You owe it to yourself to experience a total solar eclipse | David Baron

Tłumaczenie: Michał Zaręba Korekta: Marta Konieczna

Before I get to bulk of what I have to say,

Zanim przejdę do sedna swojej wypowiedzi,

I feel compelled just to mention a couple of things about myself.

chcę powiedzieć kilka rzeczy o sobie.

I am not some mystical,

Nie jestem typem mistyka,

spiritual sort of person.

osoby duchownej.

I'm a science writer.

Jestem pisarzem naukowym,

I studied physics in college.

studiowałem fizykę na uniwersytecie,

I used to be a science correspondent for NPR.

byłem korespondentem naukowym dla National Public Radio.

OK, that said:

in the course of working on a story for NPR,

W trakcie pracy nad audycją dla tego radia

I got some advice from an astronomer

dostałem kilka wskazówek od pewnego astronoma,

that challenged my outlook,

które zmieniły moje podejście

and frankly, changed my life.

i szczerze zmieniły moje życie.

You see, the story was about an eclipse,

Audycja dotyczyła częściowego zaćmienia słońca,

a partial solar eclipse that was set to cross the country

które miało być widoczne w kraju w maju 1994 roku.

in May of 1994.

And the astronomer -- I interviewed him,

Przeprowadziłem z nim wywiad.

and he explained what was going to happen and how to view it,

Wyjaśnił mi, co będzie miało miejsce i jak te zjawisko powinno się oglądać.

but he emphasized that, as interesting as a partial solar eclipse is,

Podkreślił, że choć jest to interesujące zjawisko,

a much rarer total solar eclipse is completely different.

to ma się ono nijak do całkowitego zaćmienia słońca.

In a total eclipse, for all of two or three minutes,

W trakcie całkowitego zaćmienia przez dwie lub trzy minuty

the moon completely blocks the face of the sun,

księżyc całkowicie zasłania słońce,

creating what he described as the most awe-inspiring spectacle

tworząc coś, co nazwał najbardziej spektakularnym zjawiskiem w naturze.

in all of nature.

And so the advice he gave me was this:

Dał mi taką radę.

"Before you die," he said,

Powiedział mi, że przed śmiercią mam obowiązek obejrzeć ten fenomen.

"you owe it to yourself to experience a total solar eclipse."

Well honestly, I felt a little uncomfortable

Poczułem się trochę niekomfortowo, słysząc to od kogoś nieznajomego.

hearing that from someone I didn't know very well;

it felt sort of intimate.

Było to jakby osobiste, ale byłem ciekawy, więc poszperałem trochę na ten temat.

But it got my attention, and so I did some research.

Now the thing about total eclipses is,

Z zaćmieniami jest tak, że jeśli będziesz czekał na to, aż przyjdzie do ciebie,

if you wait for one to come to you,

to nieprędko je zobaczysz.

you're going to be waiting a long time.

Any given point on earth experiences a total eclipse

Dowolny punkt na naszej planecie spotyka to zjawisko raz na około 400 lat.

about once every 400 years.

But if you're willing to travel, you don't have to wait that long.

Ale jeśli chcesz podróżować, to nie musisz aż tyle czekać.

And so I learned that a few years later, in 1998,

Dowiedziałem się, że kilka lat później, w 1998 roku, przejdzie ono przez Karaiby.

a total eclipse was going to cross the Caribbean.

Now, a total eclipse is visible only along a narrow path,

Całkowite zaćmienie słońca jest widoczne w wąskim pasie

about a hundred miles wide,

o szerokości około 160 km.

and that's where the moon's shadow falls.

Pada tam cień księżyca, a pas ten zwie się ścieżką całkowitego zaćmienia.

It's called the "path of totality."

And in February 1998,

W lutym 1998 roku na drodze tej leżała Aruba.

the path of totality was going to cross Aruba.

So I talked to my husband, and we thought: February? Aruba?

Porozmawiałem z mężem, pomyśleliśmy sobie "Luty? Aruba?".

Sounded like a good idea anyway.

Tak czy siak, był to dobry pomysł.

(Laughter)

(Śmiech)

So we headed south,

Pojechaliśmy więc na południe, żeby nacieszyć się słońcem

to enjoy the sun and to see what would happen

i zobaczyć, co się stanie, gdy słońce zniknie na moment.

when the sun briefly went away.

Well, the day of the eclipse found us and many other people

W dniu zaćmienia wraz z innymi ludźmi siedzieliśmy na plaży za hotelem,

out behind the Hyatt Regency,

on the beach,

waiting for the show to begin.

czekając na początek przedstawienia.

