How radio telescopes show us unseen galaxies | Natasha Hurley-Walker

Transcriber: Joseph Geni Reviewer: Joanna Pietrulewicz

Translator: Quoc Huy Le Reviewer: Hoàng Linh

Vũ trụ, biên giới cuối cùng.

Space, the final frontier.

I first heard these words when I was just six years old,

Tôi nghe những từ này lần đầu tiên vào năm tôi sáu tuổi,

and I was completely inspired.

và tôi hoàn toàn bị thu hút.

I wanted to explore strange new worlds.

Tôi muốn khám phá những thế giới mới lạ.

Muốn tìm sự sống chưa từng có.

I wanted to seek out new life.

I wanted to see everything that the universe had to offer.

Tôi khao khát nhìn thấy mọi thứ mà vũ trụ mang đến.

And those dreams, those words, they took me on a journey,

Những giấc mơ và lời mời gọi đó đã khiến tôi dấn thân vào một hành trình,

a journey of discovery,

một hành trình khám phá,

từ lúc còn là học sinh, rồi sinh viên đại học,

through school, through university,

to do a PhD and finally to become a professional astronomer.

rồi khi là một tiến sỹ, và cuối cùng là một nhà thiên văn chuyên nghiệp.

Now, I learned two amazing things,

Tôi đã nhận ra hai điều đáng ngạc nhiên,

one slightly unfortunate,

một trong số đó hơi không may,

when I was doing my PhD.

khi tôi đang làm luận án Tiến sĩ.

I learned that the reality was

Tôi nhận ra rằng trên thực tế

tôi sẽ không cầm lái một con tàu vũ trụ nào trong tương lai.

I wouldn't be piloting a starship anytime soon.

But I also learned that the universe is strange, wonderful and vast,

Nhưng tôi cũng nhận ra sự kì thú và rộng lớn của vũ trụ;

thực tế là vũ trụ quá lớn so với tầm bay của các con tàu.

actually too vast to be explored by spaceship.

And so I turned my attention to astronomy, to using telescopes.

Vậy nên tôi chuyển hướng sang thiên văn học, để sử dụng kính viễn vọng.

Now, I show you before you an image of the night sky.

Giờ thì tôi sẽ cho các bạn xem một bức ảnh bầu trời đêm.

You might see it anywhere in the world.

Bạn có thể thấy ở bất kì đâu trên địa cầu.

Mọi ngôi sao này đều là một phần của thiên hà của chúng ta - dải Ngân hà.

And all of these stars are part of our local galaxy, the Milky Way.

Now, if you were to go to a darker part of the sky,

Nếu bạn đến một nơi có bầu trời tối hơn,

a nice dark site, perhaps in the desert,

ở một nơi tối tăm thú vị, như sa mạc chẳng hạn,

you might see the center of our Milky Way galaxy

bạn có thể thấy phần trung tâm của dải Ngân hà

spread out before you, hundreds of billions of stars.

với hàng trăm triệu vì tinh tú trải ra trước mắt bạn.

And it's a very beautiful image.

Đó là một bức tranh tuyệt đẹp.

It's colorful.

Rất nhiều màu sắc trong đó.

And again, this is just a local corner of our universe.

Xin nhắc lại rằng đây chỉ là một góc vũ trụ của chúng ta.

You can see there's a sort of strange dark dust across it.

Các bạn có thể thấy một vệt bụi tối kì lạ vắt ngang qua nó.

Now, that is local dust

Đó là bụi của phần vũ trụ đó

that's obscuring the light of the stars.

đã làm mờ đi ánh sáng của các ngôi sao.

But we can do a pretty good job.

Nhưng chúng ta vẫn làm khá tốt.

Chỉ bằng mắt thường, chúng ta có thể khám phá một góc nhỏ vũ trụ.

Just with our own eyes, we can explore our little corner of the universe.

It's possible to do better.

Chúng ta có thể làm hơn thế.

You can use wonderful telescopes like the Hubble Space Telescope.

Bạn có thể dùng kính viễn vọng tuyệt hảo như Kính Viễn vọng Không gian Hubble.

Now, astronomers have put together this image.

Các nhà thiên văn học đã ghép nên bức ảnh này.

