You owe it to yourself to experience a total solar eclipse | David Baron

Reviewer: Ngoc Nguyen

Trước khi đi vào vấn đề chính,

tôi thấy cần đề cập đôi điều về bản thân.

Tôi không phải là loại người mị hoặc,

Before I get to bulk of what I have to say,

hay tin vào tâm linh,

I feel compelled just to mention a couple of things about myself.

tôi viết báo khoa học.

I am not some mystical,

Hồi đại học, tôi học Vật lý.

Từng là phóng viên khoa học của NPR.

spiritual sort of person.

I'm a science writer.

Thế nhưng,

I studied physics in college.

lúc làm việc ở NPR,

I used to be a science correspondent for NPR.

một nhà thiên văn học khuyên tôi một điều,

OK, that said:

khiến tôi suy nghĩ rất nhiều,

và thành thật mà nói, đã làm thay đổi cuộc đời tôi.

in the course of working on a story for NPR,

Đó là chuyện nhật thực.

I got some advice from an astronomer

Nhật thực một phần xuất hiện trên cả nước

that challenged my outlook,

and frankly, changed my life.

vào tháng 5 năm 1994.

You see, the story was about an eclipse,

Nhà thiên văn học tôi phỏng vấn,

a partial solar eclipse that was set to cross the country

giải thích hiện tượng này và cách quan sát,

in May of 1994.

anh nhấn mạnh: dù nhật thực một phần rất thú vị,

And the astronomer -- I interviewed him,

and he explained what was going to happen and how to view it,

nhưng nhật thực toàn phần lại khác hẳn và hiếm hơn nhiều.

but he emphasized that, as interesting as a partial solar eclipse is,

Trong hai, ba phút diễn ra nhật thực toàn phần,

a much rarer total solar eclipse is completely different.

Mặt trăng che khuất hoàn toàn bề mặt Mặt trời,

anh tả, tạo nên cảnh quan thiên nhiên tráng lệ khôn cùng.

In a total eclipse, for all of two or three minutes,

the moon completely blocks the face of the sun,

creating what he described as the most awe-inspiring spectacle

Nên đã khuyên tôi:

Anh nói: “Trước khi từ giã cõi đời,

in all of nature.

anh nhất định phải ngắm nhật thực toàn phần.”

And so the advice he gave me was this:

"Before you die," he said,

Thành thật mà nói, tôi thấy hơi khó chịu

vì một người chẳng mấy thân thiết;

"you owe it to yourself to experience a total solar eclipse."

lại cho lời khuyên khá riêng tư.

Nhưng do bị thu hút, tôi có tìm hiểu một chút.

Well honestly, I felt a little uncomfortable

hearing that from someone I didn't know very well;

Nếu chờ xem nhật thực toàn phần,

it felt sort of intimate.

But it got my attention, and so I did some research.

sẽ phải đợi rất lâu.

Now the thing about total eclipses is,

Mỗi điểm trên Trái đất chỉ xảy ra nhật thực toàn phần

if you wait for one to come to you,

khoảng 400 năm một lần.

you're going to be waiting a long time.

Any given point on earth experiences a total eclipse

Nhưng nếu chấp nhận đi du lịch, thì không lâu đến vậy.

Biết được vài năm sau, năm 1998,

about once every 400 years.

nhật thực toàn phần sẽ xảy ra tại Carribean.

But if you're willing to travel, you don't have to wait that long.

And so I learned that a few years later, in 1998,

Nhật thực toàn phần chỉ xuất hiện trên một đường hẹp,

rộng khoảng 100 dặm,

a total eclipse was going to cross the Caribbean.

nơi bóng Mặt trăng đổ xuống Trái đất,

gọi là "dải toàn phần".

Now, a total eclipse is visible only along a narrow path,

Vào tháng 2 năm 1998,

about a hundred miles wide,

dải toàn phần sẽ xuất hiện ở Aruba.

and that's where the moon's shadow falls.

It's called the "path of totality."

