Samantha Power: Shaking hands with the devil

Translator: TM Chau Nguyen Reviewer: Linndy V

I spent the better part of a decade

Tôi đã dành hơn nửa thập kỷ

looking at American responses to mass atrocity and genocide.

nghiên cứu phản ứng của Hoa Kỳ trước tội ác diệt chủng.

And I'd like to start by sharing with you one moment

Và tôi muốn chia sẻ với các bạn một khoảnh khắc mà theo tôi

that to me sums up what there is to know

đủ nói lên những gì chúng ta cần biết về phản ứng của người Mỹ,

about American and democratic responses to mass atrocity.

và của tinh thần dân chủ trước các hành động thảm sát.

And that moment came on April 21, 1994.

Khoảnh khắc đó xảy ra vào ngày 21/04/1994.

So 14 years ago, almost, in the middle of the Rwandan genocide,

Cách đây gần 14 năm, giữa nạn diệt chủng Rwanda,

in which 800,000 people would be systematically exterminated

800.000 con người đã bị giết một cách có hệ thống

by the Rwandan government and some extremist militia.

bởi chính phủ Rwanda và dân quân cực đoan.

On April 21, in the New York Times,

Ngày 21/04, tờ New York Times đưa tin

the paper reported that somewhere between 200,000 and 300,000 people

có khoảng 200.000 đến 300.000 người

had already been killed in the genocide.

đã bị giết hại trong cuộc diệt chủng.

It was in the paper -- not on the front page.

Tin này có nằm trong tờ báo - không phải trên trang nhất.

It was a lot like the Holocaust coverage,

Rất giống với nạn diệt chủng Do Thái,

it was buried in the paper.

sự việc cũng đã bị báo chí chôn vùi.

Rwanda itself was not seen as newsworthy,

Rwanda bị coi là chẳng đáng đưa lên báo,

and amazingly, genocide itself was not seen as newsworthy.

và ngạc nhiên là nạn diệt chủng cũng bị xem là không đáng một mẩu tin.

But on April 21, a wonderfully honest moment occurred.

Thế nhưng vào ngày 21/04, một khoảnh khắc trung thực đã diễn ra

And that was that an American congresswoman

khi một nữ nghị sĩ người Mỹ,

named Patricia Schroeder from Colorado

bà Patricia Schroeder từ bang Colorado

met with a group of journalists.

có cuộc gặp gỡ với một nhóm phóng viên.

And one of the journalists said to her, what's up?

Và một phóng viên đã hỏi bà rằng,

What's going on in the U.S. government?

Có chuyện gì với chính phủ Hoa Kỳ vậy?

Two to 300,000 people have just been exterminated

Chỉ trong vòng 2 tuần qua ở Rwanda,

in the last couple of weeks in Rwanda.

có 200.000 đến 300.000 người đã bị giết.

It's two weeks into the genocide at that time,

Lúc đó sự việc đã diễn ra được 2 tuần,

but of course, at that time you don't know how long it's going to last.

dĩ nhiên là người ta cũng không biết nó sẽ còn kéo dài bao lâu.

And the journalist said, why is there so little response out of Washington?

Và phóng viên lại hỏi tại sao Washington lại không mấy phản ứng,

Why no hearings, no denunciations,

không xét xử, cũng không lên án, cũng không ai bị bắt

no people getting arrested in front of the Rwandan embassy

trước Đại sứ quán Rwanda, hay trước Nhà Trắng?

or in front of the White House? What's the deal?

Có chuyện gì đó chăng?

And she said -- she was so honest -- she said, "It's a great question.

Bà nghị sĩ thành thật nói: "Câu hỏi hay đấy.

All I can tell you is that in my congressional office in Colorado

Tôi chỉ có thể nói với anh rằng ở văn phòng làm việc của tôi ở Colorado

and my office in Washington,

và cả văn phòng ở Washington nữa,

we're getting hundreds and hundreds of calls

chúng tôi nhận được hàng trăm cuộc gọi

about the endangered ape and gorilla population in Rwanda,

nói về loài vượn và gô-ri-la đang có nguy cơ tuyệt chủng ở Rwanda,

but nobody is calling about the people.

nhưng không ai gọi đến để nói về con người cả.

The phones just aren't ringing about the people."

Điện thoại không reo vì con người.''

And the reason I give you this moment is there's a deep truth in it.

Và lý do tôi nói với anh lúc này chính là có một sự thật ẩn sâu trong đó.

And that truth is, or was, in the 20th century,

Sự thật là ở thế kỷ 20,

that while we were beginning to develop endangered species movements,

chúng ta bắt đầu đẩy mạnh các phong trào bảo vệ động vật có nguy cơ tuyệt chủng,

we didn't have an endangered people's movement.

nhưng không có phong trào cho con người.

We had Holocaust education in the schools.

Nạn diệt chủng người Do Thái đã được đưa vào chương trình học.

Most of us were groomed not only on images of nuclear catastrophe,

Chúng ta được dạy qua hình ảnh, kiến thức, không chỉ về thảm hoạ hạt nhân,

but also on images and knowledge of the Holocaust.

mà cả về thảm họa diệt chủng Do Thái.

There's a museum, of course, on the Mall in Washington,

Dĩ nhiên, có cả một bảo tàng trong công viên Mall ở Washington,

right next to Lincoln and Jefferson.

ngay cạnh Lincoln và Jefferson.

I mean, we have owned Never Again culturally,

Ý tôi là chúng ta thừa nhận khẩu hiệu Không Bao Giờ Tái Diễn

appropriately, interestingly.

ở mức độ văn hóa, đúng đắn, và đầy quan tâm.

And yet the politicization of Never Again,

Nhưng việc chính trị hóa khẩu hiệu này,

the operationalization of Never Again,

thực thi hoá khẩu hiệu này

had never occurred in the 20th century.

lại chưa bao giờ xảy ra ở thế kỷ 20.

And that's what that moment with Patricia Schroeder I think shows:

Theo tôi, khoảnh khằc ấy với Patricia Schroeder nói lên rằng:

that if we are to bring about an end to the world's worst atrocities,

nếu muốn chấm dứt những tội ác tồi tệ nhất trên thế giới

we have to make it such.

thì chúng ta phải hành động.