It's called the Hubble Deep Field,

Nó được gọi là Vùng sâu Hubble,

and they've spent hundreds of hours observing just a tiny patch of the sky

và họ đã dành hàng trăm giờ chỉ để quan sát một khoảng trời nhỏ

no larger than your thumbnail held at arm's length.

không lớn hơn móng tay cái đặt cách mắt một cánh tay.

And in this image

Và trong bức ảnh này

you can see thousands of galaxies,

bạn có thể thấy hàng ngàn thiên hà

and we know that there must be hundreds of millions, billions of galaxies

và chúng ta biết rằng có hàng trăm triệu, hàng trăm tỉ thiên hà

in the entire universe,

trong toàn bộ vũ trụ,

some like our own and some very different.

một số giống của chúng ta, một số thì không.

Rồi bạn nghĩ: "Được, ta có thể tiếp tục hành trình này"

So you think, OK, well, I can continue this journey.

This is easy. I can just use a very powerful telescope

Dễ mà. Ta chỉ cần dùng một kính viễn vọng thật mạnh

and just look at the sky, no problem.

và nhìn lên trời, không vấn đề gì."

It's actually really missing out if we just do that.

Thật ra thì chúng ta sẽ bỏ sót nhiều thứ nếu chỉ làm như vậy.

Vì mọi thứ tôi đã đề cập từ đầu đến giờ

Now, that's because everything I've talked about so far

is just using the visible spectrum, just the thing that your eyes can see,

chỉ đều dính đến dải quang phổ khả kiến, chỉ những thứ mắt chúng ta thấy được,

and that's a tiny slice,

và đó là một phần rất nhỏ,

một phần bé tí ti của những gì vũ trụ cho chúng ta thấy.

a tiny, tiny slice of what the universe has to offer us.

Có hai vấn đề rất quan trọng với việc dùng ánh sáng khả kiến.

Now, there's also two very important problems with using visible light.

Not only are we missing out on all the other processes

Không chỉ việc chúng ta bỏ sót mọi quá trình còn lại

that are emitting other kinds of light,

vốn phát ra những loại ánh sáng khác,

but there's two issues.

mà có đến hai vấn đề.

Now, the first is that dust that I mentioned earlier.

Thứ nhất là đám bụi tôi đã đề cập trước đó

The dust stops the visible light from getting to us.

Bụi ngăn ánh sáng khả kiến đến mắt chúng ta.

So as we look deeper into the universe, we see less light.

Nên khi ta càng nhìn sâu vào vũ trụ, ta càng thấy ít ánh sáng.

The dust stops it getting to us.

Bụi đã cản chúng đến mắt ta.

But there's a really strange problem with using visible light

Nhưng còn một vấn đề kì cục nữa với việc sử dụng ánh sáng khả kiến

in order to try and explore the universe.

để tìm hiểu và khám phá không gian.

Now take a break for a minute.

Giờ chúng ta tạm dừng một chút.

Say you're standing on a corner, a busy street corner.

Giả sử bạn đang đứng ở một góc phố đông đúc.

Xe cộ qua lại tấp nập.

There's cars going by.

An ambulance approaches.

Một xe cứu thương lao đến rất nhanh.

It has a high-pitched siren.

Còi hụ chói tai.

(Imitates a siren passing by)

(Giả tiếng xe cứu thương ngang qua)

Tiếng còi hụ dường như thay đổi cao độ

The siren appeared to change in pitch

as it moved towards and away from you.

khi chiếc xe đi ngang qua bạn và xa dần.

The ambulance driver did not change the siren just to mess with you.

Người tài xế không hề thay đổi cao độ còi hụ để đùa với bạn.

Đó chỉ là những gì bạn cảm thấy.

That was a product of your perception.

The sound waves, as the ambulance approached,

Sóng âm, khi xe cứu thương đến gần,

were compressed,

bị nén lại,

and they changed higher in pitch.

và cao độ tăng lên.

As the ambulance receded, the sound waves were stretched,

Khi xe cứu thương đi xa dần, sóng âm giãn ra,

and they sounded lower in pitch.

và cao độ giảm xuống.

The same thing happens with light.

Điều tương tự cũng xảy ra với ánh sáng.

Khi vật thể tiến gần đến chúng ta,

Objects moving towards us,

their light waves are compressed and they appear bluer.

sóng ánh sáng của chúng bị nén lại và trông chúng xanh hơn.

