservative southern Democrats

Nigdy więcej nie będzie dużych grup konserwatywnych południowych demokratów

and liberal northern Republicans making it easy,

i liberalnych północnych republikanów

making there be a lot of overlap for bipartisan cooperation.

ułatwiających wspólną, dwupartyjną kooperację.

So for a lot of reasons, those decades after the Second World War

Z wielu powodów lata po II Wojnie Światowej

were an historically anomalous time.

były historycznie nietypowe.

We will never get back to those low levels of polarization, I believe.

Sądzę, że nie wrócą czasy niskiej polaryzacji.

But there's a lot that we can do. There are dozens

Ale możemy dokonać licznych reform

and dozens of reforms we can do that will make things better,

aby polepszyć sytuację.

because a lot of our dysfunction can be traced directly

Ponieważ wiele dysfunkcji wywodzi się prosto

to things that Congress did to itself in the 1990s

z lat 90. kiedy to Kongres stał się

that created a much more polarized and dysfunctional institution.

znacznie bardziej spolaryzowaną i dysfunkcjonalą instytucją.

These changes are detailed in many books.

Zmiany te wyszczególniono w wielu książkach.

These are two that I strongly recommend,

Oto dwie pozycje, które bardzo polecam.

and they list a whole bunch of reforms.

Podają całą masę reform.

I'm just going to group them into three broad classes here.

Pogrupuję je w trzy szerokie grupy.

So if you think about this as the problem of a dysfunctional,

Jeśli problemem są dysfunkcjonalne,

hyper-polarized institution, well, the first step is,

wysoce spolaryzowane instytucje, to pierwszy krok

do what you can so that fewer hyper-partisans get elected in the first place,

polega na niedopuszczeniu do partyjniactwa.

and when you have closed party primaries,

Przy zamkniętych wyborach wstępnych,

and only the most committed Republicans and Democrats are voting,

głosują najbardziej zaangażowani republikanie i demokraci,

you're nominating and selecting the most extreme hyper-partisans.

wybierając najbardziej skrajnych spośród siebie.

So open primaries would make that problem much, much less severe.

Otwarte wybory wstępne zmniejszyłyby ten problem.

But the problem isn't primarily that we're electing bad people to Congress.

Ale sednem problemu nie jest wybieranie złych ludzi.

From my experience, and from what I've heard from Congressional insiders,

Z doświadczenia i ze słyszenia wiem,

most of the people going to Congress are good, hard-working,

że większość przyszłych kongresmenów

intelligent people who really want to solve problems,

to dobrzy, pracowici i inteligentni ludzie, chcący rozwiązywać problemy.

but once they get there, they find that they are forced

Jednak gdy się tam już dostaną, są zmuszeni

to play a game that rewards hyper-partisanship

grać w grę która nagradza hiper-stronniczość

and that punishes independent thinking.

i karze za niezależne myślenie.

You step out of line, you get punished.

Wyłamujesz się z szeregu i jesteś karany.

So there are a lot of reforms we could do

Istnieją reformy, którymi moglibyśmy

that will counteract this.

temu przeciwdziałać.

For example, this "Citizens United" ruling is a disaster,

Np. orzeczenie "Zjednoczeni Obywatele" to katastrofa,

because it means there's like a money gun aimed at your head,

jak pistolet z pieniędzmi wymierzony w głowę.

and if you step out of line, if you try to reach across the aisle,

Wyłamujesz się, próbujesz osiągnąć kompromis,

there's a ton of money waiting to be given to your opponent

i masa pieniędzy czeka na twego przeciwnika,

to make everybody think that you are a terrible person through negative advertising.

stawiając cię w złym świetle poprzez negatywny rozgłos.

But the third class of reforms is that we've got to change

Trzecia klasa koniecznych reform dotyczy

the nature of social relationships in Congress.

natury stosunków społecznych w Kongresie.

