An evolutionary perspective on human health and disease | Lara Durgavich

Transcriber: Ivana Korom Reviewer: Krystian Aparta

Translator: Ivana Korom Reviewer: Nguyen Hue

Khi mang thai gần 9 tuần đứa con đầu lòng,

tôi phát hiện mình mang mầm bệnh một chứng rối loạn di truyền gây tử vong

có tên là bệnh Tay-Sachs.

When I was approximately nine weeks pregnant with my first child,

Điều này có nghĩa là

đó là một trong hai bản sao nhiễm sắc thể số 15

I found out I'm a carrier for a fatal genetic disorder

mà tôi có trong mỗi tế bào

called Tay-Sachs disease.

có đột biến gen.

What this means

Vì tôi vẫn có một bản sao bình thường của gen này

is that one of the two copies of chromosome number 15

nên đột biến này không ảnh hưởng đến tôi.

that I have in each of my cells

Nhưng nếu đứa trẻ được di truyền đột biến này từ cả cha lẫn mẹ,

has a genetic mutation.

Because I still have one normal copy of this gene,

nếu cả hai bản sao của gen đặc biệt này không hoạt động đúng,

the mutation doesn't affect me.

nó sẽ gây ra bệnh Tay-Sachs,

But if a baby inherits this mutation from both parents,

một bệnh nan y

if both copies of this particular gene don't function properly,

từ từ phá huỷ hệ thần kinh trung ương

và gây tử vong lúc trẻ lên năm.

it results in Tay-Sachs,

an incurable disease

Với nhiều bà bầu, tin này có thể khiến họ cực kỳ hốt hoảng.

that progressively shuts down the central nervous system

and causes death by age five.

Nhưng tôi biết một thứ đã giúp tôi bình tĩnh

khi nghe tin động trời về cơ thể sinh học của tôi.

For many pregnant women, this news might produce a full-on panic.

Tôi biết rằng chồng tôi,

anh ấy không có nguồn gốc Do Thái Đông Âu như tôi,

But I knew something that helped keep me calm

when I heard this bombshell about my own biology.

anh có khả năng rất thấp

trở thành người mang gen đột biến Tay-Sachs.

I knew that my husband,

whose ancestry isn't Eastern European Jewish like mine,

Trong khi tần suất của dị hợp tử,

cá thể có một bản sao bình thường của gen

had a very low likelihood

of also being a carrier for the Tay-Sachs mutation.

và một bản sao đột biến,

là khoảng 1 /27 người trong cộng đồng Do Thái gốc Ashkenazi như tôi,

While the frequency of heterozygotes,

individuals who have one normal copy of the gene

thì trong hầu hết cộng đồng khác,

and one mutated copy,

chỉ khoảng 1 /300 người mang gen đột biến Tay-Sachs.

is about one out of 27 people among Jews of Ashkenazi descent, like me,

Rất may, hóa ra tôi đã đúng khi không quá lo lắng.

in most populations,

Chồng tôi không mang mầm bệnh,

only one in about 300 people carry the Tay-Sachs mutation.

và chúng tôi hiện có hai đứa con kháu khỉnh và khoẻ mạnh.

Thankfully, it turned out I was right not to worry too much.

Như tôi đã nói,

My husband isn't a carrier,

do nguồn gốc Do Thái của mình,

tôi đã nhận thức được tỉ lệ cao bất thường của Tay-Sachs trong cộng đồng Ashkenazi.

and we now have two beautiful and healthy children.

As I said,

Nhưng phải đến vài năm sau khi con gái tôi ra đời,

because of my Jewish background,

I was aware of the unusually high rate of Tay-Sachs in the Ashkenazi population.

khi đang chuẩn bị để trình bày hội thảo về y học tiến hóa tại Harvard,

tôi mới nghĩ là phải hỏi

But it wasn't until a few years after my daughter was born

và tìm câu trả lời khả dĩ cho

câu hỏi "tại sao?".

when I created and taught a seminar in evolutionary medicine at Harvard,

Quá trình tiến hoá bằng chọn lọc tự nhiên

that I thought to ask,

thường loại bỏ các đột biến có hại.

and discovered a possible answer to,

Vậy làm thế nào mà gen khuyết khuyết này vẫn tồn tại?

the question "why?"