Objects moving away from us,

Khi vật thể rời xa chúng ta,

their light waves are stretched, and they appear redder.

sóng ánh sáng của chúng bị kéo ra và chúng trông đỏ hơn.

So we call these effects blueshift and redshift.

Ta có thể gọi các hiệu ứng này là pha xanh và pha đỏ.

Now, our universe is expanding,

Vũ trụ của chúng ta đang rộng ra,

so everything is moving away from everything else,

nên mọi thứ dịch chuyển cách ra xa nhau,

and that means everything appears to be red.

đồng nghĩa với việc mọi thứ trở nên đỏ hơn.

Cũng lạ lùng như vậy, khi bạn nhìn sâu hơn vào vũ trụ,

And oddly enough, as you look more deeply into the universe,

more distant objects are moving away further and faster,

những thiên thể cách rất xa đang dịch chuyển xa dần và nhanh dần,

nên chúng trở nên đỏ hơn.

so they appear more red.

So if I come back to the Hubble Deep Field

Vì vậy, nếu tôi quay lại với Vùng sâu Hubble

and we were to continue to peer deeply into the universe

và chúng ta tiếp tục khám phá vũ trụ sâu thẳm

just using the Hubble,

chỉ bằng Kính Hubble,

as we get to a certain distance away,

khi chúng ta nhìn đến một khoảng cách xa nhất định,

everything becomes red,

mọi thứ trở nên đỏ rực,

and that presents something of a problem.

và điều đó sẽ dẫn đến một vấn đề.

Eventually, we get so far away

Cuối cùng, chúng ta đạt khoảng cách xa

đến mức mọi thứ chuyển sang vùng hồng ngoại

everything is shifted into the infrared

và chúng ta chẳng thể nhìn thấy gì.

and we can't see anything at all.

So there must be a way around this.

Cần có cách khắc phục vấn đề này.

Otherwise, I'm limited in my journey.

Hoặc là hành trình của tôi bị cản trở.

I wanted to explore the whole universe,

Tôi muốn khám phá toàn bộ không gian,

chứ không chỉ những thứ tôi có thể thấy, bạn biết đấy, trước khi pha đỏ xuất hiện.

not just whatever I can see, you know, before the redshift kicks in.

Có một kĩ thuật.

There is a technique.

It's called radio astronomy.

Đó là thiên văn vô tuyến.

Astronomers have been using this for decades.

Giới thiên văn đã sử dụng nó trong nhiều thập kỉ.

It's a fantastic technique.

Một kĩ thuật phi thường.

I show you the Parkes Radio Telescope, affectionately known as "The Dish."

Trong hình là Kính Viễn vọng Vô tuyến Parkes, thường gọi là "Cái Đĩa".

Các bạn có lẽ đã xem qua bộ phim này.

You may have seen the movie.

And radio is really brilliant.

Sóng vô tuyến thật sự tuyệt vời.

It allows us to peer much more deeply.

Nó cho phép chúng ta khám phá sâu hơn rất nhiều.

Bụi không cản được sóng vô tuyến,

It doesn't get stopped by dust,

so you can see everything in the universe,

nên các bạn có thể thấy mọi thứ trong vũ trụ,

và pha đỏ không còn là vấn đề

and redshift is less of a problem

because we can build receivers that receive across a large band.

vì chúng ta có thể thiết lập máy thu nhận được qua dải tần số rộng.

So what does Parkes see when we turn it to the center of the Milky Way?

Vậy Kính Vô tuyến Parkes nhìn thấy gì khi ta hướng nó vào trung tâm dải Ngân hà?

We should see something fantastic, right?

Chúng ta hẳn phải thấy gì đó tuyệt diệu, đúng không?

Chúng ta đúng là có nhìn thấy một điều thú vị.

Well, we do see something interesting.

Tất cả bụi đã biến mất.

All that dust has gone.

As I mentioned, radio goes straight through dust, so not a problem.

Như tôi đã nói, sóng vô tuyến xuyên qua bụi, bụi không phải là vấn đề.

But the view is very different.

Nhưng cảnh tượng thật khác lạ.

We can see that the center of the Milky Way is aglow,

Chúng ta có thể thấy phần tâm rực sáng của dải Ngân hà,

and this isn't starlight.

và đó không phải ánh sao.