Tôi nói chuyện với chồng, chúng tôi nghĩ: Tháng 2? Aruba?

And in February 1998,

the path of totality was going to cross Aruba.

Dù gì cũng có vẻ là một ý hay.

(Tiếng cười)

Nên chúng tôi đi về phía Nam,

So I talked to my husband, and we thought: February? Aruba?

tận hưởng ánh mặt trời,

và xem cảnh Mặt trời đột nhiên mất dạng.

Sounded like a good idea anyway.

(Laughter)

So we headed south,

Ngày xảy ra nhật thực, chúng tôi cùng nhiều người khác

to enjoy the sun and to see what would happen

trên bãi biển bên ngoài khách sạn Hyatt,

when the sun briefly went away.

đợi chờ màn trình diễn của tự nhiên.

Chúng tôi đeo kính quan sát nhật thực gọng làm bằng bìa cứng,

Well, the day of the eclipse found us and many other people

out behind the Hyatt Regency,

có tròng cực tối để nhìn mặt trời an toàn.

on the beach,

waiting for the show to begin.

And we wore eclipse glasses with cardboard frames

Ban đầu, nhật thực toàn phần chẳng khác gì nhật thực một phần,

and really dark lenses that enabled us to look at the sun safely.

Mặt trăng từ từ di chuyển che khuất Mặt trời.

A total eclipse begins as a partial eclipse,

Thoạt tiên, tại rìa Mặt trời có một vết khuyết nhỏ,

sau đó, vết khuyết ngày càng lớn,

as the moon very slowly makes its way in front of the sun.

đến khi Mặt trời chỉ còn là hình lưỡi liềm.

So first it looked the sun had a little notch in its edge,

Cũng thú vị lắm, nhưng chưa thể bảo ngoạn mục được.

and then that notch grew larger and larger,

Ý tôi là trời vẫn sáng.

turning the sun into a crescent.

Nếu không chú ý đến những thay đổi trên nền trời,

And it was all very interesting, but I wouldn't say it was spectacular.

sẽ không thấy có gì khác thường.

I mean, the day remained bright.

Khoảng mười phút trước khi nhật thực xuất hiện,

If I hadn't known what was going on overhead,

I wouldn't have noticed anything unusual.

những hiện tượng kì dị xảy ra.

Well, about 10 minutes before the total solar eclipse was set to begin,

Một làn gió mát lạnh thổi qua.

Ánh sáng dị thường, bóng tối cũng lộ vẻ kỳ quái;

weird things started to happen.

sắc nét lạ thường,

A cool wind kicked up.

như khi tăng độ tương phản trên TV.

Daylight looked odd, and shadows became very strange;

Nhìn ra khơi, sẽ nhận thấy tàu bè đang mở đèn,

they looked bizarrely sharp,

as if someone had turned up the contrast knob on the TV.

rõ ràng trời đang tối dần,

dù lúc đó, tôi chẳng nhận ra.

Then I looked offshore, and I noticed running lights on boats,

Rất nhanh, bóng tối bao phủ,

tôi cảm giác như đang mất dần thị lực.

so clearly it was getting dark,

Đột nhiên,

although I hadn't realized it.

ánh sáng tắt ngấm.

Well soon, it was obvious it was getting dark.

It felt like my eyesight was failing.

Lúc đó,

bãi biển chìm trong tiếng hoan hô vang dội,

And then all of a sudden,

tôi tháo kính ra,

the lights went out.

vì trong lúc xảy ra nhật thực toàn phần,

Well, at that,

nhìn Mặt trời bằng mắt thường an toàn.

a cheer erupted from the beach,

and I took off my eclipse glasses,

Tôi nhìn lên,

because at this point during the total eclipse,

đột nhiên, lặng đi.

it was safe to look at the sun with the naked eye.

And I glanced upward,

Bạn nghĩ xem, vào thời điểm đó, tôi cũng đã trên dưới 35.

and I was just dumbstruck.

cũng sống đủ lâu để biết thế nào là bầu trời.