The process of evolution by natural selection

Và tại sao nó lại được phát hiện với tần suất cao như vậy

typically eliminates harmful mutations.

đặc biệt trong cộng đồng này?

So how did this defective gene persist at all?

Quan điểm của y học tiến hóa cung cấp cái nhìn sâu sắc giá trị

And why is it found at such a high frequency

bởi vì nó nghiên cứu cách thức và lý do tại sao

within this particular population?

quá khứ tiến hoá của nhân loại lại khiến cơ thể chúng ta dễ tổn thương

The perspective of evolutionary medicine offers valuable insight,

trước bệnh tật và các vấn đề khác hiện nay.

because it examines how and why

Trong khi nghiên cứu,

humans' evolutionary past has left our bodies vulnerable

nó cho thấy chọn lọc tự nhiên không phải lúc nào cũng giúp cơ thể chúng ta tốt hơn.

to diseases and other problems today.

Không phải lúc nào cũng vậy.

In doing so,

Nhưng như tôi muốn minh chứng bằng câu chuyện của mình,

it demonstrates that natural selection doesn't always make our bodies better.

việc hiểu được mối quan hệ mật thiết trong quá khứ tiến hoá của bạn

It can't necessarily.

có thể giúp cải thiện sức khoẻ bản thân.

But as I hope to illustrate with my own story,

Khi bắt đầu nghiên cứu bệnh Tay-Sachs dưới quan điểm tiến hoá,

understanding the implications of your evolutionary past

can help enrich your personal health.

tôi đã bắt gặp một giả thiết thú vị.

Tỉ lệ cao bất thường của đột biến Tay-Sachs

When I started investigating Tay-Sachs using an evolutionary perspective,

trong cộng đồng Do Thái Ashkenazi ngày nay

I came across an intriguing hypothesis.

có thể liên quan đến lợi thế mà đột biến này đem lại cho họ

The unusually high rate of the Tay-Sachs mutation

trong quá khứ.

in Ashkenazi Jews today

Giờ tôi chắc có người đang nghĩ,

may relate to advantages the mutation gave this population

"Xin lỗi, ý cô là đột biến gây bệnh này

in the past.

có ảnh hưởng tốt?"

Now I'm sure some of you are thinking,

Vâng, đúng vậy.

Chắc chắn không phải với những ai được di truyền cả hai bản sao đột biến

"I'm sorry, did you just suggest that this disease-causing mutation

và mắc bệnh Tay-Sachs.

had beneficial effects?"

Nhưng trong một số trường hợp,

Yeah, I did.

những người giống tôi,

Certainly not for individuals who inherited two copies of the mutation

những người chỉ có một bản sao gen bị lỗi,

and had Tay-Sachs.

có thể có nhiều khả năng để sống sót, sinh sản

But under certain circumstances,

people like me,

và truyền vật liệu di truyền hơn,

who had only one faulty gene copy,

bao gồm cả gen đột biến đó.

may have been more likely to survive, reproduce

Ý kiến cho rằng có một số trường hợp dị hợp tử lại có lợi

and pass on their genetic material,

including that mutated gene.

có thể rất quen thuộc với một số bạn ở đây.

This idea that there can be circumstances in which heterozygotes are better off

Các nhà sinh học tiến hoá gọi hiện tượng này

là lợi thế của dị hợp tử.

Và nó giải thích, chẳng hạn,

might sound familiar to some of you.

vì sao bệnh thiếu máu hồng cầu lưỡi liềm

Evolutionary biologists call this phenomenon

lại phổ biến trong một số cộng đồng người châu Phi và châu Á

heterozygote advantage.

And it explains, for example,

hay những người có nguồn gốc từ những vùng nhiệt đới này.

why carriers of sickle cell anemia

are more common among some African and Asian populations

Trong các vùng địa lý này, sốt rét gây nguy hiểm lớn đến sức khỏe.

or those with ancestry from these tropical regions.

Tuy nhiên, ký sinh trùng gây bệnh sốt rét

In these geographic regions, malaria poses significant risks to health.

chỉ có thể hoàn thành vòng đời của chúng trong tế bào hồng cầu tròn bình thường.

The parasite that causes malaria, though,

Bằng cách thay đổi hình dáng của tế bào hồng cầu trên người,

can only complete its life cycle in normal, round red blood cells.