There has to be a role --

Phải có một vai trò --

there has to be the creation of political noise and political costs

phải tạo ra những ồn ào về chính trị, phải có phí tổn chính trị

in response to massive crimes against humanity, and so forth.

để phản ứng lại các tội ác chống lại nhân loại, v.v.

So that was the 20th century.

Đó là chuyện của thế kỷ 20.

Now here -- and this will be a relief to you at this point in the afternoon --

Giờ đây -- các bạn sẽ cảm thấy nhẹ nhõm ngay trong buổi chiều này --

there is good news, amazing news, in the 21st century,

có một tin thật tuyệt vời trong thế kỷ 21,

and that is that, almost out of nowhere, there has come into being

đó là không biết từ đâu đã ra đời một phong trào,

an anti-genocide movement, an anti-genocide constituency,

một nhóm chống nạn diệt chủng,

and one that looks destined, in fact, to be permanent.

một phong trào được tạo nên để thực sự tồn tại lâu dài.

It grew up in response to the atrocities in Darfur.

Phong trào này hình thành nhằm phản ứng nạn diệt chủng ở Durfur,

It is comprised of students. There are something like 300 anti-genocide chapters

gồm các học sinh, sinh viên, và có khoảng 300 chi hội về chống diệt chủng

on college campuses around the country.

trong các trường đại học trên cả nước.

It's bigger than the anti-apartheid movement.

Nó còn lớn hơn phong trào chống Apacthai.

There are something like 500 high school chapters

Có khoảng 500 chi hội ở các trường trung học

devoted to stopping the genocide in Darfur.

dành riêng cho đấu tranh chấm dứt nạn diệt chủng ở Darfur.

Evangelicals have joined it. Jewish groups have joined it.

Các nhóm đạo Tin Lành và người Do Thái cũng đã tham gia phong trào.

"Hotel Rwanda" watchers have joined it. It is a cacophonous movement.

Những người xem phim ''Khách sạn cứu nạn'' cũng tham gia. Phong trào rất náo nhiệt.

To call it a movement, as with all movements, perhaps, is a little misleading.

Nói đây là một phong trào đúng nghĩa có lẽ chưa được chính xác.

It's diverse. It's got a lot of different approaches.

Nó khá đa dạng với nhiều cách tiếp cận khác nhau.

It's got all the ups and the downs of movements.

Nó có cả những bước thăng trầm.

But it has been amazingly successful in one regard,

Nhưng phong trào đã thành công trên một phương diện,

in that it has become,

là từ đó đã tạo nên, đúc kết nên

it has congealed into this endangered people's movement

một phong trào chống diệt chủng

that was missing in the 20th century.

mà thể kỷ 20 đã không có được.

It sees itself, such as it is, the it,

Phong trào tự nhìn nhận bản thân

as something that will create the impression that there will be political cost,

như thể nó sẽ tạo nên ấn tượng rằng

there will be a political price to be paid,

cái giá về chính trị sẽ phải được trả,

for allowing genocide, for not having an heroic imagination,

vì đã cho phép nạn diệt chủng xảy ra, vì đã không có trí tưởng tượng quả cảm,

for not being an upstander but for being, in fact, a bystander.

vì đã không dám lên tiếng mà lại chỉ là kẻ đứng nhìn.

Now because it's student-driven,

Phong trào hiện do sinh viên lãnh đạo

there's some amazing things that the movement has done.

đã làm được một số việc rất tuyệt vời.

They have launched a divestment campaign

Họ đã phát động một chiến dịch rút vốn

that has now convinced, I think, 55 universities in 22 states

và thuyết phục được 55 trường đại học ở 22 bang

to divest their holdings of stocks

rút cổ phần của những trường này

with regard to companies doing business in Sudan.

khỏi các công ty làm ăn ở Xu-đăng.

They have a 1-800-GENOCIDE number --

Họ còn có số 1-800-DIỆT CHỦNG --

this is going to sound very kitsch,

điều này nghe có hơi quá một chút,

but for those of you who may not be, I mean, may be apolitical,

số này dành cho những ai không ưa chính trị

but interested in doing something about genocide,

nhưng muốn hành động chống nạn diệt chủng,

you dial 1-800-GENOCIDE and you type in your zip code,

bạn cứ quay số trên và nhập mã vùng,

and you don't even have to know who your congressperson is.

và thậm chí không cần biết nghị sĩ quốc hội của mình là ai.

It will refer you directly to your congressperson, to your U.S. senator,

Bạn sẽ được chuyển máy trực tiếp đến nghị sĩ, đến thượng nghị sĩ Hoa Kỳ của bạn,

to your governor where divestment legislation is pending.

đến nơi mà luật thoái vốn đang chờ để thông qua.

They've lowered the transaction costs of stopping genocide.

Họ đã giảm chi phí giao dịch cho việc chấm dứt nạn diệt chủng.

I think the most innovative thing they've introduced recently

Ý tưởng sáng tạo nhất mà họ vừa đưa ra gần đây

are genocide grades.

đó là điểm số chống nạn diệt chủng.

And it takes students to introduce genocide grades.

Các bạn sinh viên sẽ là người giới thiệu về loại điểm này.

So what you now have when a Congress is in session

Giờ đây khi cuộc họp Quốc hội đang diễn ra

is members of Congress calling up these 19-year-olds or 24-year-olds

các đại biểu sẽ gọi những sinh viên 19 hay 24 tuổi và nói,

and saying, I'm just told I have a D minus on genocide;

tôi vừa bị điểm D- về nạn diệt chủng;

what do I do to get a C? I just want to get a C. Help me.

Tôi phải làm gì để đạt điểm C. Giúp tôi với.

And the students and the others

Các sinh viên và những thành viên khác

who are part of this incredibly energized base

của mô hình đầy nhiệt huyết này

are there to answer that, and there's always something to do.

sẽ ở đó để trả lời, và họ luôn có việc để làm.

Now, what this movement has done is it has extracted from the Bush administration

Những gì phong trào đã làm được là nó đã có được từ chính phủ Bush,

from the United States,

từ Hoa Kỳ,

at a time of massive over-stretch -- military, financial, diplomatic --

một loạt những cam kết trên diện rộng dành cho Darfur

a whole series of commitments to Darfur

về quân sự, tài chính, ngoại giao

that no other country in the world is making.

mà không nước nào trên thế giới làm.