Now, consider that, at this point, I was in my mid-30s.

Ý tôi là -

(Tiếng cười)

I had lived on earth long enough to know what the sky looks like.

Tôi từng thấy những buổi trời trong xanh và u ám,

những bầu trời đầy sao cùng vần vũ,

I mean --

(Laughter)

hay những buổi bình minh rực lửa.

I'd seen blue skies and grey skies

Nhưng cảnh tượng này, tôi chưa bao giờ thấy.

and starry skies and angry skies

Đầu tiên, phải kể đến sắc màu.

and pink skies at sunrise.

Cao vút bên trên, là màu xám pha tím thẳm,

But here was a sky I had never seen.

hệt như lúc chạng vạng.

Vậy mà, tại đường chân trời lại là sắc cam

First, there were the colors.

của hoàng hôn,

đủ một vòng tuần hoàn.

Up above, it was a deep purple-grey,

Bên trên, trong ánh sáng nhá nhem,

like twilight.

But on the horizon it was orange,

những ngôi sao sáng rực và các hành tinh xuất hiện.

like sunset,

360 degrees.

Sao Mộc,

sao Thủy,

And up above, in the twilight,

và sao Kim,

bright stars and planets had come out.

cùng xuất hiện thẳng hàng.

So there was Jupiter

Dọc theo đó,

and there was Mercury

and there was Venus.

là một hình ảnh lộng lẫy tột bậc khiến ta phải ngây người,

They were all in a line.

And there, along this line,

chẳng khác nào một vòng hoa được kết từ bạc,

was this thing,

this glorious, bewildering thing.

lơ lửng tỏa sáng trong không trung.

It looked like a wreath woven from silvery thread,

Đó là lớp ngoài khí quyển Mặt trời,

and it just hung out there in space, shimmering.

vành nhật hoa.

Ảnh chẳng thể lưu trọn vẹn vẻ đẹp của nó.

Không đơn giản một vòng tròn hay vầng hào quang bao quanh Mặt trời;

That was the sun's outer atmosphere,

the solar corona.

đó là một dải lụa thượng hạng được tỉ mỉ dệt từ những sợi tơ trời.

And pictures just don't do it justice.

It's not just a ring or halo around the sun;

Chẳng giống Mặt trời chút nào,

dĩ nhiên, tôi cũng biết đó là gì.

it's finely textured, like it's made out of strands of silk.

Mặt trời và các hành tinh,

And although it looked nothing like our sun,

có thể thấy các hành tinh quay quanh Mặt trời,

of course, I knew that's what it was.

như thể bản thân đã ra khỏi hệ Mặt trời

So there was the sun, and there were the planets,

đứng tại một thế giới xa xăm nào đó,

and I could see how the planets revolve around the sun.

nhìn ngắm hiện tượng này.

It's like I had left our solar system

Lần đầu tiên trong đời,

tôi cảm thấy thực sự kết nối với vũ trụ rộng lớn bao la.

and was standing on some alien world,

looking back at creation.

And for the first time in my life,

Thời gian dừng lại,

I just felt viscerally connected to the universe

như thể chẳng tồn tại,

mắt tôi,

in all of its immensity.

Time stopped,

chẳng những thấy nó,

mà còn cảm giác như thấu suốt mọi thứ.

or it just kind of felt nonexistent,

and what I beheld with my eyes --

Tôi đứng đó, nơi cõi Niết Bàn,

I didn't just see it,

trọn 174 giây - chưa đầy ba phút -

it felt like a vision.

And I stood there in this nirvana

rồi, đột nhiên, mọi thứ qua đi.

for all of 174 seconds -- less than three minutes --

Mặt trời ló dạng,

bầu trời lại trong xanh,

những ngôi sao, hành tinh và vành nhật hoa biến mất.

when all of a sudden, it was over.

Thế giới trở lại vẻ ban đầu.