đột biến tế bào hình lưỡi liềm lại giúp bảo vệ chống lại bệnh sốt rét.

By changing the shape of a person's red blood cells,

Người mang đột biến này không phải là ít có khả năng bị đốt

the sickle cell mutation confers protection against malaria.

bởi muỗi truyền bệnh,

mà là họ ít có khả năng bị ốm hay chết do bệnh.

People with the mutation aren't less likely to get bitten

Trở thành người mang mầm bệnh thiếu máu hồng cầu lưỡi liềm

by the mosquitoes that transmit the disease,

vì thế là chọn lựa di truyền tốt nhất có thể

but they are less likely to get sick or die as a result.

trong môi trường bệnh sốt rét.

Người mang mầm bệnh ít dễ bị sốt rét hơn

Being a carrier for sickle cell anemia

vì họ có một số tế bào hồng cầu lưỡi liềm

is therefore the best possible genetic option

nhưng cũng có đủ tế bào hồng cầu bình thường

in a malarial environment.

Carriers are less susceptible to malaria,

để không bị ảnh hưởng tiêu cực bởi bệnh thiếu máu hồng cầu lưỡi liềm.

because they make some sickled red blood cells,

but they make enough normal red blood cells

Trường hợp của tôi,

gen khiếm khuyết tôi mang không bảo vệ tôi chống lại bệnh sốt rét.

that they aren't negatively affected by sickle cell anemia.

Nhưng sự phổ biến bất thường của đột biến Tay-Sachs

Now in my case,

the defective gene I carry won't protect me against malaria.

trong cộng đồng Ashkenazi

có thể là một ví dụ khác về lợi thế của dị hợp tử.

But the unusual prevalence of the Tay-Sachs mutation

Trong trường hợp này là tăng sức đề kháng với bệnh lao.

in Ashkenazi populations

may be another example of heterozygote advantage.

Gợi ý đầu tiên về mối tương quan giữa bệnh Tay-Sachs và bệnh lao

In this case, increasing resistance to tuberculosis.

xuất hiện vào những năm 1970

khi số liệu nghiên cứu công bố

The first hint of a possible relationship between Tay-Sachs and tuberculosis

cho thấy trong số những ông bà gốc Đông Âu

của các trẻ người Mỹ gốc Ashkenazi sinh ra đã mắc Tay-Sachs,

came in the 1970s,

when researchers published data

bệnh lao là một nguyên nhân tử vong cực kỳ hiếm gặp.

showing that among the Eastern European-born grandparents

Thực tế, chỉ có 1/306 ông bà này

of a sample of American Ashkenazi children born with Tay-Sachs,

chết do bệnh lao,

tuberculosis was an exceedingly rare cause of death.

mặc dù trong thời điểm đầu thế kỷ 20,

In fact, only one out of these 306 grandparents

bệnh lao chiếm đến 20% ca tử vong tại các thành phố lớn của Đông Âu.

had died of TB,

despite the fact that in the early 20th century,

Một mặt, các kết quả này không gây ngạc nhiên.

TB caused up to 20 percent of deaths in large Eastern European cities.

Người ta đã nhận ra rằng

tuy dân Do Thái và dân không phải Do Thái ở châu Âu

đều có khả năng mắc bệnh lao như nhau trong thời điểm đó,

Now on the one hand, these results weren't surprising.

nhưng tỉ lệ tử vong ở dân không phải Do Thái cao gấp đôi.

People had already recognized

that while Jews and non-Jews in Europe

had been equally likely to contract TB during this time,

Nhưng giả thiết cho rằng những ông bà Ashkenazi này

ít bị chết do bệnh lao

the death rate among non-Jews was twice as high.

đặc biệt là vì ít nhất một số họ là người mang mầm bệnh Tay-Sachs

But the hypothesis that these Ashkenazi grandparents

rất mới lạ và thuyết phục.

had been less likely to die of TB

Số liệu cho thấy

specifically because at least some of them were Tay-Sachs carriers

rằng sự tồn tại của đột biến Tay-Sachs

trong cộng đồng Do Thái Askenazi

có thể được giải thích bởi những lợi ích khi trở thành người mang mầm bệnh

was novel and compelling.