The politicians I've met are generally very extroverted,

Politycy to przeważnie ekstrawertycy,

friendly, very socially skillful people,

przyjacielscy i towarzysko utalentowani ludzie.

and that's the nature of politics. You've got to make relationships,

Taka jest natura polityki - tworzenie związków,

make deals, you've got to cajole, please, flatter,

ubijanie interesów, nakłanianie, zadowalanie, pochlebianie,

you've got to use your personal skills,

wykorzystywanie umiejętności osobistych.

and that's the way politics has always worked.

Tak zawsze działała polityka.

But beginning in the 1990s, first the House of Representatives

Ale z początkiem lat 90. Pierwsza Izba Reprezentantów

changed its legislative calendar

zmieniła kalendarz legislacyjny -

so that all business is basically done in the middle of the week.

wszystkie sprawy są załatwione w środku tygodnia.

Nowadays, Congressmen fly in on Tuesday morning,

Obecnie kongresmeni przylatują we wtorek rano

they do battle for two days, then they fly home Thursday afternoon.

załatwiają sprawy w dwa dni i kończą w czwartek po południu.

They don't move their families to the District.

Nie biorą ze sobą swoich rodzin,

They don't meet each other's spouses or children.

nie spotykają się wzajemnie w towarzystwie żon i dzieci.

There's no more relationship there.

Nie ma tworzenia związków i relacji.

And trying to run Congress without human relationships

A Kongres bez ludzkich związków

is like trying to run a car without motor oil.

jest jak samochód bez oleju.

Should we be surprised when the whole thing freezes up

Czy powinniśmy być zdziwieni, że cała rzecz zastyga,

and descends into paralysis and polarization?

pogrąża się w paraliżu i polaryzacji?

A simple change to the legislative calendar,

Prosta zmiana kalendarza legislacyjnego -

such as having business stretch out for three weeks

rozciągnąć pracę na 3 tygodnie

and then they get a week off to go home,

a następnie tydzień wolnego w domu -

that would change the fundamental relationships in Congress.

oto co zmieniłoby fundamentalnie relacje w Kongresie.

So there's a lot we can do, but who's going to push them to do it?

Kto może ich do tego nakłonić?

There are a number of groups that are working on this.

Są grupy które nad tym pracują.

No Labels and Common Cause, I think,

No Labels (Bez Etykietek), Common Cause (Sprawa Powszechna).

have very good ideas for changes we need to do

Mają bardzo dobre idee zmian które potrzebujemy,

to make our democracy more responsive and our Congress more effective.

aby uczynić demokrację bardziej responsywną, a Kongres bardziej efektywnym.

But I'd like to supplement their work

Ale chciałbym uzupełnić ich pracę

with a little psychological trick, and the trick is this.

o niewielki trik psychologiczny. A oto trik:

Nothing pulls people together like a common threat

Wspólne zagrożenie jednoczy ludzi,

or a common attack, especially an attack from a foreign enemy,

a zwłaszcza atak z zewnątrz.

unless of course that threat hits on our polarized psychology,

Z wyjątkiem sytuacji, gdy cios uderza wzdłuż linii podziałów.

in which case, as I said before, it can actually pull us apart.

Wtedy może nas rozdzielić.

Sometimes a single threat can polarize us, as we saw.

Czasami pojedyncze zagrożenie może polaryzować.

But what if the situation we face is not a single threat

A co jeśli stoimy nie przed pojedynczym,

but is actually more like this,

tylko przed kilkoma zagrożeniami?

where there's just so much stuff coming in,

Gdzie jest tego tyle, że hasłem jest:

it's just, "Start shooting, come on, everybody,

"No dalej, strzelajcie wszyscy!

we've got to just work together, just start shooting."

Musimy współpracować, zacznijcie strzelać."

Because actually, we do face this situation.

I właśnie w takiej sytuacji

This is where we are as a country.

stoimy jako państwo.

So here's another asteroid.

Oto kolejna asteroida.

We've all seen versions of this graph, right,

Widzieliśmy wersje tego wykresu

which shows the changes in wealth since 1979,

pokazujące zmiany w dystrybucji bogactwa od 1979 r.

and as you can see, almost all the gains in wealth

Niemalże cały przyrost bogactwa

have gone to the top 20 percent, and especially the top one percent.

przypadł górnym 20%, a zwłaszcza 1% najbogatszych.