For instance, the referral of the crimes in Darfur

Chẳng hạn việc đưa các vụ án ở Darfur

to the International Criminal Court,

lên Tòa án Hình sự Quốc tế

which the Bush administration doesn't like.

là việc mà chính phủ Bush không thích.

The expenditure of 3 billion dollars in refugee camps to try to keep,

Hay việc chi 3 tỉ Đô la cho trại tị nạn của những người bị ép rời khỏi nhà

basically, the people who've been displaced from their homes

bởi chính phủ Sudan,

by the Sudanese government, by the so-called Janjaweed, the militia,

bởi cái gọi là dân quân Janjaweed,

to keep those people alive

chỉ để giữ mạng sống cho họ

until something more durable can be achieved.

cho tới khi có giải pháp lâu dài hơn.

And recently, or now not that recently,

Và gần đây, mà cũng không gần đây lắm,

about six months ago, the authorization of a peacekeeping force

khoảng 6 tháng trước, một lực lượng gìn giữ hòa bình

of 26,000 that will go.

với 26.000 người được uỷ thác sẽ lên đường.

And that's all the Bush administration's leadership,

Tất cả nhờ tài lãnh đạo của Bush,

and it's all because of this bottom-up pressure

nhờ áp lực từ dưới lên

and the fact that the phones haven't stopped ringing

và cũng nhờ điện thoại không ngừng reo

from the beginning of this crisis.

từ đầu cuộc khủng hoảng này.

The bad news, however, to this question of will evil prevail,

Tuy nhiên, tin xấu cho câu hỏi liệu cái ác có thắng không,

is that evil lives on.

câu trả lời là cái ác sẽ luôn tồn tại.

The people in those camps are surrounded on all sides

Những người trong trại tị nạn bị bao vây mọi bề bởi Janjaweed,

by so-called Janjaweed, these men on horseback

những gã đàn ông trên lưng ngựa với giáo và súng trường.

with spears and Kalashnikovs.

Women who go to get firewood in order to heat the humanitarian aid

Những phụ nữ đi nhặt củi để hâm nóng đồ cứu trợ nhân đạo

in order to feed their families -- humanitarian aid,

để có cái ăn cho gia đình --

một bí mật bẩn thỉu là đồ cứu trợ phải hâm nóng mới ăn được --

the dirty secret of it is it has to be heated, really, to be edible --

are themselves subjected to rape,

lại có nguy cơ là nạn nhân của cưỡng hiếp,

which is a tool of the genocide that is being used.

một công cụ diệt chủng đang được sử dụng.

And the peacekeepers I've mentioned, the force has been authorized,

Lực lượng gìn giữ hòa bình tôi nhắc ở trên dù được uỷ thác

but almost no country on Earth has stepped forward since the authorization

nhưng hầu như không có nước nào đứng ra

vì việc đó sẽ đặt quân đội và cảnh sát của họ vào nguy hiểm.

to actually put its troops or its police in harm's way.

So we have achieved an awful lot relative to the 20th century,

Chúng ta đã làm được rất nhiều so với thế kỷ 20,

and yet far too little relative to the gravity of the crime that is unfolding

nhưng còn quá ít so với độ nghiêm trọng của cái tội ác đang bị phanh phui này

as we sit here, as we speak.

trong lúc chúng ta ngồi đây nói chuyện.

Why the limits to the movement?

Tại sao phong trào này còn có hạn chế?

Why is what has been achieved, or what the movement has done,

Tại sao những gì phong trào đã đạt được hay đã làm là cần thiết

been necessary but not sufficient to the crime?

nhưng vẫn còn chưa đủ với tội ác này?

I think there are a couple -- there are many reasons --

Theo tôi, có hai -- nhiều -- lý do

but a couple just to focus on briefly.

nhưng tập trung ngắn gọn vào hai lý do.

The first is that the movement, such as it is,

Trước hết phong trào thực chất chỉ dừng lại trong phạm vi nước Mỹ.

stops at America's borders. It is not a global movement.

Nó không phải là một phong trào toàn cầu.

It does not have too many compatriots abroad who themselves

Nó không có nhiều đồng bào ở nước ngoài,

are asking their governments to do more to stop genocide.

những người kêu gọi chính phủ của họ làm nhiều hơn để chấm dứt diệt chủng.

And the Holocaust culture that we have in this country

Thảm sát Do Thái trong văn hóa của nước ta

makes Americans, sort of, more prone to, I think,

theo tôi khiến người Mỹ phần nào đó

want to bring Never Again to life.

muốn hiện thực hoá khẩu hiệu Không Bao Giờ Tái Diễn.

The guilt that the Clinton administration expressed,

Cảm giác tội lỗi mà chính phủ Clinton bày tỏ,

that Bill Clinton expressed over Rwanda,

mà Bill Clinton đã chia sẻ về Rwanda,

tạo điều kiện cho một sự đồng thuận trong xã hội

created a space in our society for a consensus

that Rwanda was bad and wrong

rằng sự việc ở Rwanda thật sai trái,

and we wish we had done more, and that is something

ước gì chúng ta đã làm nhiều hơn, và rằng

that the movement has taken advantage of.

đó là điều mà phong trào đã biết tận dụng.

European governments, for the most part,

Các chính phủ Châu Âu

haven't acknowledged responsibility, and there's nothing to kind of

đa phần không nhận trách nhiệm,

to push back and up against.

không làm gì để đẩy lùi và đối mặt với vấn đề.

So this movement, if it's to be durable and global,

Vậy phong trào này nếu muốn bền vững, và mang tính toàn cầu,

will have to cross borders, and you will have to see

thì phải vượt qua khỏi những biên giới, bạn sẽ phải thấy

other citizens in democracies, not simply resting on the assumption

những công dân khác của những nền dân chủ, không chỉ trông chờ vào giả định rằng

that their government would do something in the face of genocide,

chính phủ của họ sẽ làm gì đó để chống lại nạn diệt chủng,

but actually making it such.

mà phải chủ động hành động thực sự.

Governments will never gravitate towards crimes of this magnitude

Thường thì các chính phủ sẽ không bao giờ bị thu hút

naturally or eagerly.

bởi những tội ác nghiêm trọng như thế này.