The sun burst out,

the blue sky returned,

Nhưng tôi đã thay đổi,

the stars and the planets and the corona were gone.

đã trở thành fan cuồng nhật thực,

The world returned to normal.

một kẻ chạy theo nhật thực.

But I had changed.

(Tiếng cười)

Vì thế, dùng thời gian và tiền bạc,

And that's how I became an umbraphile --

cứ mỗi hai năm, tôi lại đến những nơi bóng Mặt trăng sắp đổ xuống

an eclipse chaser.

(Laughter)

So, this is how I spend my time and hard-earned money.

thưởng ngoạn vài phút linh thiêng của vũ trụ,

Every couple of years, I head off to wherever the moon's shadow will fall

cùng những người khác:

bạn bè tại Úc,

to experience another couple minutes

một thành phố tại Đức.

of cosmic bliss,

Năm 1999, tại Munich, tôi cùng hàng trăm ngàn người

and to share the experience with others:

with friends in Australia,

đứng chật kín đường phố, mái nhà

with an entire city in Germany.

reo hò vang dội khi vành nhật hoa xuất hiện.

In 1999, in Munich, I joined hundreds of thousands

who filled the streets and the rooftops and cheered in unison

Theo thời gian, tôi cũng khác đi:

tôi thành người kể chuyện nhật thực,

as the solar corona emerged.

thấy bản thân có trách nhiệm

And over time, I've become something else:

đền đáp lời khuyên vài năm trước.

an eclipse evangelist.

I see it as my job

Vì thế, hãy để tôi nói với các bạn:

to pay forward the advice that I received all those years ago.

trước khi từ giã cõi đời,

bạn nhất định phải ngắm nhật thực toàn phần,

And so let me tell you:

trải nghiệm cảm giác kinh ngạc tuyệt trần.

before you die,

you owe it to yourself to experience a total solar eclipse.

Từ “tuyệt trần” được lặp lại quá nhiều

It is the ultimate experience of awe.

đến mức mất đi ý nghĩa ban đầu.

Thật sự kinh người,

Now, that word, "awesome," has grown so overused

cảm giác màu nhiệm,

bé nhỏ trước kỳ quan to lớn và hùng vĩ,

that it's lost its original meaning.

hiếm gặp trong đời.

True awe, a sense of wonder and insignificance

Trải nghiệm sức mạnh to lớn của nó,

in the face of something enormous and grand,

làm xóa nhòa bản ngã,

is rare in our lives.

khiến ta cảm nhận sự gắn kết,

But when you experience it, it's powerful.

thực khiến ta vị tha và rộng lượng hơn.

Awe dissolves the ego.

Không có gì tuyệt hơn nhật thực toàn phần.

It makes us feel connected.

Indeed, it promotes empathy and generosity.

Không may, rất ít người Mỹ từng thấy qua

Well, there is nothing truly more awesome than a total solar eclipse.

vì đã 38 năm

kể từ lần cuối nhật thực toàn phần xảy ra trên đất Mỹ

và 99 năm,

Unfortunately, few Americans have seen one,

từ lần cuối nhật thực toàn phần đi qua toàn nước Mỹ.

because it's been 38 years

since one last touched the continental United States

Nhưng điều này sẽ thay đổi.

Trong 35 năm nữa,

and 99 years since one last crossed the breadth of the nation.

nhật thực toàn phần sẽ qua đất Mỹ năm lần,

But that is about to change.

ba lần cực kỳ tráng lệ.

Over the next 35 years,

five total solar eclipses will visit the continental United States,

Sáu tuần nữa, ngày 21 tháng 8, năm 2017,

and three of them will be especially grand.

(Tiếng vỗ tay)

Six weeks from now, on August 21, 2017 --

bóng Mặt trăng sẽ đổ xuống, chạy dài từ Oregon đến Nam Carolina.

Ngày 8 tháng 8, năm 2024, bóng Mặt trăng

(Applause)

sẽ dịch chuyển về phương Bắc, chạy từ Texas đến Maine.

the moon's shadow will race from Oregon to South Carolina.