And we wore eclipse glasses with cardboard frames

Mieliśmy założone specjalne okulary z bardzo ciemnymi szkłami,

and really dark lenses that enabled us to look at the sun safely.

co pozwalało bezpiecznie patrzeć na słońce.

A total eclipse begins as a partial eclipse,

Całkowite zaćmienie zaczyna się od częściowego.

as the moon very slowly makes its way in front of the sun.

Księżyc bardzo powoli umiejscawia się przed słońcem.

So first it looked the sun had a little notch in its edge,

Początkowo wyglądało to, jak gdyby słońce miało wcięcie na obwodzie

and then that notch grew larger and larger,

Wcięcie to stopniowo rosło, zmieniając słońce w półksiężyc.

turning the sun into a crescent.

And it was all very interesting, but I wouldn't say it was spectacular.

Było to bardzo interesujące, ale nic spektakularnego.

I mean, the day remained bright.

Dzień ciągle był jasny,

If I hadn't known what was going on overhead,

jeśli nie wiedziałbym, co się dzieje nad moją głową,

I wouldn't have noticed anything unusual.

nie zobaczyłbym nic niezwykłego.

Well, about 10 minutes before the total solar eclipse was set to begin,

Dziesięć minut przed początkiem całkowitego zaćmienia

weird things started to happen.

zaczęły dziać się dziwne rzeczy.

A cool wind kicked up.

Zerwał się zimny wiatr,

Daylight looked odd, and shadows became very strange;

światło dnia było nienaturalne, a cienie stały się dziwacznie ostre,

they looked bizarrely sharp,

as if someone had turned up the contrast knob on the TV.

jak gdyby ktoś podkręcił kontrast w telewizorze.

Then I looked offshore, and I noticed running lights on boats,

Popatrzyłem wtedy na wodę i zobaczyłem działające światła łódek,

so clearly it was getting dark,

a więc zaczęło się ściemniać, chociaż nie byłem tego świadomy.

although I hadn't realized it.

Well soon, it was obvious it was getting dark.

Wkrótce było oczywiste, że się ściemnia.

It felt like my eyesight was failing.

Czułem się, jakby wzrok mnie zawodził.

And then all of a sudden,

Nagle światło zniknęło.

the lights went out.

Well, at that,

W tym momencie na plaży wybuchła radość.

a cheer erupted from the beach,

and I took off my eclipse glasses,

Zdjąłem okulary, bo w tej chwili można było bezpiecznie patrzeć na słońce.

because at this point during the total eclipse,

it was safe to look at the sun with the naked eye.

And I glanced upward,

Popatrzyłem do góry i oniemiałem.

and I was just dumbstruck.

Now, consider that, at this point, I was in my mid-30s.

Weźcie pod uwagę, że miałem wtedy ponad 30 lat.

I had lived on earth long enough to know what the sky looks like.

Żyłem na ziemi wystarczająco długo, by wiedzieć jak wygląda niebo.

I mean --

Chodzi mi o to, że...

(Laughter)

(Śmiech)

I'd seen blue skies and grey skies

Widziałem niebo niebieskie i szare, gwieździste i złe,

and starry skies and angry skies

and pink skies at sunrise.

różowe w czasie wschodu słońca.

But here was a sky I had never seen.

Ale takiego nie widziałem nigdy wcześniej.

First, there were the colors.

Po pierwsze, kolory.

Up above, it was a deep purple-grey,

U góry ciemny fioletowo-szary półmrok,

like twilight.

But on the horizon it was orange,

na horyzoncie pomarańczowy zachód słońca rozciągający się na 360 stopni.

like sunset,

360 degrees.

And up above, in the twilight,

W półmroku u góry pojawiły się jasne gwiazdy i planety.

bright stars and planets had come out.

So there was Jupiter

Był Jowisz,

and there was Mercury

był Merkury,

and there was Venus.

była też Wenus.

They were all in a line.

Wszystkie ustawione w jednej linii, wzdłuż której było to coś,

And there, along this line,

was this thing,

this glorious, bewildering thing.

to wspaniałe, oszłamiające coś.

It looked like a wreath woven from silvery thread,

Wyglądało to jak wieniec utkany ze srebrnej nici,

and it just hung out there in space, shimmering.

wiszący sobie tak po prostu w kosmosie, migocąc.

That was the sun's outer atmosphere,

Była to zewnętrzna atmosfera słońca, słoneczna korona.

the solar corona.