This is a light called synchrotron radiation,

Ánh sáng đó được gọi là bức xạ tăng tốc điện tử,

và nó được tạo nên từ các điện tử xoáy xung quanh từ trường vũ trụ.

and it's formed from electrons spiraling around cosmic magnetic fields.

So the plane is aglow with this light.

Mặt phẳng dải Ngân hà sáng rực với loại ánh sáng này.

And we can also see strange tufts coming off of it,

Chúng ta còn có thể thấy những khoáng chất kì dị xuất hiện từ đó,

and objects which don't appear to line up

và những thiên thể không xuất hiện để xếp thành hàng

with anything that we can see with our own eyes.

với bất cứ thứ gì chúng ta thấy bằng mắt thường.

But it's hard to really interpret this image,

Dù vậy, rất khó để thực sự hiểu bức ảnh này,

because as you can see, it's very low resolution.

vì như bạn có thể thấy, độ phân giải của nó rất thấp.

Radio waves have a wavelength that's long,

Sóng vô tuyến có bước sóng dài,

and that makes their resolution poorer.

khiến độ phân giải kém đi.

Đây còn là ảnh đen trắng,

This image is also black and white,

nên chúng ta không thực sự biết được màu sắc của mọi thứ trong ảnh.

so we don't really know what is the color of everything in here.

Well, fast-forward to today.

Chà, chuyển đến hôm nay.

Ta có thể tạo kính viễn vọng

We can build telescopes

which can get over these problems.

có thể khắc phục những trở ngại này.

Giờ tôi đang cho các bạn xem ảnh Đài Quan sát Vô tuyến Murchison,

Now, I'm showing you here an image of the Murchison Radio Observatory,

a fantastic place to build radio telescopes.

một nơi thích hợp để dựng nên các kính viễn vọng vô tuyến.

It's flat, it's dry,

Bằng phẳng, khô ráo,

and most importantly, it's radio quiet:

và quan trọng nhất là không có sóng vô tuyến:

no mobile phones, no Wi-Fi, nothing,

không điện thoại di động, không Wi-Fi, không gì cả,

just very, very radio quiet,

hoàn toàn vắng bóng sóng vô tuyến,

so a perfect place to build a radio telescope.

một nơi hoàn hảo để dựng một kính viễn vọng vô tuyến.

Now, the telescope that I've been working on for a few years

Chiếc kính mà tôi đang giúp dựng nên trong vài năm nay

is called the Murchison Widefield Array,

gọi là Dàn Vô tuyến Diện rộng Murchison,

and I'm going to show you a little time lapse of it being built.

và tôi sắp cho các bạn thấy một chút quá trình dựng nên nó.

This is a group of undergraduate and postgraduate students

Đây là một nhóm các sinh viên và nghiên cứu sinh

sinh sống ở Perth.

located in Perth.

We call them the Student Army,

Chúng tôi gọi là Quân đoàn Sinh viên

họ tình nguyện dành thì giờ tạo kính viễn vọng vô tuyến.

and they volunteered their time to build a radio telescope.

There's no course credit for this.

Không tín chỉ cho hoạt động này.

And they're putting together these radio dipoles.

Và họ đang lắp ráp những ăng-ten lưỡng cực này.

They just receive at low frequencies, a bit like your FM radio or your TV.

Chúng chỉ nhận sóng tần số thấp, kiểu như đài FM hay TV của bạn.

Chúng tôi triển khai chúng tại đây, trên khắp sa mạc.

And here we are deploying them across the desert.

Chiếc kính cuối cùng phủ một diện tích 10 km vuông

The final telescope covers 10 square kilometers

of the Western Australian desert.

ở sa mạc Tây Úc.

And the interesting thing is, there's no moving parts.

Điểm thú vị là, không có phần nào dịch chuyển.

We just deploy these little antennas

Về cơ bản, chúng tôi chỉ lắp những ăng-ten nhỏ

trên những tấm lưới làm chuồng gà.

essentially on chicken mesh.

It's fairly cheap.

Chúng tương đối rẻ.

Cables take the signals

Dây cáp nhận tín hiệu

from the antennas

từ các ăng-ten

and bring them to central processing units.

rồi chuyển tín hiệu đến các bộ xử lí trung tâm.