Rising inequality like this is associated

Zwiększająca się nierówność majątkowa wiąże się

with so many problems for a democracy.

z wieloma problemami w demokracji.

Especially, it destroys our ability to trust each other,

Niszczy naszą zdolność do ufania sobie nawzajem,

to feel that we're all in the same boat, because it's obvious we're not.

do poczucia, że jedziemy na tym samym wózku.

Some of us are sitting there safe and sound in gigantic private yachts.

Niektórzy siedzą bezpiecznie w luksusowych jachtach.

Other people are clinging to a piece of driftwood.

Inni czepiają się kawałka drewna.

We're not all in the same boat, and that means

Nie płyniemy tą samą łódką, co oznacza,

nobody's willing to sacrifice for the common good.

że nikt nie chce poświęcać się dla wspólnego dobra.

The left has been screaming about this asteroid for 30 years now,

Lewica krzyczy o tej asteroidzie od 30 lat,

and the right says, "Huh, what? Hmm? No problem. No problem."

a prawica mówi: "Hm, co? Żaden problem".

Now,

Teraz,

why is that happening to us? Why is the inequality rising?

dlaczego ta nierówność wzrasta?

Well, one of the largest causes, after globalization,

Jedną z największych przyczyn, po globalizacji,

is actually this fourth asteroid,

jest czwarta asteroida, czyli

rising non-marital births.

wzrost liczby narodzin ze związków pozamałżeńskich.

This graph shows the steady rise of out-of-wedlock births

Wykres pokazuje stały wzrost pozamałżeńskich narodzin

since the 1960s.

od lat 60.

Most Hispanic and black children are now born to unmarried mothers.

Większość latynoskich i czarnoskórych dzieci rodzi się niezamężnym matkom.

Whites are headed that way too.

Także biali podążają w tym kierunku.

Within a decade or two, most American children

W ciągu 10 - 20 lat większość amerykańskich dzieci

will be born into homes with no father.

urodzi się w domu bez ojca.

This means that there's much less money coming into the house.

To oznacza znacznie mniej pieniędzy w domu.

But it's not just money. It's also stability versus chaos.

Ale nie chodzi o same pieniądze. To także stabilność kontra chaos.

As I know from working with street children in Brazil,

Mając doświadczenie z pracy z dziećmi ulicy w Brazylii wiem,

Mom's boyfriend is often a really, really dangerous person for kids.

że chłopak mamy bywa niebezpieczną osobą dla dzieci.

Now the right has been screaming about this asteroid since the 1960s,

Prawica krzyczy o tej asteroidzie od lat 60.

and the left has been saying, "It's not a problem. It's not a problem."

a lewica powtarza: "To nie jest problem".

The left has been very reluctant to say

Lewica bardzo niechętnie przyznaje,

that marriage is actually good for women and for children.

że małżeństwo jest dobre dla kobiet i dzieci.

Now let me be clear. I'm not blaming the women here.

Powiem jasno. Nie winię tutaj kobiet.

I'm actually more critical of the men

Jestem bardziej krytyczny w stosunku do mężczyzn,

who won't take responsibility for their own children

którzy nie biorą odpowiedzialności za własne dzieci.

and of an economic system that makes it difficult

Winę ponosi także system ekonomiczny, w którym

for many men to earn enough money to support those children.

mężczyznom jest trudno zarobić na utrzymanie dzieci.

But even if you blame nobody, it still is a national problem,

Nawet jeśli nie ma kogo winić - jest to wciąż problem.

and one side has been more concerned about it than the other.

Jedni bardziej się tym przejmują, niż drudzy.

The New York Times finally noticed this asteroid

The New York Times w końcu zauważył tę asteroidę,

with a front-page story last July

pokazując na pierwszej stronie

showing how the decline of marriage contributes to inequality.

jak kryzys małżeństwa przyczynia się do nierówności.

We are becoming a nation of just two classes.

Stajemy się narodem tylko dwóch klas.