The data hinted

trong môi trường phổ biến bệnh lao.

that the persistence of the Tay-Sachs mutation

among Ashkenazi Jews

might be explained by the benefits of being a carrier

Tuy nhiên, các bạn sẽ thấy

rằng sự giải thích này chỉ giải quyết một phần câu hỏi.

in an environment where tuberculosis was prevalent.

Ngay cả khi đột biến Tay-Sachs tồn tại

You'll notice, though,

bởi người mang mầm bệnh có nhiều khả năng để sống sót,

that this explanation only fills in part of the puzzle.

sinh sản và truyền vật liệu di truyền hơn,

Even if the Tay-Sachs mutation persisted

thì tại sao cơ chế đề kháng này lại chỉ sinh sôi nảy nở

đặc biệt trong cộng đồng Ashkenazi thôi?

because carriers were more likely to survive,

reproduce and pass on their genetic material,

Có thể là bộ gen và thể chất của người Do Thái Đông Âu

why did this resistance mechanism proliferate

among the Ashkenazi population in particular?

đã bị ảnh hưởng không chỉ bởi yếu tố địa lý

One possibility is that the genes and health of Eastern European Jews

mà còn bởi yếu tố lịch sử và văn hoá.

Ở nhiều thời điểm lịch sử,

were affected not simply by geography

cộng đồng này bị buộc phải sống trong những khu dân cư chật chội

but also by historical and cultural factors.

với điều kiện vệ sinh kém.

Những điều kiện lý tưởng cho vi khuẩn lao phát triển mạnh.

At various points in history

this population was forced to live in crowded urban ghettos

Trong những môi trường mà bệnh lao là mối đe dọa cực kỳ lớn,

with poor sanitation.

Ideal conditions for the tuberculosis bacterium to thrive.

cá nhân nào không mang gen bảo vệ di truyền

In these environments, where TB posed an especially high threat,

sẽ có nguy cơ tử vong cao hơn.

those individuals who were not carriers of any genetic protection

Hiệu ứng sàng lọc này

cùng với thiên hướng văn hóa mạnh mẽ

would have been more likely to die.

trong việc kết hôn và sinh con chỉ trong nội bộ người Ashkenazi,

This winnowing effect

đã gia tăng tần suất tương đối của người mang mầm bệnh,

together with a strong cultural predilection

for marrying and reproducing only within the Ashkenazi community,

tăng sức đề kháng với bệnh lao

nhưng cũng tăng tần suất mắc Tay-Sachs như một tác dụng phụ không hay.

would have amplified the relative frequency of carriers,

Các nghiên cứu những năm 1980 đã xác nhận giả thiết này.

boosting TB resistance

but increasing the incidence of Tay-Sachs as an unfortunate side effect.

Phân khúc dân số Do Thái Mỹ

có tần suất mang gen Tay-Sachs cao nhất

Studies from the 1980s support this idea.

có nguồn gốc từ những nước châu Âu

The segment of the American Jewish population

có tỉ lệ mắc bệnh lao cao nhất.

that had the highest frequency of Tay-Sachs carriers

Lợi ích mang gen Tay-Sachs có nhiều nhất

traced their descent

ở nơi nào có nguy cơ tử vong do lao cao nhất.

to those European countries where the incidence of TB was highest.

The benefits of being a Tay-Sachs carrier were highest

Và tuy không rõ vào những năm 1970 hay 1980,

chính xác thì đột biến Tay-Sachs đã giúp bảo vệ chống lao thế nào,

in those places where the risk of death due to TB was greatest.

And while it was unclear in the 1970s or '80s

nhưng nghiên cứu mới đây đã xác định

cách đột biến này tăng cường hệ miễn dịch tế bào chống lại vi khuẩn.

how exactly the Tay-Sachs mutation offered protection against TB,

Vậy là lợi thế của dị hợp tử có thể giúp làm rõ

recent work has identified

how the mutation increases cellular defenses against the bacterium.

tại sao những phiên bản gen lỗi lại tồn tại với tần suất cao

trong một số cộng đồng.

So heterozygote advantage can help explain

Nhưng đây chỉ là một trong những đóng góp mà y học tiến hóa mang lại

why problematic versions of genes persist at high frequencies

hòng giúp ta hiểu hơn về sức khỏe con người.

in certain populations.

Như tôi đã nói,

lĩnh vực này thách thức quan niệm

But this is only one of the contributions evolutionary medicine can make

cho rằng cơ thể chúng ta tiến bộ dần theo thời gian.

in helping us understand human health.