Ngày 12 tháng 8, năm 2045,

bóng sẽ cắt ngang từ California đến Florida.

April 8, 2024, the moon's shadow heads north from Texas to Maine.

Tôi nói:

In 2045, on August 12,

Điều gì sẽ xảy ra nếu ta biến chúng thành kỳ nghỉ?

the path cuts from California to Florida.

Điều gì sẽ xảy ra nếu ta -

(Tiếng cười)

(Tiếng vỗ tay)

I say:

What if we made these holidays?

Điều gì sẽ xảy ra nếu ta cùng đứng cạnh nhau,

What if we --

(Laughter)

(Applause)

càng nhiều người càng tốt,

dưới bóng Mặt trăng?

What if we all stood together,

Có thể, cùng trải nghiệm tuyệt đỉnh này sẽ giúp xóa tan mọi khoảng cách,

as many people as possible,

khiến ta đối xử với người khác có tình hơn.

in the shadow of the moon?

Just maybe, this shared experience of awe would help heal our divisions,

Tôi thừa nhận, vài người nghĩ điều này hơi lạ;

get us to treat each other just a bit more humanely.

tôi khá ám ảnh và lập dị.

Now, admittedly, some folks consider my evangelizing a little out there;

Ý tôi là, vì sao phải để tâm quá nhiều vào một hiện tượng quá ngắn?

Vì sao lại phải đi cả vòng Trái đất, qua ranh giới quốc gia,

my obsession, eccentric.

I mean, why focus so much attention on something so brief?

chỉ vì nó.

vì một hiện tượng chỉ kéo dài ba phút?

Why cross the globe -- or state lines, for that matter --

Như tôi đã nói:

Tôi không phải người duy tâm,

for something that lasts three minutes?

không tin vào Thần thánh.

As I said:

dù cũng muốn tin.

I am not a spiritual person.

Khi nghĩ đến cái chết,

I don't believe in God.

tôi nghĩ rất nhiều về nó,

I wish I did.

về những người đã khuất,

But when I think of my own mortality --

đặc biệt là mẹ tôi.

and I do, a lot --

Tôi đã cảm thấy được an ủi,

when I think of everyone I have lost,

khi nhớ về khoảnh khắc màu nhiệm tại Aruba,

my mother in particular,

nghĩ về lúc mình trên bãi biển,

what soothes me

ngước nhìn bầu trời,

is that moment of awe I had in Aruba.

nhớ lại cảm giác đó.

I picture myself on that beach,

Sự tồn tại của tôi có thể chỉ là tạm bợ,

looking at that sky,

cũng chẳng sao, vì, chao ôi,

and I remember how I felt.

hãy thử nhìn xem, tôi là một phần của thứ gì kia.

My existence may be temporary,

Đó chính là bài học,

but that's OK because, my gosh,

tôi áp dụng suốt đời:

look at what I'm a part of.

không thể đánh đồng thời gian trải nghiệm và tác động của nó.

And so this is a lesson I've learned,

Một ngày cuối tuần, một cuộc chuyện trò, hay thậm chí, một cái chớp mắt

and it's one that applies to life in general:

duration of experience does not equal impact.

có thể thay đổi mọi thứ.

Hãy trân trọng những khoảng khắc được kết nối sâu sắc với mọi người,

One weekend, one conversation -- hell, one glance --

với thế giới tự nhiên,

và biến nó trở thành ưu tiên số một.

can change everything.

Đúng vậy, tôi theo đuổi nhật thực.

Cherish those moments of deep connection with other people,

Bạn có thể theo đuổi điều khác,

with the natural world,

không phải vì 174 giây,

and make them a priority.

Yes, I chase eclipses.

vì nó làm thay đổi

You might chase something else.

những năm tháng sau của cuộc đời.

But it's not about the 174 seconds.

Cám ơn.

(Tiếng vỗ tay)

It's about how they change

the years that come after.

Thank you.

(Applause)