When Americans go to college and marry each other,

Kiedy Amerykanie idą do szkół wyższych i pobierają się,

they have very low divorce rates.

mają bardzo niski odsetek rozwodów.

They earn a lot of money, they invest that money in their kids,

Zarabiają dużo pieniędzy, inwestują pieniądze w dzieci.

some of them become tiger mothers,

Część matek dokłada wszelkich starań

the kids rise to their full potential,

aby ich dzieci rozwinęły się w pełni.

and the kids go on to become

Takie dzieci stają się

the top two lines in this graph.

dwoma górnymi liniami tego wykresu.

And then there's everybody else:

A poniżej są pozostałe dzieci:

the children who don't benefit from a stable marriage,

dzieci z niestabilnych rodzin,

who don't have as much invested in them,

dzieci w które nie inwestowano tak wiele,

who don't grow up in a stable environment,

dzieci które dorastały w złym środowisku -

and who go on to become the bottom three lines in that graph.

oto 3 najniższe linie wykresu.

So once again, we see that these two graphs are actually saying the same thing.

Ponownie, obydwa wykresy mówią o tym samym,

As before, we've got a problem, we've got to start working on this,

że mamy problem

we've got to do something,

z którym musimy coś zrobić.

and what's wrong with you people that you don't see my threat?

Co jest z wami, wy co nie widzicie zagrożenia?

But if everybody could just take off their partisan blinders,

Gdyby tylko każdy mógł zdjąć stronnicze klapki z oczu.

we'd see that these two problems actually

Wtedy zobaczylibyśmy, że za te dwa problemy

are best addressed together.

najlepiej zabrać się razem.

Because if you really care about income inequality,

Jeśli przejmujesz się nierównościami dochodów,

you might want to talk to some evangelical Christian groups

mógłbyś zechcieć porozmawiać z grupami ewangelicznych chrześcijan

that are working on ways to promote marriage.

którzy pracują nad promowaniem małżeństwa.

But then you're going to run smack into the problem

Wtedy pojawia się problem.

that women don't generally want to marry someone

Kobiety nie chcą poślubiać kogoś,

who doesn't have a job.

kto nie ma pracy.

So if you really care about strengthening families,

Jeśli zależy ci na wzmacnianiu rodzin,

you might want to talk to some liberal groups

mógłbyś skierować się do liberalnych grup,

who are working on promoting educational equality,

które pracują nad promowaniem równych szans edukacyjnych,

who are working on raising the minimum wage,

nad zwiększeniem pensji minimalnej,

who are working on finding ways to stop so many men

które starają się uchronić wielu mężczyzn

from being sucked into the criminal justice system and

od wessania w system karny

taken out of the marriage market for their whole lives.

w odseparowaniu od rynku matrymonialnego przez lata.

So to conclude, there are at least four asteroids headed our way.

Co najmniej 4 asteroidy zmierzają w naszym kierunku.

How many of you can see all four?

Jak wielu z was dostrzega wszystkie cztery?

Please raise your hand right now if you're willing to admit

Proszę podnieść ręce, jeśli jesteście skłonni przyznać,

that all four of these are national problems.

że wszystkie 4 są problemem narodowym.

Please raise your hands.

Proszę, podnieście ręce.

Okay, almost all of you.

W porządku, prawie wszyscy.

Well, congratulations, you guys are the inaugural members

Cóż, gratulacje! Jesteście teraz członkami

of the Asteroids Club, which is a club

Klubu Asteroid, klubu dla

for all Americans who are willing to admit

wszystkich Amerykanów skłonnych uznać,

that the other side actually might have a point.

że druga strona może mieć rację.

In the Asteroids Club, we don't start by looking for common ground.

W Klubie nie zaczynamy od szukania wspólnego gruntu.

Common ground is often very hard to find.

Wspólny grunt trudno znaleźć.

No, we start by looking for common threats

Nie, my zaczynamy od szukania wspólnych zagrożeń

because common threats make common ground.

ponieważ wspólne zagrożenia kreują wspólny grunt.