As we saw, they haven't even gravitated towards protecting our ports

Họ còn chẳng quan tâm bảo vệ các cảng

or reigning in loose nukes.

hoặc kiềm chế vũ khí hạt nhân.

Why would we expect in a bureaucracy that it would orient itself

Sao chúng ta lại mong chờ một bộ máy quan liêu sẽ hướng về

towards distant suffering?

những đau khổ ở những nơi xa xôi nào đó?

So one reason is it hasn't gone global.

Đó là một lý do cho việc nó chưa toàn cầu.

The second is, of course, that at this time in particular in America's history,

Thứ hai là tại thời điểm này trong lịch sử nuớc Mỹ,

we have a credibility problem,

chúng ta có một vấn đề về uy tín,

a legitimacy problem in international institutions.

tính hợp pháp trong các tổ chức quốc tế.

It is structurally really, really hard to do,

Về mặt cấu trúc, rất khó để làm như chính phủ Bush

as the Bush administration rightly does,

đang làm một cách đúng đắn,

which is to denounce genocide on a Monday

tức là lên án nạn diệt chủng hôm thứ Hai,

and then describe water boarding on a Tuesday as a no-brainer

rồi mô tả việc trấn nước vào thứ Ba như một chuyện dễ dàng,

and then turn up on Wednesday and look for troop commitments.

sang thứ Tư lại theo đuổi cam kết quân sự.

Now, other countries have their own reasons for not wanting to get involved.

Giờ đây, những nước khác có lý do riêng để không muốn tham gia.

Let me be clear.

Để tôi nói rõ điểm này.

They're in some ways using the Bush administration as an alibi.

Họ dường như đang dùng chính phủ Bush để viện lý do.

But it is essential for us to be a leader in this sphere,

Chúng ta cần phải đi đầu trong chuyện này,

of course to restore our standing and our leadership in the world.

tất nhiên là để vực lại vị thế lãnh đạo của chúng ta trên thế giới.

The recovery's going to take some time.

Việc khôi phục sẽ cần có thời gian.

We have to ask ourselves, what now? What do we do going forward

Ta phải tự hỏi làm gì bây giờ để tiến lên như một quốc gia,

as a country and as citizens in relationship to the world's worst places,

như những công dân trong mối quan hệ với những nơi tồi tệ nhất, đau khổ nhất

the world's worst suffering, killers, and the kinds of killers

với những kẻ sát nhân và các thể loại giết người kinh khủng nhất trên thế giới,

that could come home to roost sometime in the future?

mà biết đâu lại xảy ra cho chính chúng ta trong tương lai?

The place that I turned to answer that question was to a man

Nơi mà tôi quay sang để trả lời câu hỏi đó là với một người đàn ông

that many of you may not have ever heard of,

mà nhiều người trong các bạn chưa từng nghe đến,

and that is a Brazilian named Sergio Vieira de Mello who,

một người Brazil tên Sergio Vieira de Mello,

as Chris said, was blown up in Iraq in 2003.

như Chris đã nói, anh đã bị nổ tung ở Iraq năm 2003.

He was the victim of the first-ever suicide bomb in Iraq.

Anh là nạn nhân của vụ đánh bom tự sát đầu tiên ở Iraq.

It's hard to remember, but there was actually a time in the summer of 2003,

Khó nhớ là khi nào, nhưng thực ra có một giai đoạn vào hè năm 2003,

even after the U.S. invasion, where,

thậm chí sau cuộc xâm lược của Hoa Kỳ,

apart from looting, civilians were relatively safe in Iraq.

ngoài việc cướp bóc ra thì dân thường khá an toàn ở Iraq

Now, who was Sergio? Sergio Vieira de Mello was his name.

Vậy thì ai là Sergio? Sergio Vieira de Mello là tên anh ấy.

In addition to being Brazilian, he was described to me

Ngoài việc là một người Brazil, trước khi gặp anh vào năm 1994,

before I met him in 1994 as someone who was a cross between

tôi được nghe miêu tả về anh như một người

James Bond on the one hand and Bobby Kennedy on the other.

một mặt vừa giống James Bond, mặt khác lại giống Bobby Kennedy.

And in the U.N., you don't get that many people

Trong Liên Hiệp Quốc, bạn không gặp nhiều người

who actually manage to merge those qualities.

thực sự có thể trung hòa hai phẩm chất này.

He was James Bond-like in that he was ingenious.

Anh giống James Bond ở sự mưu trí.

He was drawn to the flames, he chased the flames,

Anh bị cuốn theo những ngọn lửa, anh đuổi theo những ngọn lửa,

he was like a moth to the flames. Something of an adrenalin junkie.

anh như con bướm đêm trước lửa, như một kẻ nghiện phiêu lưu.

He was successful with women.

Và anh cũng khá đào hoa.

He was Bobby Kennedy-like because in some ways one could never tell

Anh giống Bobby Kennedy vì không ai có thể biết được

if he was a realist masquerading as an idealist

anh duy thực ngụy trang như kẻ lý tưởng,

or an idealist masquerading as a realist, as people always wondered

hay anh lý tưởng nhưng ngụy trang như kẻ duy thực,

như mọi người vẫn thắc mắc về Bobby Kennedy và John Kennedy.

about Bobby Kennedy and John Kennedy in that way.

What he was was a decathlete of nation-building, of problem-solving,

Anh như một vận động viên 10 môn phối hợp trong xây dựng đất nước,

of troubleshooting in the world's worst places

trong giải quyết, khắc phục vấn đề ở những nơi tồi tệ nhất,

and in the world's most broken places.

những nơi đổ vỡ nhất trên thế giới.

In failing states, genocidal states, under-governed states,

Các nơi gặp bất ổn, nạn diệt chủng, chính quyền hoạt động không hiệu quả,

precisely the kinds of places that threats to this country exist

chính xác là những nơi mà các mối đe dọa đất nước này đang đến gần,

on the horizon, and precisely the kinds of places

nơi mà những đau khổ nhất trên thế giới có xu hướng tập trung.

where most of the world's suffering tends to get concentrated.

These are the places he was drawn to.

Đó là những nơi mà anh bị thu hút.

He moved with the headlines.

Anh di chuyển với các tiêu đề.

He was in the U.N. for 34 years. He joined at the age of 21.

Anh làm việc trong Liên Hợp Quốc 34 năm, gia nhập năm 21 tuổi.