And it's the size of this telescope,

Và đây là kích cỡ của chiếc kính này,

the fact that we've built it over the entire desert

thực tế là chúng tôi triển khai nó trên khắp sa mạc,

that gives us a better resolution than Parkes.

khiến nó có độ phân giải tốt hơn kính Parkes.

Now, eventually all those cables bring them to a unit

Sau cùng, dây cáp mang tín hiệu đến bộ xử lí

which sends it off to a supercomputer here in Perth,

vốn sẽ chuyển tín hiệu về một siêu máy tính đặt tại Perth,

và đó là nơi tôi làm việc của mình.

and that's where I come in.

(Sighs)

(Thở dài)

Radio data.

Dữ liệu vô tuyến.

I have spent the last five years

Tôi đã dành năm năm qua

working with very difficult, very interesting data

xử lí những dữ liệu rất phức tạp nhưng cũng cực kì thu hút

that no one had really looked at before.

mà chưa ai thực sự để mắt đến bao giờ.

I've spent a long time calibrating it,

Tôi dành nhiều thời gian tinh chỉnh nó,

running millions of CPU hours on supercomputers

tiến hành hàng triệu giờ xử lí CPU trên siêu máy tính

and really trying to understand that data.

và thực sự cố gắng thấu hiểu những dữ liệu đó.

And with this telescope,

Với chiếc kính này,

with this data,

với dữ liệu này,

we've performed a survey of the entire southern sky,

chúng tôi đã tiến hành khảo sát khắp thiên cầu nam,

the GaLactic and Extragalactic All-sky MWA Survey,

Khảo sát Thiên cầu trong và ngoài Ngân hà của Dàn Vô tuyến Diện rộng Murchison,

or GLEAM, as I call it.

hay GLEAM, như tôi vẫn thường gọi.

And I'm very excited.

Tôi cực kì phấn khích.

This survey is just about to be published, but it hasn't been shown yet,

Khảo sát này sắp được xuất bản, nhưng nó vẫn chưa được công bố,

so you are literally the first people

nên các bạn là những người đầu tiên

to see this southern survey of the entire sky.

nhìn thấy bản khảo sát trên toàn bộ thiên cầu nam này.

So I'm delighted to share with you some images from this survey.

Vì thế tôi rất vui mừng chia sẻ vài bức ảnh từ khảo sát với các bạn.

Now, imagine you went to the Murchison,

Hãy tưởng tượng bạn đến Murchison,

you camped out underneath the stars

bạn cắm trại dưới bầu trời sao

and you looked towards the south.

và dõi mắt về hướng nam.

You saw the south's celestial pole,

Bạn nhìn thấy thiên cực nam,

the galaxy rising.

dải Ngân hà xuất hiện.

If I fade in the radio light,

Nếu tôi tăng dần ánh sáng vô tuyến,

đây là thứ mà ta thấy trong khảo sát.

this is what we observe with our survey.

You can see that the galactic plane is no longer dark with dust.

Các bạn có thể thấy mặt phẳng thiên hà không còn tối vì bụi.

It's alight with synchrotron radiation,

Nó sáng lên nhờ bức xạ tăng tốc điện tử,

and thousands of dots are in the sky.

và có hàng ngàn chấm nhỏ trên bầu trời.

Our large Magellanic Cloud, our nearest galactic neighbor,

Đám mây Magellan Lớn, thiên hà gần với dải Ngân hà nhất,

có màu cam thay vì màu xanh trắng quen thuộc.

is orange instead of its more familiar blue-white.

So there's a lot going on in this. Let's take a closer look.

Vậy nên có rất nhiều thứ xảy ra ở đây. Chúng ta hãy cùng nhìn kĩ hơn.

If we look back towards the galactic center,

Nếu ta nhìn lại phần trung tâm dải Ngân hà,

where we originally saw the Parkes image that I showed you earlier,

trong bức ảnh của kính Parkes mà tôi đã cho các bạn xem trước đó,

low resolution, black and white,

bức ảnh trắng đen có độ phân giải thấp,

and we fade to the GLEAM view,

sau đó ta chuyển qua chế độ của GLEAM,

you can see the resolution has gone up by a factor of a hundred.

các bạn có thể thấy độ phân giải đã tăng lên cả trăm lần.