Một khái niệm thường bắt nguồn từ quan niệm sai lầm

As I mentioned earlier,

về cách thức tiến hóa diễn ra.

this field challenges the notion

that our bodies should have gotten better over time.

Tóm lại,

có ba lý do cơ bản tại sao cơ thể con người,

An idea that often stems from a misconception

gồm cả các bạn và tôi,

of how evolution works.

ngày nay vẫn dễ mắc bệnh tật và các vấn đề sức khoẻ khác.

In a nutshell,

there are three basic reasons why human bodies,

Chọn lọc tự nhiên diễn ra chậm,

including yours and mine,

có những hạn chế với những thay đổi nó tạo ra

remain vulnerable to diseases and other health problems today.

và nó ưu tiên thành công sinh sản,

chứ không phải sức khoẻ.

Natural selection acts slowly,

there are limitations to the changes it can make

Cách tốc độ của chọn lọc tự nhiên ảnh hưởng đến sức khoẻ con người

and it optimizes for reproductive success,

có lẽ biểu hiện rõ nhất

not health.

trong tương quan giữa con người và các mầm bệnh truyền nhiễm.

The way the pace of natural selection affects human health

Ta đang trong cuộc đua vũ trang liên tục với vi khuẩn và virus.

is probably most obvious

Hệ miễn dịch chúng ta liên tục tiến hoá để hạn chế khả năng nhiễm bệnh,

in people's relationship with infectious pathogens.

We're in a constant arms race with bacteria and viruses.

còn chúng thì liên tục phát triển các cách để hạ gục hệ miễn dịch của chúng ta.

Our immune system is continuously evolving to limit their ability to infect,

Và loài người chúng ta đang ở thế bất lợi rõ ràng

do chúng ta sống lâu và sinh sản chậm.

and they are continuously developing ways to outmaneuver our defenses.

Trong thời gian chúng ta cần để phát triển một cơ chế đề kháng

And our species is at a distinct disadvantage

due to our long lives and slow reproduction.

thì một loài gây bệnh sẽ trải qua hàng triệu thế hệ,

In the time it takes us to evolve one mechanism of resistance,

cho nó đủ thời gian để tiến hóa,

vì thế nó có thể tiếp tục dùng cơ thể chúng ta như vật chủ.

a pathogenic species will go through millions of generations,

Vậy có ý gì khi nói có những hạn chế

giving it ample time to evolve,

với những thay đổi mà chọn lọc tự nhiên tạo ra?

so it can continue using our bodies as a host.

Một lần nữa, ví dụ của tôi về lợi thế của dị hợp tử

cung cấp minh họa hữu ích.

Now what does it mean that there are limitations

to the changes natural selection can make?

Về khả năng chống lại bệnh lao và sốt rét,

tác dụng sinh lý của Tay-Sachs và thiếu máu hồng cầu lưỡi liềm

Again, my examples of heterozygote advantage

offer a useful illustration.

là tốt.

In terms of resisting TB and malaria,

Nhưng mặt trái,

chúng lại gây ra vấn đề nghiêm trọng.

the physiological effects of the Tay-Sachs and sickle cell anemia mutations

Cán cân mỏng manh này làm nổi bật những hạn chế

are good.

Taken to their extremes, though,

vốn có trong cơ thể con người,

they cause significant problems.

và thực tế quá trình tiến hoá

phải diễn ra với vật liệu sẵn có.

This delicate balance highlights the constraints

Trong nhiều trường hợp,

inherent in the human body,

một thay đổi tăng khả năng sinh tồn hay sinh sản

and the fact that the evolutionary process

theo nghĩa nào đó

có thể có các hiệu ứng tầng mang rủi ro riêng.

must work with the materials already available.

In many instances,

Tiến hoá không phải là nhà kĩ sư bắt đầu từ vạch xuất phát

a change that improves survival or reproduction

in one sense

để tạo ra những giải pháp tối ưu cho những vấn đề cá nhân.

may have cascading effects that carry their own risk.

Tiến hoá hoàn toàn là sự thoả hiệp.