Started off when the causes in the wars du jour in the '70s

Anh bắt đầu khi xu hướng nguyên nhân chiến tranh những năm 70

were wars of independence and decolonization.

là giành độc lập và giải phóng thuộc địa.

He was there in Bangladesh

Anh đã có mặt ở Bangladesh

dealing with the outflow of millions of refugees --

đối mặt với hàng triệu người tị nạn --

the largest refugee flow in history up to that point.

dòng người tị nạn lớn nhất trong lịch sử tính tới lúc bấy giờ.

He was in Sudan when the civil war broke out there.

Anh đã ở Sudan khi nội chiến nổ ra ở đó.

He was in Cyprus right after the Turkish invasion.

Anh đã ở Cộng Hòa Síp ngay sau cuộc xâm lược của quân Thổ.

Anh đã ở Mozambique trong cuộc Chiến tranh giành Độc lập.

He was in Mozambique for the War of Independence.

He was in Lebanon. Amazingly, he was in Lebanon -- the U.N. base was used --

Anh đã ở Libăng. Thật ngạc nhiên, căn cứ Liên Hợp Quốc đã được sử dụng --

Palestinians staged attacks out from behind the U.N. base.

quân Palestin đã tấn công từ phía sau căn cứ Liên Hiệp Quốc.

Israel then invaded and overran the U.N. base.

Israel sau đó đã chiếm đóng căn cứ này.

Sergio was in Beirut when the U.S. Embassy was hit

Anh đang ở Beirut khi Đại sứ quán Hoa Kỳ

by the first-ever suicide attack against the United States.

hứng chịu vụ tấn công tự sát đầu tiên nhằm chống lại Hoa Kỳ.

People date the beginning of this new era to 9/11, but surely 1983,

Người ta xem 11/09 là mở đầu cho kỷ nguyên mới này, nhưng năm 1983

with the attack on the US Embassy and the Marine barracks --

với vụ tấn công Đại sứ quán Hoa Kỳ,

which Sergio witnessed -- those are, in fact, in some ways,

và các doanh trại Hải quân mà Sergio chứng kiến

the dawning of the era that we find ourselves in today.

mới thực sự mở đầu cho kỷ nguyên mà ta đang sống hiện nay.

From Lebanon he went to Bosnia in the '90s.

Từ Libăng, anh sang Bosnia những năm 90.

The issues were, of course, ethnic sectarian violence.

Dĩ nhiên, lại là vấn đề về bạo lực giáo phái dân tộc.

He was the first person to negotiate with the Khmer Rouge.

Anh là người đầu tiên đàm phán với Khmer Đỏ.

Talk about evil prevailing. I mean, here he was in the room

Nói về thuyết phục cái ác, anh đã ở đó trong phòng đàm phán

with the embodiment of evil in Cambodia.

cùng với hiện thân của cái ác ở Campuchia.

He negotiates with the Serbs.

Anh thương lượng với người Serbia.

He actually crosses so far into this realm of talking to evil

Anh thực sự đã đi sâu vào đàm phán với cái ác

and trying to convince evil that it doesn't need to prevail

và cố gắng thuyết phục cái ác rằng nó không cần phải thắng

that he earns the nickname -- not Sergio but Serbio

đến mức anh có biệt danh -- Serbio, chứ không phải Sergio

while he's living in the Balkans and conducting these kinds of negotiations.

khi anh còn sống ở khu vực Balkan và thực hiện các công việc đàm phán này.

He then goes to Rwanda and to Congo in the aftermath of the genocide,

Rồi anh đến Rwanda rồi Congo do hậu quả của nạn diệt chủng,

and he's the guy who has to decide -- huh, OK, the genocide is over;

anh là người phải quyết định -- OK, nạn diệt chủng đã chấm dứt;

800,000 people have been killed; the people responsible are fleeing

800.000 người đã bị giết; những người có trách nhiệm đang tháo chạy

into neighboring countries -- into Congo, into Tanzania.

sang các nước láng giềng -- như Congo, Tanzania.

I'm Sergio, I'm a humanitarian, and I want to feed those --

Tôi Sergio, người theo chủ nghĩa nhân đạo, tôi muốn cứu đói --

well, I don't want to feed the killers

nhưng không muốn cứu những kẻ giết người

but I want to feed the two million people who are with them, so we're going to go,

mà muốn mang thức ăn tới cho 2 triệu người đang ở cùng chúng,

we're going to set up camps,

chúng ta sẽ dựng các trại,

and we're going to supply humanitarian aid.

chúng ta sẽ cung cấp viện trợ nhân đạo.

But, uh-oh, the killers are within the camps.

Nhưng bọn giết người cũng ở đang ở đó.

Well, I'd like to separate the sheep from the wolves.

Tôi muốn tách cừu ra khỏi lũ sói.

Let me go door-to-door to the international community

Để tôi đi hỏi từng cộng đồng quốc tế

and see if anybody will give me police or troops to do the separation.

để xem ai có thể cung cấp cảnh sát hay quân đội để làm việc này.

And their response, of course, was no more than we wanted

Tất nhiên câu trả lời của họ chẳng phải là chúng tôi muốn ngăn chặn

to stop the genocide and put our troops in harm's way to do that,

nạn diệt chủng và sẽ mạo hiểm quân đội của mình để làm điều đó

nor do we now want to get in the way and pluck genocidaires from camps.

hay giờ chúng tôi muốn can thiệp và tống cổ bọn diệt chủng ra khỏi các trại.

So then you have to make the decision.

Vậy nên bạn phải quyết định.

Do you turn off the international spigot of life support

Liệu bạn có chặn nguồn hỗ trợ quốc tế

and risk two million civilian lives?

và mạo hiểm mạng sống 2 triệu dân thường?

Or do you continue feeding the civilians, knowing that the genocidaires

Hay bạn tiếp tục cứu trợ dân thường, dù biết rằng bọn giết người

are in the camps, literally sharpening their knives for future battle?

cũng đang ở trong trại, đang mài dao chuẩn bị cho trận chiến trong tương lai?

What do you do?

Bạn sẽ làm gì đây?

It's all lesser-evil terrain in these broken places.

Chỉ có thể lựa chọn ít nguy hiểm hơn ở những nơi đổ vỡ như thế này.