Giờ chúng ta đã có góc nhìn đầy màu sắc về vũ trụ,

We now have a color view of the sky,

a technicolor view.

một góc nhìn rực rỡ.

Now, it's not a false color view.

Đây không phải góc nhìn có màu bị sai.

These are real radio colors.

Đây là những màu vô tuyến thực.

What I've done is I've colored the lowest frequencies red

Điều tôi đã làm là tô màu đỏ cho nhóm tần số thấp nhất,

and the highest frequencies blue,

màu xanh biển cho nhóm cao nhất,

và màu xanh lá cho nhóm ở giữa.

and the middle ones green.

And that gives us this rainbow view.

Điều đó khiến chúng ta thấy được sắc cầu vồng.

And this isn't just false color.

Và đó không đơn thuần là lỗi màu.

The colors in this image tell us about the physical processes

Màu sắc trong những bức ảnh này thể hiện các quá trình vật lí

diễn ra trong vũ trụ.

going on in the universe.

So for instance, if you look along the plane of the galaxy,

Ví dụ, nếu các bạn nhìn dọc theo mặt phẳng dải Ngân hà,

it's alight with synchrotron,

nó sáng nhờ tăng tốc điện tử,

which is mostly reddish orange,

vốn có màu cam đỏ,

but if we look very closely, we see little blue dots.

nhưng nếu ta nhìn kĩ hơn, ta sẽ thấy những chấm xanh nhỏ xíu.

Now, if we zoom in,

Bây giờ, nếu ta phóng to ảnh,

these blue dots are ionized plasma

những chấm xanh này là thể plasma bị ion hóa

around very bright stars,

xung quanh những sao siêu sáng,

and what happens is that they block the red light,

chuyện xảy ra là các thể plasma này chặn ánh sáng đỏ,

so they appear blue.

thành ra chúng có màu xanh.

And these can tell us about these star-forming regions

Chúng có thể cho chúng ta biết những vùng hình thành sao

in our galaxy.

trong dải Ngân hà.

Và ta thấy chúng ngay lập tức.

And we just see them immediately.

We look at the galaxy, and the color tells us that they're there.

Ta nhìn vào dải Ngân hà, và màu sắc cho ta biết rằng chúng ở đó.

You can see little soap bubbles,

Bạn có thể thấy đám bong bóng nhỏ

little circular images around the galactic plane,

những hình tròn tí ti dọc mặt phẳng dải Ngân hà,

and these are supernova remnants.

chúng là tàn dư siêu tân tinh.

When a star explodes,

Khi một ngôi sao phát nổ,

its outer shell is cast off

vỏ ngoài của nó vỡ tung ra

and it travels outward into space gathering up material,

và ngôi sao sẽ di chuyển trong vũ trụ rồi thu hút vật chất,

qua đó nó tạo nên một lớp vỏ nhỏ.

and it produces a little shell.

It's been a long-standing mystery to astronomers

Một bí ẩn có từ lâu đời đối với các nhà thiên văn học

where all the supernova remnants are.

là các tàn dư siêu tân tinh nằm ở đâu.

We know that there must be a lot of high-energy electrons in the plane

Chúng tôi biết rằng hẳn có rất nhiều điện tử nhiều năng lượng trong mặt phẳng

to produce the synchrotron radiation that we see,

để tạo nên bức xạ tăng tốc điện tử mà ta thấy,

và chúng tôi nghĩ chúng đến từ tàn dư siêu tân tinh,

and we think they're produced by supernova remnants,

but there don't seem to be enough.

nhưng như thế dường như chưa đủ.

Fortunately, GLEAM is really, really good at detecting supernova remnants,

Thật may, trên thực tế thì GLEAM dò tìm các tàn dư siêu tân tinh rất tốt,

so we're hoping to have a new paper out on that soon.

nên chúng tôi hi vọng sẽ sớm có báo cáo về vấn đề đó.

Now, that's fine.

Giờ thì vậy là ổn rồi.

Chúng ta đã tìm hiểu thiên hà của chúng ta,

We've explored our little local universe,

but I wanted to go deeper, I wanted to go further.

nhưng tôi muốn đi sâu hơn và xa hơn.

I wanted to go beyond the Milky Way.