And pictures just don't do it justice.

Zdjęcia nie oddają tego w całości,

It's not just a ring or halo around the sun;

to nie jest po prostu pierścień albo aureola dokoła słońca,

it's finely textured, like it's made out of strands of silk.

ma to swoją teksturę, jakby było zrobione z pasm jedwabiu.

And although it looked nothing like our sun,

Chociaż nie wyglądało jak nasze słońce, to wiedziałem, że to ono.

of course, I knew that's what it was.

So there was the sun, and there were the planets,

Było więc słońce, były też planety,

and I could see how the planets revolve around the sun.

a ja mogłem zobaczyć, jak obiegają one słońce.

It's like I had left our solar system

Czułem się jakbym opuścił Układ Słoneczny i stał na jakimś innym świecie,

and was standing on some alien world,

looking back at creation.

spoglądając na ten twór.

And for the first time in my life,

Po raz pierwszy w życiu czułem się całkowitą jednością ze wszechświatem.

I just felt viscerally connected to the universe

in all of its immensity.

Time stopped,

Czas zatrzymał się albo też wydawał się nie istnieć.

or it just kind of felt nonexistent,

and what I beheld with my eyes --

To, co widziałem, było czymś więcej niż obraz, wydawało się być jakąś wizją.

I didn't just see it,

it felt like a vision.

And I stood there in this nirvana

Stałem w tym stanie nirwany przez 174 sekundy, mniej niż 3 minuty.

for all of 174 seconds -- less than three minutes --

when all of a sudden, it was over.

Aż nagle było po wszystkim.

The sun burst out,

Słońce buchnęło, niebieskie niebo wróciło, gwiazdy, planety i wieniec zniknęły.

the blue sky returned,

the stars and the planets and the corona were gone.

The world returned to normal.

Świat wrócił do normalności, ale ja się zmieniłem.

But I had changed.

And that's how I became an umbraphile --

W taki właśnie sposób stałem się łowcą zaćmień.

an eclipse chaser.

(Laughter)

(Śmiech)

So, this is how I spend my time and hard-earned money.

W taki właśnie sposób spędzam swój czas i ciężko zarobione pieniądze.

Every couple of years, I head off to wherever the moon's shadow will fall

Raz na kilka lat podróżuję gdziekolwiek padnie cień księżyca,

to experience another couple minutes

by przez kilka kolejnych minut poczuć tę kosmiczną błogość

of cosmic bliss,

and to share the experience with others:

i współdzielić ją z innymi.

with friends in Australia,

Z przyjaciółmi w Australii,

with an entire city in Germany.

z całym miastem w Niemczech.

In 1999, in Munich, I joined hundreds of thousands

W 1999 w Monachium dołączyłem do setek tysięcy na ulicach i dachach budynków

who filled the streets and the rooftops and cheered in unison

i wspólnie cieszyłem się, kiedy pojawiła się słoneczna korona.

as the solar corona emerged.

And over time, I've become something else:

Z czasem stałem się czymś więcej, misjonarzem zaćmień.

an eclipse evangelist.

I see it as my job

Uważam to za swój obowiązek, by przekazywać dalej wszystkie te rady,

to pay forward the advice that I received all those years ago.

które dostałem lata temu.

And so let me tell you:

Pozwólcie więc mi to powiedzieć.

before you die,

Zanim umrzecie, macie obowiązek zobaczyć całkowite zaćmienie słońca.

you owe it to yourself to experience a total solar eclipse.

It is the ultimate experience of awe.

Jest to najwyższe uczucie podziwu.

Now, that word, "awesome," has grown so overused

Słowo imponujący jest teraz tak nadużywane,

that it's lost its original meaning.

że zatraciło swoje pierwotne znaczenie.

True awe, a sense of wonder and insignificance

Prawdziwy podziw,

uczucie zdumienia i błahości w obliczu czegoś tak wielkiego, jest czymś rzadkim.

in the face of something enormous and grand,

is rare in our lives.

But when you experience it, it's powerful.

Ale gdy go doświadczasz, jest czymś potężnym.

Awe dissolves the ego.

Podziw rozpuszcza nasz byt, powoduje poczucie jedności.

It makes us feel connected.

Indeed, it promotes empathy and generosity.

Sprzyja empatii i szczodrości.

Well, there is nothing truly more awesome than a total solar eclipse.

Nie ma czegoś bardziej fascynującego niż całkowite zaćmienie słońca.