Late '90s: nation-building is the cause du jour.

Cuối thập niên 90, xây dựng đất nước là xu hướng thịnh hành.

He's the guy put in charge. He's the Paul Bremer or the Jerry Bremer

Anh là người phụ trách việc này. Anh là Paul Bremer hay Jerry Bremer

of first Kosovo and then East Timor. He governs the places.

của Kosovo, rồi sau đó là Đông Timor. Anh lãnh đạo những nơi này.

He's the viceroy. He has to decide on tax policy, on currency,

Anh như một phó vương. Anh phải quyết định chính sách thuế, tiền tệ,

on border patrol, on policing. He has to make all these judgments.

tuần tra biên giới, đảm bảo thi hành luật. Anh phải ra tất cả các quyết định trên.

He's a Brazilian in these places. He speaks seven languages.

Anh là người Brazil ở những nơi này. Anh nói 7 ngôn ngữ.

He's been up to that point in 14 war zones

Anh đã đến 14 vùng chiến tranh lúc bấy giờ

so he's positioned to make better judgments, perhaps,

nên có lẽ anh đưa ra những phán quyết

than people who have never done that kind of work.

tốt hơn người chưa từng làm việc này.

But nonetheless, he is the cutting edge of our experimentation

Dù gì thì anh cũng là người tiên phong trong việc thử nghiệm làm việc có ý nghĩa

with doing good with very few resources being brought to bear in,

với rất ít nguồn hỗ trợ khi bị đặt vào hoàn cảnh phải chịu đựng

again, the world's worst places.

ở những nơi tồi tệ nhất trên thế giới.

And then after Timor, 9/11 has happened,

Sau Timor, vụ việc 11/09 xảy ra,

he's named U.N. Human Rights Commissioner,

anh là Uỷ viên Nhân quyền Liên Hiệp Quốc,

and he has to balance liberty and security and figure out,

anh phải suy xét giữa tự do và an ninh, và quyết định phải làm gì

what do you do when the most powerful country in the United Nations

khi quốc gia mạnh nhất trong Liên Hiệp Quốc

is bowing out of the Geneva Conventions,

đang rút khỏi các Hiệp định Giơ-ne-vơ,

bowing out of international law? Do you denounce?

rút khỏi luật quốc tế? Liệu bạn có lên án?

Well, if you denounce,

Thật ra, nếu lên án,

you're probably never going to get back in the room.

bạn sẽ không đuợc quay lại phòng đàm phán.

Maybe you stay reticent. Maybe you try to charm President Bush --

Hay là giữ im lặng. Hay làm hài lòng Tổng thống Bush --

and that's what he did. And in so doing he earned himself,

và anh đã làm điều đó. Thật không may, nó lại đưa anh đến

unfortunately, his final and tragic appointment to Iraq --

cuộc hẹn cuối cùng đầy bi thảm của anh ở Iraq --

the one that resulted in his death.

đã dẫn đến cái chết của anh.

One note on his death, which is so devastating,

Một lưu ý về cái chết của anh, nó thật bi thảm ở chỗ

is that despite predicating the war on Iraq

dù cho rằng nguyên nhân chiến tranh ở Iraq

on a link between Saddam Hussein and terrorism in 9/11,

là do mối liên kết giữa Saddam Hussein và chủ nghĩa khủng bố ngày 11/09,

believe it or not, the Bush administration or the invaders

tùy bạn tin hay không, thì chính phủ Bush hay quân gây chiến

did no planning, no pre-war planning, to respond to terrorism.

chẳng lên kế hoạch trước chiến tranh, hay có kế hoạch nào đối phó với khủng bố.

So Sergio -- this receptacle of all of this learning on how to deal with evil

Và rồi Sergio -- người đã học được cách đối phó với cái ác,

and how to deal with brokenness,

đối phó với khủng hoảng,

lay under the rubble for three and a half hours without rescue.

đã nằm dưới đống đổ nát suốt 3 tiếng rưỡi mà không được giải cứu.

Stateless. The guy who tried to help the stateless people his whole career.

Như kẻ không quốc tịch. Người đã luôn cố giúp những kẻ cùng cảnh ngộ suốt một đời.

Like a refugee. Because he represents the U.N.

Như một người tị nạn. Vì anh đại diện LHQ.

If you represent everyone, in some ways you represent no one.

Nếu bạn đại diện cho tất cả mọi người, bạn không đại diện ai cả.

You're un-owned.

Bạn không thuộc về ai cả.

And what the American -- the most powerful military in the history of mankind

Những gì mà Hoa Kỳ -- với quân đội mạnh nhất lịch sử nhân loại

was able to muster for his rescue,

huy động được cho cuộc giải cứu,

believe it or not, was literally these heroic two American soldiers

tùy bạn tin hay không, chỉ là hai lính Mỹ anh hùng đi vào hầm thông gió

went into the shaft. Building was shaking.

của tòa nhà đang rung chuyển.

One of them had been at 9/11 and lost his buddies on September 11th,

Một người đã có mặt ở vụ 11/09 và mất đi những đồng đội vào hôm ấy,

and yet went in and risked his life in order to save Sergio.

nhưng vẫn mạo hiểm tính mạng đi vào cứu Sergio.

But all they had was a woman's handbag --

Những gì họ có là một cái túi xách nữ --

literally one of those basket handbags --

chỉ là một dạng giỏ xách --

and they tied it to a curtain rope from one of the offices at U.N. headquarters,

rồi họ cột nó vào dây rèm lấy từ một văn phòng trụ sở LHQ,

and created a pulley system into this shaft in this quivering building

tạo thành một ròng rọc trong hầm thông gió của tòa nhà đang run rẩy này

in the interests of rescuing this person,

nhằm mục đích giải cứu con người này,

the person we most need to turn to now, this shepherd,

người mà chúng ta cần nhất lúc này, một người dẫn đầu,

at a time when so many of us feel like we're lacking guidance.

vào lúc mà nhiều người trong chúng ta cảm thấy thiếu sự dẫn dắt.

And this was the pulley system. This was what we were able to muster for Sergio.

Mà rồi chúng ta chỉ huy động đuợc cái ròng rọc cho Sergio.