Tôi muốn vươn ra ngoài dải Ngân hà.

Well, as it happens, we can see a very interesting object in the top right,

Khi đó, ta có thể thấy một vật thể kì thú ở góc trên bên phải,

and this is a local radio galaxy,

và đó là một thiên hà vô tuyến cục bộ,

Centaurus A.

Centaurus A.

If we zoom in on this,

Nếu ta phóng to lên,

we can see that there are two huge plumes going out into space.

ta có thể thấy có hai chùm sáng lớn tỏa ra không gian.

And if you look right in the center between those two plumes,

Nếu các bạn nhìn ngay phần chính giữa hai chùm sáng,

you'll see a galaxy just like our own.

các bạn sẽ thấy một thiên hà tương tự dải Ngân hà.

It's a spiral. It has a dust lane.

Nó có dạng xoắn ốc. Nó có một vệt bụi.

It's a normal galaxy.

Nó là một thiên hà bình thường.

Nhưng những thứ này chỉ xuất hiện nhờ sóng vô tuyến.

But these jets are only visible in the radio.

If we looked in the visible, we wouldn't even know they were there,

Nếu dùng ánh sáng khả kiến, ta thậm chí còn chẳng biết chúng ở đó,

and they're thousands of times larger than the host galaxy.

và chúng lớn hơn thiên hà chủ hàng ngàn lần.

What's going on? What's producing these jets?

Chuyện gì xảy ra vậy? Cái gì tạo ra những thứ này?

Tại tâm của mọi thiên hà mà chúng tôi biết đến

At the center of every galaxy that we know about

is a supermassive black hole.

đều có một lỗ đen siêu khối.

Lỗ đen thì vô hình, vậy nên chúng mới được gọi là "lỗ đen".

Now, black holes are invisible. That's why they're called that.

All you can see is the deflection of the light around them,

Những gì các bạn thấy là ánh sáng bị bẻ cong quanh chúng,

and occasionally, when a star or a cloud of gas comes into their orbit,

và đôi lúc, khi một ngôi sao hay đám mây nằm trong quỹ đạo của các lỗ đen,

it is ripped apart by tidal forces,

nó sẽ bị xé tan bởi lực thủy triều,

forming what we call an accretion disk.

qua đó giúp hình thành cái gọi là đĩa tích tụ.

The accretion disk glows brightly in the x-rays,

Đĩa tích tụ sáng rực dưới tia X,

and huge magnetic fields can launch the material into space

và từ trường khổng lồ có thể phóng vật chất vào không gian

at nearly the speed of light.

ở tốc độ gần bằng tốc độ ánh sáng.

So these jets are visible in the radio

Vậy nên có thể nhìn thấy những thứ này nhờ sóng vô tuyến

and this is what we pick up in our survey.

và đó là điều mà chúng tôi rút ra từ khảo sát.

Vậy đấy, hay lắm, chúng ta đã nhìn thấy một thiên hà vô tuyến. Thật tuyệt vời.

Well, very well, so we've seen one radio galaxy. That's nice.

Nhưng nếu chỉ nhìn vào phía trên bức ảnh,

But if you just look at the top of that image,

you'll see another radio galaxy.

bạn sẽ thấy thiên hà vô tuyến khác.

Nhỏ hơn một chút, chỉ là vì nó nằm xa hơn.

It's a little bit smaller, and that's just because it's further away.

OK. Two radio galaxies.

Được rồi. Hai thiên hà vô tuyến.

We can see this. This is fine.

Ta có thể thấy chúng. Hay lắm.

Vậy còn những cái chấm khác?

Well, what about all the other dots?

Presumably those are just stars.

Có lẽ chúng chỉ là sao.

They're not.

Chúng không phải là sao.

Tất cả đều là thiên hà vô tuyến.

They're all radio galaxies.

Every single one of the dots in this image

Từng chấm một trong bức ảnh này

is a distant galaxy,

là một thiên hà cách rất xa,

đến hàng triệu hàng tỉ năm ánh sáng,

millions to billions of light-years away

with a supermassive black hole at its center

kèm theo một lỗ đen siêu khối ở vùng trung tâm

pushing material into space at nearly the speed of light.

phóng vật chất ra ngoài vũ trụ ở tốc độ gần như ánh sáng.