Evolution isn't an engineer that starts from scratch

Cũng cần quan trọng phải nhớ,

to create optimal solutions to individual problems.

khi suy xét về khả năng tổn thương của cơ thể,

rằng từ quan điểm tiến hoá,

Evolution is all about compromise.

sức khoẻ không phải là yếu tố quan trọng nhất.

It's also important to remember,

Mà là sự sinh sản.

when considering our bodies' vulnerabilities,

Thành công được đo không phải bằng việc một cá nhân khỏe mạnh thế nào,

that from an evolutionary perspective,

health isn't the most important currency.

hay sống thọ đến đâu

Reproduction is.

nhưng bằng việc họ truyền lại bao nhiêu bản sao bộ gen của mình cho thế hệ sau.

Success is measured not by how healthy an individual is,

Nó lý giải tại sao một đột biến

or by how long she lives,

như đột biến gây bệnh Huntington,

but by how many copies of her genes she passes to the next generation.

một bệnh rối loạn thoái hoá thần kinh khác,

không bị chọn lọc tự nhiên đào thải.

This explains why a mutation

like the one that causes Huntington's disease,

Những tác động bất lợi của đột biến

thường không biểu hiện cho đến sau tuổi sinh sản đặc thù,

another degenerative neurological disorder,

hasn't been eliminated by natural selection.

khi cá nhân bị ảnh hưởng đã truyền lại bộ gen của mình cho thế hệ sau.

The mutation's detrimental effects

usually don't appear until after the typical age of reproduction,

Nhìn chung,

cộng đồng y sinh tập trung vào những nguyên nhân gần

when affected individuals have already passed on their genes.

và dùng chúng để định hình phương pháp điều trị.

As a whole,

Những nguyên nhân gần cho tình trạng sức khoẻ

the biomedical community focuses on proximate explanations

cân nhắc các yếu tố gần nhất:

and uses them to shape treatment approaches.

Bên trong cơ thể ai đó ngay lúc này đang xảy ra chuyện gì

Proximate explanations for health conditions

mà lại gây ra vấn đề như vậy.

Ví dụ cận thị,

consider the immediate factors:

nó thường là kết quả của sự thay đổi hình dạng của mắt

What's going on inside someone's body right now

và có thể dễ dàng điều chỉnh bằng kính.

that caused a particular problem.

Nearsightedness, for example,

Nhưng như với các điều kiện di truyền mà tôi đã nói,

is usually the result of changes to the shape of the eye

một nguyên nhân gần chỉ cung cấp một phần của bức tranh lớn.

and can be easily corrected with glasses.

Áp dụng quan điểm tiến hoá

But as with the genetic conditions I've discussed,

để xem xét câu hỏi rộng hơn về lý do tại sao chúng ta gặp vấn đề này

a proximate explanation only provides part of the bigger picture.

đầu tiên là,

Adopting an evolutionary perspective

cái mà y học tiến hóa gọi là quan điểm nguyên nhân sâu xa,

to consider the broader question of why do we have this problem

có thể cho chúng ta hiểu hơn về những nguyên nhân sâu xa

to begin with --

ảnh hưởng đến sức khoẻ chúng ta.

what evolutionary medicine calls the ultimate perspective --

Điều này rất quan trọng,

bởi nó có thể gợi ý các cách để bạn có thể giảm thiểu rủi ro cho mình

can give us insight into nonimmediate factors

hoặc cho bạn bè và gia đình.

that affect our health.

This is crucial,

Trong trường hợp cận thị,

because it can suggest ways by which you can mitigate your own risk

vài nghiên cứu cho thấy

một lý do khiến cận thị ngày càng phổ biến trong một số cộng đồng

or that of friends and family.

đó là ngày nay rất nhiều người,

In the case of nearsightedness,

kể cả hầu hết chúng ta ở đây,

some research suggests

dành quá nhiều thời gian để đọc, viết

that one reason it's becoming more common in some populations

và tương tác với nhiều loại màn hình khác nhau

is that many people today,

including most of us in this room,

hơn là ra ngoài, tương tác với thế giới ở quy mô lớn hơn.

spend far more time reading, writing

Về mặt tiến hóa, đây là một thay đổi mới đây.

and engaging with various types of screen

than we do outside, interacting with the world on a bigger scale.

Trong hầu hết lịch sử tiến hóa của nhân loại,

con người dùng thị lực của mình cho tầm nhìn rộng lớn hơn,

In evolutionary terms, this is a recent change.

dành nhiều thời gian hơn cho các hoạt động săn bắn và hái lượm.