The good news, for what it's worth,

Tin tốt là, với những gì đã xảy ra,

is after Sergio and 21 others were killed that day in the attack on the U.N.,

sau cái chết của Sergio và 21 người khác trong cuộc tấn công vào LHQ này,

the military created a search and rescue unit

quân đội đã lập một đơn vị tìm kiếm cứu hộ

that had the cutting equipment, the shoring wood, the cranes,

có các thiết bị cắt, gỗ đỡ, cần cẩu

the things that you would have needed to do the rescue.

những thứ cần thiết để làm cứu hộ.

But it was too late for Sergio.

Nhưng tất cả đã quá muộn cho Sergio.

I want to wrap up, but I want to close

Tôi muốn tóm tắt, nhưng cũng muốn khép lại

with what I take to be the four lessons from Sergio's life

bằng bốn bài học từ cuộc đời của Sergio

on this question of how do we prevent evil from prevailing,

về câu hỏi làm thế nào để ngăn cái ác thắng thế,

which is how I would have framed the question.

cũng là cách mà tôi đặt câu hỏi này.

Here's this guy who got a 34-year head start

Đây, một người đàn ông với 34 năm kinh nghiệm tiên phong

thinking about the kinds of questions we as a country are grappling with,

suy nghĩ về những câu hỏi mà chúng ta như một quốc gia, như những công dân

we as citizens are grappling with now. What do we take away?

đang vật lộn để trả lời. Chúng ta rút ra những gì?

First, I think, is his relationship to, in fact, evil is something to learn from.

Đầu tiên, theo tôi, mối quan hệ giữa anh và cái ác là rất đáng học hỏi.

He, over the course of his career, changed a great deal.

Anh, trong suốt sự nghiệp của mình, đã thay đổi rất nhiều.

He had a lot of flaws, but he was very adaptive.

Anh có nhiều khuyết điểm nhưng biết sửa.

I think that was his greatest quality.

Tôi nghĩ đó là đức tính đáng quý nhất của anh.

He started as somebody who would denounce harmdoers,

Khởi đầu, anh luôn tố cáo những kẻ làm sai,

he would charge up to people who were violating international law,

buộc tội những người vi phạm luật quốc tế, và anh sẽ nói,

and he would say, you're violating, this is the U.N. Charter.

bạn phạm luật rồi, đây là Hiến chương LHQ.

Don't you see it's unacceptable what you're doing?

Những điều bạn làm là không thể chấp nhận.

And they would laugh at him because he didn't have the power of states,

Rồi họ cười nhạo anh vì anh không có quyền lực quốc gia,

the power of any military or police.

không có quyền lực quân đội hay cảnh sát.

He just had the rules, he had the norms, and he tried to use them.

Anh chỉ có các nguyên tắc, chuẩn mực mà anh cố gắng mang ra dùng.

And in Lebanon, Southern Lebanon in '82,

Và khi ở Libăng, Nam Libăng năm 82,

he said to himself and to everybody else,

anh đã nói với chính mình và mọi người,

I will never use the word "unacceptable" again.

tôi sẽ không bao giờ dùng từ ''không thể chấp nhận'' lần nữa.

I will never use it. I will try to make it such,

Tôi sẽ không bao giờ dùng nó nữa.

but I will never use that word again.

Sẽ không bao giờ nữa.

But he lunged in the opposite direction.

Rồi anh lại lao theo hướng ngược lại.

He started, as I mentioned, to get in the room with evil,

Anh bắt đầu bước vào phòng đàm phán với cái ác, như tôi đã nói,

to not denounce, and became almost obsequious

không lên án mà trở nên nhún nhường

when he won the nickname Serbio, for instance,

khi được đặt biệt danh Serbio chẳng hạn,

and even when he negotiated with the Khmer Rouge

và thậm chí khi đàm phán với Khmer Đỏ

would black-box what had occurred prior to entering the room.

anh cũng tạm quên những gì đã xảy ra trước khi bước vào phòng đàm phán.

But by the end of his life, I think he had struck a balance

Nhưng đến cuối đời, tôi nghĩ anh đã tìm được một sự cân bằng

that we as a country can learn from.

mà đất nước chúng ta có thể học hỏi.

Be in the room, don't be afraid of talking to your adversaries,

Cứ ở trong phòng nhưng đừng e sợ phải nói chuyện với đối thủ,

but don't bracket what happened before you entered the room.

nhưng đừng tạm quên những gì đã xảy ra trước khi bước vào căn phòng đó.

Don't black-box history. Don't check your principles at the door.

Đừng cho lịch sử vào hộp đen, hay kiểm tra nguyên tắc của bạn trước cửa.

And I think that's something that we have to be in the room,

Tôi nghĩ đó là cái mà ta cần có khi ở trong phòng đàm phán

whether it's Nixon going to China or Khrushchev and Kennedy

dù cho đó là Nixon đi gặp Trung Quốc hay giữa Khrushchev và Kennedy

or Reagan and Gorbachev.

hay Reagan và Gorbachev.

All the great progress in this country with relation to our adversaries

Tất cả những tiến triển tốt đẹp mà nước ta có được trong quan hệ với các đối thủ

has come by going into the room.

đều đạt được qua việc đàm phán.

And it doesn't have to be an act of weakness.

Và điều đó không nhất thiết là một hành động hèn nhát.

You can actually do far more to build an international coalition

Bạn có thể làm rất nhiều hơn để xây dựng một liên minh quốc tế

against a harmdoer or a wrongdoer by being in the room

chống lại những kẻ sai trái bằng cách ở trong phòng đàm phán

and showing to the rest of the world that that person, that regime,

chỉ ra cho cả thế giới biết rằng con người đó, chế độ đó,

is the problem and that you, the United States, are not the problem.

mới chính là vấn đề, còn bạn, nước Hoa Kỳ không phải là vấn đề.

Second take-away from Sergio's life, briefly.

Bài học thứ hai từ cuộc đời Sergio, nói một cách ngắn gọn.

What I take away, and this in some ways is the most important,

Điều tôi rút ra, mà ở chừng mực nào đó

he espoused and exhibited a reverence for dignity

là quan trọng nhất, đó là anh tán thành và tỏ ra rất trân trọng phẩm giá

that was really, really unusual.

thực sự khác biệt.

At a micro level, the individuals around him were visible.

Ở cấp độ vi mô, những cá nhân xung quanh anh đều được nhìn thấy.