Thật không tưởng.

It is mind-blowing.

And this survey is even larger than what I've shown here.

Bản khảo sát này còn nhiều thông tin hơn những gì tôi trình bày ở đây.

If we zoom out to the full extent of the survey,

Nếu chúng ta phóng to đến quy mô chuẩn của khảo sát,

các bạn có thể thấy tôi phát hiện ra 300.000 thiên hà vô tuyến.

you can see I found 300,000 of these radio galaxies.

Quả thực đó là một hành trình cực kì ấn tượng.

So it's truly an epic journey.

Chúng tôi đã tìm ra tất cả những thiên hà vô tuyến này

We've discovered all of these galaxies

right back to the very first supermassive black holes.

cùng lúc với những lỗ đen siêu khối đầu tiên.

I'm very proud of this, and it will be published next week.

Tôi rất tự hào về công trình này, nó sẽ được xuất bản vào tuần sau.

Now, that's not all.

Như vậy vẫn chưa hết.

Tôi đã khám phá những rìa xa nhất của dải Ngân hà qua bản khảo sát này,

I've explored the furthest reaches of the galaxy with this survey,

but there's something even more in this image.

nhưng có gì đó hơn thế nữa trong bức ảnh này.

Now, I'll take you right back to the dawn of time.

Tôi sẽ đưa các bạn trở về thuở sơ khai.

When the universe formed, it was a big bang,

Khi vũ trụ hình thành, chính vụ nổ lớn

which left the universe as a sea of hydrogen,

đã biến vũ trụ thành một đại dương khí hydro,

neutral hydrogen.

khí hydro trung tính.

And when the very first stars and galaxies switched on,

Khi các ngôi sao và các thiên hà đầu tiên xuất hiện,

they ionized that hydrogen.

chúng ion hóa khí hydro.

So the universe went from neutral to ionized.

Vì vậy mà trạng thái của vũ trụ chuyển từ trung tính sang ion hóa.

Điều đó ghi dấu một tín hiệu xung quanh ta

That imprinted a signal all around us.

Everywhere, it pervades us,

Nó tràn ngập quanh ta ở mọi nơi

chẳng khác gì Thần Lực.

like the Force.

Now, because that happened so long ago,

Vì chuyện đó đã xảy ra từ rất rất lâu rồi,

tín hiệu đã có pha đỏ,

the signal was redshifted,

so now that signal is at very low frequencies.

hiện tại tín hiệu đó ở tần số rất thấp.

It's at the same frequency as my survey,

Cùng tần số như trong khảo sát của tôi,

but it's so faint.

nhưng rất mờ nhạt.

It's a billionth the size of any of the objects in my survey.

Nó chỉ bằng một phần tỉ tín hiệu của bất kì thiên thể nào trong khảo sát.

So our telescope may not be quite sensitive enough to pick up this signal.

Vì thế kính viễn vọng của chúng tôi có lẽ không đủ nhạy để bắt được tín hiệu đó.

However, there's a new radio telescope.

Tuy nhiên, có một kính viễn vọng mới.

So I can't have a starship,

Vậy, tôi không thể có tàu vũ trụ,

but I can hopefully have

nhưng mong là tôi sẽ có

one of the biggest radio telescopes in the world.

một trong những kính vô tuyến lớn nhất thế giới.

We're building the Square Kilometre Array, a new radio telescope,

Chúng tôi đang dựng Dàn Kính Cây số Vuông, một kính viễn vọng vô tuyến mới,

and it's going to be a thousand times bigger than the MWA,

sẽ lớn hơn Dàn Vô tuyến Diện rộng Murchison cả ngàn lần,

nhạy hơn cả ngàn lần, và có độ phân giải tốt hơn.

a thousand times more sensitive, and have an even better resolution.

So we should find tens of millions of galaxies.

Chúng tôi sẽ tìm ra hàng chục triệu thiên hà.

And perhaps, deep in that signal,

Và có lẽ, sâu thẳm trong tín hiệu đó,

I will get to look upon the very first stars and galaxies switching on,

tôi sẽ nhìn thấy giữa những ngôi sao và các thiên hà xuất hiện đầu tiên,

chính là sự khởi đầu của thời gian.

the beginning of time itself.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Tiếng vỗ tay)

(Applause)