Unfortunately, few Americans have seen one,

Niestety, niewielu Amerykanów widziało to zjawisko.

because it's been 38 years

Ostatnie przeszło przez kontynentalne Stany Zjednoczone 38 lat temu.

since one last touched the continental United States

and 99 years since one last crossed the breadth of the nation.

Z kolei ostatnie, które przeszło przez całą szerokość kraju, było 99 lat temu.

But that is about to change.

Ale to się niebawem zmieni.

Over the next 35 years,

W ciągu kolejnych 35 lat przez kontynent przejdzie pięć całkowitych zaćmień słońca,

five total solar eclipses will visit the continental United States,

and three of them will be especially grand.

a trzy z nich będą naprawdę wielkie.

Six weeks from now, on August 21, 2017 --

Za 6 tygodni, 21 sierpnia 2017,

(Applause)

(Brawa)

the moon's shadow will race from Oregon to South Carolina.

cień księżyca przejdzie od Oregonu aż do Południowej Karoliny.

April 8, 2024, the moon's shadow heads north from Texas to Maine.

8 kwietnia 2024 cień księżyca pójdzie na północ od Teksasu do Maine.

In 2045, on August 12,

12 sierpnia 2045 zaćmienie przejdzie od Kalifornii do Florydy.

the path cuts from California to Florida.

I say:

Mówię sobie: dlaczego by nie zrobić z tej okazji święta?

What if we made these holidays?

What if we --

Dlaczego by...

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Brawa)

What if we all stood together,

Dlaczego nie staniemy wszyscy razem,

as many people as possible,

tyle osób, ile tylko się da, w cieniu księżyca?

in the shadow of the moon?

Just maybe, this shared experience of awe would help heal our divisions,

Może to współdzielone poczucie podziwu pomogłoby nam wyleczyć podziały,

get us to treat each other just a bit more humanely.

sprawiłoby, że zaczęlibyśmy się wzajemnie traktować ciut bardziej po ludzku.

Now, admittedly, some folks consider my evangelizing a little out there;

Niektórzy uważają moje głoszenie dobrej nowiny za nie na miejscu,

my obsession, eccentric.

a moją obsesję za ekscentryczną.

I mean, why focus so much attention on something so brief?

Dlaczego miałbym skupiać tyle uwagi na czymś tak ulotnym?

Why cross the globe -- or state lines, for that matter --

Po co podróżować po świecie, przekraczać granice państw,

for something that lasts three minutes?

dla czegoś, co trwa trzy minuty?

As I said:

Jak już mówiłem, nie jestem osobą duchowną,

I am not a spiritual person.

I don't believe in God.

nie wierzę w Boga.

I wish I did.

Chciałbym.

But when I think of my own mortality --

Kiedy myślę o tym, jak ulotne jest życie, a robię to często,

and I do, a lot --

when I think of everyone I have lost,

kiedy myślę o wszystkich, których straciłem, szczególnie o mamie,

my mother in particular,

what soothes me

moment zachwytu, którego doświadczyłem na Arubie, daje mi ukojenie.

is that moment of awe I had in Aruba.

I picture myself on that beach,

Wyobrażam sobie siebie na tej plaży, patrzącego na niebo.

looking at that sky,

and I remember how I felt.

Przypominam sobie wtedy, jak się czułem.

My existence may be temporary,

Moje życie może być chwilą, ale akceptuję to,

but that's OK because, my gosh,

dlatego, że jestem częścią czegoś takiego.

look at what I'm a part of.

And so this is a lesson I've learned,

Tego właśnie się nauczyłem, dotyczy to życia ogólnie.

and it's one that applies to life in general:

duration of experience does not equal impact.

Długość doświadczenia nie równa się jego wpływowi.

One weekend, one conversation -- hell, one glance --

Jeden weekend, jedna rozmowa, jedno spojrzenie mogą zmienić wszystko.

can change everything.

Cherish those moments of deep connection with other people,

Cieszcie się momentami głębokiej więzi z innymi ludźmi i światem natury.

with the natural world,

and make them a priority.

Uczyńcie z nich priorytet.

Yes, I chase eclipses.

Tak, ja ganiam zaćmienia, ty możesz ganiać za czymś innym.

You might chase something else.

But it's not about the 174 seconds.

Ale nie chodzi tu o 174 sekundy.

It's about how they change

Chodzi o to, jak zmieniają one lata, które dopiero przyjdą.

the years that come after.

Thank you.

Dziękuje.

(Applause)

(Brawa)