He saw them.

Anh đã thấy họ.

At a macro level, he thought, you know,

Ở cấp độ vĩ mô, anh cho rằng

we talk about democracy promotion, but we do it in a way sometimes

chúng ta nói về thúc đẩy dân chủ nhưng đôi khi cách ta thực hiện

that's an affront to people's dignity.

lại là một điều sỉ nhục với phẩm giá con người.

We put people on humanitarian aid

Chúng ta cung cấp viện trợ nhân đạo

and we boast about it because we've spent three billion.

nhưng lại kể công vì đã chi 3 tỷ đô la.

It's incredibly important,

Quan trọng làm sao,

those people would no longer be alive if the United States, for instance,

những người đó sẽ chẳng sống sót nổi

hadn't spent that money in Darfur,

nếu Hoa Kỳ không chi số tiền đó ở Darfur chẳng hạn,

nhưng đó đâu phải là một cách sống

but it's not a way to live.

If we think about dignity in our conduct as citizens

Nếu biết nghĩ về phẩm giá khi hành động như những công dân

and as individuals with relation to the people around us,

trong quan hệ với mọi người, và như một quốc gia,

and as a country, if we could inject a regard for dignity

trong quan hệ với những nước khác

into our dealings with other countries,

nếu ta biết nghĩ đến phẩm giá

it would be something of a revolution.

thì điều đó sẽ mang tính cách mạng.

Third point, very briefly. He talked a lot about freedom from fear.

Điểm thứ ba, rất ngắn gọn. Anh nói nhiều về giải thoát khỏi những nỗi sợ hãi.

And I recognize there is so much to be afraid of.

Và tôi nhận ra rằng đúng là có quá nhiều điều để sợ hãi.

There are so many genuine threats in the world.

Có rất nhiều mối đe dọa trên thế giới.

But what Sergio was talking about is,

Nhưng Sergio muốn nói với chúng ta rằng

let's calibrate our relationship to the threat.

hãy điều chỉnh quan hệ với các mối đe dọa.

Let's not hype the threat; let's actually see it clearly.

Đừng thổi phồng chúng lên; hãy nhìn nhận đúng đắn.

We have reason to be afraid of melting ice caps.

Chúng ta có lý do để sợ những chỏm băng tan.

We have reason to be afraid that we haven't secured

Chúng ta có lý do để thấy không an toàn

loose nuclear material in the former Soviet Union.

trước vũ khí hạt nhân của Liên Xô cũ.

Let's focus on what are the legitimate challenges and threats,

Nhưng hãy tập trung vào những thách thức và những mối đe dọa thực sự,

but not lunge into bad decisions because of a panic, of a fear.

nhưng đừng sa vào những quyết định tồi tệ chỉ vì hoảng loạn, sợ hãi.

In times of fear, for instance, one of the things Sergio used to say

Chẳng hạn trong lúc lo sợ, Sergio từng nói

is, fear is a bad advisor.

nỗi sợ hãi là kẻ cố vấn tồi.

We lunge towards the extremes

Chúng ta lao về phía cực đoan

when we aren't operating and trying to, again,

trong khi ta thiếu kiểm soát mà lại cố điều chỉnh mối quan hệ với thế giới.

calibrate our relationship to the world around us.

Fourth and final point: he somehow, because he was working

Điểm thứ tư và cuối cùng, bởi vì anh làm việc

in all the world's worst places and all lesser evils,

ở những nơi tồi tệ, xấu xa nhất trên thế giới

had a humility, of course,

nên dĩ nhiên anh có sự khiêm tốn,

and an awareness of the complexity of the world around him.

và nhận thức rõ sự phức tạp của thế giới xung quanh anh.

I mean, such an acute awareness of how hard it was.

Đó quả là nhận thức sắc bén rằng việc này rất khó khăn.

How Sisyphean this task was of mending,

Rằng nhiệm vụ hàn gắn này thật khó hoàn thành,

and yet aware of that complexity,

và dù nhận thức được sự phức tạp,

humbled by it, he wasn't paralyzed by it.

cảm thấy bị hạ mình, nhưng anh đã không chùn bước.

And we as citizens, as we go through this experience of the kind of,

Là những công dân, khi chúng ta trải qua những kinh nghiệm như

the crisis of confidence, crisis of competence, crisis of legitimacy,

khủng hoảng về niềm tin, năng lực, tính hợp pháp, chúng ta cũng có ý nghĩ

I think there's a temptation to pull back from the world and say,

muốn rút lui khỏi thế giới và nói, ôi, Katrina, Iraq --

ah, Katrina, Iraq -- we don't know what we're doing.

chúng tôi không biết mình đang làm gì.

We can't afford to pull back from the world.

Chúng ta không đủ khả năng để rút lui.

It's a question of how to be in the world.

Câu hỏi là chúng ta phải hành xử như thế nào trên thế giới này.

And the lesson, I think,

Và theo tôi, bài học

of the anti-genocide movement that I mentioned,

về phong trào chống diệt chủng nói trên

that is a partial success but by no means

là phong trào đã thành công một phần

has it achieved what it has set out to do --

nhưng rõ ràng là chưa đạt được mục tiêu đề ra --

it'll be many decades, probably, before that happens --

có lẽ sẽ phải mất thêm vài thập kỷ nữa --

but is that if we want to see change, we have to become the change.

nhưng nếu muốn thấy sự thay đổi, thì chính chúng ta phải thay đổi.

We can't rely upon our institutions to do the work

Chúng ta không thể trông chờ thể chế của ta

of necessarily talking to adversaries on their own

tự đi đàm phán với các đối thủ

without us creating a space for that to happen,

khi chúng ta không tạo điều kiện cho việc đó,

for having respect for dignity,

cho việc tôn trọng phẩm giá,

and for bringing that combination of humility

hay sự khiêm nhường

and a sort of emboldened sense of responsibility

lẫn tinh thần trách nhiệm được khích lệ

to our dealings with the rest of the world.

để áp dụng trong ngoại giao với thế giới.

So will evil prevail? Is that the question?

Vậy cái ác sẽ thắng? Có phải đó là câu hỏi?

I think the short answer is: no, not unless we let it.

Tôi nghĩ câu trả lời ngắn gọn là: không trừ khi điều đó được chúng ta cho phép.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(vỗ tay)