Now, am I being naive? Is it naive to think

Czy jestem naiwny? Czy naiwne jest myśleć,

that people could ever lay down their swords,

że ludzie mogliby kiedykolwiek odłożyć miecze,

and left and right could actually work together?

że prawica i lewica mogłyby razem działać?

I don't think so, because it happens,

Myślę że nie, ponieważ niekiedy tak się zdarza,

not all that often, but there are a variety of examples that point the way.

niezbyt często, ale jest sporo przykładów.

This is something we can do.

To możemy robić.

Because Americans on both sides care about the decline in civility,

Amerykanie po obydwu stronach martwią się o spadek wzajemnej życzliwości.

and they've formed dozens of organizations,

i stworzyli dziesiątki organizacji

at the national level, such as this one,

na poziomie narodowym - takim jak ta konferencja,

down to many local organizations,

oraz na poziomie lokalnym.

such as To The Village Square in Tallahassee, Florida,

Np. To The Village Square na Florydzie

which tries to bring state leaders together to help facilitate

która próbuje zebrać liderów krajowych razem,

that sort of working together human relationship

aby ułatwić współpracę i normalne, ludzkie stosunki

that's necessary to solve Florida's problems.

potrzebne do rozwiązania problemów Florydy.

Americans on both sides care about global poverty and AIDS,

Amerykanie po obu stronach przejmują się globalnym ubóstwem, AIDS

and on so many humanitarian issues,

oraz sprawami humanitarnymi.

liberals and evangelicals are actually natural allies,

Liberałowie i ewangelicy są naturalnymi sojusznikami.

and at times they really have worked together

Niekiedy naprawdę pracują wspólnie

to solve these problems.

rozwiązując te problemy.

And most surprisingly to me, they sometimes can even see

Co zdumiewające, czasami nawet zgadzają się

eye to eye on criminal justice.

co do sądownictwa karnego.

For example, the incarceration rate, the prison population

Więzienna populacja

in this country has quadrupled since 1980.

zwiększyła się czterokrotnie od 1980 r.

Now this is a social disaster,

Stanowi to społeczną katastrofę,

and liberals are very concerned about this.

która leży na sercu liberałom.

The Southern Poverty Law Center is often fighting

Southern Poverty Law Center często walczy

the prison-industrial complex, fighting to prevent a system

z kompleksem więziennym aby przeciwdziałać

that's just sucking in more and more poor young men.

wsysaniu rosnącej liczby młodych mężczyzn w system.

But are conservatives happy about this?

Czy konserwatyści są z tego zadowoleni?

Well, Grover Norquist isn't, because this system

Grover Norquist nie jest, gdyż system

costs an unbelievable amount of money.

kosztuje niewyobrażalne sumy pieniędzy.

And so, because the prison-industrial complex

Ponieważ system więzienny

is bankrupting our states and corroding our souls,

bankrutuje nasz kraj i koroduje nasze dusze,

groups of fiscal conservatives and Christian conservatives

grupy fiskalnych i chrześcijańskich konserwatystów

have come together to form a group called Right on Crime.

utworzyły grupę zwaną Right on Crime.

And at times they have worked with the Southern Poverty Law Center

Niekiedy współpracowali z Southern Poverty Law Center

to oppose the building of new prisons

sprzeciwiając się budowaniu nowych więzień

and to work for reforms that will make the justice system

i pracując nad reformami celem uczynienia

more efficient and more humane.

wymiaru sprawiedliwości bardziej wydajnym i ludzkim.

So this is possible. We can do it.

Czyli jest to możliwe. Możemy to zrobić.

Let us therefore go to battle stations,

Zatem zajmijmy nasze stanowiska bojowe

not to fight each other,

i nie walczmy z sobą nawzajem,

but to begin deflecting these incoming asteroids.

ale zacznijmy odpierać nadlatujące asteroidy.

And let our first mission be to press Congress

Naszą pierwszą misją będzie wywarcie presji na Kongres

to reform itself, before it's too late for our nation.

aby się zreformował zanim będzie za późno.

Thank you. (Applause)

Dziękuję. (Brawa)