For most of human evolutionary history,

Sự gia tăng trong những năm gần đây của cái gọi là “làm việc gần”,

people used their vision across a broader landscape,

spending more time in activities like hunting and gathering.

tập trung cao độ vào những vật thể ngay trước mắt chúng ta

trong một thời gian dài,

The increase in recent years in what's termed "near work,"

khiến mắt làm việc quá sức

và ảnh hưởng đến hình dạng vật lý của mắt.

focusing intensely on objects directly in front of us

Khi ta ghép các mảnh lại với nhau,

for long periods of time,

nguyên nhân sâu xa này của tật cận thị,

strains our eyes differently

and affects the physical shape of the eye.

rằng thay đổi môi trường và hành vi tác động đến cách chúng ta sử dụng mắt,

When we put all these pieces together,

this ultimate explanation for nearsightedness --

giúp chúng ta hiểu rõ hơn nguyên nhân gần.

that environmental and behavioral change impact the way we use our eyes --

Và một kết luận không thể chối cãi xuất hiện,

mẹ tôi đã đúng,

tôi lẽ ra nên dành ít thời gian hơn để chúi mũi vào sách.

helps us better understand the proximate cause.

And an inescapable conclusion emerges --

Đây chỉ là một trong số rất nhiều các ví dụ.

my mother was right,

Vì thế lần tới nếu bạn hay người thân đối mặt với một vấn đề sức khỏe,

I probably should have spent a little less time with my nose in a book.

dù đó là béo phì hay tiểu đường,

This is just one of many possible examples.

hay rối loạn tự miễn dịch

hay chấn thương đầu gối hoặc lưng,

So the next time you or a loved one are faced with a health challenge,

Tôi khuyên bạn hãy nghĩ

đến điều mà quan điểm nguyên nhân sâu xa có thể mang lại.

whether it's obesity or diabetes,

an autoimmune disorder,

Việc hiểu được sức khỏe của bạn

or a knee or back injury,

không chỉ bị ảnh hưởng bởi những gì đang xảy ra trong cơ thể mình lúc này,

I encourage you to think

about what an ultimate perspective can contribute.

mà còn bởi di truyền, văn hoá và lịch sử,

Understanding that your health

is affected not just by what's going on in your body right now,

có thể giúp bạn đưa ra các quyết định sáng suốt hơn

về bẩm chất, nguy cơ và cách điều trị.

but also by your genetic inheritance, culture and history,

Đối với tôi,

can help you make more informed decisions

tôi sẽ không tuyên bố rằng quan điểm y học tiến hóa

about predispositions, risks and treatments.

luôn trực tiếp ảnh hưởng đến quyết định của tôi,

chẳng hạn như việc chọn bạn đời.

As for me,

Tuy nhiên hóa ra,

I won't claim that an evolutionary medicine perspective

việc không theo tập tục truyền thống

has always directly influenced my decisions,

chỉ kết hôn với người Do Thái

such as my choice of spouse.

cuối cùng lại có lợi cho tôi về mặt di truyền.

It turned out, though,

giảm nguy cơ tôi sinh con ra bị Tay-Sachs.

that not following the traditional practice

of marrying within the Jewish community

Đó là một minh chứng tuyệt vời cho lý do vì sao các bậc cha mẹ Ashkenazi

ultimately worked in my favor genetically,

đừng nên lúc nào cũng mong con gái mình cưới một “anh Do Thái tốt”.

reducing the odds of me having a baby with Tay-Sachs.

(Tiếng cười)

(Khán giả) Woo-hoo!

It's a great example of why not every set of Ashkenazi parents

Nhưng quan trọng hơn,

kinh nghiệm nghiên cứu về bộ gen của bản thân

should hope that their daughter marries "a nice Jewish boy."

dạy cho tôi suy nghĩ khác về sức khoẻ về lâu dài,

(Laughter)

(Audience) Woo-hoo!

More importantly, though,

và mong là câu chuyện của tôi sẽ truyền cảm hứng cho các bạn làm điều tương tự.

the experience of learning about my own genes

Cảm ơn.

taught me to think differently about health in the long run,

(Tán thưởng)

and I hope sharing my story inspires you to do the same.

Thank you.

(Applause)